I
A Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación, recentemente modificada pola Lei orgánica 3/2020, do 29 de decembro, regula no capítulo terceiro do seu título preliminar a definición de currículo e enumera os elementos que o integran, e tamén establece que o currículo deberá estar orientado a facilitar o desenvolvemento educativo do alumnado, garantindo a súa formación integral, contribuíndo ao pleno desenvolvemento da súa personalidade e preparándoo para o exercicio pleno dos dereitos humanos e dunha cidadanía activa e democrática na sociedade actual, sen que en ningún caso poida supoñer unha barreira que xere abandono escolar ou impida o acceso e o exercicio do dereito á educación.
Así mesmo, coas modificacións introducidas pola citada Lei orgánica 3/2020, do 29 de decembro, realízase unha nova distribución de competencias entre o Estado e as comunidades autónomas, establecendo que, co fin de asegurar unha formación común e garantir a validez dos títulos correspondentes, o Goberno fixará, en relación cos obxectivos, as competencias, os contidos e os criterios de avaliación, os aspectos básicos do currículo, que constitúen as ensinanzas mínimas. Esas ensinanzas mínimas requirirán o 50 por cento dos horarios escolares para as comunidades autónomas que teñan lingua cooficial, como é o caso da Comunidade Autónoma de Galicia. As administracións educativas, pola súa vez, serán as responsables de establecer o currículo correspondente para o seu ámbito territorial, do que formarán parte os aspectos básicos antes mencionados. Finalmente, corresponderá aos propios centros docentes desenvolver e completar, de ser o caso, o currículo de cada etapa e ciclo no uso da súa autonomía, e tal como se recolle na propia lei.
Por outra banda, con relación ao bacharelato, a nova redacción da lei modifica algúns aspectos da ordenación e da organización das ensinanzas desa etapa.
En desenvolvemento do anterior, o Real decreto 243/2022, do 5 de abril, polo que se establecen a ordenación e as ensinanzas mínimas do bacharelato, aprobou e concretou a nivel estatal as ensinanzas mínimas para o bacharelato, determinando os aspectos básicos do currículo, así como outros aspectos da súa ordenación, tales como a avaliación, a promoción e a titulación, a atención ás diferenzas individuais, a autonomía dos centros e os documentos e informes de avaliación.
A Comunidade Autónoma de Galicia ten atribuída no artigo 31 do Estatuto de autonomía de Galicia, aprobado pola Lei orgánica 1/1981, do 6 de abril, competencia plena sobre a regulación e a administración do ensino en toda a súa extensión, niveis e graos, modalidades e especialidades, no ámbito das súas competencias, sen prexuízo do disposto no artigo 27 da Constitución española e nas leis orgánicas que, conforme o punto primeiro do artigo 81 desta, o desenvolvan, e das facultades que atribúe ao Estado o número 30 do punto 1 do artigo 149 da Constitución española, e da alta inspección necesaria para o seu cumprimento e a súa garantía.
Neste contexto, este decreto ten por obxecto establecer a ordenación e o currículo do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, de acordo co disposto na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación, e no Real decreto 243/2022, do 5 de abril, polo que se establece a ordenación e as ensinanzas mínimas do bacharelato.
II
Son moitos os cambios que se produciron nos últimos anos nos comportamentos sociais, cambios que tamén afectan o papel da educación e a percepción que a sociedade ten desta. Entre eses cambios cabe destacar o uso xeneralizado das tecnoloxías da información e da comunicación en múltiples aspectos da vida cotiá, que está a modificar a maneira en que as persoas participan na sociedade, e as súas capacidades para construír a propia personalidade e para aprender ao longo da vida.
O sistema educativo galego non pode permanecer alleo a estes continuos cambios que deben ter un reflexo na aprendizaxe das persoas ao longo da vida, con diferentes enfoques para adaptar a formación aos requisitos actuais e futuros. Entre os moitos enfoques que hai que ter presentes, destacan os dereitos da infancia como principio reitor; a igualdade de xénero a través da coeducación e a aprendizaxe da igualdade efectiva de mulleres e homes, a prevención da violencia de xénero e o respecto á diversidade afectivo-sexual; a inclusión educativa para que todo o alumnado teña garantías de éxito na educación por medio dunha dinámica de mellora continua dos centros docentes e unha maior personalización da aprendizaxe; a importancia de atender ao desenvolvemento sustentable, que inclúe a educación para a paz e os dereitos humanos, a comprensión internacional e a educación intercultural, así como a educación para a transición ecolóxica; e tamén o cambio dixital que se está a producir nas nosas sociedades e que forzosamente afecta a actividade educativa. A sociedade no seu conxunto reclama un sistema educativo moderno, menos ríxido, máis aberto, multilingüe e cosmopolita, que desenvolva todo o potencial e o talento do alumnado.
Todas estas importantes consideracións teñen que estar presentes na configuración dun currículo galego para a etapa de bacharelato, que permita establecer e homoxeneizar no territorio os dereitos formativos e de aprendizaxe do alumnado, pero tamén guiar o profesorado nos procesos de ensino e aprendizaxe que poña en práctica, permitíndolle ter unha base máis clara sobre a que desenvolver a súa docencia segundo as idades do alumnado. Nese sentido, unha das funcións do currículo será a de indicar ás e ós docentes sobre o que se pretende acadar e proporcionarlles pautas de acción e orientacións sobre como conseguilo. Ademais, constitúe un referente dentro do propio sistema educativo e para as avaliacións da calidade deste, entendidas como a súa capacidade para acadar as intencións educativas fixadas.
O currículo do bacharelato pretende garantir unha formación adecuada e integral, que se centre no desenvolvemento das competencias clave e que sexa equilibrada, porque incorpora na súa xusta medida compoñentes formativos asociados á comunicación, á formación artística, ás humanidades, ás ciencias, á tecnoloxía e á actividade física.
A etapa de bacharelato participa do proceso de adquisición das competencias clave para a aprendizaxe permanente, que aparecen recollidas na Recomendación do Consello da Unión Europea do 22 de maio de 2018. Neste decreto, estas competencias clave adaptáronse ao contexto escolar, así como aos principios e aos fins do sistema educativo.
Este currículo baséase na potenciación da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovación na práctica docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propóñense novos enfoques na aprendizaxe e na avaliación, que van supoñer un importante cambio nas tarefas para o alumnado, e propostas metodolóxicas innovadoras.
A aprendizaxe baseada en competencias caracterízase pola súa transversalidade, o seu dinamismo e o seu carácter integral. O proceso de ensino e aprendizaxe competencial debe abordarse desde todas as materias e por parte das diversas instancias que conforman a comunidade educativa, tanto nos ámbitos formais como nos non formais e informais; o seu dinamismo reflíctese en que as competencias non se adquiren nun determinado momento e permanecen inalterables, senón que implican un proceso de desenvolvemento mediante o cal os individuos van adquirindo maiores niveis de desempeño no seu uso.
Para lograr este proceso de cambio curricular é preciso favorecer unha visión interdisciplinaria e, de xeito especial, posibilitarlle unha maior autonomía á función docente, de forma que permita satisfacer as demandas dunha maior personalización da educación. O rol do persoal docente é fundamental, pois debe ser quen de deseñar tarefas ou situacións de aprendizaxe que posibiliten a resolución de problemas e a aplicación dos coñecementos aprendidos, xa que os contidos están subordinados á acción.
Todos estes enfoques están considerados neste decreto e van unidos ao recoñecemento dunha maior autonomía dos centros docentes, aumentando a súa capacidade de decisión no desenvolvemento do currículo.
III
Desde o punto de vista formal, o decreto conta con trinta e seis artigos estruturados en catro títulos, cinco disposicións adicionais, unha disposición transitoria única, unha disposición derrogatoria única e tres disposicións derradeiras.
O título preliminar, relativo ás disposicións xerais, establece o obxecto e o ámbito de aplicación do decreto, e concreta os fins e os principios xerais da etapa de bacharelato no marco do sistema educativo.
O título I, que se denomina «Organización e desenvolvemento», distribúese en catro capítulos.
No capítulo primeiro defínese o currículo e os elementos que o conforman, e concrétanse os obxectivos xerais e as competencias clave para esta etapa educativa. Abórdase a organización das materias da etapa, que son de tres tipos (comúns, específicas de modalidade e optativas), e a súa estrutura curricular, referida aos obxectivos, os criterios de avaliación, os contidos e as orientacións pedagóxicas. Tamén se regula a organización do bacharelato en catro modalidades: a de Artes, que á súa vez se organiza na vía de Artes Plásticas, Imaxe e Deseño, e na vía de Música e Artes Escénicas; a de Ciencias e Tecnoloxía; a de Humanidades e Ciencias Sociais; e a Xeral, que supón unha novidade respecto á anterior lei educativa. Así mesmo, regúlase a posibilidade da organización do bacharelato en tres anos académicos. Finalmente, abórdase tamén o horario da etapa.
No capítulo segundo regúlase o desenvolvemento do currículo, potenciando a autonomía dos centros e establecendo o contido que deberán ter a concreción curricular e as programacións didácticas. Neste capítulo tamén se tratan os principios pedagóxicos da intervención educativa e os elementos transversais.
No capítulo terceiro trátase o papel da titoría, así como a atención á diversidade.
No capítulo cuarto regúlase a avaliación, a promoción e a titulación de bacharelato, establecendo o grao de adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa como os referentes para as avaliacións.
O título II regula os documentos oficiais de avaliación do alumnado; nel defínese cales deben ser os documentos e os informes de avaliación, regúlanse as actas de avaliación, o expediente académico, o historial académico e o informe persoal por traslado, e establécense tamén as garantías para a autenticidade, seguridade e confidencialidade dos documentos oficiais de avaliación.
Por último, o título III dedícase a diferentes plans educativos relevantes e estratéxicos para o sistema educativo galego, entroncados cos compromisos asumidos polos distintos sistemas a nivel europeo no Marco para a cooperación europea en educación e formación, e coas necesidades propias dun sistema destinado a proporcionar ao alumnado as competencias cruciais para as cidadás e os cidadáns do século XXI. Regúlanse certos aspectos das bibliotecas escolares e o fomento da lectura, e do proceso de educación dixital, no que a promoción do uso das tecnoloxías da información e da comunicación constitúe un factor esencial para facilitar cambios metodolóxicos que proporcionen novos elementos e oportunidades para o éxito educativo en Galicia. Igualmente, faise fincapé na promoción de estilos de vida saudables entre o alumnado desta etapa, esencial para o seu desenvolvemento.
O decreto finaliza con cinco disposicións adicionais, relativas á ensinanza da relixión, á aprendizaxe de linguas estranxeiras, á educación de persoas adultas, a obtención de novas modalidades de bacharelato e a simultaneidade de estudos; máis unha diposición transitoria, unha disposición derrogatoria e tres disposicións derradeiras.
Neste decreto inclúense, ademais, catro anexos: o anexo I, relativo ás competencias clave e aos descritores operativos que rexerán na etapa; o anexo II, sobre o currículo de cada materia da etapa, que se estrutura en introdución, obxectivos, criterios de avaliación e contidos organizados en bloques para cada un dos cursos da etapa, e orientacións pedagóxicas; o anexo III, sobre a continuidade curricular en certas materias da etapa; e o anexo IV, no que se regula o horario escolar das materias en cada un dos cursos da etapa.
IV
Desde o punto de vista da mellora da calidade normativa, este decreto adecúase aos principios de boa regulación previstos no artigo 129 da Lei 39/2015, do 1 de outubro, do procedemento administrativo común das administracións públicas, así como aos principios de necesidade, proporcionalidade, seguridade xurídica, transparencia, accesibilidade, simplicidade e eficacia, que se recollen no artigo 37 da Lei 14/2013, do 26 de decembro, de racionalización do sector público autonómico.
No que se refire aos principios de necesidade e eficacia, trátase dunha norma necesaria para a regulación da ordenación e do currículo da etapa de bacharelato conforme a nova redacción da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, tras as modificacións introducidas pola Lei orgánica 3/2020, do 29 de decembro, e o Real decreto 243/2022, do 5 de abril, polo que se establecen a ordenación e as ensinanzas mínimas do bacharelato.
De acordo cos principios de proporcionalidade e de simplicidade, contén a regulación imprescindible da estrutura destas ensinanzas ao non existir ningunha alternativa regulatoria menos restritiva de dereitos.
Conforme os principios de seguridade xurídica e eficiencia, resulta coherente co ordenamento xurídico e permite unha xestión máis eficiente dos recursos públicos.
Cumpre tamén cos principios de transparencia e accesibilidade, xa que se identifica claramente o seu propósito e durante o procedemento de tramitación da norma permitiuse a participación activa das persoas potenciais destinatarias, a través do trámite de consulta pública previa e de publicación no Portal de transparencia e goberno aberto da Xunta de Galicia.
Na súa virtude, por proposta do conselleiro de Cultura, Educación, Formación Profesional e Universidades, en exercicio das facultades outorgadas polo artigo 34 da Lei 1/1983, do 22 de febreiro, de normas reguladoras da Xunta e da súa Presidencia, consultado o Consello Escolar de Galicia, de acordo co Consello Consultivo, e logo da deliberación do Consello da Xunta de Galicia, na súa reunión do 15 de setembro de dous mil vinte e dous,
DISPOÑO:
TÍTULO PRELIMINAR
Disposicións xerais
Artigo 1. Obxecto
Este decreto ten por obxecto establecer a ordenación e o currículo do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, de acordo co disposto na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación, e no Real decreto 243/2022, do 5 de marzo, polo que se establecen a ordenación e as ensinanzas mínimas do bacharelato.
Artigo 2. Ámbito de aplicación
Este decreto será de aplicación nos centros docentes correspondentes ao ámbito de xestión da Comunidade Autónoma de Galicia que impartan as ensinanzas de bacharelato.
Artigo 3. A etapa de bacharelato
1. A educación secundaria divídese en educación secundaria obrigatoria e educación secundaria postobrigatoria.
2. O bacharelato é unha das ensinanzas que conforman a educación secundaria postobrigatoria, xunto coa formación profesional de grao medio, as ensinanzas artísticas profesionais, tanto de música e de danza como de artes plásticas e deseño de grao medio, e as ensinanzas deportivas de grao medio.
3. Sen prexuízo do previsto no artigo 12, a etapa comprende dous cursos, desenvólvese en modalidades diferentes e organízase de modo flexible en materias comúns, materias específicas de modalidade e materias optativas, coa finalidade de que poida ofrecer unha preparación especializada ás alumnas e aos alumnos.
Artigo 4. Fins
O bacharelato ten como finalidade proporcionar formación, madureza intelectual e humana, coñecementos, habilidades e actitudes que permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e aptitude. Así mesmo, esta etapa deberá permitir a adquisición e o logro das competencias indispensables para o futuro formativo e profesional, e capacitar para o acceso á educación superior.
Artigo 5. Principios xerais
1. Poderá acceder aos estudos de bacharelato quen estea en posesión do título de:
a) Graduada ou graduado en educación secundaria obrigatoria.
b) Técnica ou técnico de formación profesional.
c) Técnica superior ou técnico superior de formación profesional.
d) Técnica ou técnico de Artes Plásticas e Deseño.
e) Técnica superior ou técnico superior de Artes Plásticas e Deseño.
f) Técnica deportiva ou técnico deportivo.
g) Técnica deportiva superior ou técnico deportivo superior.
2. As alumnas e os alumnos poderán permanecer cursando bacharelato en réxime ordinario durante catro anos, consecutivos ou non.
Artigo 6. Currículo
1. De conformidade co establecido no artigo 6.1 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, o conxunto de obxectivos, competencias, contidos, métodos pedagóxicos e criterios de avaliación do bacharelato constitúe o currículo desta etapa.
2. Para os efectos deste decreto entenderase por:
a) Obxectivos da etapa: logros que se espera que o alumnado alcance ao finalizar a etapa e cuxa consecución está vinculada á adquisición das competencias clave.
b) Competencias clave: desempeños que se consideran imprescindibles para que o alumnado poida progresar con garantías de éxito no seu itinerario formativo e afrontar os principais retos e desafíos globais e locais. Son a adaptación ao sistema educativo das competencias clave establecidas na Recomendación do Consello da Unión Europea, do 22 de maio de 2018 relativa ás competencias clave para a aprendizaxe permanente, e aparecen recollidas no perfil de saída do alumnado ao termo do ensino básico. Así mesmo, eses desempeños evidéncianse nas capacidades para aplicar de forma integrada os contidos propios de cada ensinanza e etapa educativa, co fin de lograr a realización axeitada de actividades e a resolución eficaz de problemas complexos.
c) Obxectivos de materia: desempeños que o alumnado debe poder despregar en actividades ou en situacións cuxa abordaxe require as aprendizaxes asociadas aos contidos de cada materia. Estes obxectivos constitúen un elemento de conexión entre, por unha banda, as competencias clave e, por outra, os criterios de avaliación e os contidos das materias. Os obxectivos de materia correspóndense coas competencias específicas establecidas no Real decreto 243/2022, do 5 de abril.
d) Criterios de avaliación: referentes que indican os niveis de desempeño esperados no alumnado nas situacións ou actividades ás que se refiren os obxectivos de cada materia nun momento determinado do seu proceso de aprendizaxe. Nese sentido, actúan como unha ponte de conexión entre os contidos e os obxectivos da materia, polo que son o referente específico para avaliar a aprendizaxe do alumnado, e describen aquilo que se quere valorar e que o alumnado debe lograr, tanto en coñecementos como en competencias.
e) Contidos: coñecementos, destrezas e actitudes propios dunha materia e cuxa aprendizaxe é necesaria para adquirir o nivel de desempeño indicado nos criterios de avaliación e para o logro dos obxectivos da materia. Os contidos están enunciados en forma de saberes básicos de acordo co sinalado no artigo 17.1 do Real decreto 243/2022, do 5 de abril.
f) Orientacións pedagóxicas: indicacións para orientar o profesorado no deseño e na planificación das estratexias, os procedementos e as accións docentes, de xeito consciente e reflexivo, coa finalidade de posibilitar a aprendizaxe do alumnado que lle permita o logro dos obxectivos e a adquisición das competencias clave.
Artigo 7. Obxectivos da etapa
O bacharelato contribuirá a desenvolver nas alumnas e nos alumnos as capacidades que lles permitan:
a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa.
b) Consolidar unha madureza persoal, afectivo-sexual e social que lles permita actuar de forma respectuosa, responsable e autónoma, e desenvolver o seu espírito crítico. Prever, detectar e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais, así como as posibles situacións de violencia.
c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades de mulleres e homes, analizar e valorar criticamente as desigualdades existentes, así como o recoñecemento e o ensino do papel das mulleres na historia, e impulsar a igualdade real e a non discriminación por razón de nacemento, sexo, orixe racial ou étnica, discapacidade, idade, enfermidade, relixión ou crenzas, orientación sexual ou identidade de xénero, ou calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social.
d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.
f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.
g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación.
h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de forma solidaria no desenvolvemento e na mellora do seu ámbito social.
i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.
j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao ambiente.
k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.
l) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.
m) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Afianzar os hábitos de actividades físico-deportivas para favorecer o benestar físico e mental, así como medio de desenvolvemento persoal e social.
n) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da mobilidade segura e saudable.
o) Fomentar unha actitude responsable e comprometida na loita contra o cambio climático e na defensa do desenvolvemento sustentable.
p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio cultural material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.
Artigo 8. Competencias clave
1. As competencias clave da etapa, para os efectos deste decreto, son as seguintes:
a) Competencia en comunicación lingüística (CCL).
b) Competencia plurilingüe (CP).
c) Competencia matemática e competencia en ciencia, tecnoloxía e enxeñaría (STEM).
d) Competencia dixital (CD).
e) Competencia persoal, social e de aprender a aprender (CPSAA).
f) Competencia cidadá (CC).
g) Competencia emprendedora (CE).
h) Competencia en conciencia e expresión culturais (CCEC).
2. As competencias clave da etapa, así como os descritores operativos do grao de adquisición destas que estea previsto ao finalizar a etapa, interpretaranse de acordo coas definicións contidas no anexo I.
3. O currículo que establece este decreto ten por obxecto garantir o desenvolvemento das competencias clave previsto no anexo I. A concreción do currículo que realicen os centros docentes nos seus proxectos educativos e funcionais terá como referente os descritores operativos que se detallan nel.
TÍTULO I
Organización e desenvolvemento
CAPÍTULO I
Organización
Artigo 9. Organización xeral
1. As modalidades e, de ser o caso, as vías de bacharelato que poderán ofrecer os centros docentes autorizados serán as seguintes:
a) Artes, na vía de Artes Plásticas, Imaxe e Deseño.
b) Artes, na vía de Música e Artes Escénicas.
c) Ciencias e Tecnoloxía.
d) Humanidades e Ciencias Sociais.
e) Xeral.
2. O alumnado de bacharelato terá que cursar materias comúns; materias específicas da modalidade elixida, obrigatorias e de opción, e materias optativas.
3. Coa finalidade de orientar a elección das alumnas e dos alumnos, os centros docentes na configuración da súa oferta poderán establecer agrupacións en itinerarios das materias específicas da modalidade elixida e das materias optativas, orientados aos diversos campos das ensinanzas superiores.
4. Os centros docentes deberán ofrecer a totalidade das materias específicas das modalidades e, de ser o caso, vías que teñan autorizadas.
Só se poderá limitar a elección de materias específicas da modalidade ou, de ser o caso, da vía por parte do alumnado cando haxa un número insuficiente deste para algunha das materias ou vías, segundo os criterios que determine a consellería con competencias en materia de educación e que terá en conta o carácter específico dos ámbitos rurais.
Cando a oferta de materias específicas quede limitada nun centro docente por razóns organizativas, a consellería con competencias en materia de educación facilitará que as materias que non poidan impartirse por esta causa se poidan cursar mediante a modalidade de educación a distancia ou, de non ser posible, noutros centros docentes.
5. A materia de Lingua Galega e Literatura terá un tratamento no centro análogo ao de Lingua Castelá e Literatura, de xeito que se garanta, en todo caso, o obxectivo de competencia lingüística suficiente en ambas as linguas oficiais, segundo o establecido no artigo 8 do Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingüismo no ensino non universitario.
Artigo 10. Organización do primeiro curso
1. Todo o alumnado debe cursar as seguintes materias comúns:
a) Educación Física.
b) Filosofía.
c) Lingua Castelá e Literatura I.
d) Lingua Estranxeira I.
e) Lingua Galega e Literatura I.
2. O alumnado da modalidade de Artes na vía Artes Plásticas, Imaxe e Deseño debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Debuxo Artístico I.
b) Dúas materias de opción que se elixirán entre as seguintes:
– Cultura Audiovisual.
– Debuxo Técnico Aplicado ás Artes Plásticas e ao Deseño I.
– Proxectos Artísticos
– Volume.
3. O alumnado da modalidade de Artes na vía Música e Artes Escénicas debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Análise Musical I ou Artes Escénicas I.
b) Dúas materias de opción que se elixirán entre as seguintes:
– Análise Musical I.
– Artes Escénicas I.
– Coro e Técnica Vocal I.
– Cultura Audiovisual.
– Linguaxe e Práctica Musical.
4. O alumnado da modalidade de Ciencias e Tecnoloxía debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Matemáticas I.
b) Dúas materias de opción que se elixirán entre as seguintes:
– Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais.
– Debuxo Técnico I.
– Física e Química.
– Tecnoloxía e Enxeñaría I.
5. O alumnado da modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Latín I ou Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais I.
b) Dúas materias de opción que se elixirán entre as seguintes:
– Economía.
– Grego I.
– Historia do Mundo Contemporáneo.
– Latín I.
– Literatura Universal.
– Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais I.
6. O alumnado da modalidade Xeral debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Matemáticas Xerais.
b) Dúas materias de opción que se elixirán entre as seguintes:
– Economía, Emprendemento e Actividade Empresarial.
– As materias de modalidade de primeiro curso que se ofrezan no centro.
7. Todo o alumnado debe cursar unha materia optativa, en función da oferta dos centros docentes, de entre as seguintes:
– Anatomía Aplicada.
– Antropoloxía.
– Cultura Científica.
– Segunda Lingua Estranxeira I.
– Literatura Galega do Século XX e da Actualidade.
– Tecnoloxías da Información e da Comunicación I.
– As materias de modalidade de primeiro curso das enumeradas nos puntos 2, 3, 4, 5 e 6 deste artigo.
A consellería con competencias en materia de educación establecerá o currículo das materias optativas ás que se refire este punto de acordo co establecido neste decreto.
Artigo 11. Organización do segundo curso
1. Todo o alumnado debe cursar as seguintes materias comúns:
a) Lingua Castelá e Literatura II.
b) Lingua Estranxeira II.
c) Lingua Galega e Literatura II.
d) Historia de España.
e) Historia da Filosofía.
2. O alumnado da modalidade de Artes na vía Artes Plásticas, Imaxe e Deseño debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Debuxo Artístico II.
b) Dúas materias de opción da modalidade que se elixirán entre as seguintes:
– Debuxo Técnico Aplicado ás Artes Plásticas e ao Deseño II.
– Deseño.
– Fundamentos Artísticos.
– Técnicas de Expresión Gráfico-Plástica.
3. O alumnado da modalidade de Artes na vía Música e Artes Escénicas debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Análise Musical II ou Artes Escénicas II.
b) Dúas materias de opción da modalidade que se elixirán entre as seguintes:
– Análise Musical II.
– Artes Escénicas II.
– Coro e Técnica Vocal II.
– Historia da Música e da Danza.
– Literatura Dramática.
4. O alumnado da modalidade de Ciencias e Tecnoloxía debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Matemáticas II ou Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais II.
b) Dúas materias de opción da modalidade que se elixirán entre as seguintes:
– Bioloxía.
– Debuxo Técnico II.
– Física.
– Xeoloxía e Ciencias Ambientais.
– Química.
– Tecnoloxía e Enxeñaría II.
5. O alumnado da modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Latín II ou Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais II.
b) Dúas materias de opción da modalidade que se elixirán entre as seguintes:
– Empresa e Deseño de Modelos de Negocio.
– Xeografía.
– Grego II.
– Historia da arte.
– Latín II.
– Matemáticas Aplicadas ás Ciencias Sociais II.
6. O alumnado da modalidade Xeral debe cursar as seguintes materias de modalidade:
a) Ciencias Xerais.
b) Dúas materias de opción da modalidade que se elixirán entre as seguintes:
– Movementos Culturais e Artísticos.
– As materias de modalidade de segundo curso que se ofrezan no centro.
7. Todo o alumnado debe cursar unha materia optativa, en función da oferta dos centros docentes, de entre as seguintes:
– Métodos Estatísticos e Numéricos.
– Psicoloxía.
– Segunda Lingua Estranxeira II.
– Tecnoloxías da Información e da Comunicación II.
– Xeografía, Historia, Arte e Patrimonio de Galicia.
– As materias de modalidade de segundo curso das enumeradas nos puntos 2, 3, 4, 5 e 6 deste artigo.
A consellería con competencias en materia de educación establecerá o currículo das materias optativas ás que se refire este punto de acordo co establecido neste decreto.
Artigo 12. Organización do bacharelato en tres anos académicos
1. Conforme o previsto no artigo 32.3 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación, e o previsto no artigo 15 do Real decreto 243/2022, do 5 de abril, polo que se establecen a ordenación e as ensinanzas mínimas do bacharelato, a consellería con competencias en materia de educación disporá as medidas que posibiliten que unha alumna ou un alumno realice o bacharelato en tres anos académicos, en réxime ordinario, sempre que as súas circunstancias persoais, permanentes ou transitorias, o aconsellen. Nestes casos considerarase a posibilidade de que o alumnado curse simultaneamente materias de ambos os cursos de bacharelato.
2. Poderá acollerse a esta medida o alumnado que se atope nalgunha das seguintes circunstancias:
a) Que curse a etapa de maneira simultánea ás ensinanzas profesionais de Música ou de Danza.
b) Que acredite a consideración de deportista de alto nivel ou de alto rendemento.
c) Que requira unha atención educativa diferente á ordinaria por presentar algunha necesidade específica de apoio educativo.
d) Que alegue outras circunstancias que, a xuízo da consellería con competencias en materia de educación e nos termos que dispoña, xustifique a aplicación desta medida.
3. A consellería con competencias en materia de educación determinará a distribución que se fará das materias que compoñen o bacharelato, procurando a adecuada planificación da oferta de materias con continuidade curricular que se dispón no anexo III.
Artigo 13. Estrutura curricular das materias
1. A organización en materias desenvólvese no anexo II seguindo, respecto de cada materia, a seguinte estrutura:
a) Introdución.
b) Obxectivos, que serán comúns para toda a etapa.
c) Criterios de avaliación e contidos, organizados en bloques para cada un dos cursos da etapa.
d) Orientacións pedagóxicas.
2. A agrupación por bloques dos criterios de avaliación e dos contidos de cada materia non supón unha secuencia establecida nin implica unha organización pechada; pola contra, permite organizar de diferentes formas os elementos curriculares e adoptar a metodoloxía máis adecuada ás características das aprendizaxes e do grupo de alumnas e alumnos ao que van dirixidos.
Artigo 14. Horario
1. A carga horaria semanal en períodos lectivos para cada unha das materias dos distintos cursos da etapa é a que figura no anexo IV.
Este horario débese entender como o tempo semanal necesario para o traballo en cada unha das materias.
2. A distribución das materias en cada xornada e durante a semana realizarase atendendo exclusivamente a razóns pedagóxicas e organizativas.
CAPÍTULO II
Desenvolvemento do currículo
Artigo 15. Autonomía dos centros
1. Os centros docentes disporán de autonomía pedagóxica, de organización e de xestión, no marco da lexislación vixente e nos termos recollidos na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, e nas normas que a desenvolven, favorecerán o traballo en equipo do profesorado e estimularán a actividade investigadora a partir da súa práctica docente. A consellería con competencias en materia de educación fomentará e favorecerá a aplicación por parte dos centros docentes do disposto neste número.
2. Os centros docentes, no uso da súa autonomía, desenvolverán e completarán, de ser o caso, o currículo do bacharelato adaptándoo ás características do alumnado e á súa realidade educativa, e fixarán a súa concreción e incorporarana ao seu proxecto educativo e funcional, que impulsará e desenvolverá os principios, os obxectivos e a metodoloxía propios dunha aprendizaxe competencial orientada ao exercicio dunha cidadanía activa.
3. No exercicio da súa autonomía, os centros docentes poderán adoptar experimentacións, innovacións pedagóxicas, programas educativos, plans de traballo, formas de organización, normas de convivencia ou ampliación do calendario escolar ou do horario lectivo de materias, nos termos establecidos pola consellería con competencias en materia de educación e dentro das posibilidades que permita a normativa aplicable, incluída a laboral, sen que, en ningún caso, supoña discriminación de ningún tipo, nin leve consigo a imposición de achegas ás nais, aos pais ou ás persoas titoras legais, nin exixencias para as administracións educativas.
Artigo 16. Concreción curricular
1. A concreción curricular é o marco que establece o claustro de profesorado cos criterios e as decisións para orientar o desenvolvemento do currículo por parte do profesorado e a coordinación interdisciplinaria por parte dos órganos de coordinación didáctica, para garantir a coherencia na actuación docente.
2. A concreción curricular da etapa incluirá, como mínimo:
a) A adecuación dos obxectivos da etapa ao contexto do centro.
b) A contribución á adquisición das competencias clave.
c) Os criterios para desenvolver os principios pedagóxicos e incorporar os elementos transversais.
d) Os criterios de carácter xeral sobre a metodoloxía.
e) Os criterios de carácter xeral sobre os materiais e os recursos didácticos.
f) Os criterios de oferta educativa, itinerarios e optatividade.
g) Os criterios para o deseño das actividades complementarias.
h) Os criterios para o deseño dos plans de recuperación para o alumnado que acade a promoción con materias pendentes do curso anterior.
i) Os criterios xerais para a avaliación, a promoción e a titulación.
j) Os criterios xerais do outorgamento de matrículas de honra.
k) As decisións e os criterios xerais para a elaboración e avaliación das programacións didácticas.
l) Os criterios para a participación do centro en proxectos, plans e programas.
m) O procedemento para a revisión, avaliación e modificación da concreción curricular.
3. A consellería con competencias en materia de educación promoverá o uso das tecnoloxías da información e da comunicación na elaboración e na modificación da concreción curricular.
Artigo 17. Programacións didácticas
1. Os centros docentes desenvolverán o currículo das ensinanzas de bacharelato mediante a elaboración das correspondentes programacións didácticas para cada unha das materias seguindo as decisións e criterios xerais establecidos na concreción curricular, e tendo en conta o disposto nos correspondentes regulamentos orgánicos.
2. As programacións didácticas das materias das ensinanzas de bacharelato incluirán, como mínimo, os seguintes elementos:
a) Introdución.
b) Obxectivos da materia e a súa contribución ao desenvolvemento das competencias clave.
c) Relación de unidades didácticas, entendidas como a parte do currículo da materia que se traballará, coa súa secuenciación e temporalización.
d) Metodoloxía.
– Concrecións metodolóxicas.
– Materiais e recursos didácticos.
e) Avaliación.
– Procedemento para a avaliación inicial.
– Criterios de cualificación con indicación do grao mínimo de consecución para a superación da materia, e criterios de recuperación.
– Procedemento de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes.
– Procedemento para acreditar os coñecementos necesarios en determinadas materias.
f) Medidas de atención á diversidade.
g) Transversal.
– Concreción dos elementos transversais.
– Actividades complementarias.
h) Práctica docente.
– Procedemento para avaliar o proceso do ensino e a práctica docente cos seus indicadores de logro.
– Procedemento de seguimento, avaliación e propostas de mellora da programación.
3. O equipo docente realizará o seguimento das programacións didácticas de cada materia, con indicación do seu grao de cumprimento e, en caso de desviacións, cunha xustificación razoada.
4. A consellería con competencias en materia de educación promoverá o uso das tecnoloxías da información e da comunicación na elaboración e no seguimento das programacións didácticas.
Artigo 18. Principios pedagóxicos
1. No bacharelato, os centros docentes elaborarán as súas propostas pedagóxicas para todo o alumnado atendendo á súa diversidade, e favorecerán a súa capacidade para aprender por si mesmo, para traballar en equipo e promovelo, e para aplicar métodos de investigación apropiados.
2. A intervención educativa buscará desenvolver e asentar progresivamente as bases que faciliten ao alumnado unha adquisición e un desenvolvemento adecuados das competencias clave previstas.
Así mesmo, a acción educativa favorecerá o traballo individual e en grupo, o pensamento autónomo, crítico e rigoroso, o uso de técnicas e hábitos de investigación en distintos campos do saber, a capacidade do alumnado de aprender por si mesmo, así como a transferencia e a aplicación do aprendido. Para estes efectos, teranse en conta as orientacións pedagóxicas establecidas no anexo II para cada unha das materias.
3. As tecnoloxías da información e da comunicación serán unha ferramenta necesaria para a aprendizaxe en todas as materias, tanto polo seu carácter imprescindible na educación superior como pola súa utilidade e relevancia para a vida cotiá e a inserción laboral.
4. A lectura constituirá un factor fundamental para o desenvolvemento das competencias clave; é de especial relevancia o desenvolvemento de estratexias de comprensión de lectura de todo tipo de textos e imaxes, en calquera soporte e formato.
Co fin de fomentar e estimular as habilidades de comprensión de lectura e de uso da información, de expresión escrita e de se expresar correctamente en público, os centros docentes organizarán a práctica docente de xeito que o profesorado nas distintas materias as poida incorporar nos termos recollidos na súa concreción curricular.
5. Os centros docentes impartirán de xeito integrado o currículo de todas as linguas da súa oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coñecementos e as experiencias lingüísticas do alumnado contribúan ao desenvolvemento da súa competencia comunicativa plurilingüe. No proxecto lingüístico do centro concretaranse as medidas tomadas para a impartición do currículo integrado das linguas. Estas medidas incluirán, polo menos, acordos sobre criterios metodolóxicos básicos de actuación en todas as linguas, acordos sobre a terminoloxía que se vaia empregar, e o tratamento que se lles dará aos contidos e aos criterios de avaliación similares nas distintas áreas lingüísticas, de xeito que se evite a repetición dos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua.
6. As linguas oficiais utilizaranse só como apoio no proceso de aprendizaxe da lingua estranxeira. No devandito proceso, priorizaranse a comprensión, a expresión e a interacción oral.
Artigo 19. Elementos transversais
1. Sen prexuízo do seu tratamento específico nalgunhas das materias da etapa, a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, o emprendemento social e empresarial, o fomento do espírito crítico e científico, a educación emocional e en valores, a igualdade de xénero e a creatividade traballaranse en todas as materias.
2. Do mesmo xeito, promoverase a aprendizaxe da prevención e resolución pacífica de conflitos en todos os ámbitos da vida persoal, familiar e social, así como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo político, a paz, a democracia, o respecto polos dereitos humanos e o rexeitamento de calquera tipo de violencia, a pluralidade, e o respecto polo Estado de dereito.
3. Evitaranse os comportamentos, os estereotipos e os contidos sexistas, así como aqueles que supoñan discriminación por razón da orientación sexual ou da identidade de xénero, e incorporarase transversalmente a realidade homosexual, bisexual, transexual, transxénero e intersexual. Así mesmo, empregarase unha linguaxe libre de prexuízos e estereotipos sexistas e que sexa non sexista, nos termos establecidos legalmente.
4. A consellería con competencias en materia de educación fomentará as medidas para que o alumnado participe en actividades que lle permitan afianzar o espírito emprendedor e a iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crítico.
CAPÍTULO III
Titoría e atención á diversidade
Artigo 20. Titoría e orientación
1. No bacharelato, a titoría e a orientación educativa, psicopedagóxica e profesional do alumnado, así como a preparación do seu futuro itinerario formativo, constitúen un elemento fundamental. Nese sentido, a acción titorial e a orientación acompañarán o proceso educativo individual e colectivo do alumnado.
2. Cada grupo de alumnas e alumnos terá unha profesora titora ou un profesor titor.
As persoas titoras informarán regularmente as nais, os pais ou as persoas titoras legais do seu alumnado sobre o proceso educativo das súas fillas, dos seus fillos ou das persoas que tutelen, ou o propio alumnado no caso de ser maior de idade. Esta información subministrarase, como mínimo, cunha periodicidade trimestral e incluirá as cualificacións obtidas en cada materia.
3. Coa finalidade de fomentar a igualdade efectiva entre mulleres e homes, incorporarase a perspectiva de xénero ao ámbito da orientación educativa e profesional.
4. Os centros docentes deberán informar e orientar o alumnado co fin de que a elección das modalidades, as vías e as materias ás que se refiren os artigos 9, 10 e 11 sexa a máis adecuada para os seus intereses e a súa orientación formativa e/ou profesional posterior, evitando condicionamentos derivados de estereotipos de xénero.
Artigo 21. Atención á diversidade
1. Na etapa de bacharelato prestarase especial atención ás alumnas e aos alumnos con necesidade específica de apoio educativo. Para estes efectos, estableceranse as alternativas organizativas e metodolóxicas, e as medidas de atención á diversidade precisas para facilitar o acceso ao currículo deste alumnado, así como as medidas máis adecuadas para que as condicións de realización das avaliacións se adapten ás súas necesidades.
2. A escolarización e a atención do alumnado con necesidade específica de apoio educativo rexeranse polos principios de normalización e inclusión, e asegurarán a súa non discriminación e a igualdade efectiva no acceso ao sistema educativo e na permanencia nel.
Así mesmo, fomentarase a equidade e inclusión educativa, a igualdade de oportunidades e a non discriminación do alumnado con discapacidade. Para iso estableceranse as medidas de flexibilización e alternativas metodolóxicas de accesibilidade e deseño universal que sexan necesarias para conseguir que este alumnado poida acceder a unha educación de calidade en igualdade de oportunidades.
3. Os centros docentes adoptarán as medidas necesarias, nos termos establecidos pola consellería con competencias en materia de educación, para responder ás necesidades educativas concretas das súas alumnas e dos seus alumnos, tendo en conta as súas circunstancias e os seus diferentes ritmos e estilos de aprendizaxe.
Entre estas medidas estarán as de apoio educativo para o alumnado con dificultades específicas de aprendizaxe. En particular, favorecerase a flexibilización e o emprego de alternativas metodolóxicas no ensino e na avaliación da lingua estranxeira, para este alumnado. Estas adaptacións en ningún caso se terán en conta para minorar as cualificacións obtidas.
4. A escolarización do alumnado con altas capacidades intelectuais, identificado como tal segundo o procedemento e nos termos que estableza a consellería con competencias en materia de educación, poderá flexibilizarse conforme a normativa vixente, de forma que poida reducirse un curso a duración da etapa, cando se prevexa que esta é a medida máis adecuada para o desenvolvemento do seu equilibrio persoal e a súa socialización.
5. Para a atención á diversidade do alumnado de bacharelato haberá que aterse ao disposto no Decreto 229/2011, do 7 de decembro, polo que se regula a atención á diversidade do alumnado dos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia nos que se imparten as ensinanzas establecidas na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, así como na normativa que o desenvolve.
CAPÍTULO IV
Avaliación, promoción e titulación
Artigo 22. Avaliación
1. Os referentes para a valoración do grao de adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos das materias e da etapa na avaliación das materias serán os criterios de avaliación que figuran no anexo II.
2. A avaliación da aprendizaxe do alumnado será continua e diferenciada segundo as distintas materias, terá un carácter formativo e será un instrumento para a mellora tanto dos procesos de ensino como dos procesos de aprendizaxe. Nese sentido, o profesorado avaliará tanto as aprendizaxes do alumnado como os procesos de ensino e a súa propia práctica docente, para o cal establecerá indicadores de logro nas programacións docentes.
3. O profesorado de cada materia decidirá, ao termo do curso, se a alumna ou o alumno logrou os obxectivos e alcanzou o adecuado grao de adquisición das competencias clave correspondentes.
4. O alumnado que non supere algunha materia, logo da avaliación final do período ordinario, coa finalidade de lle facilitar a súa recuperación, terá dereito a realizar unha proba extraordinaria nas datas que determine a consellería con competencias en materia de educación.
5. Na avaliación promoverase o uso xeneralizado de instrumentos de avaliación variados, diversos, flexibles e adaptados ás distintas situacións de aprendizaxe, que permitan a valoración obxectiva de todo o alumnado e que garantan, así mesmo, que as condicións de realización dos procesos asociados á avaliación se adapten ás necesidades do alumnado con necesidade específica de apoio educativo.
Artigo 23. Promoción
1. Ao finalizar o primeiro curso da etapa e como consecuencia do proceso de avaliación, o equipo docente de cada alumna ou alumno adoptará a decisión sobre a súa promoción ao segundo curso.
2. As alumnas e os alumnos acadarán a promoción de primeiro a segundo de bacharelato cando superen as materias cursadas ou teñan avaliación negativa en dúas materias como máximo.
3. O alumnado que acade a promoción ao segundo curso con materias pendentes deberá matricularse delas e cursalas ao longo do curso. Os centros docentes organizarán as consecuentes actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes no marco organizativo que estableza a consellería con competencias en materia de educación e tendo en conta que a avaliación destas materias terá que ser anterior á das materias de segundo curso.
4. As alumnas e os alumnos do primeiro curso de bacharelato que non cumpran as condicións de promoción establecidas deberán matricularse de todas as materias e repetir o curso na súa totalidade.
5. A superación das materias de segundo curso que se indican no anexo III estará condicionada á superación das correspondentes materias de primeiro curso indicadas no devandito anexo, por implicar continuidade.
Non obstante, dentro dunha mesma modalidade ou vía, o alumnado poderá matricularse da materia de segundo curso sen cursar a correspondente materia de primeiro curso, sempre que o profesorado que a imparta considere que a alumna ou o alumno cumpre as condicións necesarias para poder seguir con aproveitamento a materia de segundo, nos termos que estableza a consellería con competencias en materia de educación.
En caso contrario, deberá cursar a materia de primeiro curso, que terá a consideración de materia pendente, aínda que non será computable para os efectos de modificar as condicións en que acadou a promoción a segundo.
6. As alumnas e os alumnos que ao termo do segundo curso teñan avaliación negativa nalgunhas materias poderán matricularse delas sen necesidade de cursaren de novo as materias superadas ou poderán optar, así mesmo, por repetir o curso completo. Neste último caso, non se manterán as cualificacións das materias do devandito curso que a alumna ou o alumno tiverse superado previamente.
7. A consellería con competencias en materia de educación establecerá as condicións nas que unha alumna ou un alumno que cursase o primeiro curso de bacharelato nunha determinada modalidade ou vía poida pasar ao segundo curso nunha modalidade ou vía distinta, así como o cambio de materias.
Artigo 24. Título de bacharel
1. O título de bacharel acredita o logro dos obxectivos establecidos para a etapa e a adquisición das competencias clave correspondentes.
2. Para obter o título de bacharel cumprirá a avaliación positiva en todas as materias dos dous cursos de bacharelato.
3. Excepcionalmente, o equipo docente poderá decidir a obtención do título de bacharel por unha alumna ou un alumno que superase todas as materias, agás unha, sempre que se cumpran ademais todas as condicións seguintes:
a) Que o equipo docente considere que a alumna ou o alumno alcanzou as competencias clave e os obxectivos vinculados a ese título.
b) Que non se produciu unha inasistencia continuada e non xustificada por parte da alumna ou do alumno na materia.
c) Que a alumna ou o alumno se presentou ás probas e realizou as actividades necesarias para a súa avaliación, incluídas as da convocatoria extraordinaria.
d) Que a media aritmética das cualificacións obtidas en todas as materias da etapa cursadas que, como mínimo, se requiran para a obtención do título pola modalidade pola que se remata sexa igual ou superior a cinco. Neste caso, para os efectos do cálculo da cualificación final da etapa, considerarase a nota numérica obtida na materia non superada.
4. O título de bacharel será único e expedirase con expresión da modalidade cursada e da nota media obtida. Esta obterase calculando a media aritmética das cualificacións de todas as materias cursadas, redondeada á centésima.
5. Para os efectos do cálculo da nota media para o alumnado que cambia de modalidade ou de materia en segundo curso, só se terán en conta as cualificacións das materias cursadas que, como mínimo, se requiran para a obtención do título pola modalidade pola que se remata.
Artigo 25. Obtención do título de bacharel desde outras ensinanzas
1. O alumnado que teña o título de técnica ou técnico en formación profesional poderá obter o título de bacharel na modalidade Xeral mediante a superación das materias comúns.
2. O alumnado que teña o título de técnica ou técnico en Artes Plásticas e Deseño poderá obter o título de bacharel na modalidade de Artes mediante a superación das materias comúns.
3. Tamén poderá obter o título de bacharel na modalidade de Artes quen superase as ensinanzas profesionais de música ou de danza e supere, ademais, as materias comúns.
4. A nota que figurará no título de bacharel deste alumnado deducirase da seguinte ponderación:
a) O 60 % da media das cualificacións obtidas nas materias comúns do bacharelato.
b) O 40 % da nota media obtida nas ensinanzas mediante as que se accede á obtención do título, calculada conforme o establecido na súa normativa de ordenación correspondente.
Artigo 26. Dereito do alumnado a unha avaliación obxectiva
Co fin de garantir o dereito das alumnas e dos alumnos a que a súa dedicación, o seu esforzo e o seu rendemento sexan valorados e recoñecidos conforme criterios de plena obxectividade, os centros docentes adoptarán as medidas precisas para facer públicos e comunicar ás nais, aos pais e ás persoas titoras legais os criterios de avaliación, os instrumentos de avaliación, así como os criterios de promoción e os criterios de titulación que, en todo caso, atenderán ás características da avaliación dispostas na lexislación vixente e, en particular, ao carácter continuo e diferenciado segundo as distintas materias da avaliación nesta etapa.
Artigo 27. Participación e dereito á información de nais, pais ou persoas titoras legais
1. De conformidade co establecido no artigo 4.2.e) da Lei orgánica 8/1985, do 3 de xullo, reguladora do dereito á educación, e no artigo 28 do Real decreto 243/2022, do 5 de abril, e de acordo coas previsións da Lei 4/2011, do 30 de xuño, de convivencia e participación da comunidade educativa, as nais, os pais ou as persoas titoras legais deberán apoiar e participar na evolución do proceso educativo das súas fillas, dos seus fillos ou das persoas que tutelen, así como coñecer as decisións relativas á súa avaliación e á promoción a través dun boletín individualizado, e colaborar nas medidas de apoio ou reforzo que adopten os centros docentes para facilitar o seu progreso educativo, e terán acceso aos documentos oficiais de avaliación e ás probas e aos documentos das avaliacións que se lles realicen ás súas fillas, aos seus fillos ou ás persoas tuteladas, na parte referida á alumna ou ao alumno de que se trate, sen prexuízo do respecto ás garantías establecidas na Lei orgánica 3/2018, do 5 de decembro, de protección de datos persoais e garantía dos dereitos dixitais, no Regulamento (UE) 2016/679 do Parlamento Europeo e do Consello, do 27 de abril de 2016, relativo á protección das persoas físicas no que respecta ao tratamento de datos persoais e á libre circulación destes datos e polo que se derroga a Directiva 95/46/CE, e demais normativa aplicable en materia de protección de datos de carácter persoal. Para esta finalidade, o acceso ás actas de avaliación poderá substituírse por un boletín individualizado coa información da acta referida á alumna ou ao alumno de que se trate.
2. Os dereitos e os deberes referidos no punto anterior fanse extensivos ao alumnado maior de idade, sen prexuízo de que as súas nais, os seus pais ou as persoas titoras legais poidan facelos igualmente efectivos se xustifican o interese lexítimo.
3. Igualmente, os centros docentes promoverán compromisos educativos coas nais, os pais ou as persoas titoras legais do seu alumnado, ou co propio alumnado no caso de ser maior de idade, nos que se consignen as actividades que as persoas integrantes da comunidade educativa se comprometen a desenvolver para facilitar o progreso académico do alumnado.
TÍTULO II
Documentos oficiais de avaliación
Artigo 28. Documentos e informes de avaliación
1. No bacharelato, os documentos oficiais de avaliación son as actas de avaliación, o expediente académico, o historial académico e, de ser o caso, o informe persoal por traslado.
2. O historial académico e, de ser o caso, o informe persoal por traslado considéranse documentos básicos para garantir a mobilidade do alumnado por todo o territorio nacional.
3. Os documentos oficiais de avaliación deberán recoller sempre a norma que establece o currículo correspondente. Cando teñan que producir efecto fóra do ámbito da Comunidade Autónoma de Galicia, observarase o disposto no artigo 15.3 da Lei 39/2015, do 1 de outubro, do procedemento administrativo común das administracións públicas.
4. A custodia e o arquivamento dos documentos oficiais de avaliación correspóndenlles aos centros docentes en que se realizasen os estudos. O labor de cubrir e custodiar os ditos documentos será supervisado pola Inspección educativa.
Artigo 29. Actas de avaliación
1. As actas de avaliación expediranse para cada un dos cursos e pecharanse ao termo do período lectivo despois da convocatoria ordinaria, e tras a convocatoria extraordinaria. Comprenderán, polo menos, a relación nominal do alumnado que compón o grupo, xunto cos resultados da avaliación das materias e as decisións sobre promoción e permanencia.
2. Os resultados da avaliación expresaranse mediante cualificacións numéricas de cero a dez sen decimais, e consideraranse negativas as cualificacións inferiores a cinco. Cando o alumnado non se presente ás probas extraordinarias consignarase «Non presentado» (NP).
3. Nas actas de segundo curso figurará, ademais, o alumnado con materias non superadas do curso anterior e recollerase a proposta de expedición do título de bacharel, xunto coa nota media da etapa, que se calculará segundo o establecido no artigo 24.4. Neste curso expediranse actas de avaliación de materias pendentes ao termo do período lectivo ordinario e da convocatoria da proba extraordinaria.
4. Para a aplicación do previsto no punto quinto da disposición adicional primeira, farase constar ademais unha nota media normalizada, calculada sen ter en conta a cualificación da materia de Relixión.
5. A consellería con competencias en materia de educación poderá arbitrar procedementos para outorgar unha mención honorífica ou matrícula de honra ás alumnas e aos alumnos que demostren un rendemento académico excelente na etapa para a que se outorga.
6. As actas de avaliación serán asinadas por todo o profesorado do grupo e levarán o visto e prace da directora ou do director do centro.
Artigo 30. Expediente académico
1. O expediente académico recollerá, xunto cos datos de identificación do centro, os da alumna ou do alumno, así como a información relativa ao seu proceso de avaliación. Abrirase ao comezo da etapa ou, de ser o caso, no momento de incorporación ao centro e recollerá, polo menos, os resultados da avaliación das materias nas diferentes convocatorias, as decisións de promoción e titulación e, de existiren, as medidas de apoio educativo e as adaptacións que se adoptasen para a alumna ou o alumno. Igualmente, farase constar a nota media obtida na etapa, así como a media normalizada á que se refire o punto 4 do artigo anterior.
2. O expediente académico será asinado pola persoa que exerza a secretaría do centro e levará o visto e prace da directora ou do director do centro.
Artigo 31. Historial académico
1. O historial académico terá valor acreditativo das ensinanzas realizadas. Como mínimo recollerá os datos identificativos da alumna ou do alumno, as materias cursadas en cada un dos anos de escolarización, as medidas de apoio educativo aplicadas, os resultados da avaliación en cada convocatoria, as decisións sobre promoción e permanencia, a nota media do bacharelato e a nota media normalizada, así como a información relativa aos cambios de centro e as datas en que se producisen os diferentes feitos.
2. Tras finalizar a etapa, o historial académico do bacharelato entregarase ás nais, aos pais ou ás persoas titoras legais da alumna ou do alumno, ou á propia alumna ou o alumno no caso de que sexa maior de idade.
3. O historial académico será asinado pola persoa que exerza a secretaría do centro e levará o visto e prace da directora ou do director do centro.
Artigo 32. Informe persoal por traslado
1. Cando unha alumna ou un alumno se traslade a outro centro antes de finalizar a etapa para proseguir os seus estudos, o centro de orixe remitirá ao de destino, por petición deste, copia do historial académico e o informe persoal por traslado. O centro receptor abrirá o correspondente expediente académico. A matrícula adquirirá carácter definitivo unha vez recibida a copia do historial académico.
2. O informe persoal por traslado conterá os resultados das avaliacións realizadas, a aplicación, de ser o caso, de medidas de apoio ou adaptacións, e todas as observacións que se consideren oportunas acerca do progreso xeral da alumna ou do alumno.
3. O informe persoal por traslado será asinado pola persoa que exerza a titoría do grupo da alumna ou do alumno e levará o visto e prace da directora ou do director do centro.
Artigo 33. Autenticidade, seguridade e confidencialidade
1. A consellería con competencias en materia de educación establecerá os procedementos oportunos para garantir a autenticidade dos documentos oficiais de avaliación, a integridade dos datos recollidos nestes e a súa supervisión e custodia, así como a súa conservación e o seu traslado en caso de supresión ou extinción do centro.
2. No referente á obtención dos datos persoais do alumnado, á súa cesión duns centros docentes a outros e á seguridade e á confidencialidade destes, atenderase ao disposto na lexislación vixente en materia de protección de datos de carácter persoal e, en todo caso, ao establecido na disposición adicional vixésimo terceira da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio.
3. Os documentos oficiais de avaliación e os seus procedementos de validación descritos nos puntos anteriores poderán ser substituídos polos seus equivalentes realizados por medios electrónicos, informáticos ou telemáticos, sempre que quede garantida a súa autenticidade, integridade e conservación, e sempre que se cumpran as garantías e os requisitos establecidos pola Lei orgánica 3/2018, do 5 de decembro, de protección de datos persoais e garantía dos dereitos dixitais, polo Regulamento (UE) 2016/679 do Parlamento Europeo e do Consello, do 27 de abril de 2016, relativo á protección das persoas físicas no que respecta ao tratamento de datos persoais e á libre circulación destes datos e polo que se derroga a Directiva 95/46/CE, pola Lei 39/2015, do 1 de outubro, do procedemento administrativo común das administracións públicas, e pola normativa que os desenvolve.
4. O expediente electrónico do alumnado estará constituído, polo menos, polos datos contidos nos documentos oficiais de avaliación e cumprirá o establecido no Real decreto 4/2010, do 8 de xaneiro, polo que se regula o Esquema nacional de interoperabilidade no ámbito da administración electrónica, e demais normativa aplicable.
TÍTULO III
Plans educativos
Artigo 34. Bibliotecas escolares e lectura
1. Os centros docentes deberán incluír, dentro do seu proxecto educativo e funcional, un plan de lectura coa finalidade de promover a lectura, que se concretará anualmente na programación xeral anual a través de actuacións destinadas a afianzar o hábito da escritura e das habilidades no uso, no tratamento e na produción da información, en apoio da adquisición das competencias clave.
2. Os centros docentes contarán cunha biblioteca escolar e deberán incluír, dentro do seu proxecto educativo e funcional un plan de biblioteca, que se concretará anualmente na programación xeral anual a través das correspondentes actuacións, coa finalidade de promovela como centro de referencia de recursos da lectura, da información e da aprendizaxe. Así mesmo, a biblioteca escolar será un punto de encontro entre alumnado, profesorado e familias que facilite a comunicación, a creatividade, as aprendizaxes, o traballo colaborativo e os intercambios culturais no centro, ademais de servir como instrumento de apoio para o desenvolvemento do plan de lectura.
Artigo 35. Educación dixital
1. Os centros docentes deberán incluír dentro do seu proxecto educativo e funcional a súa estratexia dixital a través dun plan dixital de centro, que se concibe como un instrumento para mellorar o desenvolvemento da competencia dixital da comunidade educativa, o uso das tecnoloxías dixitais no proceso de ensino e aprendizaxe, e a transformación dos centros en organizacións educativas dixitalmente competentes, e que se concretará anualmente na programación xeral anual a través das correspondentes actuacións.
2. A consellería con competencias en materia de educación e os equipos directivos dos centros educativos promoverán o uso das tecnoloxías da información e da comunicación na aula como medio didáctico apropiado e valioso para desenvolver as tarefas de ensino e aprendizaxe, sen prexuízo das competencias que, no ámbito das tecnoloxías da información e da comunicación, poidan corresponder a outras entidades integrantes do sector público autonómico.
3. A consellería con competencias en materia de educación ofrecerá plataformas dixitais e tecnolóxicas de acceso para toda a comunidade educativa, que poderán incorporar recursos didácticos achegados polas administracións educativas e outros axentes para o seu uso compartido.
4. Os contornos virtuais de aprendizaxe que se empreguen nos centros docentes sostidos con fondos públicos facilitarán a aplicación de plans educativos específicos, deseñados polos centros docentes para a consecución de obxectivos concretos do currículo, e deberán contribuír á extensión do concepto de aula no tempo e no espazo.
Artigo 36. Promoción de estilos de vida saudables
1. Os centros docentes deberán incluír, dentro do seu proxecto educativo e funcional, un plan de actividades físicas e hábitos saudables coa finalidade da promoción da práctica de deporte e exercicio físico e dunha vida activa, saudable e autónoma por parte das alumnas e dos alumnos, que se concretará anualmente na programación xeral anual a través das correspondentes actuacións.
2. O deseño, a coordinación e a supervisión das medidas que se adopten serán asumidos polo profesorado coa cualificación ou especialización adecuada, e de acordo cos recursos dispoñibles.
Disposición adicional primeira. Ensinanza de relixión
1. As ensinanzas de relixión incluiranse no bacharelato de acordo co establecido na disposición adicional segunda da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio.
2. A consellería con competencias en materia de educación garantirá que, ao comezo do curso, as nais, os pais ou as persoas titoras legais do alumnado menor de idade poidan manifestar a súa vontade de que as súas fillas, os seus fillos ou as persoas que tutelen reciban ou non ensinanza de relixión, así como o alumnado maior de idade.
3. Os centros docentes disporán, nos termos que estableza a consellería con competencias en materia de educación, as medidas organizativas para que as alumnas e os alumnos cuxas nais, pais ou persoas titoras legais, ou o propio alumnado, no caso de ser maior de idade, non optasen por cursar ensinanzas de relixión reciban, de ser o caso, a debida atención educativa. Para tal finalidade, os centros docentes contarán cunha sesión lectiva de libre disposición en cada un dos cursos do bacharelato.
4. A avaliación da ensinanza da relixión católica realizarase nos mesmos termos e cos mesmos efectos que a das outras materias do bacharelato. A avaliación das ensinanzas das diferentes confesións relixiosas axustarase ao establecido nos acordos de cooperación en materia educativa subscritos polo Estado.
5. A determinación do currículo da ensinanza de relixión católica e das diferentes confesións relixiosas coas que o Estado subscribiu acordos de cooperación en materia educativa será competencia, respectivamente, da xerarquía eclesiástica e das correspondentes autoridades relixiosas.
6. Co fin de garantir o principio de igualdade e a libre concorrencia entre todo o alumnado, as cualificacións obtidas na avaliación das ensinanzas de relixión non se computarán na obtención da nota media para os efectos de acceso a outros estudos, nin para a obtención da mención de matrícula de honra, nin nas convocatorias para a obtención de bolsas e axudas ao estudo en que deban entrar en concorrencia os expedientes académicos.
Disposición adicional segunda. Aprendizaxe de linguas estranxeiras
1. Na impartición de materias en linguas estranxeiras, os centros docentes aplicarán o disposto no capítulo IV do Decreto 79/2010, do 20 de maio, sen que iso supoña modificación dos aspectos regulados neste decreto e na normativa básica estatal correspondente. Neste caso, procurarase que ao longo da etapa as alumnas e os alumnos adquiran a terminoloxía propia das materias na lingua estranxeira e nas dúas linguas oficiais de Galicia.
2. Os centros docentes sostidos con fondos públicos que impartan unha parte das materias do currículo en linguas estranxeiras aplicarán, en todo caso, os criterios para a admisión do alumnado establecidos no artigo 86 da Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio.
Disposición adicional terceira. Educación de persoas adultas
1. A consellería con competencias en materia de educación adoptará as medidas oportunas para que as persoas adultas dispoñan dunha oferta específica dos estudos de bacharelato organizada de acordo coas súas características.
Igualmente, organizará a oferta pública de educación a distancia co fin de dar unha resposta adecuada á formación permanente das persoas adultas. Esta oferta incluirá o uso das tecnoloxías da información e da comunicación.
2. Co fin de adaptar a oferta do bacharelato ao principio de flexibilidade que rexe a educación de persoas adultas, na oferta que realice a consellería con competencias en materia de educación para as devanditas persoas adultas non será de aplicación o disposto nos puntos 2, 3, 4 e 5 do artigo 23.
3. As alumnas e os alumnos que cursen o bacharelato no marco da oferta específica establecida pola consellería con competencias en materia de educación para persoas adultas obterán o título sempre que obtivesen avaliación positiva en todas as materias dos dous cursos de bacharelato, ou en todas as materias, agás unha. Neste último caso, deberanse reunir as condicións seguintes:
a) Que o equipo docente considere que a alumna ou o alumno alcanzou as competencias clave e os obxectivos vinculados a ese título.
b) Que non se produciu un abandono da materia por parte da alumna ou do alumno, conforme os criterios establecidos por parte dos centros no marco do disposto pola consellería con competencias en materia de educación.
c) Que a alumna ou o alumno se presentou ás probas e realizou as actividades necesarias para a súa avaliación, incluídas as da convocatoria extraordinaria.
d) Que a media aritmética das cualificacións obtidas en todas as materias da etapa cursadas que, como mínimo, se requiran para a obtención do título pola modalidade pola que se remata sexa igual ou superior a cinco. Neste caso, para os efectos do cálculo da cualificación final da etapa, considerarase a nota numérica obtida na materia non superada.
4. Así mesmo, o alumnado que curse estas ensinanzas e se atope en posesión dalgún dos títulos a que se refire o artigo 25 poderá obter o título de bacharel mediante o procedemento previsto no devandito artigo.
5. Correspóndelle á consellería con competencias en materia de educación a organización de probas para que as persoas maiores de vinte anos poidan obter directamente o título de bacharel, sempre que demostren alcanzar os obxectivos e as competencias clave do bacharelato. As devanditas probas, que deberán contar coas medidas de accesibilidade universal e as adaptacións que precise todo o alumnado con necesidades educativas especiais, organizaranse de maneira diferenciada segundo as modalidades do bacharelato.
Disposición adicional cuarta. Obtención de novas modalidades de bacharelato
As persoas que obtivesen o título de bacharel poderán obter, nos termos que se establezan, calquera das outras modalidades mediante a superación das materias de modalidade de primeiro e de segundo curso que, conforme o previsto neste decreto, se requiren para a modalidade elixida.
Disposición adicional quinta. Simultaneidade de estudos
No marco do establecido neste decreto, a consellería con competencias en materia de educación facilitará a posibilidade de cursar simultaneamente as ensinanzas artísticas profesionais e a educación secundaria. Con este fin, poderanse adoptar as oportunas medidas de organización e de ordenación académica que incluirán, entre outras, as validacións e a creación de centros integrados.
Disposición transitoria única. Aplicabilidade do Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia
O Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, será de aplicación no segundo curso de bacharelato, durante o curso académico 2022/23, sen prexuízo do disposto na disposición transitoria segunda do Real decreto 243/2022, do 5 de abril.
Disposición derrogatoria única. Derrogación normativa
1. Queda derrogado o Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establecen o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia. Non obstante o anterior, será de aplicación no segundo curso do bacharelato durante o curso académico 2022/23.
2. Quedan derrogadas todas as disposicións de igual ou inferior rango que se opoñan ao disposto neste decreto.
Disposición derradeira primeira. Calendario de implantación
O disposto no presente decreto implantarase para o primeiro curso de bacharelato no curso escolar 2022/23, e para o segundo curso de bacharelato no curso escolar 2023/24.
Disposición derradeira segunda. Desenvolvemento normativo
Facúltase a persoa titular da consellería con competencias en materia de educación para ditar cantas disposicións sexan precisas no relativo á organización e materias propias do seu departamento e ao desenvolvemento deste decreto.
Disposición derradeira terceira. Entrada en vigor
Este decreto entrará en vigor o día seguinte ao da súa publicación no Diario Oficial de Galicia.
Santiago de Compostela, quince de setembro de dous mil vintedous
Alfonso Rueda Valenzuela
Presidente
Román Rodríguez González
Conselleiro de Cultura, Educación, Formación Profesional e Universidades
ANEXO I
Competencias clave no bacharelato
O bacharelato ten como finalidade proporcionarlle ao alumnado formación, madureza intelectual e humana, coñecementos, habilidades e actitudes que lle permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e aptitude. Debe, así mesmo, facilitar a adquisición e o logro das competencias indispensables para o seu futuro formativo e profesional, e capacitalo para o acceso á educación superior.
Para cumprir estes fins, é preciso que esta etapa contribúa a que o alumnado progrese no grao de desenvolvemento das competencias que, de acordo co perfil de saída do alumnado ao termo do ensino básico, debe ter alcanzado ao finalizar a educación secundaria obrigatoria. As competencias clave que se recollen no devandito perfil de saída son as seguintes:
CCL-Competencia en comunicación lingüística.
CP-Competencia plurilingüe.
STEM-Competencia matemática e competencia en ciencia, tecnoloxía e enxeñaría.
CD-Competencia dixital.
CPSAA-Competencia persoal, social e de aprender a aprender.
CC-Competencia cidadá.
CE-Competencia emprendedora.
CCEC-Competencia en conciencia e expresión culturais.
Estas competencias clave son a adaptación ao sistema educativo español das establecidas na Recomendación do Consello da Unión Europea, do 22 de maio de 2018, relativa ás competencias clave para a aprendizaxe permanente. Esta adaptación responde á necesidade de vincular as devanditas competencias aos retos e aos desafíos do século XXI, así como ao contexto da educación formal e, máis concretamente, aos principios e aos fins do sistema educativo establecidos na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación.
Aínda que a Recomendación se refire á aprendizaxe permanente, que debe producirse ao longo de toda a vida, o perfil de saída remite ao momento preciso do final do ensino básico. Do mesmo xeito, e dado que as competencias clave se adquiren necesariamente de forma secuencial e progresiva ao longo de toda a vida, resulta necesario adecualas a ese outro momento do desenvolvemento persoal, social e formativo do alumnado que supón o final do bacharelato. Consecuentemente, neste anexo defínese para cada unha das competencias clave un conxunto de descritores operativos, que dan continuidade, afondan e amplían os niveis de desempeño previstos ao final do ensino básico, co fin de os adaptar ás necesidades e aos fins desta etapa postobrigatoria.
Do mesmo xeito, no deseño das ensinanzas mínimas das materias de bacharelato, mantense e adáptase ás especificidades da etapa a necesaria vinculación entre as devanditas competencias clave e os principais retos e desafíos globais do século XXI aos que o alumnado se vai ver confrontado. Esta vinculación seguirá a dar sentido as aprendizaxes e achegará o punto de partida para favorecer situacións de aprendizaxe relevantes e significativas, tanto para o alumnado como para o persoal docente.
Con carácter xeral, débese entender que a consecución das competencias e dos obxectivos do bacharelato está vinculada á adquisición e ao desenvolvemento das devanditas competencias clave. Por este motivo, os descritores operativos de cada unha das competencias clave constitúen o marco referencial a partir do cal se concretan os obxectivos das diferentes materias. Esta vinculación entre descritores operativos e obxectivos propicia que da avaliación destes últimos poida colixirse o grao de adquisición das competencias clave esperadas en bacharelato e, xa que logo, a consecución das competencias e dos obxectivos previstos para a etapa.
Descritores operativos das competencias clave no ensino para bacharelato.
A seguir, defínese cada unha das competencias clave e enúncianse os descritores operativos do nivel de adquisición esperado ao termo do bacharelato. Para favorecer e explicitar a continuidade, a coherencia e a cohesión entre etapas, inclúense tamén os descritores operativos previstos para o ensino básico.
É importante sinalar que a adquisición de cada unha das competencias clave contribúe á adquisición de todas as demais. Non existe xerarquía entre elas, nin pode establecerse unha correspondencia exclusiva cunha única materia, senón que todas se concretan nas aprendizaxes das distintas materias e, pola súa vez, se adquiren e se desenvolven a partir das aprendizaxes que se producen no conxunto destas.
CCL-Competencia en comunicación lingüística.
A competencia en comunicación lingüística supón interactuar de forma oral, escrita, signada ou multimodal de maneira coherente e adecuada en diferentes ámbitos e contextos, e con propósitos comunicativos diversos. Implica mobilizar, de maneira consciente, o conxunto de coñecementos, destrezas e actitudes que permiten comprender, interpretar e valorar criticamente mensaxes orais, escritas, signadas ou multimodais evitando os riscos de manipulación e desinformación, así como comunicarse eficazmente con outras persoas de maneira cooperativa, creativa, ética e respectuosa.
A competencia en comunicación lingüística constitúe a base para o pensamento propio e para a construción do coñecemento en todos os ámbitos do saber. Por iso, o seu desenvolvemento está vinculado á reflexión explícita sobre o funcionamento da lingua nos xéneros discursivos específicos de cada área de coñecemento, así como aos usos da oralidade, a escritura ou a signación para pensar e para aprender. Por último, fai posible apreciar a dimensión estética da linguaxe e gozar da cultura literaria.
|
Descritores operativos |
|
|
Ao completar o ensino básico, a alumna ou o alumno… |
Ao completar o bacharelato, a alumna ou o alumno… |
|
• CCL1. Exprésase de forma oral, escrita, signada ou multimodal con coherencia, corrección e adecuación aos diferentes contextos sociais, e participa en interaccións comunicativas con actitude cooperativa e respectuosa, tanto para intercambiar información, crear coñecemento e transmitir opinións como para construír vínculos persoais. |
• CCL1. Exprésase de xeito oral, escrito, signado ou multimodal con fluidez, coherencia, corrección e adecuación aos diferentes contextos sociais e académicos, e participa en interaccións comunicativas con actitude cooperativa e respectuosa, tanto para intercambiar información, crear coñecemento e argumentar as súas opinións como para establecer e coidar as súas relacións interpersoais. |
|
• CCL2. Comprende, interpreta e valora con actitude crítica textos orais, escritos, signados ou multimodais dos ámbitos persoal, social, educativo e profesional, para participar en diferentes contextos de maneira activa e informada e para construír coñecemento. |
• CCL2. Comprende, interpreta e valora con actitude crítica textos orais, escritos, signados ou multimodais dos distintos ámbitos, con especial énfase nos textos académicos e dos medios de comunicación, para participar en diferentes contextos de maneira activa e informada, e para construír coñecemento. |
|
• CCL3. Localiza, selecciona e contrasta de maneira progresivamente autónoma información procedente de diferentes fontes, avaliando a súa fiabilidade e pertinencia en función dos obxectivos de lectura e evitando os riscos de manipulación e desinformación, e intégraa e transfórmaa en coñecemento para comunicala adoptando un punto de vista creativo, crítico e persoal á vez que respectuoso coa propiedade intelectual. |
• CCL3. Localiza, selecciona e contrasta de xeito autónomo información procedente de diferentes fontes, avaliando a súa fiabilidade e a súa pertinencia en función dos obxectivos de lectura e evitando os riscos de manipulación e desinformación, e intégraa e transfórmaa en coñecemento para a comunicar de maneira clara e rigorosa adoptando un punto de vista creativo e crítico, á par que respectuoso coa propiedade intelectual. |
|
• CCL4. Le con autonomía obras diversas adecuadas á súa idade, seleccionando as que mellor se axustan aos seus gustos e intereses; aprecia o patrimonio literario como canle privilexiada da experiencia individual e colectiva; e mobiliza a súa propia experiencia biográfica e os seus coñecementos literarios e culturais para construír e compartir a súa interpretación das obras e para crear textos de intención literaria de progresiva complexidade. |
• CCL4. Le con autonomía obras relevantes da literatura e ponas en relación co seu contexto sociohistórico de produción e coa tradición literaria anterior e posterior, e examina a pegada do seu legado na actualidade, para construír e compartir a súa propia interpretación argumentada das obras, crear e recrear obras de intención literaria e conformar progresivamente un mapa cultural. |
|
• CCL5. Pon as súas prácticas comunicativas ao servizo da convivencia democrática, a resolución dialogada dos conflitos e a igualdade de dereitos de todas as persoas, evitando os usos discriminatorios, así como os abusos de poder, para favorecer a utilización non só eficaz senón tamén ética dos diferentes sistemas de comunicación. |
• CCL5. Pon as súas prácticas comunicativas ao servizo da convivencia democrática, da resolución dialogada dos conflitos e da igualdade de dereitos de todas as persoas, evitando e rexeitando os usos discriminatorios, así como os abusos de poder, para favorecer a utilización non só eficaz senón tamén ética dos sistemas de comunicación. |
CP-Competencia plurilingüe.
A competencia plurilingüe implica utilizar distintas linguas, orais ou signadas, de forma apropiada e eficaz para a aprendizaxe e a comunicación. Esta competencia supón recoñecer e respectar os perfís lingüísticos individuais e aproveitar as experiencias propias para desenvolver estratexias que permitan mediar e facer transferencias entre linguas, incluídas as clásicas, e, de ser o caso, manter e adquirir destrezas na lingua ou linguas familiares e nas linguas oficiais. Integra, así mesmo, dimensións históricas e interculturais orientadas a coñecer, valorar e respectar a diversidade lingüística e cultural da sociedade, co obxectivo de fomentar a convivencia democrática.
|
Descritores operativos |
|
|
Ao completar o ensino básico, a alumna ou o alumno… |
Ao completar o bacharelato, a alumna ou o alumno… |
|
• CP1. Usa eficazmente unha ou máis linguas, ademais da lingua ou linguas familiares, para responder as súas necesidades comunicativas, de maneira apropiada e adecuada tanto ao seu desenvolvemento e intereses como a diferentes situacións e contextos dos ámbitos persoal, social, educativo e profesional. |
• CP1. Utiliza con fluidez, adecuación e aceptable corrección unha ou máis linguas, ademais da lingua familiar ou das linguas familiares, para responder ás súas necesidades comunicativas con espontaneidade e autonomía en diferentes situacións e contextos dos ámbitos persoal, social, educativo e profesional. |
|
• CP2. A partir das súas experiencias, realiza transferencias entre distintas linguas como estratexia para comunicarse e ampliar o seu repertorio lingüístico individual. |
• CP2. A partir das súas experiencias, desenvolve estratexias que lle permitan ampliar e enriquecer de forma sistemática o seu repertorio lingüístico individual co fin de se comunicar de xeito eficaz. |
|
• CP3. Coñece, valora e respecta a diversidade lingüística e cultural presente na sociedade, integrándoa no seu desenvolvemento persoal como factor de diálogo, para fomentar a cohesión social. |
• CP3. Coñece e valora criticamente a diversidade lingüística e cultural presente na sociedade, integrándoa no seu desenvolvemento persoal e antepondo a comprensión mutua, como característica central da comunicación, para fomentar a cohesión social. |
STEM-Competencia matemática e competencia en ciencia, tecnoloxía e enxeñaría
A competencia matemática e competencia en ciencia, tecnoloxía e enxeñaría (competencia STEM polas súas siglas en inglés) entraña a comprensión do mundo utilizando os métodos científicos, o pensamento e representación matemáticos, a tecnoloxía e os métodos da enxeñaría para transformar a contorna de forma comprometida, responsable e sustentable.
A competencia matemática permite desenvolver e aplicar a perspectiva e o razoamento matemáticos co fin de resolver diversos problemas en diferentes contextos.
A competencia en ciencia supón a comprensión e explicación da contorna natural e social, utilizando un conxunto de coñecementos e metodoloxías, incluídas a observación e a experimentación, co fin de formular preguntas e extraer conclusións baseadas en probas para poder interpretar e transformar o mundo natural e o contexto social.
A competencia en tecnoloxía e enxeñaría comprende a aplicación dos coñecementos e metodoloxías propios das ciencias para transformar a nosa sociedade de acordo coas necesidades ou desexos das persoas nun marco de seguridade, responsabilidade e sustentabilidade.
|
Descritores operativos |
|
|
Ao completar o ensino básico, a alumna ou o alumno… |
Ao completar o bacharelato, a alumna ou o alumno… |
|
• STEM1. Utiliza métodos indutivos e dedutivos propios do razoamento matemático en situacións coñecidas, e selecciona e emprega diferentes estratexias para resolver problemas analizando criticamente as solucións e reformulando o procedemento, se fose necesario. |
• STEM1. Selecciona e utiliza métodos indutivos e dedutivos propios do razoamento matemático en situacións propias da modalidade elixida e emprega estratexias variadas para a resolución de problemas, analizando criticamente as solucións e reformulando o procedemento, en caso necesario. |
|
• STEM2. Utiliza o pensamento científico para entender e explicar os fenómenos que ocorren ao seu arredor, confiando no coñecemento como motor de desenvolvemento, facéndose preguntas e comprobando hipóteses mediante a experimentación e a indagación, utilizando ferramentas e instrumentos adecuados, apreciando a importancia da precisión e a veracidade e mostrando unha actitude crítica sobre o alcance e as limitacións da ciencia. |
• STEM2. Utiliza o pensamento científico para entender e explicar fenómenos relacionados coa modalidade elixida, confiando no coñecemento como motor de desenvolvemento, formulándose hipóteses e contrastándoas ou comprobándoas mediante a observación, a experimentación e a investigación, utilizando ferramentas e instrumentos adecuados, apreciando a importancia da precisión e a veracidade, e amosando unha actitude crítica acerca do alcance e das limitacións dos métodos empregados. |
|
• STEM3. Formula e desenvolve proxectos deseñando, fabricando e avaliando diferentes prototipos ou modelos para xerar ou utilizar produtos que dean solución a unha necesidade ou problema de forma creativa e en equipo, procurando a participación de todo o grupo, resolvendo pacificamente os conflitos que poidan xurdir, adaptándose ante a incerteza e valorando a importancia da sustentabilidade. |
• STEM3. Formula e desenvolve proxectos deseñando e creando prototipos ou modelos para xerar ou utilizar produtos que dean solución a unha necesidade ou a un problema de xeito colaborativo, procurando a participación de todo o grupo, resolvendo pacificamente os conflitos que poidan xurdir, adaptándose ante a incerteza e avaliando o produto obtido de acordo cos obxectivos propostos, a sustentabilidade e o impacto transformador na sociedade. |
|
• STEM4. Interpreta e transmite os elementos máis relevantes de procesos, razoamentos, demostracións, métodos e resultados científicos, matemáticos e tecnolóxicos de forma clara e precisa e en diferentes formatos (gráficos, táboas, diagramas, fórmulas, esquemas, símbolos...), aproveitando de forma crítica a cultura dixital e incluíndo a linguaxe matemático-formal con ética e responsabilidade, para compartir e construír novos coñecementos. |
• STEM4. Interpreta e transmite os elementos máis relevantes de investigacións de forma clara e precisa, en diferentes formatos (gráficos, táboas, diagramas, fórmulas, esquemas e símbolos), aproveitando a cultura dixital con ética e responsabilidade e valorando de xeito crítico a contribución da ciencia e da tecnoloxía no cambio das condicións de vida, para compartir e construír novos coñecementos. |
|
• STEM5. Emprende accións fundamentadas cientificamente para promover a saúde física, mental e social, e preservar o ambiente e os seres vivos; e aplica principios de ética e seguridade na realización de proxectos para transformar a súa contorna próxima de forma sustentable, valorando o seu impacto global e practicando o consumo responsable. |
• STEM5. Planea e emprende accións fundamentadas cientificamente para promover a saúde física e mental, e para preservar o ambiente e os seres vivos, practicando o consumo responsable, aplicando principios de ética e seguridade, para crear valor e transformar a súa contorna de maneira sustentable, adquirindo compromisos como cidadán ou cidadá nos ámbitos local e global. |
CD-Competencia dixital.
A competencia dixital implica o uso seguro, saudable, sustentable, crítico e responsable das tecnoloxías dixitais para a aprendizaxe, para o traballo e para a participación na sociedade, así como a interacción con estas.
Inclúe a alfabetización en información e datos, a comunicación e a colaboración, a educación mediática, a creación de contidos dixitais (incluída a programación), a seguridade (incluído o benestar dixital e as competencias relacionadas coa ciberseguridade), asuntos relacionados coa cidadanía dixital, a privacidade, a propiedade intelectual, a resolución de problemas e o pensamento computacional e crítico.
|
Descritores operativos |
|
|
Ao completar o ensino básico, a alumna ou o alumno… |
Ao completar o bacharelato, a alumna ou o alumno… |
|
• CD1. Realiza procuras na Internet atendendo a criterios de validez, calidade, actualidade e fiabilidade, seleccionando os resultados de maneira crítica e arquivándoos, para recuperalos, referencialos e reutilizalos, respectando a propiedade intelectual. |
• CD1. Realiza procuras avanzadas comprendendo como funcionan os motores de procura na internet, aplicando criterios de validez, calidade, actualidade e fiabilidade, seleccionando os resultados de maneira crítica e organizando o almacenamento da información adecuadamente e con seguridade, para a referenciar e a reutilizar posteriormente. |
|
• CD2. Xestiona e utiliza a súa contorna persoal dixital de aprendizaxe para construír coñecemento e crear contidos dixitais, mediante estratexias de tratamento da información e o uso de diferentes ferramentas dixitais, seleccionando e configurando a máis adecuada en función da tarefa e das súas necesidades de aprendizaxe permanente. |
• CD2. Crea, integra e reelabora contidos dixitais de forma individual ou colectiva, aplicando medidas de seguridade e respectando sempre os dereitos de autoría dixital, para ampliar os seus recursos e xerar novo coñecemento. |
|
• CD3. Comunícase, participa, colabora e interactúa compartindo contidos, datos e información mediante ferramentas ou plataformas virtuais, e xestiona de maneira responsable as súas accións, presenza e visibilidade na rede, para exercer unha cidadanía dixital activa, cívica e reflexiva. |
• CD3. Selecciona, configura e utiliza dispositivos dixitais, ferramentas, aplicacións e servizos en liña, e incorpóraos na súa contorna persoal de aprendizaxe dixital, para se comunicar, traballar colaborativamente e compartir información, xestionando de maneira responsable as súas accións, a presenza e a visibilidade na rede, e exercendo unha cidadanía dixital activa, cívica e reflexiva. |
|
• CD4. Identifica riscos e adopta medidas preventivas ao usar as tecnoloxías dixitais para protexer os dispositivos, os datos persoais, a saúde e o ambiente, e para tomar conciencia da importancia e necesidade de facer un uso crítico, legal, seguro, saudable e sustentable das devanditas tecnoloxías. |
• CD4. Avalía riscos e aplica medidas ao usar as tecnoloxías dixitais para protexer os dispositivos, os datos persoais, a saúde e o ambiente, e fai un uso crítico, legal, seguro, saudable e sustentable desas tecnoloxías. |
|
• CD5. Desenvolve aplicacións informáticas sinxelas e solucións tecnolóxicas creativas e sustentables para resolver problemas concretos ou responder a retos propostos, mostrando interese e curiosidade pola evolución das tecnoloxías dixitais e polo seu desenvolvemento sustentable e uso ético. |
• CD5. Desenvolve solucións tecnolóxicas anovadoras e sustentables para dar resposta a necesidades concretas, amosando interese e curiosidade pola evolución das tecnoloxías dixitais e polo seu desenvolvemento sustentable e uso ético. |
CPSAA-Competencia persoal, social e de aprender a aprender.
A competencia persoal, social e de aprender a aprender implica a capacidade de reflexionar sobre un mesmo para autocoñecerse, aceptarse e promover un crecemento persoal constante; xestionar o tempo e a información eficazmente; colaborar con outros de forma construtiva; manter a resiliencia, e xestionar a aprendizaxe ao longo da vida. Inclúe tamén a capacidade de lle facer fronte á incerteza e á complexidade; adaptarse aos cambios; aprender a xestionar os procesos metacognitivos; identificar condutas contrarias á convivencia e desenvolver estratexias para abordalas; contribuír ao benestar físico, mental e emocional propio e das demais persoas, desenvolvendo habilidades para coidarse a si mesmo e a quen o rodea, a través da corresponsabilidade; ser capaz de levar unha vida orientada ao futuro; así como expresar empatía e abordar os conflitos nun contexto integrador e de apoio.
|
Descritores operativos |
|
|
Ao completar o ensino básico, a alumna ou o alumno… |
Ao completar o bacharelato, a alumna ou o alumno… |
|
• CPSAA1. Regula e expresa as súas emocións, fortalecendo o optimismo, a resiliencia, a autoeficacia e a procura de propósito e motivación cara á aprendizaxe, para xestionar os retos e cambios e harmonizalos cos seus propios obxectivos. |
• CPSAA1.1. Fortalece o optimismo, a resiliencia, a autoeficacia e a procura de obxectivos de xeito autónomo para facer eficaz a súa aprendizaxe. |
|
• CPSAA1.2. Desenvolve unha personalidade autónoma, xestionando construtivamente os cambios, a participación social e a súa propia actividade, para dirixir a súa vida. |
|
|
• CPSAA2. Comprende os riscos para a saúde relacionados con factores sociais, consolida estilos de vida saudable nos ámbitos físico e mental, recoñece condutas contrarias á convivencia e aplica estratexias para abordalas. |
• CPSAA2. Adopta de maneira autónoma un estilo de vida sustentable e atende o benestar físico e mental propio e o das demais persoas, procurando e ofrecendo apoio na sociedade, para construír un mundo máis saudable. |
|
• CPSAA3. Comprende proactivamente as perspectivas e as experiencias das demais persoas e incorpóraas á súa aprendizaxe, para participar no traballo en grupo, distribuíndo e aceptando tarefas e responsabilidades de maneira equitativa e empregando estratexias cooperativas. |
• CPSAA3.1. Amosa sensibilidade cara ás emocións e as experiencias das demais persoas, sendo consciente da influencia que exerce o grupo nas persoas, para consolidar unha personalidade empática e independente e desenvolver a súa intelixencia. |
|
• CPSAA3.2. Distribúe nun grupo as tarefas, os recursos e as responsabilidades de xeito ecuánime, segundo os seus obxectivos, favorecendo un enfoque sistémico para contribuír á consecución de obxectivos compartidos. |
|
|
• CPSAA4. Realiza autoavaliacións sobre o seu proceso de aprendizaxe, buscando fontes fiables para validar, sustentar e contrastar a información e para obter conclusións relevantes. |
• CPSAA4. Compara, analiza, avalía e sintetiza datos, información e ideas dos medios de comunicación, para obter conclusións lóxicas de forma autónoma, valorando a fiabilidade das fontes. |
|
• CPSAA5. Planea obxectivos a medio prazo e desenvolve procesos metacognitivos de retroalimentación para aprender dos seus erros no proceso de construción do coñecemento. |
• CPSAA5. Planifica a longo prazo avaliando os propósitos e os procesos da construción do coñecemento, relacionando os campos deste para desenvolver procesos autorregulados de aprendizaxe que lle permitan transmitir ese coñecemento, propor ideas creativas e resolver problemas con autonomía. |
CC-Competencia cidadá.
A competencia cidadá contribúe a que alumnas e alumnos poidan exercer unha cidadanía responsable e participar plenamente na vida social e cívica, baseándose na comprensión dos conceptos e nas estruturas sociais, económicas, xurídicas e políticas, así como no coñecemento dos acontecementos mundiais e o compromiso activo coa sustentabilidade e o logro dunha cidadanía mundial. Inclúe a alfabetización cívica, a adopción consciente dos valores propios dunha cultura democrática fundada no respecto aos dereitos humanos, a reflexión crítica sobre os grandes problemas éticos do noso tempo e o desenvolvemento dun estilo de vida sustentable acorde cos obxectivos de desenvolvemento sustentable expostos na Axenda 2030.
|
Descritores operativos |
|
|
Ao completar o ensino básico, a alumna ou o alumno… |
Ao completar o bacharelato, a alumna ou o alumno… |
|
• CC1. Analiza e comprende ideas relativas á dimensión social e cidadá da súa propia identidade, así como aos feitos culturais, históricos e normativos que a determinan, demostrando respecto polas normas, empatía, equidade e espírito construtivo na interacción cos demais en calquera contexto. |
• CC1. Analiza feitos, normas e ideas relativas á dimensión social, histórica, cívica e moral da súa propia identidade, para contribuír á consolidación da súa madureza persoal e social, adquirir unha conciencia cidadá e responsable, desenvolver a autonomía e o espírito crítico, e establecer unha interacción pacífica e respectuosa coas demais persoas e coa contorna. |
|
• CC2. Analiza e asume fundadamente os principios e valores que emanan do proceso de integración europea, a Constitución española e os dereitos humanos e da infancia, participando en actividades comunitarias, como a toma de decisións ou a resolución de conflitos, con actitude democrática, respecto pola diversidade e compromiso coa igualdade de xénero, a cohesión social, o desenvolvemento sustentable e o logro da cidadanía mundial. |
• CC2. Recoñece, analiza e aplica en diversos contextos, de forma crítica e consecuente, os principios, os ideais e os valores relativos ao proceso de integración europea, a Constitución española, os dereitos humanos e a historia e o patrimonio cultural propios, á vez que participa en todo tipo de actividades grupais cunha actitude fundamentada nos principios e nos procedementos democráticos, o compromiso ético coa igualdade, a cohesión social, o desenvolvemento sustentable e o logro da cidadanía mundial. |
|
• CC3. Comprende e analiza problemas éticos fundamentais e de actualidade, considerando criticamente os valores propios e alleos, e desenvolvendo xuízos propios para afrontar a controversia moral con actitude dialogante, argumentativa, respectuosa e oposta a calquera tipo de discriminación ou violencia. |
• CC3. Adopta un xuízo propio e argumentado ante problemas éticos e filosóficos fundamentais e de actualidade, afrontando con actitude dialogante a pluralidade de valores, crenzas e ideas, rexeitando todo tipo de discriminación e violencia, e promovendo activamente a igualdade e a corresponsabilidade efectiva entre mulleres e homes. |
|
• CC4. Comprende as relacións sistémicas de interdependencia, ecodependencia e interconexión entre actuacións locais e globais, e adopta, de forma consciente e motivada, un estilo de vida sustentable e ecosocialmente responsable. |
• CC4. Analiza as relacións de interdependencia e ecodependencia entre as nosas formas de vida e a contorna, realizando unha análise crítica da pegada ecolóxica das accións humanas, e demostrando un compromiso ético e ecosocialmente responsable con actividades e hábitos que conduzan ao logro dos obxectivos de desenvolvemento sustentable e a loita contra o cambio climático. |
CE-Competencia emprendedora.
A competencia emprendedora implica desenvolver un enfoque vital dirixido a actuar sobre oportunidades e ideas, utilizando os coñecementos específicos necesarios para xerar resultados de valor para outras persoas. Achega estratexias que permiten adaptar a mirada para detectar necesidades e oportunidades; adestrar o pensamento para analizar e avaliar a contorna, e crear e reformular ideas utilizando a imaxinación, a creatividade, o pensamento estratéxico e a reflexión ética, crítica e construtiva dentro dos procesos creativos e de innovación; e espertar a disposición a aprender, a arriscar e a afrontar a incerteza. Así mesmo, implica tomar decisións baseadas na información e no coñecemento e colaborar de maneira áxil con outras persoas, con motivación, empatía e habilidades de comunicación e de negociación, para levar as ideas expostas á acción mediante a planificación e xestión de proxectos sustentables de valor social, cultural e económico-financeiro.
|
Descritores operativos |
|
|
Ao completar o ensino básico, a alumna ou o alumno… |
Ao completar o bacharelato, a alumna ou o alumno… |
|
• CE1. Analiza necesidades e oportunidades e afronta retos con sentido crítico, facendo balance da súa sustentabilidade, valorando o impacto que poidan supoñer na contorna, para presentar ideas e solucións innovadoras, éticas e sustentables, dirixidas a crear valor no ámbito persoal, social, educativo e profesional. |
• CE1. Avalía necesidades e oportunidades e afronta retos, con sentido crítico e ético, avaliando a súa sustentabilidade e comprobando, a partir de coñecementos técnicos específicos, o impacto que poidan supor na contorna, para presentar e executar ideas e solucións anovadoras dirixidas a distintos contextos, tanto locais como globais, no ámbito persoal, social e académico, con proxección profesional emprendedora. |
|
• CE2. Avalía as fortalezas e debilidades propias, facendo uso de estratexias de autocoñecemento e autoeficacia, e comprende os elementos fundamentais da economía e as finanzas, aplicando coñecementos económicos e financeiros a actividades e situacións concretas, utilizando destrezas que favorezan o traballo colaborativo e en equipo, para reunir e optimizar os recursos necesarios que leven á acción unha experiencia emprendedora que xere valor. |
• CE2. Avalía e reflexiona sobre as fortalezas e as debilidades propias e as das demais persoas, facendo uso de estratexias de autocoñecemento e autoeficacia; interioriza os coñecementos económicos e financeiros específicos e transfíreos a contextos locais e globais, aplicando estratexias e destrezas que axilicen o traballo colaborativo e en equipo, para reunir e optimizar os recursos necesarios que leven á acción unha experiencia ou unha iniciativa emprendedora de valor. |
|
• CE3. Desenvolve o proceso de creación de ideas e solucións valiosas e toma decisións, de maneira razoada, utilizando estratexias áxiles de planificación e xestión, e reflexiona sobre o proceso realizado e o resultado obtido, para levar a termo o proceso de creación de prototipos innovadores e de valor, considerando a experiencia como unha oportunidade para aprender. |
• CE3. Leva a cabo o proceso de creación de ideas e solucións anovadoras e toma decisións, con sentido crítico e ético, aplicando coñecementos técnicos específicos e estratexias áxiles de planificación e xestión de proxectos, e reflexiona sobre o proceso realizado e o resultado obtido, para elaborar un prototipo final de valor para as demais persoas, considerando a experiencia, tanto de éxito como de fracaso, unha oportunidade para aprender. |
CCEC-Competencia en conciencia e expresión culturais.
A competencia en conciencia e expresión culturais supón comprender e respectar o modo en que as ideas, as opinións, os sentimentos e as emocións se expresan e se comunican de forma creativa en distintas culturas e por medio dunha ampla gama de manifestacións artísticas e culturais. Implica tamén un compromiso coa comprensión, o desenvolvemento e a expresión das ideas propias e do sentido do lugar que se ocupa ou do papel que se desempeña na sociedade. Así mesmo, require a comprensión da propia identidade en evolución e do patrimonio cultural nun mundo caracterizado pola diversidade, así como a toma de conciencia de que a arte e outras manifestacións culturais poden supoñer unha maneira de mirar o mundo e de darlle forma.
|
Descritores operativos |
|
|
Ao completar o ensino básico, a alumna ou o alumno… |
Ao completar o bacharelato, a alumna ou o alumno… |
|
• CCEC1. Coñece, aprecia criticamente e respecta o patrimonio cultural e artístico, implicándose na súa conservación e valorando o enriquecemento inherente á diversidade cultural e artística. |
• CCEC1. Reflexiona, promove e valora criticamente o patrimonio cultural e artístico de calquera época, contrastando as súas singularidades e partindo da súa propia identidade, para defender a liberdade de expresión, a igualdade e o enriquecemento inherente á diversidade. |
|
• CCEC2. Goza, recoñece e analiza con autonomía as especificidades e intencionalidades das manifestacións artísticas e culturais máis destacadas do patrimonio, distinguindo os medios e soportes, así como as linguaxes e elementos técnicos que as caracterizan. |
• CCEC2. Investiga as especificidades e as intencionalidades de diversas manifestacións artísticas e culturais do patrimonio, mediante unha postura de recepción activa e deleite, diferenciando e analizando os contextos, os medios e os soportes en que se materializan, así como as linguaxes e os elementos técnicos e estéticos que as caracterizan. |
|
• CCEC3. Expresa ideas, opinións, sentimentos e emocións por medio de producións culturais e artísticas, integrando o seu propio corpo e desenvolvendo a autoestima, a creatividade e o sentido do lugar que ocupa na sociedade, cunha actitude empática, aberta e colaborativa. |
• CCEC3.1. Expresa ideas, opinións, sentimentos e emocións con creatividade e espírito crítico, realizando con rigor as súas propias producións culturais e artísticas, para participar de xeito activo na promoción dos dereitos humanos e os procesos de socialización e de construción da identidade persoal que derivan da práctica artística. |
|
• CCEC3.2. Descobre a autoexpresión, a través da interactuación corporal e a experimentación con diferentes ferramentas e linguaxes artísticas, enfrontándose a situacións creativas cunha actitude empática e colaborativa, e con autoestima, iniciativa e imaxinación. |
|
|
• CCEC4. Coñece, selecciona e utiliza con creatividade diversos medios e soportes, así como técnicas plásticas, visuais, audiovisuais, sonoras ou corporais, para a creación de produtos artísticos e culturais, tanto de forma individual como colaborativa, identificando oportunidades de desenvolvemento persoal, social e laboral, así como de emprendemento. |
• CCEC4.1. Selecciona e integra con creatividade diversos medios e soportes, así como técnicas plásticas, visuais, audiovisuais, sonoras ou corporais, para deseñar e producir proxectos artísticos e culturais sustentables, analizando as oportunidades de desenvolvemento persoal, social e laboral que ofrecen, servíndose da interpretación, a execución, a improvisación ou a composición. |
|
• CCEC4.2. Planifica, adapta e organiza os seus coñecementos, as súas destrezas e as súas actitudes para responder con creatividade e eficacia aos desempeños derivados dunha produción cultural ou artística, individual ou colectiva, utilizando diversidade de linguaxes, códigos, técnicas, ferramentas e recursos plásticos, visuais, audiovisuais, musicais, corporais ou escénicos, valorando tanto o proceso como o produto final, e comprendendo as oportunidades persoais, sociais, inclusivas e económicas que ofrecen. |
|
ANEXO II
Currículo das materias
1. Análise Musical.
1.1. Introdución.
A materia de Análise Musical proporciónalle ao alumnado unha formación que lle permite desenvolver as súas habilidades perceptivas para identificar os elementos que forman parte das obras musicais e, a partir de aí, profundar na súa comprensión global. Isto implica examinalas desde un punto de vista crítico e estético, establecendo relacións entre a proposta musical e o contexto histórico-social en que foi creada. Ademais, a materia permite descubrir aspectos relacionados coa incidencia da música no oínte e a súa utilización como medio terapéutico ou o seu uso en combinación con outras manifestacións artísticas.
A materia, que supón unha continuación e unha especialización dos coñecementos, destrezas e actitudes adquiridos durante as etapas educativas anteriores, estrutúrase en dous cursos. No primeiro, establécense as bases para o coñecemento dos elementos da análise musical, da forma musical e dos principios compositivos fundamentais. No segundo, profúndase nesas aprendizaxes e introdúcense aspectos histórico-estéticos.
A través da escoita activa e do estudo de partituras, o alumnado da materia de Análise Musical identifica as características de diferentes obras, podendo establecer relacións entre os seus elementos. Neste proceso analítico familiarízase, por unha banda, con procedementos compositivos tales como a repetición, a variación, a imitación ou o desenvolvemento e, por outra, coa identificación dos trazos estilísticos que permiten asociar as obras cun autor ou autora, un xénero ou un contexto musical determinado. O feito de aprender a analizar unha proposta musical non só lle permite ao alumnado aproximarse ao procedemento e aos mecanismos de deconstrución dunha obra, senón que o dota das ferramentas necesarias para comprender o conxunto da proposta e saber utilizar, en diferentes contextos, os elementos que a conforman.
Así mesmo, a partir dese proceso de análise, o alumnado pode expresar unha opinión fundamentada a través de recensións, comentarios ou críticas musicais, utilizando un vocabulario adecuado e difundindo o resultado a través de diversos medios, analóxicos e dixitais, respectando os dereitos de autor e a propiedade intelectual.
A interiorización das aprendizaxes da materia, a partir do recoñecemento e a reprodución de padróns musicais, xa sexan melódicos, rítmicos, harmónicos ou formais, permítelle ao alumnado contar con recursos aplicables a procesos de creación ou improvisación de obras sinxelas, xerando novas ideas sonoras. No seu desenvolvemento, préstase especial atención, por unha banda, ás posibilidades que ofrecen as tecnoloxías dixitais destinadas á composición musical e, por outra, aos beneficios educativos derivados da organización de proxectos creativos grupais nos que o alumnado planifica, achega ideas, respecta as opinións dos demais e asume diferentes funcións.
Completa a materia o descubrimento dos usos que se fan da música para, de forma consciente, influír no oínte, xa sexa con fins terapéuticos ou con outra funcionalidade vinculada á súa utilización en ámbitos non estritamente musicais.
Todas estas aprendizaxes organízanse ao redor de cinco obxectivos que foron deseñados a partir das competencias clave do bacharelato e dos obxectivos da etapa. Eses obxectivos permiten que o alumnado aplique procesos de análise musical para descubrir, comprender e utilizar a música como medio de expresión, desenvolver un espírito crítico e coñecer a súa incidencia no ser humano.
Os criterios de avaliación formuláronse tendo en conta os coñecementos, destrezas e actitudes que se pretende que alcance o alumnado, coa finalidade de determinar o nivel de logro dos obxectivos con que se relacionan.
Os criterios de avaliación e os contidos estrutúranse en catro bloques que se reparten entre os dous cursos en que se imparte a materia. No primeiro curso, os bloques de contidos refírense á análise musical e á forma musical. O bloque de «Iniciación á análise musical» céntrase na aplicación da escoita activa e o estudo de partituras para recoñecer os elementos da música e a relación que existe entre eles dentro do discurso musical. Ademais, inclúense aspectos relativos ao uso de recursos dixitais para a elaboración de recensións e a difusión musical. O segundo bloque, «A forma musical», aglutina aqueles contidos referentes aos diferentes elementos estruturais, formas musicais básicas, procedementos compositivos e funcións da música en vinculación con outras manifestacións artísticas.
No segundo curso, inclúense dous bloques de criterios de avaliación e contidos que abordan as técnicas de análises e os xéneros musicais. No que leva por título «Técnicas de análise musical» recóllense procedementos útiles para a realización de análises de obras musicais, de comentarios e críticas musicais, así como o uso de recursos dixitais para a investigación, a composición e a difusión musical. Pola súa vez, no bloque denominado «Xéneros musicais» introdúcense criterios de avaliación e contidos relacionados coas características sonoras, formas e xéneros musicais desde a Idade Media ata a actualidade, e coa utilización da música con fins terapéuticos.
Na materia de Análise Musical exporanse situacións de aprendizaxe que requiran reflexión e acción, así como unha actitude aberta e colaborativa, coa intención de que o alumnado adquira os instrumentos, técnicas e estratexias necesarias para desenvolver as súas habilidades perceptivas e profundar na comprensión global do feito musical. Estas situacións deben estar vinculadas a contextos reais que favorezan unha aprendizaxe significativa, e han de permitir a adquisición de coñecementos, destrezas e actitudes que o alumnado poida aplicar fóra da contorna da aula.
1.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Analizar os elementos musicais de diferentes obras, utilizando a escoita activa e o estudo de partituras, para describir as súas características e establecer comparacións. |
|
• A identificación, a través da análise e a partir da escoita activa ou do estudo de partituras, dos elementos que constitúen unha obra musical e da función que estes realizan dentro da composición resulta fundamental para a súa comprensión. |
|
• Xunto a esta análise, a descrición das características dos elementos que constitúen a obra (ritmo, melodía, harmonía, timbre, compoñentes expresivos etc.) potencia a conexión entre as aprendizaxes sobre teoría musical e o seu recoñecemento perceptivo, proporcionando, ademais, a posibilidade de realizar comparacións entre os trazos que definen diversas composicións. • Así mesmo, a detección de analoxías e diferenzas entre obras musicais creadas en diferentes contextos e pertencentes a xéneros e estilos variados permítelle ao alumnado o acceso a un universo sonoro amplo que posibilita o enriquecemento dos seus gustos musicais e a ampliación do seu repertorio artístico. |
|
OBX2. Establecer relacións entre os elementos musicais dunha composición, a través da análise da súa estrutura e dos procedementos compositivos utilizados, para asociar a obra cun xénero, un estilo e un contexto de creación. |
|
• No discurso musical establécense relacións entre os distintos elementos que forman parte dunha obra. Quen compón utilizou procedementos (repetición, variación, contraste, desenvolvemento, etc.) que determinan en gran medida a natureza das devanditas relacións e a estrutura ou forma resultante. A súa análise non só permite profundar na comprensión das técnicas compositivas empregadas, senón que, ademais, favorece a construción dunha visión global da obra musical a través da interrelación que se produce entre os diversos compoñentes e os factores contextuais e estilísticos que inciden no resultado musical final. Neste marco, o desenvolvemento de investigacións a partir de fontes de información, tanto analóxicas como dixitais, sobre o autor ou autora e o contexto de creación contribúe a un mellor desenvolvemento desta competencia. • Finalmente, o alumnado poderá asociar os trazos distintivos dunha composición cos estilos e os xéneros que se foron desenvolvendo ao longo da historia da música, así como con determinadas formas-tipo de especial relevancia que foron evolucionando ao longo do tempo. |
|
OBX3. Elaborar comentarios e críticas musicais sobre as obras analizadas, utilizando unha terminoloxía adecuada e consultando distintas fontes de información, para expresar xuízos persoais fundamentados e contribuír á difusión do patrimonio musical a través dos medios dispoñibles. |
|
• O desenvolvemento de habilidades de identificación, análise e descrición de elementos musicais, así como de comparación entre diversas obras e interpretacións, achégalle ao alumnado a terminoloxía e as ferramentas necesarias para expresar, de maneira fundamentada, a súa valoración persoal sobre a creación ou sobre a interpretación dunha obra determinada. • Estes comentarios persoais veranse enriquecidos pola posta en común na clase de diferentes puntos de vista argumentados e pola información obtida a través da consulta de distintas fontes fiables. A lectura de críticas publicadas en xornais xeneralistas ou revistas especializadas permitirá, ademais, reflexionar sobre a estrutura e o vocabulario utilizado neste tipo de textos e ofrecerá modelos e exemplos para as recensións, comentarios ou críticas musicais que o alumnado poderá elaborar e difundir a través de medios analóxicos ou dixitais. • Dado que a elaboración dos devanditos textos supón en moitos casos a reelaboración da información consultada, promoverase o respecto aos dereitos de autor e á propiedade intelectual. |
|
OBX4. Utilizar os procedementos compositivos fundamentais e as tecnoloxías dixitais, empregando os elementos e as estruturas musicais máis adecuadas, para crear obras sinxelas e realizar improvisacións. |
|
• Comprender a música a través da súa visión analítica permítelle ao alumnado recoñecer os elementos sobre os que se constrúe a obra. Ao mesmo tempo, favorece a interiorización de fórmulas rítmicas, melódicas ou harmónicas a través da reprodución de padróns que, unha vez analizados, poden ser utilizados en procesos creativos como base para xerar novas ideas. Neste marco, a aplicación dos procedementos compositivos fundamentais facilita a construción de novas obras en contextos onde se integre ese novo material musical no proceso creativo. • A creación de pezas sinxelas ou a realización de improvisacións, utilizando a interpretación vocal, corporal ou instrumental, implican a aplicación de aprendizaxes da materia cunha finalidade expresiva. Para iso, deben considerarse, ademais, as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías dixitais vinculadas aos procesos de creación musical. |
|
• Promóvese así a posta en práctica de aprendizaxes relacionadas cos procedementos compositivos fundamentais, á vez que se cultiva o desenvolvemento das capacidades expresivas e de actitudes de emprendemento, a través da participación en proxectos musicais grupais en que o alumnado asume diferentes funcións e respecta as achegas e ideas dos demais. |
|
OBX5. Investigar sobre os usos da música con fins terapéuticos e en combinación con outras formas de expresión artística, utilizando diferentes fontes de información e analizando as características musicais das obras, para entender de que forma inciden determinados trazos musicais na saúde e nas emocións. |
|
• Tradicionalmente enfocouse a análise musical na comprensión da obra no seu contexto de creación, sen facer fincapé no efecto que a música pode xerar en quen a percibe. • O uso da música como medio terapéutico foi obxecto de numerosas investigacións nas últimas décadas e existen evidencias do beneficio que produce en persoas con problemas físicos, cognitivos, psicolóxicos ou sociais. Isto supón unha oportunidade para que o alumnado enriqueza a súa visión analítica da música a través da identificación das características daquela utilizada con fins terapéuticos e a súa incidencia na saúde e nas emocións. Para iso, será necesario desenvolver procesos de investigación do repertorio seleccionado, utilizando fontes de información fiables. • Así mesmo, a análise das características e das funcións que cumpre a música en combinación con outras artes como o cinema, a danza ou o teatro permitiralle ao alumnado recoñecer e interiorizar recursos musicais que xeran ambientes emocionais diversos, para, posteriormente, utilizalos no desenvolvemento de propostas creativas que combinen a música con outras formas de expresión artística. |
1.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Análise Musical I 1º curso |
|
|
Bloque 1. Iniciación á análise musical |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Identificar os elementos que constitúen unha obra musical e a súa función dentro da composición a través da escoita activa e con apoio da partitura. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Describir as características musicais básicas dunha obra a partir da escoita activa e o estudo de partituras, analizando os seus elementos constitutivos. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Analizar, de forma guiada, obras musicais, identificando a estrutura formal e os procedementos compositivos utilizados. |
OBX2 |
|
• CA1.4. Asociar as obras analizadas co seu contexto de creación, investigando sobre o seu autor ou autora e a súa época. |
OBX2 |
|
• CA1.5. Expresar unha opinión propia, informada e fundamentada, sobre as obras analizadas, utilizando un vocabulario musical adecuado. |
OBX3 |
|
• CA1.6. Utilizar, de forma guiada, as tecnoloxías dixitais na composición musical. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• A escoita activa e o estudo de partituras como soportes para a análise. • Elementos básicos da música e a relación entre eles: ritmo, tempo, melodía, harmonía, textura, timbre, dinámica e agóxica. |
|
|
• Técnicas de análise auditiva de obras de diferentes estilos e xéneros. Estratexias de análise dos elementos musicais da partitura con apoio da audición. • Recensións musicais. • Recursos dixitais para a investigación, a composición e a difusión musical. • Dereitos de autor e propiedade intelectual. |
|
|
Bloque 2. A forma musical |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Identificar os elementos que constitúen unha obra musical e a súa función dentro da composición a través da escoita activa e con apoio da partitura. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Describir as características musicais básicas dunha obra a partir da escoita activa e o estudo de partituras, analizando os seus elementos constitutivos. |
OBX1 |
|
• CA2.3. Analizar, de forma guiada, obras musicais, identificando a estrutura formal e os procedementos compositivos utilizados. |
OBX2 |
|
• CA2.4. Reproducir padróns melódicos, rítmicos, harmónicos e formais de obras analizadas, aplicando estratexias de memorización e utilizando a interpretación vocal, corporal ou instrumental en proxectos musicais grupais. |
OBX4 |
|
• CA2.5. Xerar novas ideas musicais, combinando padróns melódicos, rítmicos, harmónicos e formais previamente analizados e interiorizados. |
OBX4 |
|
• CA2.6. Utilizar, de forma guiada, as tecnoloxías dixitais na composición musical. |
OBX4 |
|
• CA2.7. Identificar as funcións que cumpre a música cando se asocia con outras formas de expresión (cinema, teatro, danza…), analizando as súas características e o efecto que xera no espectador. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Elementos estruturais: célula, motivo, frase e semifrase, período, sección e movemento. Ritmo melódico e harmónico. Cadencias. • Formas simples, formas compostas e libres. Formas-tipo. Representación de esquemas formais. • Procedementos compositivos fundamentais: repetición, variación, contraste e desenvolvemento. • Función da música en combinación con outras manifestacións artísticas. • Improvisación, creación e interpretación de estruturas musicais breves para a interiorización dos elementos formais traballados previamente. • Normas de comportamento individuais e grupais na interpretación. |
|
2º curso.
|
Materia de Análise Musical II 2º curso |
|
|
Bloque 1. Técnicas de análise musical |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Describir as características musicais dunha obra a partir da escoita activa e o estudo de partituras, analizando os seus elementos constitutivos e a función que estes cumpren dentro da composición. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Comparar os elementos constitutivos e as características musicais de diferentes obras, establecendo analoxías e diferenzas entre elas, a partir da escoita activa e do estudo de partituras. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.3. Distinguir os principais xéneros e estilos musicais que se desenvolven na historia, analizando os factores que inciden na evolución das formas musicais. |
OBX4 |
|
• CA1.4. Asociar as obras analizadas cun xénero, un estilo e un contexto de creación determinados, identificando, de forma autónoma, a estrutura formal e os procedementos compositivos utilizados. |
OBX4 |
|
• CA1.5. Expresar xuízos persoais sobre as obras analizadas, argumentando a opinión propia e utilizando unha terminoloxía musical adecuada. |
OBX3 |
|
• CA1.6 Xustificar a opinión propia sobre as obras analizadas, investigando e seleccionando a información máis pertinente a partir de medios analóxicos e dixitais. |
OBX3 |
|
• CA1.7. Publicar críticas musicais e comentarios propios nos medios dispoñibles, analóxicos e dixitais, respectando os dereitos de autor e a propiedade intelectual. |
OBX3 |
|
• CA1.8. Utilizar, de forma eficaz, as tecnoloxías dixitais na composición musical. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• A comparación como técnica analítica. • Técnicas de análise de audición e de partituras. • Técnicas para a análise do contexto de creación. O pensamento da persoa creadora, os condicionantes contextuais e a interpretación da obra. • Comentarios e críticas musicais. • Recursos dixitais para a investigación, a composición e a difusión musical. • Dereitos de autor e propiedade intelectual. |
|
|
Bloque 2. Xéneros musicais |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Describir as características musicais dunha obra a partir da escoita activa e o estudo de partituras, analizando os seus elementos constitutivos e a función que estes cumpren dentro da composición. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Distinguir os principais xéneros e estilos musicais que se desenvolven na historia, analizando os factores que inciden na evolución das formas musicais. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Realizar improvisacións sinxelas ou pequenas composicións, en proxectos musicais grupais, utilizando os procedementos compositivos fundamentais e aplicando padróns melódicos, rítmicos, harmónicos e formais previamente analizados e interiorizados. |
OBX4 |
|
• CA2.4. Asociar as obras analizadas cun xénero, un estilo e un contexto de creación determinados, identificando, de forma autónoma, a estrutura formal e os procedementos compositivos utilizados. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Analizar os usos terapéuticos da música e como inciden determinados trazos musicais na saúde e nas emocións, a partir da información obtida en fontes de información fiables. |
OBX5 |
|
• CA2.6. Describir as características da música que se utiliza con fins terapéuticos, analizando exemplos de obras e relacionando os seus trazos con posibles efectos no oínte. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• As características sonoras e estilísticas da música desde a Idade Media ata a actualidade. Evolución organolóxica. • As formas e os xéneros musicais desde a Idade Media ata a actualidade. • Uso da música con fins terapéuticos. • Normas de comportamento individuais e grupais na interpretación. |
|
1.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Análise Musical desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo nos distintos niveis da etapa as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Análise Musical e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
2 |
5 |
1 |
1-2 |
||||
|
OBX2 |
2 |
1 |
4 |
1 |
1-2 |
|||
|
OBX3 |
1 |
3 |
4 |
1 |
3 |
3.1 |
||
|
OBX4 |
1 |
1 |
3 |
3.1-3.2 |
3 |
3.1-3.2 |
||
|
OBX5 |
3 |
4 |
1-3 |
4 |
2 |
|||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo. Ademais, a metodoloxía que se empregará favorecerá a aprendizaxe de contidos teóricos a través da práctica.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, a igualdade de xénero, o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– Fomentarase o uso de medios tecnolóxicos e diferentes soportes para a análise musical.
2. Artes Escénicas.
2.5. Introdución.
A materia de Artes Escénicas impártese en dous cursos académicos, ao longo dos cales o currículo se desenvolve de forma progresiva. O seu carácter eminentemente práctico convértea nun espazo de experimentación e exploración colectiva desde o que fomentar o desenvolvemento da expresividade e a creatividade, e descubrir os códigos específicos das artes escénicas, incluídas as performativas. Esa mesma natureza práctica convida a vincular esta materia con outras en que tamén se cultivan destrezas musicais, vocais, corporais ou de planificación e xestión de proxectos artísticos.
A materia está deseñada a partir de cinco obxectivos, que se vinculan cos obxectivos xerais da etapa e coas competencias clave previstas para o bacharelato. Estes obxectivos permítenlle ao alumnado participar da vida cultural da súa contorna, difundir e valorar o patrimonio. Facilitan, igualmente, o enriquecemento do seu imaxinario, o crecemento do seu repertorio persoal de recursos, a ampliación das súas posibilidades de gozo das manifestacións artísticas e a identificación de oportunidades de desenvolvemento persoal, social, académico ou profesional ligadas a estas artes.
Así mesmo, favorecen o criterio estético, as habilidades de comunicación e negociación, o autocoñecemento, a creatividade, a empatía, a imaxinación e o espírito emprendedor. Os criterios de avaliación, que se desprenden directamente dos devanditos obxectivos, están deseñados para comprobar o seu grao de consecución.
Os contidos da materia que será necesario activar para adquirir os devanditos obxectivos organízanse en cinco bloques, que non deben acometerse obrigatoriamente na orde na que están presentados, senón dunha maneira integrada en función das demandas que expoñan as distintas situacións de aprendizaxe, facilitándose deste xeito unha visión global da materia.
O primeiro bloque, «Patrimonio escénico», atende ás tipoloxías e ás tradicións das artes escénicas, así como aos seus cambios e transformacións ao longo do tempo. O segundo bloque, «Expresión e comunicación escénica», comprende diferentes sistemas, medios e códigos de significación escénica. O terceiro bloque, «Interpretación», recolle os elementos relativos á recreación e á representación da acción dramática. O cuarto bloque, «Representación e escenificación», engloba os saberes relativos ao espectáculo escénico e ao traballo en grupo. Finalmente, o bloque chamado «Recepción nas artes escénicas» ocúpase do público e das estratexias e técnicas de análises de manifestacións escénicas.
Espérase que o alumnado sexa capaz de poñer en funcionamento os contidos en situacións de aprendizaxe onde actúe como axente social progresivamente autónomo e gradualmente responsable do seu propio proceso de aprendizaxe.
2.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Analizar manifestacións escénicas de diferentes épocas e tradicións, describindo as súas características, establecendo relacións co seu contexto e identificando posibles influencias e proxeccións, para valorar o patrimonio e enriquecer o imaxinario propio. |
|
• A adquisición deste obxectivo implica aprender a identificar e a describir as características dos principais tipos de espectáculos escénicos de diferentes épocas e tradicións, así como a relacionalos co seu contexto histórico e xeográfico, valorando a súa importancia nas transformacións sociais de que son orixe ou reflexo. A contextualización destes espectáculos fará posible a súa adecuada valoración como produtos dunha época e un contexto social determinados, á vez que permitirá a reflexión sobre a súa evolución e a súa relación co presente. Por este motivo, ademais de acudir ao canon occidental, convén achegarse a outras tradicións culturais. Prestarase atención aos distintos tipos de relacións que se establecen na diversidade do patrimonio escénico: desde as influencias entre formas e estilos, separados ou non no tempo, ata a permanencia de certos elementos dun período a outro, pasando polas reaccións, rexeitamentos ou subversión que xera un estilo ou corrente concreta. Doutra banda, incluír a perspectiva de xénero e intercultural ao abordar a análise do contexto axudará a que o alumnado comprenda o papel que a muller e as persoas de grupos étnicos e poboacionais que sofren discriminación desempeñaron na arte ao longo da historia, e as distintas consideracións que recibiron en cada época. Neste sentido, non só se deberán estudar as súas representacións en diversas obras, senón tamén as súas achegas ás artes escénicas. • No marco do desenvolvemento deste obxectivo analizaranse, desde a recepción activa e cun vocabulario técnico adecuado, manifestacións escénicas representativas a través da súa posta en escena, en directo ou mediante reproducións analóxicas ou dixitais. Resultarán tamén de utilidade o comentario de textos e imaxes e a consulta de fontes bibliográficas. • O descubrimento de formas de expresión distintas daquelas coas que está máis familiarizado enriquecerá o imaxinario do alumnado, achegándolle ideas e técnicas para aplicar nas súas propias creacións ou interpretacións. |
|
OBX2. Explorar as posibilidades expresivas de diferentes sistemas, medios e códigos de significación escénica, a través de actividades de carácter práctico, para incorporar o seu uso ao repertorio persoal de recursos e desenvolver o criterio de selección dos máis adecuados á intención comunicativa. |
|
• O descubrimento e a exploración das distintas posibilidades expresivas que ofrecen os diferentes sistemas, medios e códigos de significación escénica permítenlle ao alumnado enriquecer o seu repertorio persoal de recursos e aprender a seleccionar e a aplicar os máis adecuados a cada necesidade ou intención comunicativa. • A dramatización, o xogo, a creación colectiva e a improvisación, tanto pautada como libre, constitúen un medio idóneo para levar a cabo esta exploración. Na aula, estas actividades de carácter práctico brindaranlle ao alumnado a oportunidade de descubrir e aplicar, de maneira individual ou en grupo, diferentes técnicas e estratexias para reflexionar sobre a situación, a acción e o conflito dramático, ou realizar a análise, a construción e a caracterización da personaxe. • Así mesmo, estas actividades constituirán unha ferramenta moi útil para aprender a seleccionar os recursos plásticos, literarios, audiovisuais ou doutro tipo que mellor se axustan ás ideas, sentimentos e emocións que se pretenden plasmar sobre o escenario. As tecnoloxías dixitais facilitarán tamén o acceso a unha ampla gama de exemplos de uso destes recursos. • A exploración das posibilidades de expresión e comunicación escénica favorece o autocoñecemento, a confianza e a motivación, e contribúe ao fomento do respecto pola diversidade de ideas e opinións, ao enriquecemento cultural entre iguais e á superación de barreiras e estereotipos sociais, culturais ou sexistas. |
|
OBX3. Abordar a recreación e representación da acción dramática, a partir da construción colectiva de escenas que mostren todo tipo de personaxes e conflitos, para desenvolver habilidades de comunicación e negociación e reforzar o autocoñecemento, a creatividade, a empatía, a imaxinación e o espírito emprendedor en diversas situacións e contextos. |
|
• A recreación e representación da acción dramática favorece a comprensión das manifestacións escénicas e o seu recoñecemento como parte do patrimonio cultural, así como a ampliación das posibilidades de expresión persoal mediante a adquisición das destrezas e técnicas vocais, xestuais, corporais e rítmico-musicais propias do intérprete. • A lectura e a análise de obras, o visionamento de espectáculos, así como os ensaios, constitúen momentos e espazos para a adquisición desas destrezas e técnicas de interpretación individual e grupal. A interpretación individual permite traballar aspectos como a concentración, a memorización, a expresión persoal ou a adecuación ás directrices da dirección. Pola súa banda, a interpretación grupal favorece o desenvolvemento da capacidade de desempeñar diversas funcións ou de escoitar os demais e interactuar con eles durante a representación. Para asegurar a adquisición deste obxectivo, débese incentivar a participación do alumnado na construción colectiva de escenas que mostren todo tipo de personaxes, situacións e conflitos dramáticos. • Tanto a asimilación de técnicas de interpretación como a representación de obras dentro ou fóra da aula fan necesaria a adquisición doutras estratexias e destrezas que axuden o alumnado para xestionar adecuadamente a frustración que pode xerar o propio proceso de aprendizaxe, así como a manter a concentración e a superar a inseguridade e o medo escénico durante as actuacións. Estas estratexias de control e xestión das emocións axudarán o alumnado a desenvolver a súa autoestima e permitiranlle afrontar con maior seguridade as situacións de incerteza e os retos aos que deberá de enfrontarse. |
|
OBX4. Realizar proxectos de creación e difusión escénica, planificando as súas fases, seleccionando e estruturando os elementos de significación e asumindo diferentes funcións con iniciativa e responsabilidade, para expresar unha intención comunicativa, enriquecer a contorna cultural e identificar oportunidades de desenvolvemento persoal, social, académico ou profesional. |
|
• O deseño e a realización dun proxecto de creación e difusión escénica require dun traballo planificado e en equipo. Ser partícipe deste proceso de creación conxunto contribúe a fomentar a iniciativa e a autonomía do alumnado, a resolución creativa das dificultades atopadas, a valoración do traballo en equipo, a asunción de responsabilidades individuais para lograr un obxectivo común, así como a empatía e o respecto pola diversidade de aptitudes e opinións. |
|
• O alumnado deberá xerar e perfeccionar ideas de proxecto, recorrendo a distintas fontes dixitais e bibliográficas, respectando a propiedade intelectual e tendo en conta a intención comunicativa, as características do marco de recepción previsto, así como a viabilidade e a sustentabilidade do proxecto na súa relación cos posibles condicionantes e limitacións técnicas. Ademais, seleccionará e estruturará os elementos de significación máis adecuados; establecerá as directrices de interpretación, representación e escenificación; planificará as distintas etapas do proxecto, asegurando, especialmente, o tempo necesario para os ensaios; e realizará unha repartición de tarefas, equilibrado e eficaz, a partir da identificación das diferentes funcións e da carga de traballo asociada a cada unha delas nas distintas fases do proceso. Deberá prever tamén un plan de difusión, promoción e avaliación, que poderá incluír o contacto con institucións e organismos públicos e privados implicados no fomento das artes escénicas. Para poder levar a cabo todas estas accións, resultará de grande utilidade analizar, na clase, casos concretos que permitan visualizar e entender o proceso que vai desde a idea inicial ata a posta en escena do espectáculo. • O proxecto pode supoñer, tamén, o traballo multidisciplinario e o uso de diferentes aplicacións e ferramentas tecnolóxicas, analóxicas e dixitais. Por outra banda, tanto a interpretación como o desempeño dalgunha das funcións da produción permitiranlle ao alumnado recoñecer as súas aptitudes e descubrir distintas oportunidades de desenvolvemento persoal, social, académico ou profesional ligadas ao ámbito das artes escénicas. |
|
OBX5. Valorar criticamente manifestacións escénicas, identificando o público ao que se dirixen e analizando as súas características e os seus presupostos artísticos, para desenvolver o criterio estético, difundir o patrimonio e ampliar as posibilidades de gozo das artes escénicas. |
|
• A asistencia a distintos espectáculos ou o visionado de diferentes manifestacións escénicas, xa sexa en vivo ou a través de medios dixitais, permítelle ao alumnado tomar conciencia do dobre papel do espectador como receptor activo e valorador crítico. Débese aproveitar esta experiencia para profundar na noción de público e descubrir a súa tipoloxía. • A vivencia colectiva da catarse, o estrañamento, a identificación e a participación favorecen, ademais, a comprensión do proceso de recepción e poden funcionar como elemento motivador no desenvolvemento da recepción activa. Este verase beneficiado pola adquisición de estratexias e técnicas de análise crítica, que poden abordarse a partir da posta en común das impresións e dos comentarios que, sobre unha determinada obra, formulen as persoas que integran o grupo. Contribuirán a este proceso de construción conxunta do coñecemento as valoracións expresadas por especialistas en críticas escénicas e en recensións dramáticas. Ao consultar eses textos, o alumnado atopará un vocabulario específico, novas estruturas e novas ferramentas que lle axudarán a articular mellor as súas propias valoracións críticas. Poderá formulalas de forma oral, escrita ou multimodal, sempre desde o respecto á propiedade intelectual, empregando os conceptos e as estratexias de análise máis adecuadas en cada caso. Estas producións poderán incluír, de ser o caso, unha valoración do texto do que parte a obra. • A publicación das críticas do alumnado pode servir como instrumento para a difusión do patrimonio e como invitación para acudir a diferentes espazos escénicos. |
2.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Artes Escénicas I 1º curso |
|
|
Bloque 1. O patrimonio escénico |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Identificar, cun vocabulario adecuado, as principais características de manifestacións escénicas de diferentes épocas e tradicións, establecendo relacións co seu contexto e evidenciando unha actitude de apertura, interese e respecto na súa recepción activa. |
OBX1 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.2. Establecer conexións entre manifestacións escénicas de diferentes épocas e tradicións, valorando a súa influencia sobre as artes escénicas actuais. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Identificar diferentes manifestacións escénicas empregando a terminoloxía adecuada, reelaborando información a partir de fontes fiables e reflexionando criticamente sobre as súas características. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Artes escénicas: concepto, tipoloxías e tradicións. • As artes escénicas e a súa historia: cambios e transformacións. • Dramaticidade, teatralidade e performatividade. • O patrimonio inmaterial. |
|
|
Bloque 2. Expresión e comunicación escénica |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Participar, con iniciativa, confianza e creatividade, na exploración de sistemas, medios e códigos de significación escénica, a través de actividades de carácter práctico. |
OBX2 |
|
• CA2.2. Recrear a acción dramática, o deseño de personaxes e a configuración de situacións e escenas seleccionando as técnicas máis adecuadas de entre as que conforman o repertorio persoal de recursos. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• Códigos de significación escénica: natureza, descrición e clasificación. • O espazo escénico como xerador de significado. A convención teatral. • Recursos plásticos: escenografía volumétrica e virtual, caracterización, iluminación e espazo sonoro. • Recursos literarios e outros materiais. O texto dramático. • O conflito dramático: personaxe, situación e acción dramática. • A personaxe dramática: análise, caracterización e construción. • Xogo dramático, improvisación, dramatización e creación colectiva. |
|
|
Bloque 3. Interpretación |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Empregar técnicas elementais de interpretación aplicando estratexias de memorización e valorando os ensaios como espazos de escoita, diálogo e aprendizaxe. |
OBX3 |
|
• CA3.2. Recrear e representar a acción dramática, demostrando eficacia, seguindo as indicacións da dirección, mantendo a concentración e xestionando de forma guiada a ansiedade e o medo escénico. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Preparación física e preparación pre-expresiva. O coidado do corpo nas artes escénicas e performativas. • Métodos e técnicas de interpretación. • Os instrumentos do intérprete: expresión corporal, xestual, oral e rítmico-musical. A conciencia emocional. • A personaxe dramática: graos de representación, obxectivos e funcións. • A partitura interpretativa e a súa execución. |
|
|
Bloque 4. Representación e escenificación |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Participar activamente na realización de proxectos colectivos de creación e difusión escénica, asumindo diferentes funcións con iniciativa e responsabilidade, e valorando e respectando as achegas e experiencias do resto de integrantes do grupo. |
OBX4 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.2. Avaliar e presentar os resultados da participación en proxectos de creación e difusión escénica, analizando a relación entre os obxectivos expostos e o produto final obtido, e explicando de forma argumentada as posibles diferenzas entre eles. |
OBX4 |
|
• CA4.3. Representar e adaptar a acción dramática, os elementos dramáticos, expresivos e plásticos dispoñibles aos requirimentos do proxecto para desenvolver, baseándose no traballo colaborativo e inclusivo. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• O espectáculo escénico: concepto e características. • Tipoloxías básicas do espectáculo: clásico, de vangarda, corporal, occidental, oriental, de obxectos, musical, dancístico, de interior, de rúa. • Outras formas de presentación escénica: happening, performance, videoteatro ou teatro-danza. • O deseño dun espectáculo: equipos, fases e áreas de traballo. • Os ensaios: tipoloxía, finalidades e organización. • Representación de espectáculos escénicos. • Estratexias de traballo en equipo. Resolución de conflitos. |
|
|
Bloque 5. Recepción nas artes escénicas |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Identificar o tipo de público ao que se dirixe un espectáculo determinado, baseando os argumentos na análise da obra e nas reaccións do público. |
OBX5 |
|
• CA5.2. Comentar manifestacións escénicas empregando a terminoloxía adecuada, reelaborando información a partir de fontes fiables e reflexionando criticamente sobre as súas características e presupostos artísticos. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• O público: concepto e tipoloxías. • A recepción teatral: catarse, estrañamento e participación. • Estratexias e técnicas de análise de manifestacións escénicas. • O respecto á propiedade intelectual. A protección da creatividade persoal. |
|
2º curso.
|
Materia de Artes Escénicas II 2º curso |
|
|
Bloque 1. Patrimonio escénico |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Analizar, cun vocabulario adecuado, manifestacións escénicas de diferentes épocas e tradicións, describindo as súas características, establecendo relacións co seu contexto e evidenciando unha actitude de apertura, interese e respecto na súa recepción activa. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Valorar criticamente os hábitos, os gustos e os referentes escénicos de diferentes épocas e tradicións, reflexionando sobre a súa evolución e sobre a súa relación cos do presente. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• As artes escénicas e a súa historia: cambios e transformacións. |
|
|
• Significado social das artes escénicas: memoria e reflexo. A perspectiva de xénero e a perspectiva intercultural. Identidade e performatividade. • Manifestacións espectaculares: rituais e sociais. Os festexos populares. • Tendencias actuais na representación escénica e performativa. • Manifestacións escénicas e performativas non orais. |
|
|
Bloque 2. Expresión e comunicación escénica |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Participar, con iniciativa, confianza e creatividade, na exploración de sistemas, medios e códigos de significación escénica, a través de actividades de carácter práctico. |
OBX2 |
|
• CA2.2. Utilizar as diferentes técnicas de interpretación de forma creativa, seleccionando os recursos propios da expresión corporal para adaptarse ás exixencias dramáticas previamente establecidas. |
OBX3 |
|
• CA2.3. Recrear a acción dramática, o deseño de personaxes e a configuración de situacións e escenas seleccionando as técnicas do repertorio persoal de recursos máis adecuadas á intención comunicativa. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• Actos performativos: xeración de realidade. • Características do espazo escénico/performativo actual. • Estruturas dramáticas actuais. A memoria performativa. • A personaxe en acción nas manifestacións actuais. • Espazos non escénicos: adaptación de recursos plásticos a manifestacións escénicas e performativas. • Xogo dramático, improvisación, dramatización e creación colectiva. |
|
|
Bloque 3. Interpretación |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Empregar diferentes técnicas de interpretación de forma creativa, aplicando estratexias de memorización e valorando os ensaios como espazos de escoita, diálogo e aprendizaxe. |
OBX3 |
|
• CA3.2. Recrear e representar a acción dramática, demostrando precisión, eficacia e expresividade, seguindo as indicacións da dirección, mantendo a concentración e xestionando de forma guiada a ansiedade e o medo escénico. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Métodos interpretativos actuais. • Afondamento nos instrumentos do intérprete: expresión corporal, xestual, oral e rítmico-musical. A conciencia emocional. • A construción actual da personaxe dramática. • Creación performativa: proceso e execución. Posibilidades de crecemento persoal, social, académico e profesional relacionadas coa materia. |
|
|
Bloque 4. Escenificación e representación escénica |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA 4.1. Participar, con iniciativa, responsabilidade e conciencia de grupo, no deseño, na planificación e na realización de proxectos colectivos de creación e difusión escénica, organizando correctamente as súas fases, distribuíndo de forma razoada as tarefas, avaliando a súa viabilidade e sustentabilidade, e seleccionando e estruturando os elementos de significación, así como as directrices de interpretación, representación ou escenificación. |
OBX4 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.2. Avaliar e presentar os resultados de proxectos de creación e difusión escénica, analizando a relación entre os obxectivos expostos e o produto final obtido, e explicando as posibles diferenzas entre eles. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• O deseño dun espectáculo: equipos, fases e áreas de traballo. Espazos escénicos e espazos non escénicos. Integración de linguaxes non orais e tecnolóxicas. • A dramaturxia no deseño dun proxecto escénico. • A produción e a realización dun proxecto escénico. • A dirección artística en proxectos escénicos. • Os ensaios: funcións da dirección escénica e rexeduría. • Representación de espectáculos escénicos. Oportunidades de desenvolvemento persoal, social, académico e profesional vinculadas coa materia. • Exhibición, difusión, distribución e avaliación de produtos escénicos. • Estratexias de traballo en equipo. Distribución de tarefas e liderado compartido. Resolución de conflitos. |
|
|
Bloque 5. Recepción nas artes escénicas |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Valorar a recepción brindada a un espectáculo determinado, relacionando as características da obra, o contexto da posta en escena e as reaccións do público. |
OBX5 |
|
• CA5.2. Realizar e compartir recensións e críticas escénicas empregando a terminoloxía adecuada, consultando fontes fiables e reflexionando, con rigor e solidez, sobre as características, os presupostos artísticos e a recepción da obra. |
OBX5 |
|
• CA5.3. Identificar oportunidades de desenvolvemento persoal, social, académico ou profesional relacionadas co ámbito artístico, comprendendo o seu valor engadido e expresando a opinión persoal de forma crítica e respectuosa. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Estratexias e técnicas de análises de manifestacións escénicas. O texto na súa relación coa posta en escena. • A crítica escénica. Estratexias e técnicas de elaboración dunha recensión. • O respecto á propiedade intelectual. A protección da creatividade persoal. |
|
2.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Artes Escénicas desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo nos distintos niveis da etapa as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Artes Escénicas e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
2-3 |
3 |
1-2 |
2 |
1 |
1-2 |
||
|
OBX2 |
1 |
1 |
1.1-2 |
1 |
3 |
3.1 |
||
|
OBX3 |
1 |
2 |
1.1-2 |
1 |
1 |
3.1 |
||
|
OBX4 |
3 |
2 |
3.1-3.2 |
2-3 |
2-3 |
4.1-4.2 |
||
|
OBX5 |
1-3 |
1-2 |
4 |
1 |
1-2 |
|||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, que favorezan a súa capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, e o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– A importancia do fin buscado en cada un dos dous cursos: máis centrado na expresión individual e a representación escénica clásica en primeiro de bacharelato, e destinado a desenvolver un espectáculo complexo, actual e colaborativo en segundo de bacharelato. Resultará fundamental a relación con outras materias do bacharelato artístico. Todas elas están intimamente ligadas, dado que a adquisición de obxectivos é secuencial.
– As distintas indicacións segundo as situacións de aprendizaxe, que poden ser un elemento de partida moi importante para o traballo na aula.
– O desenvolvemento coa aprendizaxe baseada en proxectos e a aprendizaxe baseada en indagacións.
– O traballo interdisciplinario para aplicar coñecementos esenciais doutras disciplinas cun importante reflexo na materia, por exemplo, a aptitude vocálica.
– A creación de situacións a partir da asunción, por parte do alumnado, de diferentes funcións en distintas manifestacións e propostas, de forma que se converta en parte viva da recreación artística.
– A realización de propostas ante diferentes tipos de público e en distintos escenarios, compartindo o gozo artístico e enriquecendo a vida cultural da contorna.
– A selección de pezas que se fagan eco de múltiples referencias culturais.
3. Bioloxía.
3.1. Introdución.
A Bioloxía é unha materia cuxos avances se viron acelerados notablemente nas últimas décadas, impulsados por unha base de coñecementos cada vez máis ampla e fortalecida. Ao longo do seu progreso producíronse grandes cambios de paradigma (como o descubrimento da célula, o desenvolvemento da teoría da evolución, o nacemento da bioloxía e da xenética molecular ou o descubrimento dos virus e dos prións, entre outros) que revolucionaron o concepto de organismo vivo e a comprensión do seu funcionamento.
Pero o progreso das ciencias biolóxicas vai moito máis alá da mera comprensión dos seres vivos. As aplicacións da bioloxía supuxeron unha mellora considerable da calidade de vida humana ao permitir, por exemplo, a prevención e o tratamento de enfermidades que outrora ocasionaban moitas mortes nas poboacións, ou outras de nova aparición, como a COVID-19, para a que se desenvolveron terapias e vacinas a unha velocidade sen precedentes. Ademais, existen outras moitas aplicacións das ciencias biolóxicas dentro do campo da enxeñaría xenética e da biotecnoloxía, sendo algunhas delas a orixe de importantes controversias. Os grandes avances e descubrimentos da bioloxía non só posibilitaron a mellora das condicións de vida da cidadanía, senón que ao mesmo tempo xeraron fortes impactos de distinta natureza (sociais, éticas, económicas, etc.) que non se poden obviar e que tamén deben ser obxecto de análise durante o desenvolvemento da materia.
En 2º de bacharelato, a madurez do alumnado permite que na materia de Bioloxía se incida notablemente nos obxectivos relacionados coas ciencias biolóxicas a través duns contidos aos que se lles dá un enfoque moito máis microscópico e molecular que nas materias de etapas anteriores. A Bioloxía ofrece, polo tanto, unha formación relativamente avanzada, proporcionándolle ao alumnado os coñecementos e as destrezas esenciais para o traballo científico e a aprendizaxe ao longo da vida e sentando as bases necesarias para o inicio dos estudos superiores ou para a incorporación ao mundo laboral. En última instancia, esta materia contribúe ao fortalecemento do compromiso do alumnado coa sociedade democrática e para a súa participación nesta.
A Bioloxía contribúe ao desenvolvemento das oito competencias clave e a satisfacer varios dos obxectivos da etapa.
Por unha banda, por tratarse dunha materia científica, promove de forma directa o desenvolvemento da competencia matemática e a competencia en ciencia, tecnoloxía e enxeñaría (STEM), así como a igualdade de oportunidades e as vocacións científicas entre as alumnas e os alumnos.
Pola súa vez, a Bioloxía potencia os hábitos de estudo e de lectura, a comunicación oral e escrita e a investigación a partir de fontes científicas e, polo tanto, contribúe ao desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística. Ademais, dado que as publicacións científicas relevantes adoitan ser accesibles a través da internet e atoparse en linguas estranxeiras, nesta materia contribúese ao desenvolvemento da competencia dixital e da competencia plurilingüe.
Igualmente, con esta materia promóvese a análise das conclusións de publicacións científicas, fomentando así o espírito crítico e a autoaprendizaxe, e contribuíndo ao desenvolvemento da competencia persoal e social e da de aprender a aprender.
Así mesmo, a través do enfoque molecular da Bioloxía, o alumnado profundará nos mecanismos de funcionamento dos seres vivos e da natureza no seu conxunto. Isto permitiralle comprender a situación crítica na que se atopa a humanidade actualmente e a necesidade urxente de adoptar un modelo de desenvolvemento sustentable. Transmitirase a importancia dos estilos de vida sustentables como forma de compromiso cidadán polo ben común, relacionando a sustentabilidade coa saúde humana, o que contribúe ao desenvolvemento da competencia cidadá.
Fomentarase tamén que o alumnado de Bioloxía participe en iniciativas locais relacionadas con estilos de vida saudables e co desenvolvemento sustentable, o que lle permitirá traballar a competencia emprendedora e a competencia en conciencia e expresión culturais.
Na materia de Bioloxía trabállanse as oito competencias clave a través de seis obxectivos propios da materia, que son a concreción dos descritores operativos para a etapa, que constitúen o eixe vertebrador do currículo. Estes obxectivos poden resumirse en: interpretar e transmitir información científica e argumentar sobre ela; localizar, seleccionar e contrastar información científica; analizar de xeito crítico as conclusións de traballos de investigación; expor e resolver problemas relacionados coas ciencias biolóxicas; analizar a importancia dos estilos de vida saudables e sustentables e relacionar as características moleculares dos organismos coas macroscópicas.
Os criterios de avaliación son outro elemento curricular esencial e constitúen instrumentos para a valoración obxectiva do grao de logro dos obxectivos da materia por parte do alumnado. Estes están relacionados cos obxectivos de Bioloxía e poden conectarse de forma flexible cos contidos desta materia a elección do docente.
Os coñecementos da materia están recollidos nos seguintes seis bloques de criterios de avaliación e de contidos: «A base molecular da materia viva», centrado no estudo dos bioelementos e das moléculas orgánicas e inorgánicas que forman parte dos seres vivos; «Xenética molecular», que inclúe o mecanismo de replicación do ADN e o proceso da expresión xénica e a súa relación co proceso da diferenciación celular; «A célula» comprende os tipos de células, os seus compoñentes, o ciclo celular, a mitose, a meiose e a súa función biolóxica; «Metabolismo celular», que trata das principais reaccións químicas que teñen lugar dentro das células; «Biotecnoloxía», onde se estudan os métodos de manipulación dos seres vivos ou dos seus compoñentes para a súa aplicación tecnolóxica en diferentes campos, como a medicina, a agricultura ou a ecoloxía, entre outros, e, por último, «Inmunoloxía», enfocado cara ao concepto de inmunidade, os seus mecanismos e tipos (innata e adquirida), as fases das enfermidades infecciosas e o estudo das patoloxías do sistema inmunitario.
Como conclusión, cómpre dicir que o fin último da Bioloxía é contribuír a un maior grao de desempeño das competencias clave por parte do alumnado para finalmente ampliar de forma notable os seus horizontes persoais, sociais, académicos e profesionais, tendo presente sempre que é o rigor científico e o coñecemento obtido mediante o método científico a base de calquera avance no campo de estudo das ciencias e da súa aplicación.
3.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Interpretar e transmitir información e datos a partir de traballos científicos e argumentar sobre estes con precisión e utilizando diferentes formatos para analizar conceptos, procesos, métodos, experimentos ou resultados das ciencias biolóxicas. |
|
• Dentro da ciencia, a comunicación ocupa un importante lugar, pois é imprescindible para a colaboración e a difusión do coñecemento, xa que contribúe a acelerar considerablemente os avances e os descubrimentos. A comunicación científica busca, polo xeral, o intercambio de información relevante da forma máis eficiente e sinxela posible, para o que se apoia en diferentes formatos, como gráficos, fórmulas, textos, informes ou modelos, entre outros. Ademais, na comunidade científica tamén existen discusións fundamentadas, evidencias e razoamentos aparentemente dispares. • A comunicación científica é, polo tanto, un proceso complexo no que se combinan de forma integrada destrezas e coñecementos variados e no que se exixe unha actitude aberta e tolerante cara ao interlocutor. No contexto desta materia, a comunicación científica require a mobilización das destrezas lingüísticas, matemáticas e dixitais, e tamén do razoamento lóxico. O alumnado debe interpretar e transmitir contidos científicos, así como formar unha opinión propia sobre estes baseada en razoamentos e evidencias, ademais de argumentar defendendo a súa postura de forma fundamentada e enriquecéndoa cos puntos de vista e coas probas achegadas polos demais. • En conclusión, a comunicación científica é un proceso complexo no que se combinan de forma integrada destrezas variadas e no que se mobilizan coñecementos e, ademais diso, exíxese unha actitude aberta e tolerante cara ao interlocutor. Todo isto é necesario non soamente para o traballo na carreira científica, senón que tamén constitúe un aspecto esencial para o desenvolvemento persoal, social e profesional de todo ser humano. |
|
OBX2. Localizar e utilizar fontes fiables identificando, seleccionando e organizando a información, avaliándoa criticamente e contrastando a súa veracidade para resolver preguntas expostas de forma autónoma e crear contidos relacionados coas ciencias biolóxicas. |
|
• Toda investigación científica comeza cunha recompilación das publicacións do campo que se pretende estudar. Para iso é necesario coñecer e utilizar fontes fidedignas e buscar nelas seleccionando a información relevante para responder as cuestións expostas. • Ademais, a aprendizaxe ao longo da vida require ter sentido crítico para seleccionar as fontes ou institucións adecuadas, cribar a información e quedar coa que resulte relevante de acordo co fin exposto. • A destreza para facer esta selección é, polo tanto, de grande importancia non só para o exercicio de profesións científicas, senón tamén para a aprendizaxe ao longo da vida, que é esencial no desenvolvemento de calquera tipo de carreira profesional, para a participación democrática activa e mesmo para o benestar emocional e social das persoas. |
|
OBX3. Analizar traballos de investigación ou divulgación relacionados coas ciencias biolóxicas, comprobando con sentido crítico a súa veracidade ou se seguen correctamente os pasos dos métodos científicos para avaliar a fiabilidade das súas conclusións. |
|
• O pensamento crítico é probablemente unha das destrezas máis importantes para o desenvolvemento humano e a base do espírito de superación e mellora. No ámbito científico é esencial, entre outras cousas, para a revisión por pares do traballo de investigación, que é o piar sobre o que se sustentan o rigor e a veracidade da ciencia. |
|
• Aínda que o pensamento crítico debe comezar a traballarse desde as primeiras etapas educativas, alcanza un grao de desenvolvemento significativo no bacharelato e o progreso neste obxectivo contribúe á súa mellora. Ademais, a análise das conclusións dun traballo científico en relación cos resultados observables implica mobilizar no alumnado non só o pensamento crítico, senón tamén as destrezas comunicativas e o razoamento lóxico. • Así mesmo, a actitude analítica e o cultivo da dúbida razoable que se desenvolven a través deste obxectivo son útiles en contextos non científicos e preparan o alumnado para o recoñecemento de falacias, noticias falsas e información pseudocientífica, e para formar unha opinión propia baseada en razoamentos e evidencias, o que contribuirá positivamente á súa integración persoal e profesional e á súa participación na sociedade democrática. |
|
OBX4. Expor e resolver problemas buscando e utilizando as estratexias adecuadas, analizando criticamente as solucións e reformulando o procedemento, se fose necesario, para explicar fenómenos relacionados coas ciencias biolóxicas. |
|
• Este obxectivo fai referencia ao uso do razoamento como base para a resolución de problemas. Con todo, cabe destacar que, como novidade con respecto á etapa anterior, se pretende que o alumnado busque novas estratexias de resolución cando as estratexias que ten adquiridas non sexan suficientes. Para iso, será necesario utilizar diferentes ferramentas e recursos tecnolóxicos e mostrar unha actitude positiva cara aos retos e ás situacións de incerteza e resiliencia, para seguir probando novas vías de resolución en caso de falta de éxito inicial ou ben coa intención de mellorar os resultados. • Ademais, en 2º de bacharelato é importante traballar a iniciativa no alumnado para que expoña novas cuestións ou problemas que poidan resolverse utilizando o razoamento e outras estratexias. • A resolución de problemas é unha competencia esencial na carreira científica, pois as persoas dedicadas á ciencia enfróntanse con frecuencia a grandes retos e contratempos que fan tortuoso o camiño cara aos seus obxectivos. Así mesmo, este obxectivo é necesario en moitos outros contextos da vida profesional e persoal polo que contribúe á madureza intelectual e emocional do alumnado e, en última instancia, á formación de cidadanía plenamente integrada e comprometida coa mellora da sociedade. |
|
OBX5. Analizar criticamente determinadas accións relacionadas coa sustentabilidade e coa saúde baseándose nos fundamentos da bioloxía molecular para argumentar acerca da importancia de adoptar estilos de vida sustentables e saudables. |
|
• Coa materia de Bioloxía de 2º de bacharelato preténdese transmitir as actitudes e os estilos de vida compatibles co mantemento e coa mellora da saúde e cun modelo de desenvolvemento sustentable. A novidade desta materia con respecto a etapas anteriores é o seu enfoque molecular. Por este motivo, o estudo da importancia dos ecosistemas e de determinados organismos abordarase desde o coñecemento das reaccións bioquímicas que realizan e a súa relevancia no ámbito planetario. Deste xeito, conectarase o mundo molecular co macroscópico. Este obxectivo, ademais, busca que o alumnado tome iniciativas encamiñadas a analizar criticamente os seus propios hábitos e os dos membros da comunidade educativa desenvolvendo unha actitude crítica ante eles baseada nos fundamentos da bioloxía molecular e que propoña medidas para o cambio positivo cara a un modo de vida máis saudable e sustentable. • O valor deste obxectivo radica na necesidade urxente de que a nosa sociedade adopte un modelo de desenvolvemento sustentable, que constitúe un dos maiores e máis importantes retos aos que se enfronta a humanidade actualmente. Para poder facer realidade este ambicioso obxectivo, é necesario conseguir que a sociedade alcance unha comprensión profunda do funcionamento dos sistemas biolóxicos para así poder apreciar o seu valor. Desta forma, adoptaranse estilos de vida e tornaranse actitudes responsables encamiñadas á conservación dos ecosistemas e da biodiversidade e ao aforro de recursos que, pola súa vez, mellorarán a saúde e o benestar físico e mental humanos desde o punto de vista individual e colectivo. |
|
OBX6. Analizar a función das principais biomoléculas e bioelementos e as súas estruturas e interaccións bioquímicas argumentando sobre a súa importancia nos organismos vivos, para explicar as características macroscópicas destes a partir das moleculares. |
|
• No século XIX, a primeira síntese dunha molécula orgánica no laboratorio permitiu conectar a bioloxía e a química e marcou un cambio de paradigma científico que se foi afianzando no século XX coa descrición do ADN como molécula portadora da información xenética. Os seres vivos pasaron a concibirse como conxuntos de moléculas constituídas por elementos químicos presentes tamén na materia inerte. Estes fitos marcaron o nacemento da química orgánica, da bioloxía molecular e da bioquímica. • Na actualidade, a comprensión dos seres vivos fundaméntase no estudo das súas características moleculares e as ferramentas xenéticas ou bioquímicas son amplamente utilizadas nas ciencias biolóxicas. • O alumnado de 2º de bacharelato ten un maior grao de madurez para traballar este obxectivo. Ademais, a elección voluntaria da materia de Bioloxía nesta etapa está probablemente ligada a inquietudes científicas e á intención de realizar estudos terciarios no campo biomédico. Polos referidos motivos, este obxectivo é esencial para o alumnado de bacharelato ao lle permitir conectar o mundo molecular co macroscópico, adquirir unha visión global completa dos organismos vivos e desenvolver as destrezas necesarias para formular hipóteses e resolver problemas relacionados coas disciplinas biosanitarias. |
3.3. Criterios de avaliación e contidos.
2º curso.
|
Materia de Bioloxía 2º curso |
|
|
Bloque 1. A base molecular da materia viva |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Analizar de xeito crítico conceptos e procesos relacionados cos saberes da bioloxía molecular, seleccionando e interpretando información en diferentes formatos (modelos, gráficos, táboas, diagramas, fórmulas, esquemas, etc.). |
OBX1 |
|
• CA1.2. Comunicar informacións razoadas relacionadas coa composición química da materia viva, transmitíndoas de forma clara e rigorosa, utilizando a terminoloxía e o formato adecuados (modelos, gráficos, táboas, vídeos, informes, diagramas, fórmulas, esquemas, símbolos, contidos dixitais, etc.) e respondendo de maneira fundamentada e precisa ás cuestións que poidan xurdir durante o proceso. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Contrastar e xustificar a veracidade de información relacionada coa composición química da materia viva utilizando fontes fiables, achegando datos e adoptando unha actitude crítica e escéptica cara a informacións sen unha base científica, como pseudociencias, teorías conspiratorias, crenzas infundadas, noticias falsas, etc. |
OBX2 |
|
• CA1.4. Avaliar a fiabilidade das conclusións dun traballo de investigación ou divulgación científica relacionado cos saberes da bioloxía molecular de acordo coa interpretación dos resultados obtidos. |
OBX3 |
|
• CA1.5. Argumentar, utilizando exemplos concretos, sobre a contribución da ciencia á sociedade e o labor das persoas dedicadas a ela, destacando o papel das mulleres e entendendo a investigación como un labor colectivo e interdisciplinar en constante evolución, influído polo contexto político e social e polos recursos económicos. |
OBX3 |
|
• CA1.6. Argumentar sobre a importancia de adoptar estilos de vida saudables compatibles cun modelo de desenvolvemento sustentable, baseándose nos principios da bioloxía molecular e relacionándoos cos procesos macroscópicos. |
OBX5 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.7. Explicar as características e procesos vitais dos seres vivos mediante a análise das súas biomoléculas, das interaccións bioquímicas entre elas e das súas reaccións metabólicas. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• Composición química da materia viva: bioelementos e biomoléculas. – Os bioelementos: concepto, tipos, propiedades e funcións biolóxicas. – As biomoléculas inorgánicas: características químicas, propiedades e funcións biolóxicas. Análise do proceso osmótico. – As biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación e funcións biolóxicas. • Os glícidos; propiedades e características fisicoquímicas dos monosacáridos, disacáridos e polisacáridos con maior relevancia biolóxica. • Os lípidos: clasificación, propiedades e características fisicoquímicas. • As proteínas: clasificación, propiedades e características fisicoquímicas. – Importancia das proteínas como biocatalizadores. – As vitaminas e a súa importancia como cofactores enzimáticos. • Os ácidos nucleicos. – Estrutura, características fisicoquímicas e tipos. – Funcións dos ácidos nucleicos na expresión da información biolóxica. • A relación entre os bioelementos e as biomoléculas e a saúde. Estilos de vida saudables. |
|
|
Bloque 2. Xenética molecular |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Argumentar sobre aspectos relacionados cos saberes da xenética molecular, considerando os puntos fortes e débiles de diferentes posturas de forma razoada e cunha actitude aberta, flexible, receptiva e respectuosa ante a opinión dos demais. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Expor e resolver cuestións e crear contidos relacionados cos saberes da xenética molecular, localizando e citando fontes de forma adecuada, seleccionando, organizando e analizando criticamente a información. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Describir os procesos que comprende a expresión xénica recoñecendo o seu significado biolóxico. |
OBX6 |
|
• CA2.4. Comparar os xenomas e os procesos da expresión xénica en procariotas e eucariotas. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Explicar fenómenos relacionados cos saberes da xenética molecular a través da formulación e da resolución de problemas, buscando e utilizando as estratexias e os recursos adecuados. |
OBX4 |
|
• CA2.6. Analizar criticamente a solución a un problema relacionado cos saberes da xenética molecular e reformular os procedementos utilizados ou as conclusións se esta solución non fose viable ou ante novos datos achegados ou atopados con posterioridade. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Análise dos procesos da expresión xénica e o seu significado biolóxico: replicación, transcrición e tradución. • Relación entre as mutacións, a replicación do ADN, a evolución e a biodiversidade. • A regulación da expresión xénica e o seu significado biolóxico. – Comparación dos procesos de expresión xénica e a súa regulación en procariotas e eucariotas. |
|
|
Bloque 3. A célula |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Analizar de xeito crítico conceptos e procesos relacionados cos saberes da citoloxía seleccionando e interpretando información en diferentes formatos (modelos, gráficos, táboas, diagramas, fórmulas, esquemas, etc.). |
OBX1 |
|
• CA3.2. Enunciar os postulados da teoría celular diferenciando morfolóxica, estrutural e funcionalmente os tipos de células e as súas estruturas e orgánulos. |
OBX1 |
|
• CA3.3. Identificar imaxes citolóxicas utilizando diferentes técnicas e métodos de observación. |
OBX2 |
|
• CA3.4. Recoñecer os diferentes tipos de envolturas celulares diferenciando os mecanismos de transporte de substancias a través delas. |
OBX2 |
|
• CA3.5. Detallar os procesos que teñen lugar ao longo do ciclo celular identificando o significado biolóxico de cada un deles. |
OBX6 |
|
• CA3.6. Explicar a relación do cancro co ciclo celular e as mutacións, recoñecendo a súa correlación cos estilos de vida saudables. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• A teoría celular e as súas implicacións biolóxicas. • A célula procariota e a célula eucariota: diferenciación morfolóxica e estrutural. Fisioloxía celular. – Observación e diferenciación de imaxes de citoloxía obtidas por microscopia. Técnicas de microscopia e preparación de mostras. • As envolturas celulares: membrana plasmática, matriz extracelular e paredes celulares. – Mecanismos de transporte de substancias a través da membrana plasmática, en función das propiedades das moléculas transportadas. • Os orgánulos da célula eucariota e procariota: estrutura e funcións. • O ciclo celular: fases e mecanismos de regulación. – Mitose e meiose. Significado biolóxico. – O cancro e a súa relación co ciclo celular e as mutacións. – A importancia dos estilos de vida saudables e a súa correlación co cancro. |
|
|
Bloque 4. Metabolismo celular |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Identificar e diferenciar os procesos que comprende o catabolismo e o anabolismo celular, establecendo as interrelacións entre todos os procesos e rutas metabólicas que teñen lugar nas células. |
OBX6 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.2. Explicar procesos relacionados co metabolismo celular, a través da formulación e resolución de cuestións e problemas, buscando e utilizando as estratexias e os recursos adecuados. |
OBX4 |
|
• CA4.3. Analizar a solución a problemas relacionados co metabolismo celular e reformular, de ser necesario, os procedementos utilizados ante novos datos achegados ou atopados con posterioridade. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Enzimoloxía. – Modelos de acción enzimática. – Cinética enzimática. – Mecanismos de regulación enzimática. • O metabolismo celular. Comparación entre anabolismo e catabolismo. • Catabolismo. – Respiración aerobia β-oxidación dos ácidos graxos, ciclo de Krebs, cadea de transporte de electróns e fosforilación oxidativa. – Respiración anaerobia. Glicolise e fermentación. – Rendemento enerxético e eficiencia do metabolismo aeróbico fronte ao anaeróbico. • Anabolismo. – Anabolismo heterótrofo, síntese de aminoácidos, proteínas e ácidos graxos. – Anabolismo autótrofo, fotosíntese e quimiosíntese. – Importancia biolóxica dos principais procesos anabólicos. |
|
|
Bloque 5. Biotecnoloxía |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Argumentar sobre aspectos relacionados coa biotecnoloxía considerando os puntos fortes e débiles das diferentes posturas que hai en relación a este tema na actualidade, sempre desde unha postura razoada e cunha actitude aberta, flexible, receptiva e respectuosa ante a opinión dos demais. |
OBX3 |
|
• CA5.2. Contrastar e xustificar a veracidade de información relacionada coa biotecnoloxía e as súas aplicacións utilizando fontes fiables, achegando datos e adoptando unha actitude crítica e escéptica cara a informacións sen unha base científica, como pseudociencias, teorías conspiratorias, crenzas infundadas, noticias falsas, etc. |
OBX2 |
|
• CA5.3. Analizar e recoñecer as principais e máis relevantes técnicas de enxeñaría xenética, valorando as súas aplicacións en diferentes ámbitos de actuación. |
OBX5 |
|
• CA5.4. Avaliar a aplicación da biotecnoloxía en distintos ámbitos, incorporando todos os coñecementos e técnicas que os últimos avances científico-tecnolóxicos proporcionen a este tipo de campos de investigación. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Técnicas de enxeñaría xenética. Aplicacións. – PCR, enzimas de restrición, clonación molecular, CRISPR-CAS9, etc. • Importancia e repercusións da biotecnoloxía en distintos ámbitos (saúde, agricultura, ambiente, novos materiais, industria alimentaria, etc.). – O papel dos microorganismos na biotecnoloxía. |
|
|
Bloque 6. Inmunoloxía |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.1. Explicar e describir en que consiste a inmunidade, comentando a importancia das barreiras externas e achegando exemplos próximos. |
OBX1 |
|
• CA6.2. Comparar os distintos tipos de inmunidade achegando exemplos. |
OBX1 |
|
• CA6.3. Diferenciar e comparar as enfermidades infecciosas das non infecciosas, identificando as súas fases. |
OBX5 |
|
• CA6.4. Describir as principais patoloxías do sistema inmunitario, identificando as súas causas e analizando a súa relevancia clínica. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Concepto de inmunidade e importancia das barreiras externas para dificultar a entrada de patóxenos. • Tipos de inmunidade. – Inmunidade innata e específica. – Inmunidade humoral e celular. – Inmunidade artificial e natural, pasiva e activa. • Fases das enfermidades infecciosas. • Principais patoloxías do sistema inmunitario. Causas e relevancia clínica. |
|
3.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Bioloxía desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Bioloxía e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-2 |
1 |
2-4 |
3 |
4 |
3 |
3.2 |
|
|
OBX2 |
2-3 |
2 |
4 |
1-2 |
4 |
3 |
||
|
OBX3 |
2 |
1 |
2-3-4 |
4 |
3 |
1 |
||
|
OBX4 |
2 |
1-2 |
1-5 |
1.1-5 |
||||
|
OBX5 |
3 |
2-5 |
4 |
2 |
3-4 |
1 |
||
|
OBX6 |
1-2 |
1-2 |
1 |
4 |
4 |
|||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– Traballar a materia seguindo un enfoque interdisciplinar, ligándoa á realidade do alumnado de forma práctica e significativa, buscando as situacións de aprendizaxe que, mediante actividades competenciais, conduzan á adquisición de aprendizaxes significativas.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital e o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O fin último da Bioloxía é contribuír a ampliar de forma notable os horizontes académicos, profesionais, sociais e persoais do alumnado a través do maior grao de desempeño das competencias clave.
– Os contidos de cada bloque deben enfocarse desde un punto de vista competencial, de forma que estes constitúan un medio para o desenvolvemento das competencias clave e non simplemente un fin en si mesmos.
– Cabe destacar que a Bioloxía é unha materia de carácter científico e, como tal, recoméndase impartila ligándoa á realidade do alumnado, de maneira práctica e significativa e seguindo un enfoque interdisciplinar. Para tal fin, a metodoloxía que se propón é o uso de situacións de aprendizaxe que se traduzan en actividades competenciais.
4. Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais.
4.1. Introdución.
A materia de Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais oriéntase á consecución e á mellora de seis obxectivos propios das ciencias, que son a concreción dos descritores operativos para a etapa derivados, pola súa banda, das oito competencias clave que constitúen o eixe vertebrador do currículo. Estes obxectivos poden resumirse en: interpretar e transmitir información científica e argumentar sobre esta; localizar e avaliar criticamente información científica; aplicar os métodos científicos en proxectos de investigación; resolver problemas relacionados coas ciencias biolóxicas, xeolóxicas e medioambientais; promover iniciativas relacionadas coa saúde e a sustentabilidade, e analizar o rexistro xeolóxico. O traballo dos obxectivos desta materia e a adquisición dos seus contidos contribúen ao desenvolvemento de todas as competencias clave e a satisfacer, como se explica a continuación, varios dos obxectivos da etapa e, con isto, ao crecemento emocional do alumnado e á súa futura integración social e profesional.
Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais favorece o compromiso responsable do alumnado coa sociedade no eido global ao promover os esforzos individuais e colectivos contra o cambio climático e para lograr un modelo de desenvolvemento sustentable (competencias STEM e cidadá) que contribuirá á mellora da saúde, á calidade de vida e á preservación do noso patrimonio natural e cultural (competencia en conciencia e expresión cultural). Esta materia tamén busca estimular a vocación científica en todo o alumnado, pero especialmente nas alumnas, para contribuír a acabar co baixo número de mulleres en postos de responsabilidade en investigación, fomentando así a igualdade efectiva de oportunidades entre ambos os sexos (competencias STEM, persoal e social e de aprender a aprender).
Así mesmo, traballando esta materia afianzaranse os hábitos de lectura e estudo no alumnado, polo que a comunicación oral e escrita nas linguas cooficiais e posiblemente noutras linguas (competencias STEM, en comunicación lingüística e plurilingüe) xoga un importante papel nesta.
Ademais, coa materia de Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais promóvese entre o alumnado a procura da información sobre temas científicos, para o que se utilizan fundamentalmente as tecnoloxías da información e da comunicación (competencias STEM e dixital).
Do mesmo xeito, esta materia busca que as alumnas e os alumnos deseñen e participen no desenvolvemento de proxectos científicos para realizar investigacións tanto de campo coma de laboratorio, utilizando as metodoloxías e os instrumentos propios das ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais, o cal contribúe a espertar neles o espírito emprendedor (competencias STEM, emprendedora, persoal, social e aprender a aprender).
Os criterios de avaliación son un dos elementos curriculares básicos, pois permiten valorar a adquisición e o desenvolvemento das competencias a través dos contidos integrados por coñecementos, destrezas e actitudes esenciais para a continuación de estudos académicos ou o exercicio de determinadas profesións relacionados coas ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais.
Os contidos son o medio a través do cal se traballan os obxectivos e as competencias clave e, pola súa banda, comprenden coñecementos, destrezas e actitudes esenciais para a continuación de estudos académicos ou o exercicio de determinadas profesións relacionadas coas ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais.
Os criterios de avaliación e os contidos aparecen agrupados en sete bloques: «Proxecto científico», centrado no desenvolvemento práctico a través dun proxecto científico, das destrezas e do pensamento propios da ciencia; «A xeodinámica interna» estuda os fenómenos xeolóxicos do interior e da superficie terrestre baseándose na teoría integradora da tectónica de placas, nos riscos internos e, ademais, recoñece os diferentes tipos de rochas e minerais; «A xeodinámica externa. Historia da Terra» trata sobre o estudo dos cambios no relevo terrestre, os riscos externos, a magnitude do tempo xeolóxico e a resolución de problemas baseados nos métodos xeolóxicos de datación; «Os seres vivos: niveis de organización, composición, diversidade e evolución» estuda a organización dos seres vivos establecendo a base molecular da materia viva co fin de favorecer unha comprensión dos procesos fisiolóxicos dos bloques posteriores e analiza os criterios de clasificación dos diferentes seres vivos e a súa evolución; «Os vexetais: funcións e adaptacións» introduce o alumnado nos mecanismos a través dos cales os vexetais realizan as súas funcións vitais e analiza as súas adaptacións ás condicións ambientais nas que se desenvolven e o balance xeral e importancia biolóxica da fotosíntese; «Os animais: funcións e adaptacións» analiza a fisioloxía dos aparellos implicados nas funcións de nutrición e reprodución e o funcionamento dos receptores sensoriais, dos sistemas de coordinación e dos órganos efectores e as principais adaptacións ao medio; «Os microorganismos e formas acelulares» céntrase nalgunhas das especies microbianas máis relevantes, na súa diversidade metabólica, na súa relevancia ecolóxica e nas características e mecanismos de infección das formas orgánicas acelulares (virus, viroides e prións). Por último, o bloque «Ecoloxía e sustentabilidade» recolle os compoñentes dos ecosistemas, o seu funcionamento e a importancia dun modelo de desenvolvemento sustentable, esenciais para a continuación de estudos académicos ou o exercicio de determinadas profesións relacionados coas ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais.
En conclusión, a materia de Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais de 1º de bacharelato contribúe, a través dos seus obxectivos, criterios de avaliación e contidos, a un maior grao de desenvolvemento das competencias clave. O seu fin último é mellorar a formación científica e a comprensión do mundo natural por parte do alumnado e así reforzar o seu compromiso polo ben común e as súas destrezas para responder á inestabilidade e ao cambio. Con todo isto búscase mellorar a súa calidade de vida presente e futura para conseguir, a través do sistema educativo, unha sociedade máis xusta, equitativa e comprometida co ambiente e coa súa sustentabilidade.
4.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Interpretar e transmitir información e datos científicos argumentando sobre estes con precisión e utilizando diferentes formatos para analizar procesos, métodos, experimentos ou resultados das ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais. |
|
• A comunicación é un aspecto esencial do progreso científico, pois os avances e os descubrimentos non son o produto do traballo de individuos illados, senón de equipos colaborativos, con frecuencia de carácter interdisciplinar. Ademais, a creación de coñecemento só se produce cando os achados son publicados, o que permite a súa revisión e ampliación por parte da comunidade científica e a súa utilización na mellora da sociedade. • Dada a natureza científica da materia de Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais, esta contribúe a que o alumnado desenvolva as destrezas necesarias para extraer as ideas máis relevantes dunha información de carácter científico (en forma de artigos, diagramas, táboas, gráficos, etc.) e comunicalas de maneira sinxela, precisa e veraz, utilizando formatos variados (exposición oral, plataformas virtuais, presentación de diapositivas e pósteres, entre outros), tanto de forma analóxica como a través de medios dixitais. • Do mesmo xeito, este obxectivo busca potenciar a argumentación, esencial para o desenvolvemento social e profesional do alumnado. A argumentación en debates, foros ou outras vías dá a oportunidade de defender, de maneira lóxica e fundamentada, as propias posturas, pero tamén de comprender e asimilar as ideas doutras persoas. A argumentación é unha forma de pensamento colectivo que enriquece a quen participa nela e que lle permite desenvolver a resiliencia fronte aos retos, así como a flexibilidade para lles dar un xiro ás propias ideas ante argumentos alleos. Así mesmo, a argumentación, realizada de forma correcta, é un acto respecto da diversidade entre individuos. |
|
OBX2. Localizar e utilizar fontes fiables, identificando, seleccionando e organizando a información, avaliándoa criticamente e contrastando a súa veracidade para resolver preguntas expostas de forma autónoma relacionadas coas ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais. |
|
• Obter información relevante co fin de resolver dúbidas, adquirir novos coñecementos ou comprobar a veracidade de afirmacións ou noticias é unha destreza esencial para os cidadáns e as cidadás do século XXI. Así mesmo, toda investigación científica comeza coa coidadosa recompilación de publicacións relevantes da área de estudo. • A maior parte das fontes de información fiables son accesibles a través da internet, polo que se promoverá a través deste obxectivo o uso de diferentes plataformas dixitais de procura e comunicación. Con todo, a información veraz convive con noticias falsas, teorías conspiratorias e informacións incompletas ou pseudocientíficas. Por iso, é de vital importancia que o alumnado desenvolva un espírito crítico e contraste e avalíe a información obtida. • A información veraz debe ser tamén seleccionada segundo a súa relevancia e organizada para poder responder de forma clara as cuestións formuladas. Ademais, dada a madureza intelectual do alumnado desta etapa educativa, fomentarase que expoña estas cuestións seguindo a súa propia curiosidade e mostrando iniciativa. |
|
OBX3. Deseñar, planear e desenvolver proxectos de investigación seguindo os pasos das diversas metodoloxías científicas, tendo en conta os recursos dispoñibles de forma realista e buscando vías de colaboración para indagar en aspectos relacionados coas ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais. |
|
• O coñecemento científico constrúese a partir de evidencias obtidas da observación obxectiva e da experimentación. A súa finalidade é explicar o funcionamento do mundo que nos rodea e achegar solucións a problemas. Os métodos científicos baséanse na formulación de preguntas sobre a contorna natural ou social, no deseño e execución adecuados de estratexias para poder respondelas, na interpretación e análise dos resultados, na obtención de conclusións e na comunicación destas. Con frecuencia, a execución destas accións descritas require da colaboración entre organizacións e individuos. • Polo tanto, expor situacións nas que o alumnado teña a oportunidade de aplicar os pasos dos diferentes métodos utilizados na ciencia contribúe a desenvolver nel a curiosidade, o sentido crítico, o espírito emprendedor e as destrezas para o traballo colaborativo. Ademais, esta forma de traballo permite comprender en profundidade a diferenza entre unha impresión ou opinión e unha evidencia, afrontando con mente aberta e perspicaz diferentes informacións, e aceptando e respondendo adecuadamente ante a incerteza. • En definitiva, este obxectivo non só é esencial para o desenvolvemento dunha carreira científica, senón tamén para mellorar a resiliencia necesaria para afrontar diferentes retos e así formar cidadáns plenamente integrados no eido persoal, social ou profesional. |
|
OBX4. Buscar e utilizar estratexias na resolución de problemas analizando, criticamente as solucións e respostas achadas e reformulando o procedemento se fose necesario para explicar os fenómenos relacionados coas ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais. |
|
• A resolución de problemas é unha parte inherente da ciencia básica e aplicada. As ciencias empíricas constrúense contrastando razoamentos (hipóteses) mediante a experimentación ou a observación. O avance científico está, polo tanto, limitado pola destreza no exercicio intelectual de crear hipóteses e a capacidade técnica e humana de probalas experimentalmente. Ademais, o camiño cara aos achados e avances é rara vez directo e adoita verse obstaculizado por situacións inesperadas e por problemas de diferente natureza. É por iso imprescindible que, ao enfrontarse a dificultades, as persoas dedicadas á ciencia mostren creatividade, destrezas para a procura de novas estratexias ou para a utilización de ferramentas variadas, apertura á colaboración e resiliencia para continuar a pesar da falta de éxito inmediato. • Ademais, a resolución de problemas e a procura de explicacións coherentes a diferentes fenómenos noutros contextos da vida cotiá exixe similares destrezas e actitudes, necesarias para un desenvolvemento persoal, profesional e social plenos. Por estes motivos, a destreza na resolución de problemas considérase esencial e forma parte do currículo desta materia, pois permítelle ao alumnado desenvolver a análise crítica, colaborar, desenvolverse fronte a situacións de incerteza e cambios acelerados, participar plenamente na sociedade e afrontar os retos do século XXI, como o quecemento global ou as desigualdades socioeconómicas. |
|
OBX5. Deseñar, promover e executar iniciativas relacionadas coa conservación do ambiente, coa sustentabilidade e coa saúde, baseándose nos fundamentos das ciencias biolóxicas, xeolóxicas e ambientais, para fomentar hábitos sustentables e saudables. |
|
• Na actualidade, a degradación ambiental está a levar á destrución dos recursos naturais a un ritmo moi superior ao da súa rexeneración. Para frear o avance destas tendencias negativas e evitar as súas consecuencias catastróficas son necesarias accións individuais e colectivas da cidadanía, dos estados e das corporacións. Para iso, é imprescindible que se coñeza o valor ecolóxico, científico, social e económico do mundo natural, e que se comprenda que a degradación ambiental é sinónimo de desigualdade, refuxiados climáticos, catástrofes naturais e outros tipos de crises humanitarias. • Polos motivos expostos, é esencial que o alumnado traballe este obxectivo e así coñeza os fundamentos que xustifican a necesidade urxente de implantar un modelo de desenvolvemento sustentable e que lidere iniciativas e proxectos innovadores para promover e adoptar estilos de vida sustentables desde o punto de vista individual e colectivo. Desenvolver competencia tamén lle permite ao alumnado profundar no estudo da fisioloxía humana e así propoñer e adoptar estilos de vida que contribúan a manter e a mellorar a saúde e a calidade de vida. Este aspecto é particularmente importante dada a tendencia á alza dos hábitos sedentarios e o consumo de alimentos hipercalóricos que están a ter serias consecuencias para a saúde da cidadanía do mundo desenvolvido. |
|
OBX6. Analizar os elementos do rexistro xeolóxico utilizando fundamentos científicos para relacionalos cos grandes eventos ocorridos ao longo da historia da Terra e coa magnitude temporal en que se desenvolveron. |
|
• O estudo da Terra presenta grandes dificultades e, como consecuencia, existen escasos datos sobre longos períodos da súa historia. Isto débese a que as evidencias necesarias para completar o rexistro xeolóxico están con frecuencia danadas ou destruídas, e as escalas espaciais e temporais nas que se desenvolven os eventos son dunha magnitude inconcibible desde o punto de vista humano. É por iso necesario aplicar o razoamento e as metodoloxías baseadas en probas indirectas. • En bacharelato, o alumnado adquirirá un grao de madurez que lle permitirá comprender os principios para a datación de materiais xeolóxicos utilizando datos de radioisótopos. Tamén terá o nivel de desenvolvemento intelectual necesario para comprender a escala de tempo xeolóxico e a relevancia dos principais eventos xeolóxicos e biolóxicos do noso planeta. • Traballar este obxectivo permitirá desenvolver no alumnado as destrezas para o razoamento e unha actitude de aprecio pola ciencia e polo medio natural. Estas calidades son especialmente relevantes no eido profesional, pero tamén é necesario que estean presentes nos cidadáns e cidadás do século XXI para reforzar o seu compromiso polo ben común e o futuro da nosa sociedade. |
4.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais 1º curso |
|
|
Bloque 1. Proxecto científico |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Expor preguntas, realizar predicións e formular hipóteses que poidan ser respondidas ou contrastadas utilizando métodos científicos e que tenten explicar fenómenos biolóxicos, xeolóxicos ou ambientais. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.2. Deseñar a experimentación, a toma de datos e a análise de fenómenos biolóxicos, xeolóxicos e ambientais, e seleccionar os instrumentos necesarios, de modo que permitan responder preguntas concretas e contrastar unha hipótese exposta minimizando os nesgos na medida do posible. |
OBX3 |
|
• CA1.3. Realizar experimentos e tomar datos cuantitativos e cualitativos sobre fenómenos biolóxicos, xeolóxicos e ambientais seleccionando e utilizando os instrumentos, ferramentas ou técnicas adecuadas con corrección e precisión. |
OBX3 |
|
• CA1.4. Interpretar e analizar resultados obtidos nun proxecto de investigación utilizando, cando sexa necesario, ferramentas matemáticas e tecnolóxicas e recoñecendo o seu alcance e limitacións, e obtendo conclusións razoadas e fundamentadas ou valorando a imposibilidade de facelo. |
OBX3 |
|
• CA1.5. Establecer colaboracións dentro e fóra do centro educativo nas distintas fases do proxecto científico, co fin de traballar con maior eficiencia, utilizando ferramentas tecnolóxicas adecuadas, valorando a importancia da cooperación na investigación, respectando a diversidade e favorecendo a inclusión. |
OBX3 |
|
• CA1.6. Argumentar sobre a contribución da ciencia á sociedade e o labor das persoas dedicadas a ela, destacando o papel das mulleres e entendendo a investigación como un labor colectivo e interdisciplinar en constante evolución e influída polo contexto político e os recursos económicos. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• A evolución histórica do saber científico: a ciencia como labor colectivo, interdisciplinar e en continua construción e evolución. • Estratexias para a elaboración dun proxecto científico. – Formulación de hipóteses, preguntas e conxecturas científicas. – Procura, recoñecemento e utilización de fontes fiables de información científica. – Experiencias científicas de laboratorio e/ou de campo: deseño, planificación e realización. – Controis experimentais e contraste de hipóteses. – Método de análise de resultados científicos: organización, representación e ferramentas estatísticas. – Comunicación científica de procesos e resultados con vocabulario científico e a través de ferramentas dixitais e formatos de uso frecuente en ciencia (presentación, gráfica, vídeo, pósteres, informe e outros). • Importancia social da contribución e do labor científico das persoas dedicadas á ciencia. O papel das mulleres na ciencia. |
|
|
Bloque 2. A xeodinámica interna |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Explicar os modelos da estrutura e dinámica do interior terrestre diferenciando a composición e o comportamento das diferentes capas a través da información proporcionada polos principais métodos de estudo indirectos e directos. |
OBX4 |
|
• CA2.2. Reflexionar sobre o xurdimento da teoría da tectónica de placas recoñecendo os antecedentes e probas que confirmaron o mobilismo e adoptando unha actitude crítica cara a informacións de dubidosa procedencia e sen unha base científica. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Argumentar desde a teoría da tectónica de placas os fenómenos xeolóxicos da superficie terrestre relacionándoos cos movementos das placas litosféricas e cos procesos térmicos do interior terrestre, e describindo as estruturas xeolóxicas asociadas. |
OBX1 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.4. Analizar a definición e a clasificación dos minerais atendendo á súa composición química e recoñecer as súas propiedades relacionándoas coa súa estrutura interna. |
OBX1 |
|
• CA2.5. Recoñecer os tipos de rochas e interpretar os procesos xeolóxicos implicados na súa formación utilizando o ciclo xeolóxico á luz da teoría da tectónica de placas. |
OBX3 |
|
• CA2.6. Identificar minerais mediante a observación das súas propiedades e as principais rochas segundo a súa composición, orixe e textura utilizando exemplos da contorna, relacionándoos coas súas aplicacións na vida cotiá e promovendo a explotación e o uso sustentable e a súa relevancia como patrimonio xeolóxico. |
OBX3 |
|
• CA2.7. Analizar os riscos a través dos seus factores e localizar áreas sísmicas e volcánicas en España interpretando información en diferentes formatos (mapas, gráficos, táboas, diagramas, esquemas...) e valorando a importancia das medidas de predición, prevención e corrección. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• O estudo da Terra: métodos directos e indirectos. • Os modelos da estrutura e dinámica da xeosfera. • Os procesos xeolóxicos internos. O relevo e a relación coa tectónica de placas. – Antecedentes: deriva continental, expansión do fondo oceánico e paleomagnetismo. – As placas litosféricas. A convección terrestre. – Tipos de bordos de placas. Estruturas e fenómenos xeolóxicos asociados aos límites e ás zonas de intraplaca. – Consecuencias: a deformación das rochas. Pregamentos e fallas. • Os minerais: concepto, propiedades e clasificación. • As rochas. – Magmatismo, metamorfismo e sedimentación. – Clasificación segundo a súa orixe e composición. Rochas magmáticas, metamórficas e sedimentarias. – Relación coa tectónica de placas. O ciclo das rochas. • Clasificación e identificación dos minerais e rochas relevantes e da contorna. Explotación e uso sustentable. Importancia da conservación do patrimonio xeolóxico. • Os riscos xeolóxicos internos. – Factores de risco. – Medidas de predición, prevención e corrección. • O risco sísmico e volcánico en España. |
|
|
Bloque 3. A xeodinámica externa. Historia da Terra |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Describir a acción dos axentes xeolóxicos externos recoñecendo as formas de relevo asociadas e analizando o relevo en Galicia e a paisaxe próxima. |
OBX1 |
|
• CA3.2. Explicar os procesos edafoxenéticos identificando os factores de formación do solo e a importancia da súa conservación. |
OBX4 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.3. Relacionar os grandes eventos da historia terrestre con determinados elementos do rexistro xeolóxico e cos sucesos que ocorren na actualidade, utilizando os principios xeolóxicos básicos e o razoamento lóxico. |
OBX6 |
|
• CA3.4. Resolver problemas de datación analizando elementos do rexistro xeolóxico e fósil e aplicando métodos de datación relativa. |
OBX6 |
|
• CA3.5. Interpretar e deducir en mapas e cortes a historia xeolóxica aplicando principios xeolóxicos básicos (intersección, horizontalidade...), determinando as descontinuidades estratigráficas e empregando fósiles guía. |
OBX6 |
|
• CA3.6. Analizar criticamente os riscos xeolóxicos externos relacionándoos coas actividades humanas e valorando a importancia das medidas de predición, prevención e corrección. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• Os procesos xeolóxicos externos: axentes causais e consecuencias sobre o relevo. • A evolución dun solo: procesos, factores e conservación. • Os métodos e principios do estudo do rexistro xeolóxico: reconstrución da historia xeolóxica. • O tempo xeolóxico: magnitude, escala e métodos de datación absoluta e relativa. • A historia da Terra: principais acontecementos xeolóxicos, paleoxeográficos, climáticos e biolóxicos. • Os riscos xeolóxicos externos e a súa relación coa actividade humana. Medidas de predición, prevención e corrección. |
|
|
Bloque 4. Os seres vivos: niveis de organización, composición, diversidade e evolución |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Identificar os niveis de organización dos seres vivos exemplificando cada un deles e utilizando diferentes formatos para a súa diferenciación (esquemas, diagramas, táboas...). |
OBX1 |
|
• CA4.2. Distinguir bioelementos a través de exemplos e identificar as diferentes biomoléculas, recoñecendo os monómeros constituíntes de cada unha e as súas respectivas funcións biolóxicas, demostrando a uniformidade química dos seres vivos. |
OBX1 |
|
• CA4.3. Diferenciar as formas de organización celular procariota e eucariota utilizando diferentes formatos (debuxos, esquemas, microfotografías, vídeos…) e identificar os distintos orgánulos celulares relacionándoos coa súa función. |
OBX1 |
|
• CA4.4. Relacionar os tecidos animais e vexetais coas células constituíntes a través de imaxes obtidas con diferentes técnicas, indicando xustificadamente as súas funcións e valorando as vantaxes evolutivas da organización pluricelular. |
OBX1 |
|
• CA4.5. Analizar os criterios utilizados para a clasificación dos seres vivos, describindo as características dos tres dominios e os cinco reinos e xustificando desde a perspectiva evolutiva os cambios nos grandes grupos. |
OBX1 |
|
• CA4.6. Diferenciar os principais grupos taxonómicos dos seres vivos, recoñecendo as súas características e achegando exemplos de seu propio medio, así como utilizar claves dicotómicas para a súa determinación. |
OBX4 |
|
• CA4.7. Describir o proceso de especiación e argumentar sobre aspectos relacionados coa evolución utilizando as probas e os mecanismos evolutivos, e defendendo unha postura de forma razoada e cunha actitude aberta, flexible, receptiva ante a opinión dos demais. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• Os niveis de organización dos seres vivos e a unidade de composición química. • A composición química dos seres vivos. – Os bioelementos: concepto e clasificación. – As biomoléculas: clasificación, monómeros e funcións biolóxicas. • A organización celular dos seres vivos. – Organización procariota e eucariota: semellanzas e diferenzas. • A organización pluricelular dos seres vivos. – Histoloxía animal e vexetal. – Órganos, aparellos e sistemas. – Perspectiva evolutiva. • Os principais grupos taxonómicos dos seres vivos: características fundamentais. • As principais teorías evolutivas: probas e mecanismos da evolución. A especiación. • A historia da vida na Terra: xustificación desde a perspectiva evolutiva dos principais cambios nos grupos de seres vivos. |
|
|
Bloque 5. Os vexetais: funcións e adaptacións |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Explicar a fotosíntese como un proceso de nutrición autótrofa relacionándoa cos mecanismos e estruturas involucradas no transporte dos zumes e argumentando a súa relevancia para o mantemento da vida na Terra. |
OBX4 |
|
• CA5.2. Recoñecer a función de relación das plantas diferenciando as nastias e os tropismos, asociando cada estímulo coa súa resposta e relacionando as principais hormonas coa súa función. |
OBX1 |
|
• CA5.3. Describir as diferenzas entre a reprodución sexual e asexual, recoñecendo as vantaxes e inconvenientes de cada unha e analizándoas desde unha perspectiva evolutiva. |
OBX1 |
|
• CA5.4. Explicar os ciclos biolóxicos dos diferentes grupos de plantas analizando as súas fases e estruturas características a través de debuxos, esquemas e gráficos. |
OBX4 |
|
• CA5.5. Recoñecer os procesos implicados na reprodución sexual e os tipos de reprodución asexual, recoñecendo nesta última a súa aplicación no campo da agricultura. |
OBX1 |
|
• CA5.6. Explicar a relación das adaptacións dos vexetais co medio en que se desenvolven utilizando exemplos significativos e recoñecendo a influencia de diferentes factores. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• A función de nutrición vexetal. – A fotosíntese: balance xeral e importancia ecolóxica para a vida na Terra. – Mecanismos de transporte do zume bruto e do zume elaborado nas plantas vasculares. • A función de relación. – Tipos de respostas dos vexetais aos distintos tipos de estímulos. – As fitohormonas e o seu papel na fisioloxía vexetal. |
|
|
• A función de reprodución. – A reprodución asexual e a reprodución sexual. Relevancia ecolóxica e evolutiva. – Os ciclos biolóxicos nos diferentes tipos de vexetais. • As adaptacións dos vexetais ao medio. |
|
|
Bloque 6. Os animais: funcións e adaptacións |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.1. Identificar os órganos, aparellos e sistemas que interveñen na función de nutrición, relación e reprodución, recoñecendo a función de cada un nos diferentes grupos taxonómicos. |
OBX1 |
|
• CA6.2. Recoñecer os aparellos dixestivos, os pigmentos e aparellos respiratorios, os tipos de circulación, os produtos de excreción e os procesos que interveñen na nutrición animal. |
OBX1 |
|
• CA6.3. Describir os receptores sensoriais, sistemas de coordinación e órganos efectores de xeito comparado nos principais grupos de animais. |
OBX1 |
|
• CA6.4. Describir e comparar os tipos de reprodución sexual e asexual, os tipos de fecundación e as estruturas implicadas na reprodución en diferentes grupos de animais analizando os ciclos biolóxicos máis representativos. |
OBX1 |
|
• CA6.5. Explicar a relación das adaptacións dos animais co medio en que se desenvolven utilizando exemplos significativos e recoñecendo a influencia de diferentes factores. |
OBX4 |
|
• CA6.6. Expor e resolver cuestións relacionadas cos diferentes animais localizando e citando fontes adecuadas e seleccionando, organizando e analizando criticamente a información. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• A función de nutrición animal. – Procesos e estruturas implicadas nos diferentes grupos taxonómicos. • A función de relación. – Funcionamento dos sistemas de coordinación (nervioso e endócrino) nos diferentes grupos taxonómicos. • A función de reprodución. – Procesos e estruturas implicadas nos diferentes grupos taxonómicos. – Importancia biolóxica. • As adaptacións dos animais ao medio. |
|
|
Bloque 7. Os microorganismos e as formas acelulares |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA7.1. Identificar os diferentes tipos de microorganismos, clasificándoos nos dominios e reinos correspondentes. |
OBX1 |
|
• CA7.2. Argumentar sobre a importancia ecolóxica dos microorganismos, relacionándoos cos ciclos bioxeoquímicos. |
OBX5 |
|
• CA7.3. Describir os principais mecanismos de reprodución bacteriana facendo fincapé na transferencia xenética horizontal e nas súas consecuencias para a saúde humana. |
OBX5 |
|
• CA7.4. Recoñecer as principais técnicas de cultivo de microorganismos a través da observación de vídeos, páxinas web, fotografías ou da práctica no laboratorio. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA7.5. Identificar as formas acelulares (virus, viroides e prións) e contrastar e xustificar a veracidade da información recoñecendo a súa importancia biolóxica, utilizando fontes fiables e adoptando unha actitude crítica e escéptica cara a informacións sen unha base científica, como pseudociencias, teorías conspiratorias, crenzas infundadas, noticias falsas... |
OBX2 |
|
• CA7.6. Comunicar informacións e describir as enfermidades infecciosas máis importantes relacionadas cos microorganismos, reflexionando sobre o papel dos antibióticos no seu tratamento e sobre o problema da resistencia, transmitíndoas de forma rigorosa e utilizando a terminoloxía e o formato adecuados (gráficos, táboas, vídeos e informes, entre outros) e ferramentas dixitais. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• Concepto e características xerais dos microorganismos. • O metabolismo dos microorganismos. Ciclos bioxeoquímicos e importancia ecolóxica. • A reprodución bacteriana. Mecanismos de transferencia xenética horizontal en bacterias. • As técnicas de esterilización, cultivo e illamento. • As formas acelulares: virus, viroides e prións. Características, mecanismos de infección e importancia biolóxica. • As enfermidades infecciosas. – Clasificación segundo os microorganismos causantes. – Resistencia aos antibióticos. Uso responsable destes. |
|
|
Bloque 8. Ecoloxía e sustentabilidade |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA8.1. Explicar a dinámica das capas fluídas da Terra, recoñecendo a interrelación entre todos os subsistemas terrestres e utilizando exemplos significativos. |
OBX1 |
|
• CA8.2. Recoñecer un ecosistema, describindo as relacións tróficas, os ciclos bioxeoquímicos e o fluxo de enerxía a través dos diferentes elos e identificando a súa interdependencia. |
OBX1 |
|
• CA8.3. Resolver problemas relacionados coas interaccións tróficas nos ecosistemas buscando e utilizando recursos variados, como coñecementos propios, datos e información obtidos, razoamento lóxico, pensamento computacional ou ferramentas dixitais. |
OBX4 |
|
• CA8.4. Analizar as causas e as consecuencias ecolóxicas, sociais e económicas dos principais problemas ambientais, desde unha perspectiva individual, local e global, concibíndoos como grandes retos da humanidade. |
OBX5 |
|
• CA8.5. Analizar criticamente a solución a un problema ambiental relacionándoo coas causas e consecuencias que o orixinan. |
OBX4 |
|
• CA8.6. Avaliar diferentes problemas ambientais promovendo o desenvolvemento sustentable como modelo para a conservación do ambiente. |
OBX5 |
|
• CA8.7. Propoñer e poñer en práctica hábitos de vida e iniciativas sustentables e saudables no eido local e global, argumentando sobre os seus efectos positivos e sobre a urxencia de adoptalos. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Estrutura, dinámica e funcións da atmosfera e da hidrosfera. • A dinámica dos ecosistemas. – As relacións tróficas. O fluxo de enerxía e os ciclos da materia. |
|
|
– Resolución de problemas e cuestións relacionados cos parámetros e coas relacións tróficas. • Os principais impactos ambientais antrópicos. – O cambio climático. Causas e consecuencias e estratexias para a mitigación e a adaptación. – A perda da biodiversidade: causas e consecuencias ambientais e sociais. Importancia da súa conservación. – Os residuos: efectos, prevención e xestión. • Desenvolvemento sustentable: concepto e dimensións. |
|
4.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias Ambientais e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-2 |
1 |
4 |
4 |
3.2 |
|||
|
OBX2 |
3 |
1 |
4 |
1-2-4 |
4-5 |
|||
|
OBX3 |
5 |
1-2-3 |
1-2 |
3.2 |
3 |
|||
|
OBX4 |
3 |
1-2 |
1-5 |
5 |
1 |
|||
|
OBX5 |
1 |
2-5 |
4 |
2 |
4 |
1-3 |
||
|
OBX6 |
3 |
1 |
2-5 |
1 |
2 |
4 |
1 |
|
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– Os contidos da materia traballados de forma competencial que propicie a adquisición e o desenvolvemento das oito competencias clave buscando a interdisciplinariedade e ligándoa sempre ao contexto do alumnado.
– A realización de proxectos variados desde a resolución de problemas e a elaboración de proxectos, investigacións e actividades indagativas en contextos significativos e auténticos que permitan conectar coa realidade do alumnado.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital e o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado favorecendo a capacidade de aprender por si mesmo, de xeito que se promova o traballo en equipo e se propicie o interese pola materia e polos seus estudos posteriores.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo e estratexias de regulación emocional tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O deseño de experiencias de laboratorio e o traballo de campo que lle permita ao alumnado asimilar de xeito significativo os contidos e que facilite a súa conexión coa realidade.
5. Ciencias Xerais.
5.1. Introdución.
Na sociedade actual, multitude de aspectos están relacionados coa actividade científica, tanto no campo sanitario como no tecnolóxico, no social e no divulgativo. É unha gran necesidade que a cidadanía posúa unha formación científica sólida para así ser capaz de defender unha opinión fundamentada ante feitos que non deberían ser controvertidos e que forman parte do día a día do noso mundo, determinando así o avance da sociedade. Esta materia ofrécelle ao alumnado unha formación básica nas catro disciplinas científicas fundamentais: bioloxía, xeoloxía, física e química. Ademais, o enfoque interdisciplinar característico do ensino STEM confírelle ao currículo un carácter unificador que pon en evidencia que as diferentes ciencias non son máis ca unha especialización dentro dun conxunto global e coherente que é o coñecemento científico. De feito, no desenvolvemento da investigación como actividade laboral, os científicos e científicas relacionan coñecementos, destrezas e actitudes de todas as disciplinas para enriquecer os seus estudos e contribuír de forma máis eficiente ao progreso da sociedade.
O alumnado que cursa Ciencias Xerais adquire unha comprensión xeral dos principios xerais que rexen os fenómenos do mundo natural. Para iso, esta materia parte dos obxectivos da materia, que teñen como finalidade que o alumnado entenda, explique e mobilice coñecementos, destrezas e actitudes non só relacionados coa situación e as repercusións da ciencia na actualidade, senón tamén cos procedementos da actividade científica e a súa relevancia no avance social, a necesidade dun trato igualitario entre persoas na ciencia, e o carácter consistente e global do conxunto das disciplinas científicas. A esta materia poderán acceder diferentes perfís de estudantes con distintas formacións previas en ciencias, polo que a adquisición das aprendizaxes esenciais desta materia se constrúe a partir das ciencias básicas que todo alumno e alumna cursou durante a educación secundaria obrigatoria, profundando a partir de aí para alcanzar as competencias clave e os obxectivos propios da etapa do bacharelato.
As oito competencias clave trabállanse a través dos obxectivos propios da materia de Ciencias Xerais. Acompañándoos atópanse os criterios de avaliación. O seu marcado carácter competencial convérteos en avaliadores dos coñecementos, das destrezas e das actitudes que o alumnado debe adquirir para desenvolverse nunha sociedade que demanda espírito crítico ante cuestións científicas. As súas características correspóndense coas dun currículo que pretende desenvolver o pensamento científico para que os cidadáns sexan capaces de comprender, explicar e razoar por que sen ciencia non hai futuro.
A materia estrutúrase en seis bloques. No bloque 1, «Construíndo ciencia», trátanse os aspectos básicos da actividade científica xeral: o uso das metodoloxías científicas para o estudo de fenómenos naturais, a experimentación –incluídos os instrumentos necesarios e as súas normas de uso–, a utilización adecuada de linguaxes científicas e das ferramentas matemáticas pertinentes, etc. Trátase dun bloque introdutorio que, lonxe de pretender ser tratado de maneira teórica, busca desenvolver destrezas prácticas útiles para o resto dos bloques.
No bloque 2, «O sistema Terra», faise unha aproximación ao estudo da Terra e dos sistemas terrestres desde o punto de vista da xeoloxía planetaria, da tectónica de placas e da dinámica das capas fluídas. Continúase co estudo dos seres vivos e das súas principais adaptacións aos medios.
No bloque 3, «Os ecosistemas e o ambiente», abórdase o estudo dos ecosistemas e dos solos e faise un gran fincapé en aspectos clave encamiñados á concienciación do alumnado sobre a necesidade de adoptar un desenvolvemento sustentable e o coidado do ambiente.
O bloque 4, «Bioloxía para o século XXI», iníciase cun percorrido pola bioloxía molecular e pola xenética para tratar a continuación distintas cuestións da enxeñaría xenética e biotecnoloxía e a súa importancia na investigación nos campos da medicina, agricultura, gandería e ambiente. O bloque péchase co estudo da saúde e enfermidades, concienciando do papel esencial das vacinas na sociedade, así como do uso correcto dos antibióticos, promovendo en todo momento hábitos saudables entre o alumnado.
O bloque 5, «Un universo de materia e enerxía», recolle dous conceptos principais da ciencia: a materia e a enerxía. Estes conceptos son esenciais no estudo e no traballo da ciencia, pois son a base para a construción de aprendizaxes sobre os sistemas fisicoquímicos, biolóxicos e xeolóxicos.
Por último, no bloque 6, «As forzas que nos moven», abórdanse conceptos cuxo eixe central son as forzas fundamentais da natureza e os efectos que teñen sobre os sistemas. Novamente trátase de contidos básicos para todas as disciplinas da ciencia, os cales permiten dar explicacións a aspectos tan importantes como o movemento dos corpos ou as deformacións da codia terrestre.
En definitiva, o currículo de Ciencias Xerais non só pretende concienciar sobre a importancia das ciencias e formar a cidadanía para que teña un criterio propio e fundamentado para a difusión de ideas científicas por encima de afirmacións pseudocientíficas e enganosas, senón que lle proporcionará ao alumnado que desexe explorar outros campos profesionais non vinculados directamente coas ciencias coñecementos e aprendizaxes propios destas que permitan un enfoque rigoroso e certeiro no seu labor profesional. As ferramentas que proporciona este currículo convidan ao desenvolvemento de proxectos e á cooperación interdisciplinar propios da investigación científica. Isto confírelle á aprendizaxe da ciencia un carácter holístico e integrado que enriquece a significatividade e que prepara o alumnado para afrontar o futuro.
5.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Aplicar as metodoloxías propias da ciencia utilizando con precisión procedementos, materiais e instrumentos adecuados para responder a cuestións sobre procesos físicos, químicos, biolóxicos e xeolóxicos. |
|
• Para conseguir unha alfabetización científica básica, cada alumna ou alumno debe comprender cal é o modus operandi de toda a comunidade científica no referente ao estudo dos fenómenos naturais e cales son as ferramentas de que se dispón para iso. As metodoloxías científicas son procedementos fundamentais de traballo na ciencia. O alumnado debe desenvolver as destrezas de observar, emitir hipóteses e experimentar sobre fenómenos fisicoquímicos e naturais, así como de poñer en común co resto da comunidade investigadora os resultados que obteña, sendo consciente de que as respostas a procesos, físicos, químicos, biolóxicos e xeolóxicos son complexas e necesitan de modelos contrastados e en constante revisión e validación. • Así mesmo, aínda que o alumnado non optase no futuro por dedicarse á ciencia como actividade profesional, o desenvolvemento deste obxectivo outórgalle algunhas habilidades e destrezas propias do pensamento científico que pode aplicar en situacións da súa vida cotiá, como a interpretación de fenómenos ou o respecto polo mundo natural que o rodea. Isto contribúe á formación de persoas comprometidas e á mellora da súa contorna e da sociedade. |
|
OBX2. Comprender e explicar os procesos da contorna e explicalos utilizando os principios, leis e teorías científicas adecuados para adquirir unha visión holística do funcionamento do medio natural. |
|
• O desenvolvemento da competencia científica ten como finalidade esencial comprender os procesos da contorna e interpretalos á luz dos principios, leis e teorías científicas fundamentais. Co desenvolvemento deste obxectivo tamén se contribúe a desenvolver o pensamento científico, o cal é clave para a creación de novos coñecementos fundamentados nos principios, leis e teorías da ciencia. • Ademais, a aplicación dos coñecementos está en liña cos principios da aprendizaxe STEM, que pretende crear unha aprendizaxe global das ciencias como un todo integrado de disciplinas interrelacionadas entre si. O alumnado que cursa esta materia aprende a relacionar conceptos, atopando nela os coñecementos, destrezas e actitudes necesarias que son a base para unha alfabetización científica xeral e que se presentan de maneira conxunta, xa que a ciencia é un conxunto de saberes dependentes entre si. |
|
OBX3. Argumentar sobre a importancia dos estilos de vida sustentables e saudables baseándose nos fundamentos científicos para adoptalos e promovelos na súa contorna. |
|
• Actualmente, un dos maiores e máis importantes retos aos que se enfronta a humanidade é a degradación ambiental que ameaza con poñer en perigo o desenvolvemento económico e a sociedade de benestar. Unha condición indispensable para abordar este desafío é adoptar un modelo de desenvolvemento sustentable. Para iso, é esencial que a cidadanía comprenda a súa dependencia do medio natural para así valorar a importancia da súa conservación e actuar de forma consecuente e comprometida con este obxectivo. Cabe tamén destacar que a adopción de estilos de vida sustentables é sinónimo de mantemento e mellora da saúde, pois existe un estreito vínculo entre o benestar humano e a conservación dos piares sobre os que este se sustenta. • A adquisición e o desenvolvemento deste obxectivo permitiralle ao alumnado comprender, a través do coñecemento do funcionamento do seu propio organismo e dos ecosistemas, a relación entre a saúde, a conservación do ambiente e o desenvolvemento económico e social, e converterse así en persoas comprometidas e críticas cos problemas do seu tempo. |
|
OBX4. Aplicar o pensamento científico e os razoamentos lóxico-matemáticos, mediante a procura e selección de estratexias e ferramentas apropiadas, para resolver problemas relacionados coas ciencias experimentais. |
|
• O razoamento é unha ferramenta esencial na investigación científica, pois é necesario para expor hipóteses ou novas estratexias que permitan seguir avanzando e alcanzar os obxectivos propostos. Así mesmo, en certas disciplinas científicas non é posible obter evidencias directas dos procesos ou obxectos de estudo, polo que se require utilizar o razoamento lóxico-matemático para poder conectar os resultados coa realidade que reflicten. Do mesmo xeito, é común atopar escenarios da vida cotiá que requiren o uso da lóxica e o razoamento. • A inclusión deste obxectivo no currículo de Ciencias Xerais pretende que o alumnado aprenda que se pode chegar aos mesmos resultados utilizando diferentes ferramentas e estratexias, a condición de que sexan fiables e estean contrastadas. Así mesmo, búscase a consideración do erro como unha ferramenta para descartar liñas de traballo e unha maneira de aprender na que se melloran a autocrítica, a resiliencia e as destrezas necesarias para a colaboración entre iguais. • Cabe tamén destacar que a resolución de problemas é un proceso complexo onde se mobilizan non só as destrezas para o razoamento, senón tamén os coñecementos sobre a materia e as actitudes para afrontar os retos de forma positiva. Por iso, é imprescindible que o alumnado desenvolva este obxectivo, xa que lle permitirá madurar intelectualmente e mellorar a súa resiliencia para abordar con éxito diferentes tipos de situacións ás que se enfrontará ao longo da súa vida persoal, social, académica e profesional. |
|
OBX5. Analizar a contribución da ciencia e das persoas que se dedican a ela, con perspectiva de xénero e entendéndoa como un proceso colectivo e interdisciplinar en continua construción, para valorar o seu papel esencial no progreso da sociedade. |
|
• O desenvolvemento científico e tecnolóxico contribúe positivamente ao progreso da nosa sociedade. Con todo, o avance da ciencia e da tecnoloxía depende da colaboración individual e colectiva. Por iso, o fin deste obxectivo é formar unha cidadanía cun acervo científico rico e con vocación científica como vía para a mellora da nosa calidade de vida. • A través deste obxectivo, o alumnado adquire conciencia sobre a relevancia que a ciencia ten na sociedade actual. Así mesmo, recoñece o carácter interdisciplinar da ciencia, marcado por unha clara interdependencia entre as diferentes disciplinas de coñecemento que enriquece toda actividade científica e que se reflicte nun desenvolvemento holístico da investigación e do traballo en ciencia. |
|
OBX6. Utilizar recursos variados, con sentido crítico e ético, para buscar e seleccionar información contrastada e establecer colaboracións. |
|
• A comunicación e a colaboración son compoñentes inherentes ao proceso de avance científico. Parte deste proceso comunicativo implica buscar e seleccionar información científica publicada en fontes fidedignas que debe ser interpretada para responder preguntas concretas e establecer conclusións fundamentadas. Para iso, é necesario analizar a información obtida de maneira crítica, tendo en conta a súa orixe e diferenciando as fontes adecuadas daquelas menos fiables. • A cooperación é outro aspecto esencial das metodoloxías científicas e ten como obxectivo mellorar a eficiencia do traballo ao xuntar os esforzos de varias persoas ou equipos mediante o intercambio de información e recursos, co que se consegue un efecto sinérxico. • Ademais, desenvolver este obxectivo é de grande utilidade noutras contornas profesionais non científicas, así como no contexto persoal e social; por exemplo, na aprendizaxe ao longo da vida ou no exercicio dunha cidadanía democrática activa. A comunicación e a colaboración implican o despregamento de destrezas sociais, sentido crítico, respecto á diversidade e, con frecuencia, utilización eficiente, ética e responsable dos recursos tecnolóxicos, polo que esta competencia é esencial para o pleno desenvolvemento do alumnado como parte da sociedade. |
5.3. Criterios de avaliación e contidos.
2º curso.
|
Materia de Ciencias Xerais 2º curso |
|
|
Bloque 1. Construíndo ciencia |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Expor e responder cuestións acerca de procesos observados na contorna, seguindo as pautas das metodoloxías científicas. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Contrastar hipóteses realizando experimentos en laboratorios ou en contornas virtuais seguindo as normas de seguridade correspondentes. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Comunicar os resultados dun experimento ou traballo científico utilizando os recursos adecuados e de acordo cos principios éticos básicos. |
OBX1 |
|
• CA1.4. Recoñecer a relevancia da ciencia no progreso da sociedade, valorando o importante papel que xogan as persoas no desempeño da investigación científica. |
OBX5 |
|
• CA1.5. Buscar, contrastar e seleccionar información sobre fenómenos e procesos físicos, químicos, biolóxicos ou xeolóxicos en diferentes formatos, utilizando os recursos necesarios, tecnolóxicos ou doutro tipo. |
OBX6 |
|
• CA1.6. Establecer colaboracións, utilizando os recursos necesarios, tecnolóxicos ou doutro tipo, nas diferentes etapas do proxecto científico, na realización de actividades ou na resolución de problemas. |
OBX6 |
|
• CA1.7. Recoñecer o papel das científicas e dos científicos no avance e nas melloras da sociedade, valorando as súas contribucións á ciencia e á tecnoloxía. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• A evolución histórica do saber científico: a ciencia como labor colectivo, interdisciplinar e en continua construción e evolución. • Estratexias para a elaboración dun proxecto científico interdisciplinar. – Fontes fiables de información: procura, recoñecemento e utilización. – Experiencias científicas de laboratorio e/ou de campo: deseño, planificación e realización. – Controis experimentais e contraste de hipóteses. – Métodos de análise de resultados: organización, representación e ferramentas estatísticas. – Comunicación científica: vocabulario científico, formatos (informes, vídeos, modelos, gráficos, diapositivas, gráficos, pósteres, modelos…) e ferramentas dixitais. • Importancia social da contribución e do labor científico das persoas dedicadas á ciencia. O papel das mulleres na ciencia. |
|
|
Bloque 2. O sistema Terra |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Explicar, utilizando os fundamentos científicos adecuados, os elementos e os procesos básicos da biosfera e da xeosfera. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.2. Coñecer a orixe do Universo, do sistema solar, da Terra e da Lúa, describindo as súas características e os seus movementos e relacionando estes cos seus efectos. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Reflexionar sobre o proceso da aparición da vida adoptando unha actitude crítica e escéptica cara a informacións sen unha base científica (pseudociencias, teorías conspiratorias, crenzas infundadas, noticias falsas, etc.). |
OBX2 |
|
• CA2.4. Relacionar a dinámica interna e externa da Terra coa teoría da tectónica das placas recoñecendo as estruturas xeorresultantes e analizando a aparición de riscos. |
OBX2 |
|
• CA2.5. Analizar a estrutura e as funcións das capas fluídas reflexionando sobre o seu papel esencial para a vida na Terra. |
OBX2 |
|
• CA2.6. Recoñecer os criterios utilizados para clasificar os seres vivos, identificando as principais características e describindo as súas adaptacións ao medio. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• O Universo. – A orixe do Universo, do sistema solar e da Terra. Importancia das súas características para explicar a súa orixe. – A Lúa e a Terra. Forma e movementos e os seus efectos. – Aparición da vida na Terra. Principais hipóteses. Posibilidade de vida noutros planetas. • A xeosfera. – Estrutura e dinámica do interior terrestre. Teoría da tectónica de placas. – Procesos xeolóxicos externos. – Riscos xeolóxicos. Medidas de predición e prevención e de corrección. • As capas fluídas da Terra. – Funcións e dinámica da atmosfera e da hidrosfera. – Interacción coa superficie terrestre e cos seres vivos. • Os seres vivos. – Clasificación e principais características dos distintos grupos. – Adaptacións ao medio. |
|
|
Bloque 3. Os ecosistemas e o ambiente |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Identificar os compoñentes do ecosistema, describindo as súas interaccións e explicando a transferencia de materia e enerxía nas redes tróficas. |
OBX2 |
|
• CA3.2. Resolver problemas relacionados coa dinámica dos ecosistemas utilizando o pensamento científico e o razoamento lóxico-matemático. |
OBX4 |
|
• CA3.3. Analizar a estrutura e as funcións dos solos reflexionando sobre o seu papel esencial para o desenvolvemento da vida. |
OBX2 |
|
• CA3.4. Analizar e recoñecer as causas e as consecuencias das actividades humanas no ambiente, propoñendo accións para a súa conservación. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.5. Investigar e analizar criticamente a solución dun problema ambiental, transmitíndoa de forma clara e rigorosa e evitando informacións sen base científica (pseudociencias, teorías conspiratorias, crenzas infundadas, informacións falsas, etc.). |
OBX3 |
|
• CA3.6. Adoptar e promover hábitos compatibles cun modelo de desenvolvemento sustentable e valorar a súa importancia utilizando fundamentos científicos. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Os ecosistemas. – Estrutura: relación entre compoñentes bióticos e abióticos. – Dinámica: relacións tróficas. Fluxo de enerxía e ciclo da materia. – Resolución de problemas asociados. • Os solos. – Edafoxénese. – A importancia da conservación do solo. • O ambiente. – Principais problemas ambientais de extensión local, rexional e global (quecemento global, buraco da capa de ozono, destrución dos espazos naturais, perda da biodiversidade, contaminación do aire e da auga, desertificación…). Causas e consecuencias. – Recursos e fontes de enerxía renovables e non renovables. – Prevención e xestión de residuos. – Economía circular. – Relación entre conservación do ambiente, saúde humana e economía. Concepto one health. – Modelo de desenvolvemento sustentable. |
|
|
Bloque 4. Bioloxía para o século XXI |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Recoñecer no eido estrutural as biomoléculas, establecendo relacións coas súas funcións e importancia nos seres vivos. |
OBX2 |
|
• CA4.2. Interpretar no eido molecular a expresión da información xenética, distinguindo os principais procesos e reflexionando sobre o seu significado biolóxico. |
OBX2 |
|
• CA4.3. Coñecer conceptos básicos da xenética e resolver problemas e cuestións sinxelas de herdanza de caracteres interpretando os resultados de forma crítica. |
OBX4 |
|
• CA4.4. Describir as principais técnicas da enxeñaría xenética e interpretar as implicacións éticas, sociais e ambientais en relación cos avances en biotecnoloxía e enxeñaría xenética, utilizando fontes fiables e adoptando unha actitude crítica e escéptica cara a informacións sen unha base científica (pseudociencias, teorías conspiratorias, crenzas infundadas, informacións falsas, etc.). |
OBX2 |
|
• CA4.5. Analizar o concepto de saúde e enfermidade empregando a definición que proporciona a OMS. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.6. Relacionar as enfermidades infecciosas e non infecciosas cos seus axentes causantes e os seus tratamentos, reflexionando sobre o papel dos antibióticos e o uso adecuado destes. |
OBX2 |
|
• CA4.7. Recoñecer o papel esencial das vacinas na sociedade, utilizando fontes fiables adoptando unha actitude crítica e escéptica cara a informacións sen unha base científica (pseudociencias, teorías conspiratorias, crenzas infundadas, informacións falsas, etc.). |
OBX2 |
|
• CA4.8. Adoptar e promover hábitos saudables (dieta equilibrada, hixiene, vacinación, uso adecuado de antibióticos, rexeitamento ao consumo de drogas, legais e ilegais, exercicio físico, hixiene do sono, posturas adecuadas…), valorar a súa importancia utilizando os fundamentos da fisioloxía humana. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Bioloxía molecular. – Bioelementos. Biomoléculas inorgánicas e orgánicas. Estrutura básica e funcións. Importancia biolóxica. – Expresión da información xenética. Procesos implicados. – O código xenético. Características e relación coa súa función biolóxica. • Xenética. – Conceptos básicos de xenética. – A transmisión xenética de caracteres: resolución de problemas sinxelos. – Introdución á xenética cuantitativa e á epixenética. • Enxeñaría xenética e biotecnoloxía. – Técnicas de enxeñaría xenética: PCR, enzimas de restrición, clonación molecular e CRISPR-CAS9. – Posibilidades da manipulación dirixida do ADN. – Aplicacións e repercusións da biotecnoloxía: agricultura, gandería, medicina ou recuperación ambiental. Importancia biotecnolóxica dos microorganismos. • Saúde e enfermidade. – Concepto de saúde (OMS). – As enfermidades infecciosas e non infecciosas: causas, prevención e tratamento. – As zoonoses e as pandemias. – O mecanismo de actuación das vacinas e a súa importancia. – O uso adecuado dos antibióticos. |
|
|
Bloque 5. Un universo de materia e enerxía |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Analizar e explicar fenómenos da contorna, representándoos mediante expresións, táboas, gráficas, modelos, simulacións, diagramas ou outros formatos. |
OBX2 |
|
• CA5.2. Explicar fenómenos que ocorren na contorna utilizando principios, leis e teorías das ciencias da natureza. |
OBX2 |
|
• CA5.3. Identificar e analizar os fenómenos fisicoquímicos máis relevantes, explicándoos a través das principais leis ou teorías científicas. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.4. Resolver problemas relacionados con fenómenos e procesos físicos e químicos utilizando o pensamento científico e o razoamento lóxico-matemático e buscando estratexias alternativas de resolución cando sexa necesario. |
OBX4 |
|
• CA5.5. Analizar criticamente a solución dun problema relacionado con fenómenos e procesos físicos e químicos, modificando as conclusións ou as estratexias utilizadas se a solución non é viable ou ante novos datos achegados. |
OBX4 |
|
• CA5.6. Recoñecer a ciencia como unha área de coñecemento global, analizando a interrelación e a interdependencia entre cada unha das disciplinas que a forman. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Sistemas materiais macroscópicos. – A materia e os seus estados de agregación: sólido, líquido e gasoso. – Teoría cinética e cambios de estado. – Cambios físicos. – Reaccións químicas. • Clasificación dos sistemas materiais en función da súa composición. – Mesturas, disolucións e substancias puras. – Propiedades das disolucións. • A estrutura interna da materia e a súa relación coas regularidades que se producen na táboa periódica. – Estrutura electrónica dos átomos. Desenvolvemento histórico do modelo atómico. – Desenvolvemento da táboa periódica: contribucións históricas á súa elaboración actual e importancia como ferramenta preditiva das propiedades dos elementos. – Posición dun elemento na táboa periódica a partir da súa configuración electrónica. – Tendencias periódicas. Aplicación á predición de valores de propiedades dos elementos da táboa a partir da súa posición nesta. • Formación de compostos químicos. – Normas de nomenclatura da IUPAC aplicando as devanditas normas ao recoñecemento e á escritura de fórmulas e nomes de diferentes especies químicas. Aplicacións que teñen na vida cotiá. • Transformacións químicas dos sistemas materiais e leis que as rexen. – Leis fundamentais da química: relacións estequiométricas en reaccións químicas. – Clasificación das reaccións químicas: aplicacións da reacción química en procesos industriais, ambientais e sociais significativos. • Enerxía contida nun sistema, as súas propiedades e as súas manifestacións: – Conservación da enerxía mecánica. Enerxía interna. – Primeiro principio da termodinámica: intercambios de enerxía entre sistemas. – Procesos termodinámicos: tipos. – Ecuacións termoquímicas. concepto de entalpía de reacción. Procesos endotérmicos e exotérmicos. Balance enerxético entre produtos e reactivos. |
|
|
– Segundo principio da termodinámica. Entropía. – Enerxía de Gibbs. Espontaneidade e equilibrio. – Enerxía e desenvolvemento sustentable. |
|
|
Bloque 6. As forzas que nos moven |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.1. Analizar e explicar fenómenos da contorna, representándoos mediante diversos formatos, como expresións, táboas, gráficas, modelos, simulacións ou diagramas. |
OBX2 |
|
• CA6.2. Explicar fenómenos que ocorren na contorna utilizando principios, leis e teorías da física. |
OBX2 |
|
• CA6.3. Resolver problemas de física relacionados con fenómenos e procesos da ciencia utilizando o pensamento científico e o razoamento lóxico-matemático e buscando estratexias alternativas de resolución cando sexa necesario. |
OBX4 |
|
• CA6.4. Recoñecer a física como unha ciencia global e básica, fundamental para a comprensión doutras disciplinas científicas. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Descrición do movemento dun obxecto empregando as ecuacións básicas da cinemática. – Conceptos xerais: posición, velocidade e aceleración; compoñentes intrínsecas da aceleración. – Movemento rectilíneo uniforme e uniformemente acelerado; aplicacións, por exemplo, en seguridade viaria. – Movemento circular uniforme. • Dinámica newtoniana. – Leis de Newton. – Momento lineal e a súa conservación; aplicacións e manifestacións na natureza. – Momento de forzas e a súa relación coa rotación. • Estática: equilibrios de estruturas simples nas que interveñen pesos, tensións e forzas de reacción; aplicacións de interese en enxeñaría, xeoloxía e bioloxía. • Forzas fundamentais da natureza. – Forza gravitacional: lei da gravitación universal, campo gravitacional, órbitas de astros, leis de Kepler. – Forza electrostática: lei de Coulomb, campo electrostático, exemplos de interese na natureza. – Forza magnética: lei de Lorentz; campo magnético. – Electromagnetismo. Fenómenos electromagnéticos de interese. • Forza nuclear forte: estabilidade nuclear, fisión e fusión nucleares, radioactividade e lei de decaemento exponencial. |
|
5.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Ciencias Xerais desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar o adecuado grado de adquisición e o nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Ciencias Xerais e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
3 |
1-2-3 |
1-3 |
4 |
1 |
|||
|
OBX2 |
1-2 |
1 |
1-2-4 |
1 |
1.1 |
|||
|
OBX3 |
1-2 |
2-4 |
2 |
2 |
4 |
1 |
||
|
OBX4 |
3 |
1 |
1-2 |
1 |
1.1 |
3 |
1 |
|
|
OBX5 |
1-2 |
4 |
3 |
4 |
1 |
1 |
||
|
OBX6 |
3 |
3-4 |
1-2-3 |
4 |
3 |
|||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– Un enfoque de traballo eminentemente práctico e conectado coa realidade, buscando a interdisciplinariedade e sempre tendo como horizonte o desenvolvemento das oito competencias clave.
– A posta en práctica de situacións de aprendizaxe ou actividades competenciais baseadas en situacións reais e que busquen que o alumnado mobilice de forma integrada unha ampla variedade de coñecementos, destrezas e actitudes.
– O desenvolvemento de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital e o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O deseño de experiencias de laboratorio para lle permitir ao alumnado asimilar de xeito significativo os saberes da materia e conectalos coa realidade.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A toma de decisións baseadas en xuízos morais e a resolución de problemas e conflitos en colaboración para contribuír á adquisición das competencias necesarias para seguir diversos procesos de pensamento, utilizar o razoamento lóxico e analizar e axuizar criticamente os problemas sociais e históricos.
6. Coro e Técnica Vocal.
6.1. Introdución.
O canto ten sido desde os inicios da humanidade un dos modos de expresión artística. Cantar é connatural ao ser humano e a utilización da voz como instrumento achega unha ampla capacidade expresiva. A práctica e a iniciación técnica ao canto resulta máis sinxela que a que comportan a maioría dous instrumentos musicais, pola relación musical directa que se establece na resposta inmediata do corpo e do son. De feito, é posible abordar con relativa facilidade gran cantidade de pezas vocais de moi diversos estilos nun curto período de tempo.
O coro permítelle ao alumnado poñer en práctica os diferentes estilos musicais a partir dunha achega emocional e comunicativa que conflúe co das súas compañeiras e compañeiros no logro duns obxectivos colectivos. A través do coro, as alumnas e os alumnos poden explorar e experimentar diferentes manifestacións culturais; trasladar á práctica o que se traballou en cursos anteriores e interpretar unha gran variedade de pezas de diferentes períodos históricos, culturais e estilos aplicando os coñecementos, as destrezas e actitudes adquiridos previamente.
Cantar individualmente ou en grupo é unha actividade motivadora, beneficiosa para a saúde, tanto no ámbito físico como mental, xa que favorece a postura corporal, a capacidade pulmonar, a memoria, reduce a tensión, mellora as relacións sociais e crea empatía, conciencia de grupo e dálle importancia ao traballo grupal. Ademais, ao igual que a práctica doutras actividades grupais musicais, axuda a desenvolver a perseveranza, disciplina, esforzo e constancia, ao tempo que contribúe ao fortalecemento da autoestima.
A materia de Coro e Técnica Vocal impártese en dous cursos, polo que se espera que o currículo se desenvolva de forma progresiva. O seu carácter eminentemente práctico convértea nun espazo de expresión artística colectiva, onde desenvolver e mellorar a habilidade de interpretar, a través da voz e do corpo, un repertorio extenso e variado desenvolvendo e mellorando a escoita activa, a respiración, a fonación, a resonancia vocal, os hábitos posturais ou os movementos que poden acompañar o canto. Esa mesma natureza práctica convida a vincular esta materia con outras nas que tamén se cultivan destrezas musicais, vocais, corporais ou de planificación e xestión de proxectos artísticos.
A materia está deseñada a partir de catro obxectivos, que se vinculan cos obxectivos da etapa e coas competencias clave previstas para bacharelato. Estes obxectivos permítenlle ao alumnado afianzar o seu criterio estético, estimular o seu hábito de escoita e ampliar as súas posibilidades de gozo da música. Facilítanlle, igualmente, desenvolver a voz e o corpo como instrumentos de comunicación, reforzando a súa autoestima e a súa autoconfianza. Ademais, potencian unha comunicación artística rica e ou desenvolvemento de valores colectivos. Por último, favorecen o crecemento persoal, o enriquecemento da contorna cultural e a identificación de oportunidades de desenvolvemento en distintos ámbitos.
Ao obxecto de valorar ou grao de consecución de cada un dos obxectivos, elaboráronse uns criterios de avaliación que se desprenden directamente deles. Nalgúns casos, mantense o mesmo criterio para os dous cursos de bacharelato, entendendo que a súa gradación se realizará a través do afondamento na súa aplicación ou da selección de repertorio abordado.
Os criterios de avaliación e os contidos preséntanse organizados en tres bloques: «Análise», «Técnica vocal» e «Práctica de conxunto». Estes bloques engloban os coñecementos, destrezas e actitudes necesarios para o desenvolvemento dos obxectivos da materia e aparecen asignados a cada un dos cursos, aínda que tamén se prevén contidos comúns a toda a etapa. No bloque «Análise» inclúense, entre outros, o vocabulario específico, as estratexias de escoita activa, os recursos interpretativos e escénicos, ou as características básicas de distintos estilos e os xéneros musicais. Pola súa parte, no bloque denominado «Técnica vocal» recóllense contidos relativos a, por exemplo, o coidado da voz e a postura do corpo, os elementos da produción vocal, ou as improvisacións e vocalizacións. Por último, entre os contidos incluídos non terceiro bloque atópanse aqueles que están directamente relacionados co son en conxunto, os obxectivos grupais, o repertorio de coro ou as indicacións da dirección.
Espérase que o alumnado sexa capaz de poñer en funcionamento todos os contidos dentro de situacións de aprendizaxe onde actúe como axente social progresivamente autónomo e gradualmente responsable do seu propio proceso de aprendizaxe.
6.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Escoitar e visionar de forma activa pezas vocais de distintos estilos, xéneros e culturas, analizando os trazos de estilo e as características da interpretación, para desenvolver o criterio estético, estimular o hábito de escoita activa e ampliar as posibilidades de gozo da música. |
|
• A escoita e o visionado activos son indispensables para poder analizar unha proposta musical. Os elementos estilísticos comúns e a tradición na interpretación constituirán os referentes básicos desta análise, que será formulada con axuda dunha linguaxe técnica apropiada. Prestarase especial atención á relación do texto coa música para considerar o seu reflexo na interpretación. Pola súa vez, o visionamento de actuacións, en directo ou gravadas, axudará a profundar nas intencións expresivas e a descubrir os modos en que a linguaxe corporal acompaña a execución musical e a proposta escénica, de ser o caso. • A elección dun amplo abano de pezas vocais permitiralle ao alumnado ampliar os seus gustos, ir formando un criterio propio e potenciar a construción dunha identidade persoal e cultural baseada no respecto á diversidade. Pola súa banda, a práctica sistemática da escoita activa poderá refinar a análise e influír noutras escoitas máis amplas e persoais. En concreto, na práctica coral volverase máis complexa porque esta require a escoita do son propio, do son dos outros e do son de conxunto mentres a persoa dirixe, executa ou improvisa. Ademais, para asegurar a interacción, a incorporación da expresión corporal demanda tamén a atención cara ao movemento propio e do resto de integrantes. • Escoitar e ver para aprender, aplicando ás futuras producións e interpretacións propias aquilo que se entendeu, reflexionou e interiorizou, forma unha parte crucial da aprendizaxe e pode implicar un aspecto motivador para a mellora. |
|
OBX2. Expresarse vocal e corporalmente, de forma individual e colectiva, a través da aplicación de diferentes técnicas e a realización de actividades de improvisación, para reforzar a autoestima e a autoconfianza e desenvolver a voz e o corpo como instrumentos de comunicación. |
|
• As habilidades do canto adquírense poñendo en práctica diversas técnicas que implican o aparello fonador e o resto do corpo. Por iso, é crucial que o alumnado adopte unha actitude de escoita activa do seu propio corpo e do son que este emite, e que, ao mesmo tempo, vaia desenvolvendo unha percepción global do grupo, tanto no aspecto sonoro como no ámbito do movemento. Só desta maneira se poderán ir abordando apropiadamente as demandas musicais do repertorio, do seu texto e da improvisación, así como as necesidades dunha posta en escena. • A través de distintas prácticas de improvisación vocal e expresión corporal, pódense crear espazos para a experimentación. A realización destas actividades ha de constituír un medio para que, a partir da relaxación, a desinhibición e a procura da confianza nos demais, o alumnado explore a súa propia voz e recoñeza o seu propio son, e o son das súas compañeiras e dos seus compañeiros como sinal de identidade propio e inimitable. Trátase, en definitiva, de que as alumnas e os alumnos poidan vencer os seus medos e resistencias, e sexan capaces de valorar a diversidade e xestionar as súas incertezas e inseguridades. A aceptación da voz propia como proxección persoal, así como o emprego adecuado e saudable desta, reforzarán a súa autoestima e contribuirán ao equilibrio físico e emocional da persoa e do grupo. Neste contexto, cobra especial relevancia a adquisición de técnicas para o coidado da voz e do corpo como instrumento vivo. |
|
OBX3. Interpretar pezas de diferentes estilos e xéneros musicais, participando en distintas formacións vocais, para potenciar unha comunicación artística rica e o desenvolvemento de valores colectivos. |
|
• A interpretación de pezas de diferentes repertorios, expresados en distintos idiomas e provenientes de culturas e épocas diversas, contribúe a alongar o campo expresivo. Ademais, pode constituír un elemento motivador para o alumnado, pois eses repertorios achégano a unha enriquecedora variedade de estéticas, recursos, técnicas interpretativas e propostas escénicas, e, sobre todo, a unha gran diversidade de emocións emanadas tanto dos textos como da música. O achegamento a esta diversidade pode ser aproveitada para identificar exemplos vocais, xestuais e corporais que ilustren eficazmente modelos que seguir. • A elección do repertorio debe estar directamente vinculada coas capacidades que vaia desenvolvendo ese «instrumento colectivo» que é o coro. A evolución do grupo e de cada unha das persoas que o compoñen manteñen unha relación estreita, de mutua influencia, pero non existe unha concordancia directa entre ambas, xa que as persoas e o grupo non sempre evolucionan de maneira sincronizada. Por iso, e para atender adecuadamente o alto grao de diversidade musical e vocal do alumnado, pódese recorrer ao traballo en pequenos grupos vocais e de acompañamentos instrumentais, o que, ademais, enriquecerá o repertorio seleccionado. • Durante os ensaios, o alumnado irá perfeccionando a súa técnica e a súa expresión vocal e corporal, adecuándoa ao servizo do conxunto e ás directrices da dirección. Estas aprendizaxes realizaranse nun marco cooperativo, no que as dinámicas de grupo incluirán o logro de obxectivos colectivos mediante a integración das diversas personalidades a través da achega do son persoal das súas voces. • O poder sinérxico do canto como aglutinador de enerxías constitúe unha ferramenta para fomentar a socialización e a empatía cos demais. Compartir o son propio a través do canto é compartir a enerxía propia cos demais e desenvolver a expresión colectiva, convertendo a experiencia de cantar nun vigoroso vínculo emocional entre as persoas que integran o coro. |
|
OBX4. Participar en proxectos escénicos, realizando actuacións e asumindo tarefas propias da produción, para favorecer o crecemento artístico persoal, enriquecer a contorna cultural e identificar oportunidades de desenvolvemento persoal, social, académico ou profesional. |
|
• O deseño e a posta en escena dun proxecto artístico require dun traballo en equipo. Ser partícipe deste proceso de creación conxunto, desde o inicio da idea ata a cristalización do produto, contribúe a fomentar a iniciativa e a autonomía do alumnado, a resolución creativa das dificultades atopadas e a asunción de responsabilidades individuais para lograr un obxectivo común. • O proxecto facilita a posta en práctica dos recursos musicais adquiridos e require da toma de conciencia dos condicionantes e limitacións técnicas: só así poderá o alumnado reforzar a súa confianza e sacar o máximo proveito ás súas posibilidades. A participación artística no escenario implica tamén a xestión emocional e o recoñecemento do público nese espazo de comunicación. • Por último, o proxecto pode supoñer o traballo multidisciplinario e o uso de diferentes aplicacións e ferramentas tecnolóxicas, analóxicas e dixitais, orientando a produción escolar a situacións profesionais artísticas e de xestión. Neste sentido, tanto a actuación como o desempeño dalgunha das funcións da produción artística (preprodución, organización de ensaios, apoio técnico ou difusión) permitiranlle ao alumnado recoñecer as súas aptitudes e descubrir distintas oportunidades de desenvolvemento persoal, social, académico ou profesional, ligadas ao ámbito da música. |
6.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Coro e Técnica Vocal I 1º curso |
|
|
Bloque 1. Análise |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Analizar pezas vocais explicando de maneira razoada as calidades que as fan afíns a un estilo, a un xénero ou a unha cultura, así como outras características da interpretación e da posta en escena. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Expresarse con corrección, usando un vocabulario musical específico sobre conceptos de linguaxe musical, aspectos vocais e corais, para realizar xuízos de valor obxectivos sobre pezas vocais sinxelas e interpretacións de diferentes épocas e estilos. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Apreciar a importancia do silencio, a concentración e a atención como premisas básicas para realizar e traballar a escoita activa. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• Vocabulario musical específico: conceptos de linguaxe musical e aspectos vocais e corais. • Estratexias de escoita activa: o silencio, primeira premisa para unha escoita activa; traballo práctico a través da voz e da audición sobre as calidades do son e a súa representación no pentagrama: pulso, compases, células rítmicas básicas, notas, intervalos e escalas, acordes, cadencias, dinámicas e agóxica, forma musical, tímbrica, texturas. • Características básicas dos estilos, xéneros e culturas musicais seleccionados: recoñecemento auditivo, análise e xuízos de valor obxectivos. • Análise e escoita activa de pezas vocais sinxelas, de diferentes épocas e estilos do ámbito occidental, así como doutros ámbitos culturais e de orixe popular. |
|
|
Bloque 2. Técnica vocal |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA 2.1. Experimentar as capacidades interpretativas da voz, realizar exercicios e improvisacións para o desenvolvemento da escoita activa e da capacidade vocal, aplicando técnicas vocais e corporais sas que permitan valorar a importancia desa técnica vocal e os hábitos corporais. |
OBX2 |
|
• CA2.2. Relacionar a interpretación coa expresión de sentimentos e emocións, aplicando técnicas vocais e reforzando a autoestima e a confianza nun mesmo. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Participar nas actividades de técnica vocal, con actitude de respecto cara ás producións dos demais, demostrando interese por mellorar, escoita activa e unha expresión vocal e corporal adecuada, con especial atención á calidade do son, precisión técnica e expresividade artística. |
OBX3 |
|
• CA2.4. Expresarse cun vocabulario técnico apropiado no referido tanto ao canto, á técnica vocal como á linguaxe musical. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• Práctica da relaxación e da concentración. • Coidado da voz e postura do corpo. |
|
|
• Rexistros vocais. Tesitura e coloratura. Afinación e empaste no conxunto. • O oído harmónico e a afinación: entoación de intervalos melódicos e harmónicos sinxelos. • Elementos da produción vocal: respiración, emisión, articulación, resonancias e dinámica. • Técnicas de expresión corporal. Relación da emisión vocal e o movemento. • Exercicios e vocalizacións. Improvisacións. • Normas de comportamento individual e de colaboración e respecto cara aos demais na execución de exercicios de técnica vocal. • Interpretación de obras vocais significativas para a aprendizaxe da técnica e o desenvolvemento da expresividade interpretativa. |
|
|
Bloque 3. Práctica de conxunto |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Recoñecer as intencionalidades da práctica coral e o canto, tanto na música da nosa tradición occidental como na doutras culturas, distinguindo e valorando as características das súas linguaxes. |
OBX1 |
|
• CA3.2. Participar como intérprete de coro, demostrando eficacia, escoita activa e unha expresión vocal e corporal adecuada ao servizo do conxunto e ás directrices da dirección, recoñecendo as indicacións, xestos básicos e pautas marcadas pola directora ou o director. |
OBX3 |
|
• CA3.3. Mostrar na actuación unha actitude escénica adecuada, cumprindo as normas de comportamento grupais e respectando o público e as súas opinións. |
OBX4 |
|
• CA3.4. Participar activamente na montaxe de proxectos escénicos con responsabilidade e conciencia de grupo, integrando de forma aberta os diferentes coñecementos adquiridos previamente sobre a voz e o canto, para crear proxectos innovadores que utilicen diversos soportes audiovisuais, relacionando inclusivamente as oportunidades artísticas actuais mediante o coñecemento de iniciativas musicais e o seu impacto social e profesional. |
OBX4 |
|
• CA3.5. Valorar a práctica vocal de conxunto como forma de expresión musical e gozo, utilizando fontes musicais de notación convencional e non convencional como apoio á interpretación. |
OBX3 |
|
• CA3.6. Recoñecer a importancia da improvisación grupal, percusión corporal, o desenvolvemento da memoria e a utilización de diferentes técnicas coreográficas para crear un proxecto musical coral propio e orixinal. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• O son de conxunto: respiración, ataque, afinación, articulación, ritmo, fraseo e dinámica. Equilibrio entre voces e planos sonoros. • Premisas para o desenvolvemento da improvisación. • A percusión corporal e outros deseños coreográficos. • A lectura básica de partituras con notación convencional e non convencional. • A memoria musical. • Compromiso cos obxectivos grupais: normas de comportamento grupal na preparación do repertorio, nas actuacións e na asistencia como público a eventos musicais e escénicos. • Indicacións e xestos da dirección coral: importancia da dirección nas actuacións en público. |
|
|
• Repertorio a unha, dúas e tres voces iguais como introdución á polifonía vocal: afinación, empaste e dinámica no canto a varias voces. • Traballo técnico, interpretativo e estilístico de repertorio coral de diferentes épocas e estilos do ámbito occidental, así como doutros ámbitos culturais e de orixe popular, de nivel básico, con ou sen acompañamento instrumental. • O texto e a súa métrica como base da articulación, a velocidade e a precisión rítmica. • Actitude escénica e relación co público: representación pública de repertorio coral de diferentes épocas e estilos da música occidental, así como doutros ámbitos culturais e de orixe popular. |
|
2º curso.
|
Materia de Coro e Técnica Vocal II 2º curso |
|
|
Bloque 1. Análise |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Analizar pezas vocais explicando de maneira razoada as calidades que as fan afíns a un estilo, a un xénero ou a unha cultura, así como outras características da interpretación e da posta en escena. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Explicar a relación do texto coa música en diferentes composicións vocais, analizando o texto e a curva de tensións musicais, mellorando a comprensión deste e buscando solucións que axuden á súa mellor interpretación. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Apreciar a importancia do silencio, a concentración e a atención como premisas básicas para realizar e traballar a escoita activa. |
OBX1 |
|
• CA1.4. Aplicar con interese de mellora os coñecementos da linguaxe musical a través da análise, a escoita activa e a interpretación de variedade de partituras. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• A relación texto-música. • O texto a través da análise fonética. Regras do sistema fonético-fonolóxico. • Vocabulario musical específico: referido a conceptos de linguaxe musical, así como a aspectos vocais e corais. • Recursos interpretativos e escénicos. Curva de tensións musicais. • Características básicas dos estilos, xéneros e culturas musicais seleccionados: recoñecemento auditivo, análise e xuízos de valor obxectivos. • Análise e escoita activa de pezas vocais de diferentes épocas e estilos do ámbito occidental, así como doutros ámbitos culturais e de orixe popular, con grao de dificultade acorde co nivel do curso e do grupo. |
|
|
Bloque 2. Técnica vocal |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA 2.1 Experimentar as capacidades interpretativas da voz, realizar exercicios e improvisacións para o desenvolvemento da escoita activa e da capacidade vocal, aplicando técnicas vocais e corporais sas que permitan valorar a importancia desa técnica vocal e os hábitos corporais. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.2. Relacionar a interpretación coa expresión de sentimentos e emocións, aplicando técnicas vocais e reforzando a autoestima e a confianza nun mesmo. |
OBX2 |
|
• CA2.3 Participar como intérprete de coro demostrando eficacia, escoita activa e unha expresión vocal e corporal adecuada ao servizo do conxunto e ás directrices da dirección, recoñecendo as indicacións, xestos básicos e pautas marcadas polo director ou directora. |
OBX3 |
|
• CA2.4. Demostrar interese no desenvolvemento técnico continuo da competencia vocal, dominio da técnica vocal traballada, así como nas técnicas de improvisación, a través das distintas propostas musicais e exercicios traballados na aula. |
OBX2 |
|
• CA2.5. Recoñecer a importancia de traballar nun marco de silencio, respectando as normas de comportamento individuais e grupais e as pautas técnicas e interpretativas marcadas pola directora ou o director, interpretando os exercicios vocais, improvisatorios, coreográficos ou repertorios musicais propostos. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Práctica da relaxación e concentración. • Coidado da voz e postura do corpo. • Elementos da produción vocal: respiración, vocalización, dicción, articulación, emisión, resonancias, dinámicas, fraseo e control do son. • O silencio como marco da interpretación e da escoita musical. • Técnicas de expresión corporal. Relación da emisión vocal e o movemento. • Exercicios e vocalizacións. Improvisacións. • O oído harmónico e a afinación: entoación de intervalos, acordes e cadencias con grao de dificultade acorde co nivel do curso e do grupo. • Normas de comportamento individual e de colaboración e respecto cara aos demais na execución de exercicios de técnica vocal. |
|
|
Bloque 3. Práctica de conxunto |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Aplicar os conceptos técnicos e interpretativos traballados ás actuacións grupais tanto na aula como fóra desta. |
OBX3 |
|
• CA3.2 Participar como intérprete de coro demostrando eficacia, escoita activa e unha expresión vocal e corporal adecuada ao servizo do conxunto e ás directrices da dirección, recoñecendo as indicacións, xestos básicos e pautas marcadas pola directora ou polo director. |
OBX3 |
|
• CA3.3 Mostrar na actuación unha actitude escénica adecuada, cumprindo as normas de comportamento grupais e respectando o público e as súas opinións. |
OBX4 |
|
• CA3.4 Participar con iniciativa, responsabilidade e conciencia de grupo na montaxe de proxectos escénicos, integrando de forma aberta os diferentes coñecementos adquiridos previamente sobre a voz e o canto, para crear proxectos innovadores que utilicen diversos soportes audiovisuais, relacionando inclusivamente as oportunidades artísticas actuais mediante o coñecemento de iniciativas musicais e o seu impacto social e profesional. |
OBX4 |
|
• CA3.5 Valorar a práctica vocal de conxunto como forma de expresión musical e gozo, utilizando fontes musicais de notación convencional e non convencional como apoio á interpretación. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.6 Recoñecer e executar con corrección os xestos básicos e indicacións da dirección, respectando as normas de comportamento grupais e as pautas técnicas e interpretativas marcadas pola directora ou polo director, interpretando propostas musicais en distintas formacións e agrupacións. |
OBX4 |
|
• CA3.7. Conectar as interpretacións vocais con outras artes e disciplinas, deseñando proxectos artísticos innovadores e creativos que utilicen diversos medios ou soportes audiovisuais, asumindo diferentes roles na montaxe e construíndo un proxecto musical cooperativo que respecte as opinións dos membros do grupo e saiba concordalas. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• O son de conxunto: respiración, ataque, afinación, articulación, ritmo, fraseo e dinámica. O transporte. • Equilibrio entre voces e planos sonoros: traballo de empaste e dinámicas. • Premisas para o desenvolvemento da improvisación. • A percusión corporal e outros deseños coreográficos. • A lectura básica de partituras con notación convencional e non convencional. • Aprendizaxe memorística. • Traballo técnico, interpretativo e estilístico de repertorio de coro de diferentes épocas e estilos do ámbito occidental, así como doutros ámbitos culturais e de orixe popular, con grao de dificultade acorde co nivel do curso e do grupo, con ou sen acompañamento instrumental. • Técnica básica de dirección coral: comprensión dos xestos básicos da dirección coral e valoración da súa importancia para lograr que o traballo grupal funcione. • Compromiso cos obxectivos grupais: normas de comportamento grupal na preparación do repertorio, nas actuacións e na asistencia como público a eventos musicais e escénicos. • Funcións da produción artística: preprodución, organización de ensaios, apoio técnico e difusión, relación entre a interpretación vocal e outras artes e disciplinas. • Representación pública de repertorio coral de diferentes épocas e estilos da música occidental, así como doutros ámbitos culturais e de orixe popular. • Oportunidades de desenvolvemento persoal, social, académico e profesional, ligadas ao ámbito musical: creación individual ou grupal dun proxecto musical no que se apliquen os coñecementos adquiridos en relación coa técnica e interpretación vocal, e a utilización de diversos medios tecnolóxicos de creación e gravación. |
|
6.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Coro e Técnica Vogal desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo nos distintos niveis da etapa as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e das liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Coro e Técnica Vocal e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-2 |
3 |
2 |
1.1 |
3 |
1-2-3.1 |
||
|
OBX2 |
2-3.1 |
1 |
2 |
3.1-3.2 |
||||
|
OBX3 |
1 |
1.1-3.1 |
3.1-3.2 |
|||||
|
OBX4 |
3-5 |
1.1-1.2 |
1 |
3.1-4.1 |
||||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– A asimilación dos contidos, os procesos de análise e vocabulario técnico comprendéndoo sempre desde a práctica como base do noso ensino.
– A vivencia da música a través da interpretación vocal grupal, a creación e a escoita activa das distintas obras corais traballadas e propostas artísticas, seleccionando un repertorio rico e variado e considerando múltiples referencias culturais.
– A importancia da relación directa entre os criterios de avaliación e os obxectivos propostos, de modo que a superación con éxito dos criterios de avaliación amose o grao de adquisición deses obxectivos por parte do alumnado.
– O deseño de diferentes situacións de aprendizaxe, con procedementos diversos, para traballar os contidos, e sempre partindo dunha visión global onde os novos coñecementos aprendidos completen e conecten cos coñecementos previos do alumnado, e teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe que coexisten non contexto da aula, así como a atención á diversidade, propoñendo sempre mecanismos de reforzo para as dificultades que se detecten.
– A promoción, entendemento e comprensión do traballo en equipo, colaborativo, así como a importancia de saber desenvolver o rol preciso en cada momento por parte de cada integrante na agrupación, para que as propostas artísticas funcionen tanto na aula como fóra dela fronte ao público.
– O traballo da autoestima, a autonomía, a reflexión e a meditación da importancia do papel de cada un no conxunto social, xa que esta materia, precisamente polo seu carácter grupal, colaborativo e de equipo, se presenta como idónea para iso.
– O fomento da interpretación ante diferentes tipos de público e en distintos escenarios, compartindo o gozo musical e enriquecendo a vida cultural da contorna.
– A organización de producións que poidan dar cabida a outras manifestacións escénicas como a danza, o teatro ou a performance, e que permitan integrar as aprendizaxes doutras materias e potencien, ademais, novos talentos técnicos e artísticos.
7. Cultura Audiovisual.
7.1. Introdución.
A creación audiovisual forma parte esencial tanto da expresión artística contemporánea coma, en maior medida aínda, da comunicación mediática que caracteriza a nosa época, polo que entendela resulta útil para desenvolverse no mundo que nos rodea. A materia de Cultura Audiovisual contribúe a iso, xa que lle facilita ao alumnado unhas ferramentas válidas para o procesamento crítico da información audiovisual que lle chega desde múltiples vías e, ademais, proporciónalle os coñecementos, destrezas e actitudes necesarios para elaborar as súas propias producións audiovisuais. Para isto último, débense ter en conta os múltiples aspectos que se interrelacionan neste terreo: guión, produción, fotografía, iluminación, son, interpretación, dirección de arte, montaxe, etc., todo iso dentro dunha experiencia complexa de traballo colaborativo, o que implica poñer en funcionamento diferentes procesos cognitivos, culturais, emocionais e afectivos. Igualmente, a práctica audiovisual pon en marcha o pensamento creativo e diverxente do alumnado, o que propicia o desenvolvemento dos valores e o enriquecemento da súa identidade persoal.
Na súa aprendizaxe audiovisual, é conveniente que os alumnos e as alumnas investiguen as solucións que os distintos creadores e creadoras expuxeron en situacións análogas ás que eles mesmos se poden atopar nas súas propias producións, o que permite incidir nun procedemento de traballo que comunica tanto o procesamento crítico da información audiovisual como a adquisición de coñecementos, destrezas e actitudes para realizar proxectos propios. Do mesmo xeito, a análise de producións audiovisuais de diferentes épocas e culturas axudaralles a coñecer o patrimonio audiovisual global e a familiarizarse con numerosas referencias, o que permitirá establecer vínculos con outras disciplinas artísticas, ademais de enriquecer as creacións propias.
En canto ao proceso creativo, resulta importante distinguir entre as pezas con vontade de autoexpresión persoal –como aquelas que se difunden e se fomentan especialmente polas redes sociais, e ás que o alumnado adoita estar habituado–, e as producións audiovisuais cuns propósitos comunicativos concretos e que impliquen unha mensaxe e uns destinatarios previamente definidos fóra do ámbito persoal. En ambos os casos, a materia de Cultura Audiovisual préstalle unha especial atención á procura da orixinalidade, á espontaneidade na expresión de ideas, sentimentos e emocións a través dunha linguaxe inclusiva e respectuosa, e á innovación e ao pensamento crítico e autocrítico. Para iso, dada a natureza híbrida do medio audiovisual, é indispensable apropiarse e controlar os aspectos técnicos de diferentes disciplinas, as súas ferramentas e as súas linguaxes. O alumnado debe aprender a comunicarse con este medio, facendo súa a idea do erro ou do fracaso como aprendizaxe e estimulando o desexo de expresar unha visión do mundo propia a través de producións audiovisuais. A análise e a avaliación de todo este proceso permitiralle tomar conciencia do audiovisual como medio de coñecemento e de resolución de problemas, facilitando ademais unha aproximación crítica á súa natureza como o principal transmisor de ideas e contidos no mundo contemporáneo. Esta materia, en definitiva, contribúe de forma decisiva á educación da mirada.
Todo o anterior atópase na orixe dos obxectivos da materia Cultura Audiovisual, que emanan dos obxectivos xerais da etapa e das competencias clave previstas para a etapa de bacharelato, en especial dos descritores da competencia en conciencia e expresión culturais, aos que se engaden aspectos relacionados coa comunicación verbal e escrita, a dixitalización, a convivencia a ou a interculturalidade.
Os criterios de avaliación, que se desprenden directamente dos devanditos obxectivos, están deseñados para comprobar o seu grao de consecución por parte do alumnado.
Os criterios de avaliación e os contidos estrutúranse en catro bloques. O primeiro, «Fitos e contemporaneidade na fotografía e no audiovisual. Formatos audiovisuais», recolle os saberes relacionados coa historia destes medios e a súa situación actual, así como os diversos formatos que xerou o audiovisual. O segundo bloque, titulado «Elementos formais e capacidade expresiva da imaxe fotográfica e da linguaxe audiovisual», comprende os elementos gramaticais e expresivos esenciais para realizar unha análise formal ou as funcións da imaxe. O terceiro bloque, «Narrativa audiovisual», abarca os aspectos necesarios para a creación dun relato audiovisual. Por último, «A produción audiovisual. Técnicas e procedementos» inclúe a planificación por fases, os medios técnicos e a difusión dunha produción audiovisual, así como as técnicas necesarias para o traballo en equipo e a avaliación das producións.
7.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Analizar imaxes fotográficas fixas e producións audiovisuais de distintos estilos, formatos, xéneros e culturas, valorando as súas calidades plásticas, formais e semánticas, e reflexionando sobre a historia de ambos os medios, para desenvolver o criterio estético, valorar o patrimonio, ampliar as posibilidades de gozar e enriquecer o imaxinario propio. |
|
• As manifestacións da fotografía e o audiovisual atópanse en aumento exponencial na sociedade contemporánea. O alumnado debe manexar con soltura a súa análise valorando as súas calidades plásticas, formais e semánticas por medio de producións orais, escritas, audiovisuais e multimodais nas que se expliquen desde a xustificación dos movementos de cámara ata a importancia do encadramento e o uso do fóra de campo, pasando pola significación da cor. Para isto, debe visionar imaxes fotográficas fixas e narracións audiovisuais que permitan apreciar a pluralidade de representacións que ambos os medios posibilitan, ampliando o punto de vista tanto cara ás obras de distintas épocas como cara ás provenientes doutras culturas. Ademais, entre os exemplos analizados débese incorporar a perspectiva de xénero e a perspectiva intercultural, con énfase no estudo de producións realizadas por mulleres e por persoas de grupos étnicos e poboacionais que sofren discriminación, así como da súa representación na creación fotográfica e audiovisual. No proceso, o alumnado debe reflexionar sobre a historia de ambos os medios, para o que é indispensable coñecer a súa evolución tecnolóxica e deterse nos fitos específicos do audiovisual, como a incorporación do son á imaxe. • A asimilación activa destes coñecementos desenvolverá o criterio estético do alumnado, favorecido polo achegamento a obras de toda clase de estilos, formatos e xéneros, o que contribuirá igualmente a que aprenda a valorar o patrimonio fotográfico e audiovisual global. Finalmente, a adquisición desta competencia fomenta tamén o enriquecemento do imaxinario do alumnado, apoiado no descubrimento de formas de expresión distintas daquelas coas que está máis familiarizado, ademais de ampliar as posibilidades de gozo de ambos os medios ao partir dun achegamento informado. |
|
OBX2. Elaborar producións audiovisuais individuais ou colectivas empregando a propia presenza na imaxe e a banda de son, e avaliando o rigor ético e formal dos procedementos, para expresar e comunicar ideas, opinións e sentimentos e construír unha personalidade creativa aberta, ampla e diversa. |
|
• Levar a bo termo unha produción audiovisual é o resultado dun proceso complexo que implica, por unha banda, a capacidade de introspección e, por outra, a de proxección das propias ideas, sentimentos e opinións, dándolles unha forma orixinal e persoal. Así mesmo, ao incorporar características de distintas artes, a linguaxe audiovisual defínese pola súa natureza interdisciplinar e híbrida, polo que o alumnado debe afrontar o reto da creación audiovisual a partir dunha personalidade creativa aberta, ampla e diversa, que involucre un achegamento a outros medios de expresión. Neste proceso, é importante que as alumnas e os alumnos aprendan a utilizar nas súas producións a súa propia presenza na imaxe e na banda de son como un recurso expresivo e comunicativo máis, reforzando así o autocoñecemento e a autoconfianza. |
|
• Por outra banda, o alumnado debe ser consciente de que as ferramentas que se lle proporcionan para transmitir ideas, opinións e sentimentos na creación audiovisual poden ser empregadas cun maior ou menor rigor ético e formal. Este aspecto pódese desenvolver a partir da posta en común de exemplos escollidos de diversos formatos, xéneros e terreos (como o do xornalismo televisivo) e a súa comparación cos procedementos de traballo do alumnado que, deste xeito, debe entender que o efecto buscado na audiencia nunca pode poñerse por encima dun tratamento ético e formal dos materiais. Para iso, debe comprender a sintaxe do medio audiovisual en toda a súa complexidade, integrando de maneira activa e consciente o respecto á posición do público receptor. • En último termo, o uso de aplicacións e recursos dixitais para a gravación, a edición ou a difusión de imaxes e sons facilita o desenvolvemento de coñecementos, destrezas e actitudes relacionados con esta materia, xerando ao mesmo tempo unha oportunidade para a reflexión sobre a necesidade de respectar a propiedade intelectual e os dereitos de autor. |
|
OBX3. Seleccionar e utilizar as técnicas, ferramentas e convencións da linguaxe e da produción audiovisual, tendo en conta todos os seus aspectos (guión, planificación, interpretación, gravación, edición, etc.) para realizar creacións audiovisuais de forma colectiva e aprender a desenvolverse en circunstancias diversas. |
|
• O proceso de realización dunha produción audiovisual colectiva é complexo e require da participación dun número de persoas relativamente amplo para cubrir todos os seus aspectos (guión, planificación, interpretación, gravación, edición etc.), que implican desde a correcta utilización das convencións da linguaxe audiovisual, ata a organización de equipos humanos. Ademais, a contorna dixital propia do traballo audiovisual contemporáneo caracterízase pola necesidade de adaptación á transformación permanente das ferramentas e das tecnoloxías que xera, polo que o alumnado debe saber seleccionalas e utilizalas e ha de demostrar un coñecemento activo destas nas creacións propias. • Polo demais, a produción audiovisual implica un proceso de traballo pautado e ordenado, con fases marcadas e cunha división das tarefas moi clara, para que os imprevistos non prexudiquen o proxecto. O alumnado debe organizar as súas creacións atendendo a este proceso, elaborando a documentación apropiada e adquirindo mediante a práctica a flexibilidade necesaria para adaptarse aos devanditos imprevistos, que poden abarcar desde a ausencia forzosa dalgún membro do equipo, ata a imposibilidade de levar a cabo o plan de rodaxe previsto debida ás condicións meteorolóxicas. A isto hai que lle engadir toda clase de circunstancias nas que o alumnado tamén debe aprender a desenvolverse, como a imposibilidade de contar cos equipos técnicos idóneos para a realización do planeado, polo que debe mostrar imaxinación e soltura no uso dos medios dispoñibles. • Por último, é importante que o alumnado achegue a esta experiencia unha preocupación pola sustentabilidade, o que implica controlar o consumo de electricidade, sacar copias impresas só dos documentos de traballo que resulten indispensables ou xerar o mínimo de residuos posible. |
|
OBX4. Determinar o público destinatario dunha produción audiovisual, analizando as súas características e atendendo ao propósito da obra para adoptar a linguaxe, o formato e os medios técnicos máis adecuados, e seleccionar as vías de difusión máis oportunas. |
|
• Dado o amplo abano de posibilidades de achegamento á creación audiovisual que caracteriza a nosa época, exemplificado na multiplicación e mutación continua dos formatos que se lle asocian, é moi importante que o alumnado aprenda a deseñar producións audiovisuais a partir da elección previa, consciente e informada, do público ao que quere dirixirse. Para iso, debe exporse tanto a adecuación da linguaxe que se vai empregar, como os medios técnicos que deben utilizar e o formato no que encadralas. As diferenzas entre unha peza de videoarte propia dun museo de arte contemporánea, a creación de contidos multimedia, os múltiples formatos televisivos ou unha longametraxe industrial de ficción teñen tanto que ver coas súas condicións de produción coma co público ao que están destinados, a cuxas características están supeditados. Aínda que todos os exemplos citados se serven da linguaxe audiovisual, fano de maneiras diferentes e con propósitos distintos, pois créanse para audiencias diferenciadas. |
|
• Entre as múltiples vías para a difusión dos traballos audiovisuais, as de acceso máis sinxelo son aquelas que proporciona a internet, aínda que non se deben desdeñar outras posibilidades. O alumnado debe familiarizarse co maior número delas, identificando as máis adecuadas para cada tipo de produción, de modo que lle poida dar a coñecer as súas propias a un público o máis amplo posible. En calquera caso, a difusión das producións audiovisuais a través de diferentes plataformas dixitais na internet amplía o marco comunicativo habitual do alumnado e, neste sentido, é importante que as alumnas e os alumnos avalíen os riscos dos espazos virtuais utilizados, que coñezan as medidas de protección de datos persoais e que aseguren o respecto á propiedade intelectual e aos dereitos de autor. • Finalmente, é conveniente que o alumnado aprenda tamén a avaliar as reaccións da audiencia, sempre de maneira respectuosa, aberta e autocrítica, para o que se poden establecer debates dentro da aula ou na contorna do centro educativo se levan a cabo proxeccións a ese nivel, ademais de recollerse as reaccións que se produzan nunha eventual difusión pola internet ou por calquera outro medio. |
7.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Cultura Audiovisual 1º curso |
|
|
Bloque 1. Fitos e contemporaneidade da fotografía e do audiovisual. Formatos audiovisuais |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Explicar os aspectos esenciais da evolución da linguaxe fotográfica e audiovisual valorando os cambios que se produciron ao longo da historia do medio. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Analizar as calidades plásticas, formais e semánticas de producións fotográficas e audiovisuais de distintos estilos, formatos, xéneros e culturas, determinando as regras e os códigos polos que se rexen e valorando a flexibilidade desas normas. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Propoñer interpretacións persoais do patrimonio fotográfico e audiovisual argumentando desde un criterio estético propio. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• Orixes da fotografía e do cinema: primeiros pasos nos avances tecnolóxicos e no establecemento das formas lingüísticas en ambos os medios. • Creación e evolución da fotografía e da linguaxe audiovisual. • Principais correntes en fotografía e cinema. • A diversidade nas manifestacións fotográficas e audiovisuais contemporáneas e do pasado. Medios de comunicación convencionais e internet. • Principais formatos audiovisuais (curta, media e longametraxe de ficción, curta, media e longametraxe documental, serie, ensaio fílmico, formatos televisivos, videoclip, fashion filme, anuncio, vídeo educativo, vídeo corporativo/institucional, formatos asociados ás redes sociais, etc). Aspectos formais máis destacados. • O audiovisual na sociedade contemporánea: medios de comunicación convencionais e internet. |
|
|
Bloque 2. Elementos formais e capacidade expresiva da imaxe fotográfica e da linguaxe audiovisual |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Deseñar producións audiovisuais creativas que representen as ideas, opinións e sentimentos propios a partir dun tema ou motivo previos, incorporando as experiencias persoais e o achegamento a outros medios de expresión. |
OBX2 |
|
• CA2.2. Avaliar o rigor ético e formal co que se usan as ferramentas de creación audiovisual analizando diversas producións, distinguindo criticamente os modos de presentar as informacións e as mensaxes, identificando a súa posible manipulación e reflexionando sobre a necesidade de respecto á propiedade intelectual e aos dereitos de autor. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Realizar producións audiovisuais creativas que representen as ideas, opinións e sentimentos propios a partir dun tema ou motivo previos, utilizando a propia presenza na imaxe e a banda de son e empregando a linguaxe e os medios de produción con rigor ético e formal. |
OBX2 |
|
• CA2.4. Demostrar flexibilidade e habilidade para resolver os imprevistos propios das producións audiovisuais, téndoos en conta na súa planificación e considerando de maneira aberta as diferentes posibilidades para resolver un problema sobrevindo. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Xustificar a elección da linguaxe, o formato e os medios técnicos en producións audiovisuais, considerando previamente o tipo de público ao que se queren dirixir. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Plano, toma, ángulo visual e movementos físicos e ópticos de cámara. Tipoloxías e o seu valor expresivo. • Exposición, enfoque, encadramento, profundidade de campo, campo e fóra de campo. • Conceptos básicos sobre iluminación. • Composición para imaxe fixa e para imaxe en movemento. • Simboloxía e psicoloxía da cor. Uso nas grandes obras de arte da fotografía e do cinema. Exemplos de aplicación en grandes obras do cinema e da fotografía. • Retoque dixital. • Funcións da imaxe audiovisual. |
|
|
Bloque 3. Narrativa audiovisual |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Realizar producións audiovisuais creativas que representen as ideas, opinións e sentimentos propios a partir dun tema ou motivo previos, utilizando a propia presenza na imaxe e a banda de son e empregando a linguaxe e os medios de produción con rigor ético e formal. |
OBX2 |
|
• CA3.2. Xustificar a elección da linguaxe, o formato e os medios técnicos en producións audiovisuais, considerando previamente o tipo de público ao que se queren dirixir. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• O guión literario. Fases de elaboración. Escena e secuencia dramática. A escaleta. • O guión técnico e o storyboard. • A posta en escena: localizacións, decorados (volumétricos e virtuais), caracterización, interpretación, iluminación, movemento. • A banda de son: perspectiva sonora e posibilidades expresivas. |
|
|
• A montaxe e a posprodución. Evolución e gramática. • As linguaxes da televisión e a publicidade. |
|
|
Bloque 4. A produción audiovisual. Técnicas e procedementos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Realizar producións audiovisuais creativas que representen as ideas, opinións e sentimentos propios a partir dun tema ou motivo previos, utilizando a propia presenza na imaxe e a banda de son e empregando a linguaxe e os medios de produción con rigor ético e formal. |
OBX2 |
|
• CA4.2. Confeccionar adecuadamente os equipos de traballo para producións audiovisuais colectivas, identificando as diferentes habilidades requiridas e repartindo as tarefas con criterio. |
OBX3 |
|
• CA4.3. Planificar producións audiovisuais determinando os medios e as habilidades necesarios, tendo en conta todos os seus aspectos (guión, planificación, interpretación, gravación, edición, etc.), xustificando razoadamente a súa elección e considerando os posibles imprevistos e a maneira de resolvelos. |
OBX3 |
|
• CA4.4. Demostrar flexibilidade e habilidade para resolver os imprevistos propios das producións audiovisuais téndoos en conta na súa planificación e considerando de maneira aberta as diferentes posibilidades para resolver un problema sobrevindo. |
OBX3 |
|
• CA4.5. Realizar producións audiovisuais de maneira creativa utilizando correctamente as técnicas, ferramentas e convencións da linguaxe necesarias, valorando o traballo colaborativo e tentando conseguir un resultado final axustado ao proxecto preparado previamente. |
OBX3 |
|
• CA4.6. Xustificar a elección da linguaxe, o formato e os medios técnicos en producións audiovisuais, considerando previamente o tipo de público ao que se queren dirixir. |
OBX4 |
|
• CA4.7. Seleccionar as vías de difusión máis adecuadas para producións audiovisuais, tendo en conta o seu propósito, valorando de maneira crítica e informada as posibilidades existentes, utilizando contornas seguras e respectando a propiedade intelectual e os dereitos de autor. |
OBX4 |
|
• CA4.8. Analizar de maneira aberta e respectuosa a recepción das producións audiovisuais presentadas, comprobando a adecuación da linguaxe, o formato e os medios técnicos da obra, así como das vías de difusión, e extraendo diso unha aprendizaxe para o crecemento creativo. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Equipos humanos de traballo na produción audiovisual: dirección, produción, cámara/fotografa, son, arte, postprodución. • A distribución de tarefas na produción audiovisual: criterios de selección a partir das habilidades requiridas. • Fases de traballo: preprodución, rodaxe e posprodución. • Estratexias de selección de técnicas, ferramentas e convencións audiovisuais. • Medios técnicos de realización: cámara e accesorios, microfonía, equipamento de iluminación. • Gravación do son, sincrónico e recreado. • Principais softwares de edición non lineal. • Difusión de contidos audiovisuais: redes sociais, salas comerciais, espazos de exhibición alternativos, festivais cinematográficos en liña e presenciais, etc. Protección de datos, propiedade intelectual e dereitos de autoría. • Técnicas e estratexias de avaliación das producións audiovisuais. |
|
7.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Cultura Audiovisual desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Cultura Audiovisual e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-2 |
1 |
2 |
1 |
1-2 |
|||
|
OBX2 |
1 |
3 |
1.1-1.2 |
3 |
3 |
3.1 3.2 |
||
|
OBX3 |
1 |
3 |
2-3 |
3.1 |
2 |
4.1-4.2 |
||
|
OBX4 |
1 |
3 |
2-3 |
5 |
3 |
4.1-4.2 |
||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O fomento no alumnado da exploración a través da linguaxe fotográfica e audiovisual utilizando todos os medios dispoñibles, que poderán abarcar desde cámaras estenopeicas fabricadas polo alumnado ata teléfonos móbiles e ordenadores, pasando por todo o equipamento propio dunha produción audiovisual que o centro poida proporcionar, coñecendo e dominando conceptos básicos como a exposición, o enfoque, o encadramento e a profundidade de campo como elementos clave necesarios para dominar os conceptos básicos da linguaxe visual.
– O uso de distintos métodos e situacións de aprendizaxe que teñan en conta os diferentes ritmos do alumnado, que favorezan a súa capacidade autónoma de aprendizaxe e que promovan o traballo en equipo, tendo en conta as áreas de interese do alumnado e as súas referencias culturais baixo unha visión estimulante e inclusiva, e aprendendo a valorar a importancia do proceso, o tratamento da imaxe e o retoque dixital na linguaxe audiovisual.
– A participación en diversas tarefas durante unha mesma proposta de creación co aumento gradual da complexidade, co fin de favorecer o progreso de actitudes como a apertura, o respecto e o afán de superación e mellora.
– O fomento no alumnado da utilización dun razoamento lóxico e da análise e xuízo crítico, nas producións alleas e nas súas propias, o que contribuirá á súa formación integral e ao desenvolvemento da humildade, da madureza emocional, persoal e académica, da autoconfianza e da socialización; en definitiva, ao desenvolvemento da súa intelixencia emocional.
– A potenciación do desenvolvemento de competencias que lle permitan ao alumnado un encontro coa creación audiovisual, impulsándoo a mirar, actuar e facer doutro xeito, estimulando unha conduta creativa que parta de recursos propios e referentes culturais e artísticos especificamente audiovisuais e implicándoo emocional e intelectualmente na linguaxe que define a nosa época.
– A inclusión de contidos transversais referidos á creación de proxectos sustentables, ao consumo eléctrico responsable e á seguridade no desempeño das tarefas, o que contribuirá a unha formación global e a unha educación ambiental do alumnado.
8. Debuxo Artístico.
8.1. Introdución.
Ao debuxar, a mirada convértese en observación precisa e contemplación que abstrae e sintetiza a realidade a través da expresión gráfica. O debuxo é, polo tanto, un proceso interactivo de observación, reflexión e representación. Un proceso que require unha técnica inicial, coñecer os seus recursos e elementos fundamentais, así como un exercicio continuo de adestramento e práctica. O seu desempeño implica comprender a súa linguaxe e como interveñen nel as formas e as súas relacións, as estruturas, os volumes, a perspectiva, as proporcións e o comportamento da luz e da cor. Partindo da consideración do debuxo como un método de traballo case científico de exploración e indagación, non convén esquecer os avances que se conseguiron ao longo da historia nin as solucións que se achegaron aos problemas da representación gráfica dunha contorna tridimensional. A análise de obras de diferentes épocas, lugares e ámbitos disciplinares axuda a identificar os camiños que xa se percorreron, de modo que o alumnado poida servirse deles na súa propia incursión no debuxo.
O debuxo é unha linguaxe universal que supón unha actividade intelectual en tanto que é un medio de análise e de coñecemento. É a primeira ligazón de unión entre a idea e a súa representación gráfica, o que propicia que sexa a orixe de múltiples actividades creadoras e que resulte imprescindible no desenvolvemento de todas as demais artes, xa que é un paso previo na resolución de proxectos e propostas artísticas. Isto fai que os tipos de debuxo e os seus ámbitos de aplicación sexan extensos e variados, con áreas de coñecemento moi distintas e con necesidades formais e técnicas igualmente diversas.
Constitúese como unha linguaxe específica e complexa que presenta múltiples posibilidades prácticas, organizativas e expresivas.
Con todo, o debuxo non só é a orixe de múltiples actividades artísticas ou unha ferramenta de coñecemento, tamén é un instrumento de expresión e de comunicación, xa que, ao utilizalo, se proxecta unha visión do mundo na que se combinan o estudo atento e analítico da realidade e a reinvención que dela fai a imaxinación. O debuxo, ademais de servir para realizar as primeiras exteriorizacións de pensamentos e emocións, é íntimo e directo, liberador na súa inmediatez; en definitiva, supón un primeiro intento de apropiación do espazo. O trazo e o xesto revelan sen dúbida unha necesidade creativa. Esta necesidade e a asimilación da localización espacial foron evolucionando ao longo da historia da humanidade. O debuxo contén a esencia do ser humano, é representativo do seu autor ou autora e, en consecuencia, ten un valor autónomo como obra de arte.
Tendo en conta todos estes aspectos, a materia de Debuxo Artístico presenta unha serie de obxectivos que buscan asegurar a adquisición das destrezas e técnicas necesarias, incluídas as dixitais, para a súa aplicación en diferentes proxectos e ámbitos, descubrindo o debuxo como linguaxe gráfica intelectual e desenvolvendo no alumnado a facultade dunha observación activa. Así mesmo, búscase promover unha sensibilidade estética cara ás obras propias e cara ás dos demais, descubrindo o debuxo como medio independente de expresión persoal.
Estes obxectivos específicos da materia emanan das competencias clave e dos obxectivos xerais establecidos para a etapa de bacharelato, en especial, dos descritores da competencia en conciencia e expresión culturais, aos que se engaden, entre outros, aspectos relacionados coa comunicación verbal, a dixitalización, a convivencia democrática, a interculturalidade ou a creatividade. Estes obxectivos están deseñados para que varios deles poidan traballarse simultaneamente mediante un desenvolvemento entrelazado da materia, polo que a orde en que están presentados non é vinculante.
Os criterios de avaliación, que se desprenden directamente dos devanditos obxectivos, están deseñados para comprobar o seu grao de consecución por parte do alumnado.
Os contidos da materia están organizados en oito bloques que se distribúen entre os dous cursos da etapa:
A. O bloque «Concepto e historia do debuxo», común a Debuxo Artístico I e Debuxo Artístico II, recolle os contidos relacionados coa concepción do debuxo e a súa evolución ao longo da historia, a súa presenza en diferentes obras artísticas e a súa importancia e funcionalidade en moi diversos ámbitos disciplinares.
B. O segundo bloque, «A expresión gráfica e os seus recursos elementais», tamén común aos dous cursos da etapa, contén os contidos relacionados coa terminoloxía específica da materia, así como coas técnicas e elementos propios da expresión gráfica e a súa linguaxe.
C. «Percepción e ordenación do espazo» é un bloque específico de Debuxo Artístico I que engloba os contidos relacionados coa percepción visual e os sistemas de ordenación do espazo.
D. «Debuxo e espazo» é un bloque específico de Debuxo Artístico II e supón unha profundización nos contidos do bloque anterior referidos á percepción visual do espazo e da natureza, como a perspectiva, o encadramento ou a relación da natureza coa xeometría.
E. O bloque titulado «A luz, o claroscuro e a cor», común a Debuxo Artístico I e Debuxo Artístico II, inclúe os contidos relacionados coa comprensión e co tratamento da luz e as súas dimensións, así como cos usos das técnicas do claroscuro e da cor.
F. «Tecnoloxías e ferramentas dixitais», bloque específico de Debuxo Artístico I, recolle unha introdución ás ferramentas dixitais aplicadas ao debuxo, tanto no trazado coma na edición da imaxe artística.
G. «A figura humana», bloque específico de Debuxo Artístico II, contén os aspectos relacionados coa representación do ser humano a través da historia, cos coñecementos anatómicos básicos, coas técnicas de apuntamento, co estudo e co retrato, así como coa función da figura humana no debuxo.
H. O bloque «Proxectos gráficos colaborativos», tamén común a Debuxo Artístico I e Debuxo Artístico II, engloba aqueles coñecementos, destrezas e actitudes que é necesario poñer en práctica para levar a cabo este tipo de proxectos, nos que o papel do debuxo artístico é fundamental.
Para a adquisición dos obxectivos da materia, estes non deben entenderse como independentes, senón que poden e deben traballarse no seu conxunto. Isto require situacións de aprendizaxe diversas que permitan a exploración dunha ampla gama de experiencias de expresión gráfica nas que, ademais, para contribuír a unha formación global do alumnado, se deben abordar, de maneira transversal, unha serie de aspectos relacionados coa sustentabilidade, a seguridade e o impacto ambiental dos diferentes procedementos e materiais artísticos.
Por último, cómpre engadir que o ensino do debuxo artístico contribúe á formación do alumnado no desenvolvemento da sensibilidade artística e do gozo estético, da creatividade e da expresividade, sen esquecer o progreso na capacidade de observación, de análise e de reflexión sobre a realidade. Debuxar conxuga tanto a intuición como a idea e o coñecemento previos, fomentando unha dinámica creativa de retroalimentación que estimula o pensamento diverxente e facilita a conexión da imaxinación coa realidade.
8.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Comprender o debuxo como forma de coñecemento, comunicación e expresión, comparando o uso que se fai del en manifestacións culturais e artísticas de diferentes épocas, lugares e ámbitos disciplinares e valorando a diversidade de significados que orixina para apreciar a importancia da diversidade cultural e a relevancia da conservación e da promoción do patrimonio. |
|
• As sociedades realizan representacións do mundo por diversos medios expresivos que xeran tanto unha identidade e un proceso reflexivo propios coma unha pluralidade cultural e artística. Neste sentido, o debuxo é unha das formas de pensamento de toda sociedade e, por iso, identificar a súa presenza nas manifestacións culturais e artísticas de calquera lugar e época, así como en distintos ámbitos disciplinares, axuda a que o alumnado o comprenda como unha ferramenta universal de coñecemento, comunicación e expresión. Ao mesmo tempo, pode entender a importancia da diversidade cultural como unha fonte de riqueza, considerando a relevancia da promoción e conservación do patrimonio. • O feito de comparar e apreciar a pluralidade de usos do debuxo en diferentes ámbitos, de forma razoada e compartida e mediante producións orais, escritas ou multimodais, debe promover nas alumnas e nos alumnos a curiosidade por coñecer e explorar as súas diferentes linguaxes e técnicas, favorecendo unha análise crítica e un xuízo propio sobre as súas funcións e intencionalidades que lle permita valorar a diversidade de significados aos que dá lugar, introducindo o concepto de liberdade de expresión. |
|
OBX2. Analizar con actitude crítica e reflexiva, utilizando a terminoloxía específica adecuada, producións plásticas de distintas épocas e estilos artísticos, recoñecendo a linguaxe, as técnicas e os procedementos, a función significativa e a expresividade do debuxo presentes nelas, para desenvolver a conciencia visual e o criterio estético, e ampliar as posibilidades de gozar da arte. |
|
• Unha recepción artística completa require situarse ante calquera proposta cultural, incluídas as contemporáneas, con actitude aberta e co maior coñecemento posible da linguaxe, das técnicas e dos recursos que son necesarios en todo proceso creativo. Recoñecer as dificultades que se expoñen ao longo do devandito proceso contribúe á súa valoración. Ademais, a análise crítica e reflexiva da expresividade gráfica e a función significativa presentes en toda produción plástica axúdalle ao alumnado a utilizar correctamente a terminoloxía específica. Entre os exemplos considerados débese incorporar a perspectiva de xénero e a perspectiva intercultural, incidindo no estudo de producións realizadas por mulleres e por persoas de grupos étnicos e poboacionais que sofren a discriminación racial, así como a súa representación na arte. • É un obxectivo ineludible desta materia conxugar a análise co coñecemento mantendo unha postura aberta e respectuosa ante as dificultades atopadas, o que favorece a adquisición dunha conciencia visual e, en paralelo, o desenvolvemento dun criterio estético informado ante calquera manifestación cultural ou artística, e aumenta as posibilidades de gozo na recepción artística. |
|
OBX3. Analizar, interpretar e representar a realidade, utilizando os recursos elementais e a sintaxe do debuxo, para ofrecer unha visión propia desa realidade, potenciar a sensibilidade e favorecer o desenvolvemento persoal e artístico. |
|
• A acción de debuxar supón unha actitude de apertura e unha indagación sobre o mundo, ao mesmo tempo que unha reflexión sobre a interpretación persoal que facemos del. O debuxo é, pois, un dos medios artísticos máis completos para comprender, analizar e interpretar a realidade porque nos ofrece unha visión obxectiva desta e tamén propicia a expresión inmediata e directa dunha visión subxectiva. Coñecer estas calidades fai que o alumnado poida utilizalo na exteriorización do seu pensamento, o que favorece o seu desenvolvemento persoal e artístico. • Para apoiar este proceso creativo débense coñecer e explorar as posibilidades expresivas dos recursos elementais propios do debuxo: punto, liña, forma e textura, así como a súa sintaxe. É moi importante, igualmente, realizar bosquexos a partir da observación detallada da realidade, para ir avanzando cara a unha expresión gráfica persoal que poida incluír as representacións da imaxinación. |
|
OBX4. Experimentar con diferentes materiais, técnicas e soportes, incluído o propio corpo, e analizar a importancia deste nas propostas artísticas contemporáneas para descubrir o xesto do debuxo e a apropiación do espazo como medios de autoexpresión e aceptación persoal. |
|
• Ao longo da historia da arte, os grandes avances e transformacións producíronse pola incesante experimentación que diferentes artistas introduciron nas súas obras, xa sexa en canto aos materiais, técnicas e soportes dispoñibles en cada momento coma en canto á representación da tridimensionalidade e á apropiación e localización no espazo da figura humana. A pesar das grandes diferenzas que poden atoparse nas distintas tendencias artísticas e épocas, repítese o feito de que a percepción e a representación do espazo se realizaron tomando a medida da figura humana como referencia de escala e proporción. Nalgunhas propostas artísticas contemporáneas, o corpo humano traspasou ese límite de referencia para converterse no protagonista da creación, xa sexa como soporte ou como ferramenta, levando a expresividade do xesto e da pegada ao centro mesmo da obra. Igualmente, traspasouse tamén o límite da representación bidimensional da tridimensionalidade para chegar á apropiación mesma do espazo, converténdoo no soporte da propia intervención artística. • Descubrir e explorar diferentes formas de expresión gráfica, incluídas as que sitúan o corpo humano no seu centro, favorece a autoexpresión e desenvolve a autoconfianza e a aceptación persoal. |
|
OBX5. Utilizar a práctica do debuxo como medio de expresión de ideas, opinións, sentimentos e emocións, investigando os referentes culturais das novas creacións como parte inherente a estas, para ampliar o repertorio artístico e enriquecer as producións propias. |
|
• O coñecemento e a análise de diferentes manifestacións culturais e artísticas de calquera lugar e época favorecen que o alumnado comprenda as influencias que unhas propostas tiveron sobre outras, incluso tomando referentes de culturas e disciplinas diferentes ás propias da persoa que crea. Poden establecer así conexións entre distintos tipos de linguaxes plásticas, visuais e audiovisuais (fotografía, cómic, cinema, publicidade, etc.) e explorar a presenza do debuxo como medio de expresión en cada un deles. Ao mesmo tempo, o alumnado fórxase unha cultura visual e descobre os avances en procedementos ou técnicas utilizados en cada medio creativo. Ademais, asimilando que as novas creacións artísticas nunca rompen totalmente cos referentes previos, pode valorar a importancia da práctica artística como medio para expresar ideas, opinións, sentimentos e emocións ao longo da historia e apoiarse niso para enriquecer as súas propias producións. |
|
OBX6. Realizar producións gráficas expresivas e creativas valorando a importancia dos elementos da linguaxe gráfica e a súa organización na definición dun estilo persoal, para progresar na execución técnica e nas calidades comunicativas e expresivas das producións propias. |
|
• O debuxo parte da observación precisa e activa da realidade, polo que é fundamental entender como funciona a percepción visual da que partimos, as súas leis e principios, e a organización dos elementos no espazo. O coñecemento e o uso dos elementos da linguaxe gráfica, as súas formas, signos, posibilidades expresivas e efectos visuais facilítanlle ao alumnado a construción dun mecanismo de traballo co debuxo como base. Este permítelle comprender as imaxes, as súas estruturas e a súa composición. O debuxo convértese, deste xeito, nun método de análise das formas, onde se mostra o máis destacado dos obxectos, que ao mesmo tempo se descobren ante nós en toda a súa verdade desvelando aquilo que nos pasaba desapercibido. Como todo método, o debuxo necesita unha constancia no traballo. Só debuxando se chegan a conseguir a destreza e a habilidade necesarias para empregalas nos nosos proxectos. • O debuxo é, asemade, un método de coñecemento e un método de expresión. Ao avanzar na súa práctica, o trazo e o xesto vólvense máis persoais e chegan a converterse en pegadas expresivas e comunicativas coas que se exteriorizan o mundo interior e a propia visión da realidade. |
|
OBX7. Experimentar coas técnicas propias do debuxo identificando as ferramentas, medios e soportes necesarios e analizando o seu posible impacto ambiental, para integralas de forma creativa e responsable na realización de producións gráficas. |
|
• Para que o alumnado poida experimentar coas técnicas do debuxo, tanto coas tradicionais como coas dixitais, debe adquirir uns coñecementos básicos previos dun catálogo amplo de ferramentas, medios e soportes. Unha vez identificadas as súas posibilidades de uso e de expresión, poderá seleccionar aqueles máis adecuados aos seus fins en cada momento, experimentando con eles e explorando solucións alternativas nas representacións gráficas que se lle expoñan. Neste terreo, tamén é importante que coñeza o impacto ambiental dos materiais que emprega, tanto no relativo á súa produción como á xestión dos refugallos que produce, co fin de adoptar prácticas de traballo sustentables, seguras e responsables. • Recoñecer o debuxo non só como un método de análise, senón tamén como unha linguaxe creativa, supón comprender os distintos niveis de iconicidade que se poden dar nas representacións gráficas, así como os valores expresivos do claroscuro e da cor. Para crear producións gráficas que resolvan estas formulacións de forma coherente coa intención orixinal, pero sen pecharse a posibles modificacións que as enriquezan durante o proceso creativo, o alumnado debe seleccionar e aplicar as técnicas máis adecuadas e buscar, ademais, un uso creativo, responsable, seguro e sustentable destas para conseguir resultados persoais. |
|
OBX8. Adaptar os coñecementos e as destrezas adquiridos desenvolvendo a retentiva e a memoria visual para responder con creatividade e eficacia a novos desafíos de representación gráfica. |
|
• A observación consciente da contorna para abstraer e seleccionar o máis representativo é fundamental no proceso de representación gráfica da realidade. O que se percibe non é máis que a reconstrución que fai o cerebro da información recibida e nesa reconstrución intervén como factor fundamental a memoria visual, entendida como a capacidade de lembrar imaxes. Cando se debuxa do natural, débese observar, analizar e reter a información que se quere trasladar ao debuxo, e para iso exercítanse a memoria visual e a retentiva, destrezas fundamentais na expresión gráfica. A través do encadramento e do encaixe organízase esa información no soporte elixido e establécense proporcións, tendo en conta a perspectiva, tanto nas formas e obxectos coma no espazo que os rodea, procesos que poñen en xogo os coñecementos e destrezas adquiridos polo alumnado. • Ademais, no proceso de debuxar interveñen a imaxinación, os recordos e as imaxes mentais, e é por isto que nas producións gráficas se transmite tanto a visión e a interpretación exterior do mundo como a interior, o que propicia unha expresión persoal e diferenciada do resto. |
|
OBX9. Crear proxectos gráficos colaborativos contribuíndo de forma creativa á súa planificación e realización e adaptando o deseño e o proceso ás características propias dun ámbito disciplinar, para descubrir posibilidades de desenvolvemento académico e profesional e apreciar o enriquecemento que supoñen as propostas compartidas. |
|
• O debuxo está presente en múltiples ámbitos disciplinares, tales como o deseño, a arquitectura, a ciencia, a literatura ou a arte. Deseñar creativamente un proxecto concreto, de forma colaborativa e cunha finalidade definida, require establecer unha planificación adecuada, unha organización e unha repartición de tarefas coherente, entendendo que crear calquera proxecto gráfico axustado a un ámbito disciplinar concreto supón, ademais dun enriquecemento, asumir riscos e retos. O alumnado debe ser consciente diso e ter presente en todo momento a intención última do proxecto que está a crear. O traballo colaborativo, ademais, permítelle a asunción de distintos roles e responsabilidades, e contribúe a que aprenda a respectar as opinións do resto. Por outra banda, no desenvolvemento dos proxectos gráficos deberá facer fronte ás posibles dificultades e cambios exixidos polas circunstancias ou polo propio deseño da produción, aumentando a súa resiliencia e aprendendo a adaptar a planificación inicial aos imprevistos que poidan xurdir. • Avaliar as diversas fases e o resultado do proxecto descubrindo os posibles erros e acertos facilita procesos posteriores de creación e elaboración e permite introducir alternativas e propostas diversas, á vez que desenvolve no alumnado unha maior seguridade na súa capacidade de afrontar no futuro proxectos máis complexos en contextos académicos ou profesionais. |
8.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Debuxo Artístico I 1º curso |
|
|
Bloque 1. Concepto e historia do debuxo |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Identificar o debuxo como forma de coñecemento, comunicación e expresión, reflexionando con iniciativa sobre a súa presenza en distintas manifestacións culturais e artísticas e comparando de forma autónoma o seu uso nestas. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Comparar as múltiples funcións do debuxo a través da análise autónoma do seu uso en producións de distintos ámbitos disciplinares. |
OBX1 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.3. Valorar a pluralidade cultural e artística relacionándoa coa liberdade de expresión, argumentando a opinión propia de forma activa, comprometida e respectuosa, e analizando os usos do debuxo en diversas manifestacións artísticas. |
OBX1 |
|
• CA1.4. Analizar a linguaxe, as técnicas e os procedementos do debuxo en diferentes propostas plásticas, entendendo os cambios que se produciron nas tendencias ao longo da historia e utilizando a terminoloxía específica máis adecuada. |
OBX2 |
|
• CA1.5. Analizar distintas manifestacións culturais e artísticas, comprendendo a función que desempeña o debuxo nestas e valorando o enriquecemento que supoñen para a sociedade os retos creativos e estéticos. |
OBX2 |
|
• CA1.6. Identificar os referentes artísticos dunha obra determinada, describindo a influencia que exercen e as relacións que se establecen entre eles e en diferentes ámbitos disciplinares. |
OBX5 |
|
• CA1.7. Expresar ideas, opinións, sentimentos e emocións, a través de creacións gráficas e debuxos propios, incorporando, de forma guiada, procedementos ou técnicas utilizados en referentes artísticos de interese para o alumnado. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• O debuxo como proceso interactivo de observación, reflexión, expresión, imaxinación, representación e comunicación. • O debuxo na arte: desde a Antigüidade ata o Romanticismo. Obras máis representativas de diferentes creadores e creadoras. • O debuxo como parte de múltiples procesos artísticos e técnicos. Ámbitos disciplinares: artes plásticas e visuais, deseño, arquitectura, ciencia e literatura. |
|
|
Bloque 2. A expresión gráfica e os seus recursos elementais |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Analizar a linguaxe, os materiais, as técnicas e os procedementos do debuxo en diferentes propostas plásticas, entendendo os cambios que se produciron no seu uso ao longo da historia e utilizando a terminoloxía específica máis adecuada. |
OBX2 |
|
• CA2.2. Experimentar con sensibilidade as posibilidades expresivas dos recursos elementais do debuxo (punto, liña, forma) e da súa sintaxe, mellorando o proceso de creación gráfica. |
OBX3 |
|
• CA2.3. Analizar, interpretar e representar graficamente a realidade mediante bosquexos e esbozos, utilizando as técnicas e ferramentas adecuadas e desenvolvendo unha expresión propia, espontánea e creativa. |
OBX3 |
|
• CA2.4. Achegar unha pegada e un xesto propios á realización de debuxos combinando de maneira adecuada o uso tradicional de diferentes materiais, soportes e técnicas, cunha manipulación persoal e creativa. |
OBX4 |
|
• CA2.5. Expresar, a través do trazo e do xesto do debuxo, unha visión propia da realidade ou do mundo interior, experimentando cos elementos da linguaxe gráfica e coas súas formas, signos, posibilidades expresivas e efectos visuais. |
OBX6 |
|
• CA2.6. Propoñer distintas solucións gráficas a unha mesma proposta visual, utilizando diferentes niveis de iconicidade, identificando as ferramentas, medios e soportes necesarios, e xustificando razoada e respectuosamente a elección realizada. |
OBX7 |
|
• CA2.7. Representar graficamente o modelo elixido, seleccionando e abstraendo as súas características máis representativas a partir do estudo e da análise deste. |
OBX8 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.8. Utilizar o encadramento, o encaixe e a perspectiva na resolución de problemas de representación gráfica, analizando tanto os diferentes volumes coma o espazo que completa o conxunto. |
OBX8 |
|
Contidos |
|
|
• Terminoloxía e materiais do debuxo. • O punto e as súas posibilidades plásticas e expresivas. • A liña: trazo e grafismo. As tramas. • A forma. Análise da súa tipoloxía. Diferentes aplicacións e combinacións. • Niveis de iconicidade da imaxe. • O bosquexo ou esbozo. Introdución ao encaixe. • Técnicas gráfico-plásticas, secas e húmidas. • Materiais gráfico-plásticos. Seguridade, toxicidade, impacto ambiental e sustentabilidade. |
|
|
Bloque 3. Percepción e ordenación do espazo |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Experimentar con sensibilidade as posibilidades expresivas dos recursos elementais do debuxo, a composición e os sistemas de ordenación na sintaxe visual, mellorando o proceso de creación gráfica. |
OBX3 |
|
• CA3.2. Realizar composicións bidimensionais, figurativas ou abstractas, explorando a percepción e a ordenación do espazo e indagando sobre a representación do corpo humano e a súa posible utilización como soporte ou como ferramenta gráfica. |
OBX4 |
|
• CA3.3. Comprender e empregar con intencións comunicativas ou expresivas os mecanismos da percepción visual, as súas leis e principios, así como a composición e a ordenación de elementos no espazo mostrando interese nas súas aplicacións. |
OBX6 |
|
• CA3.4. Representar graficamente o espazo elixido, seleccionando e abstraendo as súas características máis representativas a partir do estudo e da análise deste. |
OBX8 |
|
• CA3.5. Utilizar o encadramento, o encaixe e a perspectiva na resolución de problemas de representación gráfica, analizando os diferentes volumes, as súas proporcións e posición relativa e tamén o espazo que completa o conxunto. |
OBX8 |
|
Contidos |
|
|
• Fundamentos da percepción visual. • Principios da psicoloxía da Gestalt. • Ilusións ópticas. • A composición como método. O equilibrio compositivo. Direccións visuais. Aplicacións. • Sistemas de ordenación na sintaxe visual. Aplicacións. • Introdución á representación do espazo mediante a perspectiva. |
|
|
Bloque 4. A luz, o claroscuro e a cor |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Identificar os referentes artísticos dunha obra determinada con relación ao uso da luz e da cor que se fai nela describindo a influencia que exercen e as relacións que se establecen. |
OBX5 |
|
• CA4.2. Expresar ideas, sentimentos e emocións a través de creacións gráficas e debuxos propios incorporando, de forma guiada, procedementos ou técnicas de claroscuro e cor utilizados en referentes artísticos de interese para o alumnado. |
OBX5 |
|
• CA4.3. Analizar e empregar con intencións comunicativas ou expresivas os mecanismos da percepción visual referidos á luz, ao claroscuro e á cor e ás súas leis e principios, mostrando interese nas súas aplicacións. |
OBX6 |
|
• CA4.4. Seleccionar e utilizar con destreza as ferramentas, medios e soportes máis adecuados á intención creativa empregando os valores expresivos do claroscuro e da cor nunha interpretación gráfica persoal da realidade. |
OBX7 |
|
Contidos |
|
|
• A luz e o volume. • Tipos de luz e de iluminación. • Valoración tonal e claroscuro. • Natureza, percepción, psicoloxía e simboloxía da cor. • Monocromía, bicromía e tricromía. Aplicacións básicas da cor no debuxo. |
|
|
Bloque 5. Tecnoloxías e ferramentas dixitais |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Comparar as múltiples funcións do debuxo e da pintura dixital a través da análise autónoma do seu uso en producións de distintos ámbitos disciplinares. |
OBX1 |
|
• CA5.2. Achegar unha pegada e un facer propios á realización de producións gráficas, combinando o uso das tecnoloxías e das ferramentas de edición dixitais, de forma persoal e innovadora. |
OBX4 |
|
• CA5.3. Seleccionar e utilizar con destreza as ferramentas de edición propias de cada programa de pintura ou debuxo dixital máis adecuadas á intención creativa, nunha interpretación gráfica persoal da realidade. |
OBX7 |
|
• CA5.4. Investigar de forma activa e aberta sobre a presenza de tecnoloxías dixitais en referentes artísticos contemporáneos, integrándoas no proceso creativo e expresivo propio. |
OBX7 |
|
• CA5.5. Representar graficamente o modelo elixido mediante procedementos de debuxo dixital, seleccionando e abstraendo as súas características máis representativas a partir do estudo e da análise deste. |
OBX8 |
|
Contidos |
|
|
• Introdución ao debuxo e á imaxe dixital. O seu uso en diferentes ámbitos disciplinares. • Debuxo vectorial. • Ferramentas de edición de imaxes para a expresión artística. • Programas de pintura e debuxo dixital. |
|
|
Bloque 6. Proxectos gráficos colaborativos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.1. Planificar proxectos gráficos colaborativos sinxelos identificando o ámbito disciplinar en que se desenvolverán, organizando e distribuíndo as tarefas de maneira adecuada e determinando as diferentes fases do proxecto. |
OBX9 |
|
• CA6.2. Realizar proxectos gráficos colaborativos enmarcados nun ámbito disciplinar concreto utilizando con interese os valores expresivos do debuxo artístico e os seus recursos. |
OBX9 |
|
• CA6.3. Analizar as dificultades xurdidas na planificación e realización de proxectos gráficos compartidos, entendendo este proceso como un instrumento de mellora do resultado final. |
OBX9 |
|
• CA6.4. Identificar posibilidades de desenvolvemento académico e profesional relacionadas co debuxo artístico, comprendendo as oportunidades que ofrece e o valor engadido da creatividade nos estudos e no traballo e expresando a opinión propia de forma razoada e respectuosa. |
OBX9 |
|
Contidos |
|
|
• A distribución de tarefas nos proxectos gráficos colaborativos: criterios de selección a partir das habilidades requiridas e das necesidades do proxecto. • Fases dos proxectos gráficos. • Estratexias de selección de técnicas, ferramentas, medios e soportes do debuxo adecuados a distintas disciplinas. • Estratexias de avaliación das fases e os resultados de proxectos gráficos. O erro como oportunidade de mellora e aprendizaxe. |
|
2º curso.
|
Materia de Debuxo Artístico II 2º curso |
|
|
Bloque 1. Concepto e historia do debuxo |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Identificar a presenza do debuxo en diferentes manifestacións culturais e artísticas establecendo con criterio propio relacións entre elas e valorándoo como ferramenta de expresión. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Explicar as múltiples funcións do debuxo a través da análise autónoma do seu uso en producións de distintos ámbitos disciplinares. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Defender a importancia da liberdade de expresión para a pluralidade cultural e artística a través dun discurso razoado, argumentado de forma activa, comprometida e respectuosa e analizando os usos do debuxo en diversas manifestacións artísticas. |
OBX1 |
|
• CA1.4. Analizar a linguaxe, as técnicas e procedementos, a función e a expresividade do debuxo en diferentes producións plásticas, incluídas as contemporáneas, utilizando a terminoloxía específica máis adecuada e identificando con actitude aberta as intencionalidades das súas mensaxes. |
OBX2 |
|
• CA1.5. Explicar de forma razoada a elección do debuxo como ferramenta de expresión e transmisión de significados en distintas manifestacións culturais e artísticas. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.6. Describir os referentes artísticos presentes en obras contemporáneas explicando a influencia que exercen e as relacións que establecen entre elas e recoñecendo a importancia da herdanza cultural. |
OBX5 |
|
• CA1.7. Expresar de forma autónoma ideas, opinións, sentimentos e emocións propios na práctica artística, tomando como punto de partida a exploración da contorna e obras artísticas de interese persoal. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• O debuxo na arte dos séculos XIX e XX. Obras máis representativas de diferentes creadores e creadoras. • Da representación obxectiva á subxectiva. Do figurativo á abstracción. • A Bauhaus e o deseño. • O debuxo como expresión artística contemporánea. Debuxar no espazo. • Debuxo e artes plásticas en Galicia nos séculos XIX e XX. O Laboratorio de Formas. |
|
|
Bloque 2. A expresión gráfica e os seus recursos elementais |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Analizar, interpretar e representar a realidade a partir de obras gráficas que exploren as posibilidades expresivas de formas e texturas, experimentando con elas e empregando con corrección e destreza os recursos do debuxo. |
OBX3 |
|
• CA2.2. Usar o debuxo como medio de autoexpresión experimentando con diferentes materiais, técnicas e soportes, integrándoos nas producións plásticas propias e incorporando as posibilidades que ofrece o corpo humano como recurso. |
OBX4 |
|
• CA2.3. Expresar a través do debuxo unha visión propia da realidade ou do mundo interior cun trazo e un xesto persoais, usando os elementos da linguaxe gráfica, as súas formas, signos, posibilidades expresivas e efectos visuais. |
OBX6 |
|
• CA2.4. Expor solucións alternativas na representación da realidade con diferentes niveis de iconicidade experimentando coas formas e as súas transformacións, mostrando un pensamento diverxente, utilizando adecuadamente as ferramentas, medios e soportes seleccionados, analizando o seu posible impacto ambiental e buscando activamente un resultado final axustado ás intencións expresivas propias. |
OBX7 |
|
• CA2.5. Empregar creativamente as tecnoloxías dixitais en producións gráficas integrándoas no proceso creativo e expresivo propio. |
OBX7 |
|
• CA2.6. Interpretar graficamente a realidade observada abstraendo a información recibida e desenvolvendo a capacidade de análise e observación, a retentiva e a memoria visual. |
OBX8 |
|
Contidos |
|
|
• A retentiva e a memoria visual. • As formas e a súa transformación: a forma entendida como unha estrutura de elementos e relacións. Espazos negativos e positivos das formas. • Textura visual e táctil. • Técnicas gráfico-plásticas, tradicionais, alternativas e dixitais. |
|
|
Bloque 3. Debuxo e espazo |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Recrear graficamente a realidade tridimensional no plano mediante o debuxo do natural, bosquexos ou esbozos, partindo tanto da observación detallada dos espazos circundantes coma da propia imaxinación. |
OBX3 |
|
• CA3.2. Recrear graficamente o espazo tridimensional, en producións artísticas bidimensionais ou tridimensionais, utilizando diversos materiais, técnicas e soportes e experimentando de forma aberta co efecto perspectiva de profundidade. |
OBX4 |
|
• CA3.3. Representar graficamente as formas, a súa xeometría, as súas posibles combinacións e os espazos negativos e positivos presentes en contornas urbanas ou naturais, a partir de un estudo destes intencionado e selectivo. |
OBX6 |
|
• CA3.4. Expresar a través do debuxo unha visión propia da realidade ou do mundo interior cun trazo e un xesto persoais, usando os elementos da linguaxe gráfica, as súas formas, signos, posibilidades expresivas e efectos visuais. |
OBX6 |
|
• CA3.5. Expor solucións alternativas á representación da realidade para partir da análise das relacións entre xeometría e natureza, en diferentes niveis de iconicidade, utilizando con corrección as ferramentas, medios e soportes seleccionados e buscando activamente un resultado final axustado ás súas intencións expresivas. |
OBX7 |
|
• CA3.6. Interpretar graficamente a realidade observada abstraendo a información recibida e desenvolvendo a retentiva e a memoria visual. |
OBX7 |
|
• CA3.7. Lograr o efecto perspectiva de profundidade en representacións gráficas propias e creativas, atendendo correctamente ás normas básicas da perspectiva visual, ás proporcións e aos contrastes lumínicos, e valorando a perspectiva como un método para recrear a tridimensionalidade. |
OBX8 |
|
Contidos |
|
|
• A liña, o debuxo e a tridimensionalidade. • A perspectiva. Aplicación da perspectiva cónica ao debuxo artístico. • Encadramento e debuxo do natural. Relación coa fotografía. • Espazos interiores, exteriores, urbanos e naturais. • Xeometría e natureza. |
|
|
Bloque 4. A luz, o claroscuro e a cor |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Recrear graficamente a realidade mediante o uso do claroscuro ou da cor partindo tanto da observación detallada coma da propia imaxinación e utilizando unha expresión persoal e espontánea. |
OBX3 |
|
• CA4.2. Analizar, interpretar e representar as calidades e as relacións da cor, explorando as súas posibilidades expresivas e empregando con corrección e destreza os recursos do debuxo. |
OBX3 |
|
• CA4.3. Describir os referentes artísticos presentes en obras contemporáneas con relación ao uso da cor, dos efectos ópticos e da xeometría, explicando a influencia que exercen e as relacións que establecen entre elas. |
OBX5 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.4. Seleccionar e utilizar con destreza e de maneira creativa as ferramentas, medios e soportes máis adecuados á intención persoal, empregando os valores expresivos do claroscuro e da cor nas interpretacións gráficas propias da realidade e na representación do mundo interior. |
OBX7 |
|
• CA4.5. Lograr o efecto perspectiva de profundidade en representacións gráficas persoais e creativas, atendendo aos contrastes lumínicos e cromáticos e valorando a perspectiva atmosférica como un método para recrear a tridimensionalidade. |
OBX8 |
|
Contidos |
|
|
• O sombreado e a mancha. Escalas e claves tonais. • Calidades e relacións da cor. O contraste de cor. Cor local, tonal e ambiental. Usos da cor no debuxo. • Dimensións da cor. Aplicacións prácticas. • Perspectiva atmosférica. • A cor asociada á liña. Arte óptica e xeométrica. |
|
|
Bloque 5. A figura humana |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Identificar a presenza do debuxo da figura humana ao longo da historia en diferentes manifestacións culturais e artísticas, establecendo con criterio propio relacións entre elas e valorando os estereotipos de beleza en diferentes épocas. |
OBX1 |
|
• CA5.2. Recrear graficamente a figura humana mediante bosquexos ou esbozos e apuntamentos do natural, partindo tanto da observación detallada coma da propia imaxinación e utilizando unha expresión persoal e espontánea. |
OBX3 |
|
• CA5.3. Usar o debuxo como medio de autoexpresión, experimentando con diferentes materiais, técnicas e soportes, integrándoos nas producións plásticas propias e incorporando as posibilidades que ofrece o corpo humano como recurso e forma de expresión. |
OBX4 |
|
• CA5.4. Analizar a importancia do corpo humano nas propostas artísticas contemporáneas estudando os diferentes materiais, técnicas e soportes utilizados. |
OBX4 |
|
• CA5.5. Interpretar graficamente a realidade observada analizando a información recibida para captar trazos, xestos, proporcións e movemento e desenvolvendo a retentiva e a memoria visual. |
OBX8 |
|
• CA5.6. Lograr o efecto perspectiva de profundidade en representacións gráficas propias e creativas, atendendo ás proporcións e aos contrastes lumínicos e valorando o escorzo como un método para recrear a tridimensionalidade na representación da figura humana. |
OBX8 |
|
Contidos |
|
|
• Representación do ser humano ao longo da historia. Canon e proporción. Os estereotipos de beleza en diferentes épocas. • Nocións básicas de anatomía artística. • Apuntamento do natural e do escorzo. • O retrato. Faccións e expresións. • O corpo humano como soporte e como instrumento de expresión artística. |
|
|
Bloque 6. Proxectos gráficos colaborativos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.1. Planificar producións gráficas de forma colaborativa adaptando o deseño e o proceso ao ámbito disciplinar elixido e organizando e distribuíndo as tarefas de maneira adecuada. |
OBX9 |
|
• CA6.2. Realizar, con decisión e actitude positiva, proxectos gráficos compartidos, respectando as achegas dos demais, afrontando os retos que xurdan e avaliando tanto a planificación como as modificacións realizadas. |
OBX9 |
|
• CA6.3. Afrontar con creatividade os posibles retos que xorden na execución de proxectos gráficos colaborativos, contribuíndo á consecución e á mellora do resultado final e avaliando tanto a planificación como as modificacións realizadas. |
OBX9 |
|
• CA6.4. Identificar posibilidades de desenvolvemento académico e profesional relacionadas co debuxo artístico, comprendendo as oportunidades que ofrece e o valor engadido da creatividade nos estudos e no traballo, e expresando a opinión propia de forma razoada e respectuosa. |
OBX9 |
|
Contidos |
|
|
• A distribución de tarefas nos proxectos gráficos colaborativos: criterios de selección a partir das habilidades requiridas e das necesidades do proxecto. • Fases dos proxectos gráficos. • Estratexias de selección de técnicas, ferramentas, medios e soportes do debuxo adecuados a distintas disciplinas. • Estratexias de avaliación das fases e os resultados de proxectos gráficos. O erro como oportunidade de mellora e de aprendizaxe. |
|
8.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Debuxo Artístico desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo nos distintos niveis da etapa as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e das liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Debuxo Artístico e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1 |
1-3 |
1-2 |
|||||
|
OBX2 |
1 |
2-3 |
1-3 |
1-2 |
||||
|
OBX3 |
1.1-1.2 |
1-2 |
3.1 |
|||||
|
OBX4 |
5 |
1-3 |
1-3.1-3.2 |
|||||
|
OBX5 |
1-3 |
1-2-3.1 |
||||||
|
OBX6 |
1.1-5 |
3.2-4.1-4.2 |
||||||
|
OBX7 |
1 |
2 |
5 |
1-4 |
1 |
4.1-4.2 |
||
|
OBX8 |
1.1-5 |
1 |
4.1-4.2 |
|||||
|
OBX9 |
2-3 |
3.1-4 |
1-3 |
4.1-4.2 |
||||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– A exploración dunha ampla gama de experiencias de expresión gráfica utilizando diversas técnicas, soportes, materiais tradicionais e alternativos, así como a incorporación de medios e ferramentas tecnolóxicos.
– O desenvolvemento da sensibilidade artística e do gozo estético do alumnado facilitando o seu coñecemento e análise das diferentes tendencias e propostas artísticas, incluídas as contemporáneas, e utilizando correctamente o vocabulario e a terminoloxía específica.
– O uso de estratexias para o fomento dunha dinámica creativa e da expresividade do alumnado, así como o desenvolvemento da observación, da análise e da reflexión sobre a realidade, estimulando un pensamento diverxente e unha conexión inmediata da imaxinación coa realidade.
– O traballo conxunto dos diferentes contidos e competencias facendo que interveñan aqueles desempeños máis significativos en cada caso, de forma que se poidan adquirir os coñecementos, destrezas e actitudes de maneira interrelacionada e progresiva no referente á súa complexidade.
– O desenvolvemento no alumnado dunha cultura visual propia e dunha postura aberta e respectuosa ante a pluralidade e a diverxencia de diferentes propostas estéticas e culturais, de forma que entenda, desde o recoñecemento da súa propia identidade, a importancia da diversidade como riqueza cultural.
– A realización de proxectos gráficos colaborativos significativos para o alumnado, xerando situacións de traballo colaborativo que promovan a resolución de problemas e que reforcen a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade. Ademais, estas situacións proporcionaranlle ao alumnado un panorama amplo das diversas posibilidades formativas e profesionais do debuxo nas súas múltiples facetas.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, que favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e que promovan o traballo en equipo.
– O emprego de estratexias para traballar transversalmente a creación de proxectos sustentables, a xestión responsable dos residuos, a seguridade dos proxectos e o estudo da toxicidade e impacto ambiental dos diferentes materiais artísticos, co fin de contribuír a unha formación global e a unha educación ambiental do alumnado.
9. Debuxo Técnico.
9.1. Introdución.
O debuxo técnico constitúe un medio de expresión e comunicación convencional para calquera proxecto cuxo fin sexa a creación e a fabricación dun produto, e é un aspecto imprescindible do desenvolvemento tecnolóxico. Dota o alumnado dun instrumento eficiente para se comunicar de xeito gráfico e obxectivo, para expresar e difundir ideas ou proxectos de acordo con convencións que garanten a súa interpretación fiable e precisa.
Para favorecer esta forma de expresión, a materia de Debuxo Técnico desenvolve a visión espacial do alumnado ao representar o espazo tridimensional sobre o plano, e por medio da resolución de problemas e da realización de proxectos tanto individuais como en grupo. Tamén potencia a capacidade de análise, creatividade, autonomía e pensamento diverxente, favorecendo actitudes de respecto e empatía. O carácter integrador e multidisciplinario da materia favorece unha metodoloxía activa e participativa, de aprendizaxe por descubrimento, de experimentación sobre a base de resolución de problemas prácticos, ou mediante a participación en proxectos interdisciplinarios, contribuíndo ao desenvolvemento das competencias clave correspondentes e á adquisición dos obxectivos de etapa. Abórdanse tamén retos do século XXI de xeito integrado durante os dous anos de bacharelato, o compromiso cidadán no ámbito local e global, a confianza no coñecemento como motor do desenvolvemento, o aproveitamento crítico, ético e responsable da cultura dixital, o consumo responsable e a valoración da diversidade persoal e cultural.
Esta materia desenvolve un conxunto de obxectivos que procuran no alumnado apreciar e analizar obras de arquitectura e enxeñaría desde o punto de vista das súas estruturas e dos seus elementos técnicos; resolver problemas gráfico-matemáticos aplicando razoamentos indutivos, dedutivos e lóxicos que poñan en práctica os fundamentos da xeometría plana; desenvolver a visión espacial para recrear a realidade tridimensional por medio do sistema de representación máis apropiado á finalidade da comunicación gráfica; formalizar deseños e presentar proxectos técnicos colaborativos seguindo a normativa aplicable, e investigar e experimentar con programas específicos de deseño asistido por computador.
Neste sentido, o desenvolvemento dun razoamento espacial adecuado á hora de interpretar as construcións en distintos sistemas de representación supón certa complexidade para o alumnado. Os programas e as aplicacións CAD ofrecen grandes posibilidades, desde unha maior precisión e rapidez ata a mellora da creatividade e a visión espacial mediante modelos 3D. Por outra banda, estas ferramentas axudan a diversificar as técnicas empregables e a axilizar o ritmo das actividades complementando os trazados en soportes tradicionais e con instrumentos habituais (por exemplo, xiz, escuadra, cartabón e compás) polos xerados con estas aplicacións, o que permitirá incorporar interaccións e dinamismo nas construcións tradicionais que non son posibles con medios convencionais, podendo mostrar movementos, xiros, cambios de plano e, en definitiva, unha representación máis precisa dos corpos xeométricos e as súas propiedades no espazo.
Os criterios de avaliación son o elemento curricular que avalía o nivel de consecución dos obxectivos da materia, e formúlanse cunha evidente orientación competencial mediante a aplicación de contidos e a valoración de destrezas e actitudes como a autonomía e a autoaprendizaxe, o rigor nos razoamentos, a claridade e a precisión nos trazados.
Ao longo dos dous cursos de bacharelato os contidos adquiren un grao de dificultade e afondamento progresivo. No primeiro curso, o alumnado iníciase no coñecemento de conceptos importantes á hora de establecer procesos e razoamentos aplicables á resolución de problemas ou que son soporte doutros posteriores e, gradualmente, no segundo curso, vai adquirindo un coñecemento máis amplo sobre esta disciplina.
Os criterios de avaliación e os contidos organízanse en torno a catro bloques interrelacionados e intimamente ligados aos obxectivos:
No bloque «Fundamentos xeométricos» o alumnado aborda a resolución de problemas sobre o plano e identifica a súa aparición e a súa utilidade en diferentes contextos. Tamén se cuestiona a relación do debuxo técnico e as matemáticas, e a presenza da xeometría nas formas da arquitectura e da enxeñaría.
No bloque «Xeometría proxectiva» preténdese que o alumnado adquira os coñecementos necesarios para representar graficamente a realidade espacial, co fin de expresar con precisión as solucións a un problema construtivo ou de interpretalas para a súa execución. empregando os diversos sistemas de xeometría descritiva.
No bloque «Normalización e documentación gráfica de proxectos» dótase o alumnado dos coñecementos necesarios para visualizar e comunicar a forma e as dimensións dos obxectos de xeito inequívoco seguindo as normas UNE e ISO, co fin de elaborar e presentar, de forma individual ou en grupo, proxectos sinxelos de enxeñaría ou arquitectura.
Por último, no bloque «Sistemas CAD» preténdese que o alumnado aplique as técnicas de representación gráfica adquiridas utilizando programas de deseño asistido por computador; o seu desenvolvemento, xa que logo, débese facer de xeito transversal en todos os bloques de criterios de avaliación e contidos, e ao longo de toda a etapa.
9.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Interpretar elementos ou conxuntos arquitectónicos e de enxeñaría, empregando recursos asociados á percepción, ao estudo, á construción e á investigación de formas, para analizar as estruturas xeométricas e os elementos técnicos utilizados. |
|
• O debuxo técnico ocupou e ocupa un lugar importante na cultura; esta disciplina está presente nas obras de arquitectura e de enxeñaría de todos os tempos, non só polo papel que desempeña na súa concepción e produción, senón tamén como parte da súa expresión artística. A análise e o estudo fundamental das estruturas e dos elementos xeométricos de obras do pasado e do presente, desde a perspectiva de xénero e a diversidade cultural, contribuirá ao proceso de apreciación e deseño de obxectos e espazos que posúan rigor técnico e sensibilidade expresiva e artística. |
|
OBX2. Utilizar razoamentos indutivos, dedutivos e lóxicos en problemas de índole gráfico-matemática, aplicando fundamentos da xeometría plana para resolver graficamente operacións matemáticas, relacións, construcións e transformacións. |
|
• Esta competencia aborda o estudo da xeometría plana aplicada ao debuxo arquitectónico e da enxeñaría a través de conceptos, propiedades, relacións e construcións fundamentais. Proporciona ferramentas para a resolución de problemas matemáticos de certa complexidade de maneira gráfica, aplicando métodos indutivos e dedutivos con rigor e valorando aspectos como a precisión, a claridade, a descrición e o traballo ben feito. |
|
OBX3. Desenvolver a visión espacial, utilizando a xeometría descritiva en proxectos sinxelos, considerando a importancia do debuxo na arquitectura e nas enxeñarías, para resolver problemas e interpretar e recrear graficamente a realidade tridimensional sobre a superficie do plano. |
|
• Os sistemas de representación derivados da xeometría descritiva son necesarios en todos os procesos construtivos, xa que calquera proceso proxectual require o coñecemento dos métodos que permitan determinar, a partir da súa representación, as súas verdadeiras magnitudes, as formas e as relacións espaciais entre elas. Esta competencia vincúlase, por unha banda, coa capacidade para representar figuras planas e corpos, e pola outra, coa de expresar e calcular as solucións a problemas xeométricos no espazo, aplicando para todo isto coñecementos técnicos específicos, reflexionando sobre o proceso realizado e o resultado obtido. |
|
OBX4. Formalizar e definir deseños técnicos aplicando as normas UNE e ISO de maneira apropiada e valorando a importancia que ten o esbozo para documentar graficamente proxectos arquitectónicos e de enxeñaría. |
|
• O debuxo normalizado é o principal vehículo de comunicación entre os axentes do proceso construtivo, e posibilita desde unha primeira expresión de posibles solucións mediante esbozos ata a formalización final por medio de planos de taller e/ou de construción. Tamén se ten en conta a súa relación con outros compoñentes mediante a elaboración de planos de montaxe sinxelos. Este obxectivo está asociado a funcións instrumentais de análise, expresión e comunicación. Por outra parte, e para que esta comunicación sexa efectiva, débese vincular necesariamente ao coñecemento dunhas normas e dunha simboloxía establecidas, as normas UNE, DIN e ISO, e iniciar o alumnado no desenvolvemento da documentación gráfica de proxectos técnicos. |
|
OBX5. Investigar, experimentar e representar dixitalmente elementos, planos e esquemas técnicos mediante o uso de programas específicos CAD de xeito individual ou grupal, apreciando o seu uso nas profesións actuais, para virtualizar obxectos e espazos en dúas dimensións e tres dimensións. |
|
• As solucións gráficas que achegan os sistemas CAD forman parte dunha realidade xa cotiá nos procesos de creación de proxectos de enxeñaría ou arquitectura. Atendendo a esta realidade, esta competencia achega unha base formativa sobre os procesos, os mecanismos e as posibilidades que ofrecen as ferramentas dixitais nesta disciplina. En tal sentido, débese integrar como unha aplicación transversal aos saberes da materia relacionados coa representación no plano e no espazo. Xa que logo, esta competencia favorece unha iniciación ao uso e aproveitamento das potencialidades destas ferramentas dixitais no alumnado. |
9.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Debuxo Técnico I 1º curso |
|
|
Bloque 1. Fundamentos xeométricos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Analizar, ao longo da historia, a relación entre as matemáticas e o debuxo xeométrico, valorando a súa importancia en diferentes campos como a arquitectura ou a enxeñaría, desde a perspectiva de xénero e a diversidade cultural, empregando adecuadamente o vocabulario específico técnico e artístico. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Solucionar graficamente cálculos matemáticos e transformacións básicas aplicando conceptos e propiedades da xeometría plana. |
OBX2 |
|
• CA1.3. Resolver graficamente tanxencias e trazar curvas aplicando as súas propiedades, cunha actitude de rigor na súa execución. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.4. Trazar graficamente construcións poligonais baseándose nas súas propiedades e amosando interese pola precisión, a claridade e a limpeza. |
OBX2 |
|
• CA1.5. Valorar o rigor gráfico do proceso; a claridade, a precisión e o proceso de resolución e construción gráfica. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Desenvolvemento histórico do debuxo técnico. Campos de acción e aplicacións: debuxo arquitectónico, mecánico, proxectivo, eléctrico e electrónico, xeolóxico, urbanístico, etc. • Orixes da xeometría. Thales, Pitágoras, Euclides, Hipatia de Alexandría. • Concepto de lugar xeométrico. Arco capaz. Aplicacións dos lugares xeométricos ás construcións fundamentais da xeometría plana. • Proporcionalidade, equivalencia e semellanza. • Triángulos, cuadriláteros e polígonos regulares. Propiedades e métodos de construción específicos e xerais. • Tanxencias básicas. Curvas técnicas. • Interese polo rigor nos razoamentos, e precisión, claridade e limpeza nas execucións. |
|
|
Bloque 2. Xeometría proxectiva |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Representar en sistema diédrico elementos básicos no espazo determinando a súa relación de pertenza, posición e distancia. |
OBX3 |
|
• CA2.2. Definir elementos e figuras planas en sistemas axonométricos valorando a súa importancia como métodos de representación espacial. |
OBX3 |
|
• CA2.3. Representar e interpretar elementos básicos no sistema de planos acotados facendo uso dos seus fundamentos. |
OBX3 |
|
• CA2.4. Debuxar elementos no espazo empregando a perspectiva cónica. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Valorar o rigor gráfico do proceso, a claridade, a precisión e o proceso de resolución e construción gráfica. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Fundamentos da xeometría proxectiva. • Sistema diédrico: representación de punto, recta e plano. Trazas con planos de proxección. Determinación do plano. Pertenzas. • Relacións entre elementos: interseccións, paralelismo e perpendicularidade. Obtención de distancias: punto a punto, punto a recta, recta a plano, plano a plano, dúas rectas paralelas e mínima distancia entre dúas rectas que se cruzan. • Sistema axonométrico, ortogonal e oblicuo. Perspectivas isométrica e cabaleira. Disposición dos eixes e uso dos coeficientes de redución. Elementos básicos: punto, recta e plano. • Sistema de planos acotados. Fundamentos e elementos básicos: punto, recta e plano. Identificación de elementos para a súa interpretación en planos. • Sistema cónico: fundamentos e elementos do sistema. Perspectiva frontal e oblicua. |
|
|
Bloque 3. Normalización e documentación gráfica de proxectos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Solucionar graficamente cálculos matemáticos e transformacións básicas aplicando conceptos e propiedades da xeometría plana. |
OBX2 |
|
• CA3.2. Documentar graficamente obxectos sinxelos mediante as súas vistas acotadas aplicando a normativa UNE e ISO na utilización de sintaxe, escalas e formatos, valorando a importancia de usar unha linguaxe técnica común. |
OBX4 |
|
• CA3.3. Valorar o rigor gráfico do proceso, a claridade, a precisión e o proceso de resolución e construción gráfica. |
OBX3 |
|
• CA3.4. Utilizar o esbozo e o bosquexo como elementos de reflexión na aproximación e indagación de alternativas e solucións aos procesos de traballo. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Escalas numéricas e gráficas. Construción e uso. • Formatos. Dobradura de planos. • Concepto de normalización. As normas fundamentais UNE, ISO e DIN. Aplicacións da normalización: simboloxía industrial e arquitectónica. • Elección de vistas necesarias. Liñas normalizadas. Acotación. |
|
|
Bloque 4. Sistemas CAD |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Crear figuras planas e tridimensionais mediante programas de debuxo vectorial, usando as ferramentas que achegan e as técnicas asociadas. |
OBX5 |
|
• CA4.2. Recrear virtualmente pezas en tres dimensións aplicando operacións alxébricas entre primitivas para a presentación de proxectos en grupo. |
OBX5 |
|
• CA4.3. Utilizar o esbozo e o bosquexo como elementos de reflexión na aproximación e na indagación de alternativas e solucións aos procesos de traballo nos que interveñen sistemas CAD. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Aplicacións vectoriais 2D-3D. • Fundamentos de deseño de pezas en tres dimensións. • Modelaxe de caixa. Operacións básicas con primitivas. • Aplicacións de traballo en grupo para conformar pezas complexas a partir doutras máis sinxelas. |
|
2º curso.
|
Materia de Debuxo Técnico II 2º curso |
|
|
Bloque 1. Fundamentos xeométricos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Analizar a evolución das estruturas xeométricas e dos elementos técnicos na arquitectura e na enxeñaría contemporáneas, valorando a influencia do progreso tecnolóxico e das técnicas dixitais de representación e modelaxe nos campos da arquitectura e da enxeñaría. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Construír figuras planas aplicando transformacións xeométricas e valorando a súa utilidade nos sistemas de representación. |
OBX2 |
|
• CA1.3. Resolver tanxencias aplicando os conceptos de potencia cunha actitude de rigor na execución. |
OBX2 |
|
• CA1.4. Trazar curvas cónicas e as súas rectas tanxentes aplicando propiedades e métodos de construción, e amosando interese pola precisión. |
OBX2 |
|
• CA1.5. Valorar o rigor gráfico do proceso, a claridade, a precisión e o proceso de resolución e construción gráfica. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• A xeometría na arquitectura e na enxeñaría desde a Revolución Industrial. Os avances no desenvolvemento tecnolóxico e nas técnicas dixitais aplicadas á construción de novas formas e deseños. • Transformacións xeométricas: homoloxía e afinidade. Aplicación para a resolución de problemas nos sistemas de representación. • Potencia dun punto respecto a unha circunferencia. Eixe radical e centro radical. Aplicacións en tanxencias. • Curvas cónicas: elipse, hipérbole e parábola. Propiedades e métodos de construción. Rectas tanxentes. Trazado con e sen ferramentas dixitais. |
|
|
Bloque 2. Xeometría proxectiva |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Valorar o rigor gráfico do proceso, a claridade, a precisión e o proceso de resolución e construción gráfica. |
OBX3 |
|
• CA2.2. Resolver problemas xeométricos mediante abatementos, xiros e cambios de plano, reflexionando sobre os métodos utilizados e os resultados obtidos. |
OBX3 |
|
• CA2.3. Representar corpos xeométricos e de revolución aplicando os fundamentos do sistema diédrico. |
OBX3 |
|
• CA2.4. Recrear a realidade tridimensional mediante a representación de sólidos en perspectivas axonométricas e cónicas, aplicando os coñecementos específicos dos devanditos sistemas de representación. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Resolver problemas xeométricos e de representación mediante o sistema de planos acotados. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Sistema diédrico: figuras contidas en planos. Abatementos e verdadeiras magnitudes. Xiros e cambios de plano. Aplicacións. Representación de corpos xeométricos: prismas e pirámides rectas e oblicuas. Seccións planas e verdadeiras magnitudes da sección. Representación de corpos de revolución rectos: cilindros e conos. Representación de poliedros regulares: tetraedro, hexaedro e octaedro. • Sistema axonométrico, ortogonal e oblicuo. Representación de figuras e sólidos. • Sistema de planos acotados. Resolución de problemas de cubertas sinxelas. Representación de perfís ou seccións de terreo a partir das súas curvas de nivel. • Perspectiva cónica. Representación de sólidos e formas tridimensionais a partir das súas vistas diédricas. |
|
|
Bloque 3. Normalización e documentación gráfica de proxectos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Resolver problemas xeométricos mediante abatementos, xiros e cambios de plano, reflexionando sobre a súa utilidade na obtención de cortes, seccións e roturas. |
OBX3 |
|
• CA3.2. Representar corpos xeométricos e de revolución aplicando os fundamentos do sistema diédrico para xerar vistas normalizadas. |
OBX3 |
|
• CA3.3. Recrear a realidade tridimensional mediante a representación de sólidos en perspectivas axonométricas normalizadas, aplicando os coñecementos específicos do devandito sistema de representación. |
OBX3 |
|
• CA3.4. Valorar o rigor gráfico do proceso, a claridade, a precisión e o proceso de resolución e construción gráfica. |
OBX3 |
|
• CA3.5. Desenvolver proxectos gráficos sinxelos mediante o sistema de planos acotados. |
OBX3 |
|
• CA3.6. Elaborar a documentación gráfica apropiada a proxectos de diferentes campos, formalizando e definindo deseños técnicos empregando esbozos e planos conforme a normativa UNE e ISO. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Representación de corpos e pezas industriais sinxelas. Esbozos e planos de taller. Cortes, seccións e roturas. Perspectivas normalizadas. • Deseño, ecoloxía e sustentabilidade. • Proxectos en colaboración. Elaboración da documentación gráfica dun proxecto de enxeñaría ou arquitectónico sinxelo. • Planos de montaxe sinxelos. Elaboración e interpretación. |
|
|
Bloque 4. Sistemas CAD |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Analizar a evolución das estruturas xeométricas e dos elementos técnicos na arquitectura e na enxeñaría contemporáneas, valorando a influencia do progreso tecnolóxico e das técnicas dixitais de representación e modelaxe nos campos da arquitectura e da enxeñaría. |
OBX1 |
|
• CA4.2. Elaborar mediante aplicacións CAD a documentación gráfica apropiada a proxectos de diferentes campos, formalizando e definindo deseños técnicos conforme a normativa UNE e ISO. |
OBX4 |
|
• CA4.3. Integrar o soporte dixital na representación de obxectos e construcións mediante aplicacións CAD valorando as posibilidades que estas ferramentas achegan ao debuxo e ao traballo colaborativo. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Aplicacións CAD. Construcións gráficas en soporte dixital. |
|
9.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Debuxo Técnico desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo nos distintos niveis da etapa as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nas epígrafes seguintes, e seleccionar os criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Debuxo Técnico e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-2 |
4 |
1 |
4 |
1 |
1-2 |
||
|
OBX2 |
2 |
1-2-4 |
1.1-5 |
2 |
||||
|
OBX3 |
1-2-4 |
1.1-5 |
2-3 |
|||||
|
OBX4 |
2 |
1-4 |
2 |
1.1-3.2-5 |
3 |
|||
|
OBX5 |
2-3-4 |
1-2-3 |
3 |
3.2 |
||||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– A preparación do futuro profesional e persoal do alumnado por medio do manexo de técnicas gráficas con medios tradicionais e dixitais, xerando situacións de traballo nas que se apliquen as técnicas de representación gráfica adquiridas utilizando ferramentas de deseño asistido por computador.
– A adquisición e a posta en práctica de estratexias como o razoamento lóxico, a visión espacial, o uso da terminoloxía específica, a toma de datos e a interpretación de resultados necesarios en estudos posteriores.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, que favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O uso de estratexias cun enfoque inclusivo, non sexista e facendo especial fincapé na superación da fenda de xénero que existe actualmente nos estudos técnicos.
10. Debuxo Técnico Aplicado ás Ártes Plásticas e ao Deseño.
10.1. Introdución.
O debuxo técnico e o debuxo artístico son dúas disciplinas complementarias e, de feito, existe unha poderosa relación entre a arte e a xeometría ou a arte e a ciencia, relación que se remonta á cultura exipcia e ao clasicismo grego, pasando polo Renacemento, a Revolución Industrial ou movementos de vangarda, como o construtivismo ruso ou a escola Bauhaus, e que segue presente tanto en correntes artísticas e técnicas de ilustración que teñen como soporte a pura xeometría, ata a súa inequívoca presenza como ferramenta de creación e comunicación no deseño e en diversos oficios artísticos. Esta materia, dirixida ao alumnado que cursa estudos de bacharelato na modalidade de Artes, pretende poñer en valor o relevante papel que cumpre o debuxo técnico como elemento de comunicación gráfica e xerador de formas, así como a súa incidencia na transformación da contorna construída. Vincúlase ademais con moitas das competencias clave e cos obxectivos da etapa, en tanto que desenvolve a creatividade e enriquece as posibilidades de expresión do alumnado, consolida hábitos de disciplina e responsabilidade no traballo individual e en grupo, integra coñecementos científicos, estimula o razoamento lóxico para a resolución de problemas prácticos, desenvolve destrezas tecnolóxicas, competencias dixitais e fortalece capacidades e intelixencias inter e intrapersoais. De forma transversal, abórdanse tamén desafíos do século XXI, especialmente e de maneira moi directa o consumo responsable, a valoración da diversidade persoal e cultural, o compromiso cidadán no ámbito local e global, o aproveitamento crítico, ético e responsable da cultura dixital e a confianza no coñecemento como motor do desenvolvemento.
A materia de Debuxo Técnico Aplicado ás Artes Plásticas e ao Deseño ten un marcado carácter multidisciplinar e funcional, favorecedor de metodoloxías activas que promovan o traballo en grupo, a experimentación e o desenvolvemento da creatividade sobre a base da resolución de propostas de deseño ou a participación en proxectos interdisciplinares, o que contribúe ao desenvolvemento das competencias clave no seu conxunto e á adquisición dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, a incorporación de maneira transversal de diferentes ferramentas e programas de deseño e debuxo en 2D e 3D contribúe a que o alumnado integre esta linguaxe e dótao de competencias dixitais indispensables para o seu futuro profesional. Ademais, fomenta a participación activa do alumnado en igualdade, adoptando un enfoque inclusivo, non sexista e facendo especial fincapé na superación de calquera estereotipo que supoña unha discriminación.
As ensinanzas artísticas teñen entre os seus obxectivos proporcionarlle ao alumnado as destrezas necesarias para representar e crear obxectos e espazos, comunicar ideas e sentimentos e desenvolver proxectos. Entre estas ensinanzas, atópase a materia de Debuxo Técnico Aplicado ás Artes Plásticas e ao Deseño, que adquire un papel especialmente relevante en todas aquelas disciplinas artísticas que requiren anticipar e comunicar aquilo que despois vai ser materializado seguindo unhas pautas de representación que atenden a sistemas normalizados. A comprensión e o uso de diferentes construcións xeométricas e técnicas de representación mediante a realización de bosquexos, esbozos a man alzada, planos ou modelizacións dixitais é de grande importancia para desenvolver a creatividade do alumnado e unha comunicación máis efectiva, e favorece ademais o desenvolvemento do pensamento diverxente, a observación, a transferencia a outras situacións, así como a comprensión da súa contorna.
A finalidade dos criterios de avaliación é determinar o grao de consecución dos obxectivos da materia, comprobar en que medida se interiorizan os coñecementos, como se aplican estes e determinar se o alumnado adopta actitudes ou valores importantes para o seu desenvolvemento persoal e académico. Na súa formulación, polo tanto, atópanse claras referencias ao saber ver, ao saber facer e ao saber ser.
Ao longo dos dous cursos de bacharelato, os conxuntos de contidos adquiren un grao de dificultade e de afondamento progresivo. Durante o primeiro curso trabállanse transformacións e construcións xeométricas básicas, iníciase o alumnado nos sistemas de representación, na normalización e no traballo con ferramentas dixitais en dúas e tres dimensións e, en todos os casos, propóñense aplicacións prácticas destes contidos en diferentes ámbitos da arte e do deseño. Durante o segundo curso, e sobre a base dos contidos anteriores, o alumnado irá adquirindo un coñecemento máis amplo desta disciplina e abordará a súa aplicación en proxectos máis especializados ou cun grao de complexidade maior.
Os criterios de avaliación e os contidos desta materia organízanse ao redor de catro bloques interrelacionados:
No bloque «Xeometría, arte e contorna», o alumnado analiza a presenza da xeometría nas formas naturais e nas obras e representacións artísticas do pasado e do presente, e aborda o estudo das principais construcións e transformacións xeométricas para aplicalas ao deseño gráfico, de patróns e mosaicos.
No bloque «Sistemas de representación do espazo aplicados», preténdese que o alumnado adquira os coñecementos necesarios para representar graficamente a realidade espacial ou comunicar o resultado final dun produto ou espazo que deseñaron, optando polo sistema representativo máis conveniente para o seu proxecto creativo.
No bloque «Normalización e deseño de proxectos», dótase o alumnado dos contidos necesarios para que a información representada sexa interpretada de forma inequívoca por calquera persoa que posúa o coñecemento dos códigos e normas UNE e ISO, co fin de elaborar, de forma individual ou en grupo, proxectos de deseño sinxelos.
Por último, no bloque «Ferramentas dixitais para o deseño», preténdese que o alumnado sexa capaz de utilizar diferentes programas e ferramentas dixitais en proxectos artísticos ou de deseño e que adquira un coñecemento básico que lle permita experimentar e, posteriormente e de forma autónoma, actualizar continuamente as súas habilidades dixitais e técnicas implicadas.
10.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Observar, analizar e valorar a presenza da xeometría na natureza, a contorna construída e a arte, identificando as súas estruturas xeométricas, elementos e códigos, cunha actitude proactiva de apreciación e gozo, para explicar a súa orixe, función e intencionalidade en distintos contextos e medios. |
|
• Este obxectivo fai referencia á capacidade de identificar e de analizar a presenza de estruturas xeométricas subxacentes na arte do pasado e do presente, na natureza e na contorna construída, e de recoñecer o seu papel relevante como elemento compositivo e xerador de ideas e formas. Trátase, polo tanto, de abordar o estudo da xeometría a través da exploración e do descubrimento, de analizar o uso de curvas, polígonos e transformacións xeométricas no contexto das culturas nas que se empregaron, para chegar a un coñecemento máis amplo e rico das manifestacións artísticas do pasado e do presente. Esta amplitude de coñecemento fomentará no alumnado que gocen coa análise e coa identificación das formas e estruturas xeométricas presentes tanto en producións artísticas coma na súa contorna construída. |
|
OBX2. Desenvolver propostas gráficas e de deseño utilizando tanto o debuxo a man alzada como os materiais propios do debuxo técnico e elaborando trazados, composicións e transformacións xeométricas no plano de forma intuitiva e razoada, para incorporar estes recursos tanto na transmisión e desenvolvemento de ideas coma na expresión de sentimentos e emocións. |
|
• Este obxectivo implica o dominio na representación e no trazado das principais formas e construcións xeométricas e, o que é máis importante, a súa integración dentro da linguaxe plástica persoal do alumnado. Trátase, polo tanto, de fomentar a incorporación deses elementos en procesos de creación autónoma e de experimentación práctica estimulando, por unha banda, a súa percepción e conceptualización da realidade coa finalidade de recreala ou de interpretala artisticamente e, por outra, de proporcionar recursos xeométricos básicos para a concepción e o deseño de elementos decorativos, mosaicos, patróns e tipografías. Estas producións artísticas non só materializan estruturas formais, ideas ou conceptos estéticos, senón que constitúen para o alumnado un recurso valioso para expresar os seus sentimentos e canalizar as súas emocións e que o apoiará na construción da súa identidade. |
|
OBX3. Comprender e interpretar o espazo e os obxectos tridimensionais analizando e valorando a súa presenza nas representacións artísticas, seleccionando e utilizando o sistema de representación máis adecuado para aplicalo á realización de ilustracións e proxectos de deseño de obxectos e espazos. |
|
• Este obxectivo fai referencia á aptitude para escoller e aplicar os procedementos e sistemas de representación –vistas en diédrico, perspectiva axonométrica, perspectiva cabaleira e perspectiva cónica– máis adecuados á finalidade do proxecto artístico que se quere plasmar. Persegue tamén o desenvolvemento da visión espacial e a habilidade no esbozo e no debuxo a man alzada, co que se mellorarán as destrezas gráficas do alumnado en cómics, ilustracións e deseños de obxectos e espazos. Trátase, en fin, de dotar o alumnado de ferramentas comunicativas gráficas, de mellorar a súa visión espacial e de inicialo nalgunha das aplicacións dos sistemas de representación nos campos da arte e do deseño. |
|
OBX4. Analizar, definir formalmente ou visualizar ideas, aplicando as normas fundamentais UNE e ISO para interpretar e representar obxectos e espazos, así como documentar proxectos de deseño. |
|
• Este obxectivo require a aplicación dunha serie de códigos gráficos e normas xeneralizadas (UNE e ISO) que permiten comunicar, de forma clara e unívoca, solucións persoais e proxectos de deseño, realizados de forma individual ou en grupo, mediante o debuxo de bosquexos ou esbozos, co que supón o paso intermedio entre a idea e a execución material do deseño. Trátase de iniciar o alumnado nun tipo de representación cuxas calidades fundamentais son a funcionalidade, a operatividade e a universalidade, pois o debuxo normalizado debe ser portador de información útil, eficaz para ser aplicada e altamente codificada mediante normas internacionais para que sexa interpretado de forma inequívoca. |
|
OBX5. Integrar e aproveitar as posibilidades que ofrecen as ferramentas dixitais, seleccionando e utilizando programas e aplicacións específicas de debuxo vectorial 2D e de modelaxe 3D para desenvolver procesos de creación artística persoal ou de deseño. |
|
• Este obxectivo comporta a adquisición dun coñecemento práctico e instrumental das principais ferramentas e técnicas de debuxo e modelaxe en dúas e tres dimensións de maneira transversal ao resto de contidos da materia. Implica o uso de dispositivos dixitais como ferramentas de aplicación no proceso creativo, a súa incorporación para a experimentación en diferentes disciplinas e tendencias artísticas e como instrumento de xestión e presentación de proxectos de deseño gráfico, de obxectos e de espazos. |
10.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Debuxo Técnico Aplicado ás Artes Plásticas e ao Deseño I 1º curso |
|
|
Bloque 1. Xeometría, arte e contorna |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Recoñecer diferentes tipos de estruturas, formas e relacións xeométricas na natureza, na contorna urbana, na arte e no deseño, e tamén nos elementos da vida cotiá, analizando a súa función e valorando a importancia dentro do contexto histórico e social no que aparecen. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Debuxar formas poligonais e resolver tanxencias básicas e simetrías aplicadas ao deseño de formas, valorando a importancia da limpeza e a precisión no trazado co instrumental de debuxo técnico. |
OBX2 |
|
• CA1.3. Transmitir ideas, sentimentos e emocións mediante a realización de estudos, esbozos e apuntamentos do natural a man alzada, identificando a xeometría interna e externa das formas e apreciando a súa importancia no debuxo de obxectos e a composición no cadro. |
OBX2 |
|
• CA1.4. Realizar bosquexos e esbozos conforme a norma UNE ISO comunicando a forma e as dimensións de obxectos, propoñendo ideas creativas e resolvendo problemas con autonomía, limpeza e precisión. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• A xeometría na natureza, na contorna e na arte. Observación directa e indirecta. • A xeometría na composición. • A representación do espazo na arte. Estudos sobre a xeometría e a perspectiva ao longo da historia da arte. • Relacións xeométricas na arte e no deseño: proporción, igualdade e simetría. O número áureo na arte e na natureza. • Escalas numéricas e gráficas. Construción e uso. • Construcións poligonais. Aplicación no deseño. • Tanxencias básicas. Curvas técnicas. Aplicación no deseño. • Estudos a man alzada da xeometría interna e externa da forma. Apuntamentos e esbozo. |
|
|
Bloque 2. Sistemas de representación do espazo aplicado |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Diferenciar as características dos distintos sistemas de representación seleccionando en cada caso o sistema máis apropiado á finalidade da representación. |
OBX3 |
|
• CA2.2. Representar obxectos sinxelos mediante as súas vistas diédricas en sistema europeo. |
OBX3 |
|
• CA2.3. Deseñar envases sinxelos representándoos de forma clara e precisa en perspectiva isométrica ou cabaleira seleccionando en cada caso o sistema máis apropiado á finalidade da representación e reflexionando sobre o proceso realizado e o resultado obtido. |
OBX3 |
|
• CA2.4. Debuxar ilustracións ou viñetas aplicando as técnicas da perspectiva cónica na representación de espazos, obxectos ou persoas desde distintos puntos de vista. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Realizar bosquexos e esbozos conforme a norma UNE ISO, comunicando a forma e as dimensións de obxectos, propoñendo ideas creativas e resolvendo problemas con autonomía, limpeza e precisión. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Concepto e tipos de proxección. Finalidade dos distintos sistemas de representación. • Sistema diédrico ortogonal no primeiro diedro. Vistas en sistema europeo. • Perspectivas isométrica e cabaleira. Iniciación ao deseño de packaging. • Aplicación da perspectiva cónica, frontal e oblicua ao cómic e á ilustración. |
|
|
Bloque 3. Normalización e deseño de proxectos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Diferenciar as características dos distintos sistemas de representación seleccionando en cada caso o sistema máis apropiado á finalidade da representación. |
OBX3 |
|
• CA3.2. Representar obxectos sinxelos mediante as súas vistas diédricas no sistema europeo. |
OBX3 |
|
• CA3.3. Deseñar envases sinxelos representándoos de forma clara e precisa en perspectiva isométrica ou cabaleira, seleccionando en cada caso o sistema máis apropiado á finalidade da representación e reflexionando sobre o proceso realizado e o resultado obtido. |
OBX3 |
|
• CA3.4. Realizar bosquexos e esbozos conforme a norma UNE ISO, comunicando a forma e as dimensións de obxectos, propoñendo ideas creativas e resolvendo problemas con autonomía, limpeza e precisión. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Concepto de normalización. As normas fundamentais UNE e ISO. • Documentación gráfica de proxectos: necesidade e ámbito de aplicación das normas. • Elaboración de bosquexos e esbozos. |
|
|
Bloque 4. Ferramentas dixitais para o deseño |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Representar obxectos sinxelos mediante as súas vistas diédricas en sistema europeo. |
OBX3 |
|
• CA4.2. Deseñar envases sinxelos representándoos de forma clara e precisa en perspectiva isométrica ou cabaleira, seleccionando en cada caso o sistema máis apropiado á finalidade da representación e reflexionando sobre o proceso realizado e o resultado obtido. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.3. Realizar bosquexos e esbozos conforme a norma UNE ISO, comunicando a forma e as dimensións de obxectos, propoñendo ideas creativas e resolvendo problemas con autonomía, limpeza e precisión. |
OBX4 |
|
• CA4.4. Adquirir destrezas no manexo de programas, ferramentas e técnicas de debuxo vectorial en 2D, aplicándoos á realización de proxectos de deseño. |
OBX5 |
|
• CA4.5. Iniciarse na modelaxe en 3D mediante o deseño de esculturas ou instalacións, valorando o seu potencial como ferramenta de creación e expresión. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Iniciación ás ferramentas e ás técnicas de debuxo vectorial en 2D. Aplicacións ao deseño gráfico. • Iniciación á modelaxe en 3D. Aplicacións a proxectos artísticos. |
|
2º curso.
|
Materia de Debuxo Técnico Aplicado ás Artes Plásticas e ao Deseño II 2º curso |
|
|
Bloque 1. Xeometría, arte e contorna |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Identificar e explicar a presenza de formas e relacións xeométricas na arte e no deseño, comprendendo o motivo ou a intencionalidade coa que se utilizaron. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Deseñar patróns e mosaicos aplicando as transformacións xeométricas ao deseño de patróns, mosaicos e redes modulares. |
OBX2 |
|
• CA1.3. Deseñar formas creativas empregando tanxencias, enlaces e curvas cónicas e técnicas. |
OBX2 |
|
• CA1.4. Deseñar espazos ou escenografías aplicando a perspectiva cónica, representando as luces e as sombras dos obxectos contidos para alcanzar unha maior comprensión e definición da realidade e reflexionando sobre o proceso realizado e o resultado obtido. |
OBX3 |
|
• CA1.5. Realizar e presentar proxectos aproveitando as posibilidades que os diferentes programas dixitais, aplicacións infográficas e ferramentas de debuxo vectorial achegan aos campos do deseño e da publicidade. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Composicións modulares no deseño gráfico de obxectos e de espazos. • Xeometría e ilusións ópticas na arte e no deseño. • As curvas cónicas na natureza, na contorna, na arte e no deseño. • A representación do espazo no deseño e na arte contemporánea. • Transformacións xeométricas aplicadas á creación de mosaicos e patróns. Trazado con e sen ferramentas dixitais. • Enlaces e tanxencias. Aplicación no deseño gráfico mediante trazado manual e dixital. |
|
|
Bloque 2. Sistemas de representación do espazo aplicado |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Debuxar, nas perspectivas isométrica e cabaleira, formas volumétricas incorporando curvas. |
OBX3 |
|
• CA2.2. Deseñar espazos ou escenografías aplicando a perspectiva cónica, representando as luces e as sombras dos obxectos contidos para alcanzar unha maior comprensión e definición da realidade e reflexionando sobre o proceso realizado e o resultado obtido. |
OBX3 |
|
• CA2.3. Proxectar, de maneira individual ou en grupo, un deseño sinxelo, comunicando de maneira clara e inequívoca a súa forma e dimensións mediante o uso da normalización, aplicando estratexias e destrezas que axilicen o traballo colaborativo. |
OBX4 |
|
• CA2.4. Realizar e presentar proxectos, aproveitando as posibilidades que os diferentes programas dixitais, aplicacións infográficas e ferramentas de debuxo vectorial achegan aos campos do deseño, do publicidade e da arte. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Representación da circunferencia e de sólidos sinxelos en perspectivas isométrica e cabaleira. Aplicación ao deseño de formas tridimensionais. • Estruturas poliédricas. Os sólidos platónicos. Aplicación na arquitectura e no deseño. • Aplicacións da perspectiva cónica, frontal, oblicua e de cadro inclinado ao deseño de espazos e obxectos. Representación de luces e sombras. |
|
|
Bloque 3. Normalización e deseño de proxectos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Debuxar, nas perspectivas isométrica e cabaleira, formas volumétricas incorporando curvas. |
OBX3 |
|
• CA3.2. Deseñar espazos ou escenografías aplicando a perspectiva cónica, representando as luces e as sombras dos obxectos contidos para alcanzar unha maior comprensión e definición da realidade e reflexionando sobre o proceso realizado e o resultado obtido. |
OBX3 |
|
• CA3.3. Proxectar, de maneira individual ou en grupo, un deseño sinxelo, comunicando de maneira clara e inequívoca a súa forma e dimensións mediante o uso da normalización, aplicando estratexias e destrezas que axilicen o traballo colaborativo. |
OBX4 |
|
• CA3.4. Realizar e presentar proxectos aproveitando as posibilidades que os diferentes programas dixitais, aplicacións infográficas e ferramentas de debuxo vectorial achegan aos campos do deseño, da publicidade e da arte. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Fases dun proxecto de deseño: do esbozo ao plano de taller. • Representación de obxectos mediante as súas vistas coutadas. Cortes, seccións e roturas. |
|
|
Bloque 4. Ferramentas dixitais para o deseño |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Deseñar patróns e mosaicos aplicando as transformacións xeométricas ao deseño de patróns, mosaicos e redes modulares. |
OBX2 |
|
• CA4.2. Deseñar formas creativas, empregando tanxencias, enlaces e curvas cónicas e técnicas. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.3. Debuxar, nas perspectivas isométrica e cabaleira, formas volumétricas incorporando curvas. |
OBX3 |
|
• CA4.4. Deseñar espazos ou escenografías aplicando a perspectiva cónica, representando as luces e as sombras dos obxectos contidos para alcanzar unha maior comprensión e definición da realidade e reflexionando sobre o proceso realizado e o resultado obtido. |
OBX3 |
|
• CA4.5. Proxectar, de maneira individual ou en grupo, un deseño sinxelo, comunicando de maneira clara e inequívoca a súa forma e dimensións mediante o uso da normalización, aplicando estratexias e destrezas que axilicen o traballo colaborativo. |
OBX4 |
|
• CA4.6. Realizar e presentar proxectos aproveitando as posibilidades que os diferentes programas dixitais, aplicacións infográficas e ferramentas de debuxo vectorial achegan aos campos do deseño, da publicidade e da arte. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Debuxo asistido por ordenador aplicado a proxectos de arte e de deseño. |
|
10.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Debuxo Técnico Aplicado ás Artes Plásticas e ao Deseño desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Debuxo Técnico Aplicado ás Artes Plásticas e ao Deseño e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-2 |
2 |
1 |
4 |
1 |
1-2 |
||
|
OBX2 |
1 |
2 |
1.1-5 |
3.1-3.2-4.1-4.2 |
||||
|
OBX3 |
4 |
1.1-5 |
3 |
3.1-3.2-4.1-4.2 |
||||
|
OBX4 |
2 |
4 |
3 |
5 |
3 |
3.2-4.1-4.2 |
||
|
OBX5 |
1-2 |
3 |
2-3 |
5 |
3 |
3.1-4.1-4.2 |
||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O deseño de proxectos multidisciplinares de carácter funcional que doten dun sentido práctico os traballos desenvolvidos, co fin de potenciar unha aprendizaxe significativa.
– O uso de diferentes metodoloxías activas que promovan o traballo en grupo na resolución colaborativa de problemas, que favorezan a capacidade de aprender por si mesmos de forma autónoma e sempre tendo en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe dos membros de cada equipo de traballo.
– A creación na aula dun clima apropiado para reforzar a autoestima, o desenvolvemento da creatividade, a experimentación técnica en proxectos interdisciplinares gráfico-plásticos e potenciando tamén o uso de ferramentas e programas de deseño e debuxo en 2D e 3D.
– O emprego de estratexias para traballar transversalmente a participación activa do alumnado en materia de igualdade, cun enfoque inclusivo, non sexista e de superación de estereotipos discriminatorios. Tamén empregar estratexias para superar os desafíos do século XXI que atendan ao consumo responsable, á diversidade cultural dun mundo cada vez máis globalizado, a unha actitude crítica, ética e responsable da cultura dixital e ao entendemento de que o coñecemento e o compromiso cidadán son o motor do desenvolvemento.
– A realización de traballos diferenciados que favorezan un proceso creativo autónomo, baseado na reflexión persoal, na disciplina e na responsabilidade, atendendo á individualidade de cada alumno, así como ás necesidades específicas de todos eles, á prevencións de dificultades e á posta en práctica de mecanismos para superalas a medida que aparezan.
11. Deseño.
11.1. Introdución.
O concepto de deseño foi evolucionando ao longo da historia, pero é a partir da Revolución Industrial cando, a medida que os procesos industriais mecanizados van superpoñéndose e superando os artesanais, a organización e a planificación gañan en importancia. En consecuencia, o concepto vaise achegando á súa acepción máis actual. Grazas ao deseño mellórase a nosa calidade de vida, xerando produtos, aplicacións e servizos que modifican e interveñen na contorna segundo unhas necesidades concretas. O deseño converteuse nunha actividade fundamental no noso mundo, xa que se encarga de dinamizar a industria e a economía, e é, pola súa vez, un motor xerador de consumo. Por este motivo, faise necesaria unha reflexión responsable sobre como optimizar os recursos dispoñibles e levar a cabo un deseño sustentable que posibilite o equilibrio entre a calidade de vida e a modificación da contorna sen deteriorar o ambiente e sen comprometer os recursos naturais. Xunto a esta reflexión de sustentabilidade xorde un discurso centrado na igualdade de oportunidades, no respecto á diversidade e, en consecuencia, a adecuación dun deseño cada vez máis inclusivo.
O coñecemento do deseño non só inclúe os antecedentes, correntes, estéticas e figuras relevantes, senón tamén a resposta a problemas concretos que existen detrás dunha necesidade funcional. O deseño proporciónalle ao alumnado ferramentas para desenvolver ideas, representalas e dar solución a problemas concretos, favorecendo o uso de metodoloxías proxectuais propias desta disciplina.
Doutra banda, e de maneira transversal, inclúese nos temas de análises propias da materia a transformación que supuxo en todos os ámbitos do deseño a democratización dos medios e ferramentas dixitais, xa que estas supuxeron unha revolución tanto no tempo que se inviste nun proxecto como nas metodoloxías de traballo, as técnicas de creación, a presentación e a difusión de proxectos.
A materia de Deseño proporciónalle ao alumnado os fundamentos e destrezas necesarios para iniciarse no deseño e senta as bases para afrontar estudos superiores relacionados con esta disciplina. Supón unha aproximación tanto aos principais campos do deseño como a distintas metodoloxías de análises, estudo e creación, que son aplicables tamén a outros ámbitos de coñecemento Para iso, a materia organízase ao redor do seguintes catro grandes eixos temáticos. Nun primeiro lugar, unha análise reflexiva e crítica do mundo que rodea o alumnado, que permitirá identificar as estruturas formais, semánticas e comunicativas dos produtos de deseño mediante a decodificación da súa linguaxe específica. En segundo lugar, o coñecemento das técnicas, ferramentas e procedementos analóxicos e dixitais de creación, composición, representación e presentación propios do deseño bidimensional e tridimensional. Nun terceiro lugar, o afondamento nas metodoloxías proxectuais aplicadas ao desenvolvemento de produtos innovadores e creativos sobre a base do deseño inclusivo. E, por último, en cuarto lugar, o estudo da relación entre forma e función no deseño.
Os obxectivos da materia de Deseño formúlanse arredor deses catro eixes que emanan das competencias clave e os contidos establecidos para a etapa de bacharelato. Estes obxectivos están deseñados de maneira que varios deles poden acometerse de maneira global e simultánea, polo que a orde no que se presentan non é vinculante nin representa ningunha xerarquía entre eles.
Os criterios de avaliación, que se desprenden directamente dos devanditos obxectivos, están deseñados para comprobar o seu grao de consecución.
Os contidos da materia organízanse en cinco bloques. O primeiro, denominado «Concepto, historia e campos do deseño», permite abordar a evolución histórica do deseño, así como conceptos máis recentes como o deseño sustentable ou o deseño inclusivo. Este bloque tamén inclúe os diversos campos de aplicación do deseño, así como unha reflexión sobre ausencias e esquecementos neste ámbito, como o das mulleres deseñadoras ou as achegas ao deseño contemporáneo de culturas que non pertencen ao foco occidental. «O deseño: configuración formal e metodoloxía» é a denominación do segundo bloque, que abarca os elementos básicos da linguaxe propia do deseño e as súas formas de organización, desde a sintaxe visual e os significados, ata as diferentes fases do proceso de deseño. Neste bloque incorpórase, así mesmo, unha aproximación a aspectos relacionados coa propiedade intelectual. O terceiro bloque, titulado «Deseño gráfico», incorpora os campos propios do deseño bidimensional, como a tipografía, o deseño editorial, a imaxe de marca, a sinalización e o deseño publicitario bidimensional. Tamén recolle as técnicas propias do deseño gráfico e a maquetación, ademais da concepción de proxectos de comunicación gráfica. No cuarto bloque, denominado «Deseño tridimensional de produto», inclúense os sistemas de representación espacial adecuados a cada proxecto, considerando tamén o packaging ou a representación de volumes. Neste bloque introdúcense os conceptos de ergonomía, biometría e antropometría, ademais do de diversidade funcional. No quinto bloque, «Deseño de espazos», recóllense, por unha banda, as tipoloxías e as sensacións que os espazos xeran e, por outro, o diálogo entre o deseño e a funcionalidade destes, incorporando a perspectiva do deseño inclusivo.
A aprendizaxe destes contidos cobra todo as súas sentido grazas ao papel fundamental que xogan no proceso de adquisición dos obxectivos. Por iso, a orde secuencial no que están presentados non debe interpretarse como unha invitación a que sexan tratados de maneira sucesiva; ao contrario, será necesario abordalos de maneira integral, co fin de facilitarlle ao alumnado unha visión global do deseño. De maneira transversal, incorporarase o uso de ferramentas dixitais aplicadas tanto ao deseño bidimensional como ao tridimensional.
Por último, non hai que esquecer que deseñar é planificar e, polo tanto, anticipar as actuacións e intervencións para obter a solución a un problema determinado. O obxectivo do deseño é mellorar a contorna, e con el, a calidade de vida, mediante a mellora dos produtos que utilizamos. O deseño implica traballo interdisciplinario, interacción de saberes, conexión de disciplinas; en definitiva, trátase dunha gran ferramenta á disposición do alumnado capaz de aproveitar o seu poder de transformación.
11.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Identificar os fundamentos do deseño para partir da análise crítica de diversos produtos de deseño bidimensional e tridimensional, para profundar na comprensión tanto da complexidade dos procesos e ferramentas que interveñen, como da dimensión simbólica e semántica das súas linguaxes. |
|
• A diversidade do patrimonio cultural e artístico debe entenderse como unha das maiores fontes de enriquecemento da humanidade. Os produtos elaborados por esta materializan ese concepto de diversidade unido ao do seu deseño, que se fundamenta nos seus procesos e ferramentas propios. Mediante a exploración das formas e funcións desas producións, o alumnado poderá descifrar as súas estruturas internas e os seus procesos materiais e conceptuais de creación, xerando así unha oportunidade para reflexionar sobre as posibilidades de volver transformar estes obxectos xa existentes, mellorándoos na súa funcionalidade ou adaptándoos a novas necesidades. Os ámbitos de aplicación do deseño son extremadamente amplos, xa que o seu desenvolvemento cobre a totalidade da actividade humana. Da mesma forma, as linguaxes específicas do deseño son igualmente ricas e plurais, e presentan unha importante dimensión simbólica e semántica. Os soportes, medios e elementos poden ser moi numerosos, de modo que o seu estudo resulta complexo. A pesar diso, os significantes e os significados dos produtos de deseño articúlanse mediante unha sintaxe que podería considerarse como universal, aínda que presenta a miúdo variantes culturais, xeográficas, económicas e sociais que deben coñecerse para comprender mellor a súa intención comunicativa e para que a recepción destes produtos sexa correcta. • A asimilación desta sintaxe por parte do alumnado permítelle comprender as linguaxes que articula, así como valorar o peso da función e a forma en calquera produto de deseño. Deste xeito, pode identificar a relación existente entre estes dous conceptos, de cuxo equilibrio ou desequilibrio depende a identidade dun produto de deseño. • O alumnado pode traballar estes aspectos por medio da investigación de fontes documentais de diversos tipos, analóxicas ou dixitais, así como a partir da análise dos propios obxectos, comunicando as súas conclusións mediante producións orais, escritas e multimodais. |
|
OBX2. Reflexionar desde a propia identidade cultural sobre as orixes, os principios e as funcións do deseño, comparando e analizando producións de diferentes épocas, estilos e ámbitos de aplicación, para valorar a influencia da contorna e a cultura na devandita actividade, asociando estas tarefas cos niveis de impacto ambiental do ser humano no planeta. |
|
• O concepto de deseño variou ao longo da historia, pero sempre estivo ligado á planificación do desenvolvemento de produtos que acheguen solucións a problemas determinados. Como consecuencia da variabilidade dos problemas e necesidades das distintas sociedades e ámbitos de aplicación, a historia do deseño reflicte como as circunstancias históricas, xeográficas, económicas e sociais condicionaron fortemente a estética e a funcionalidade dos produtos que aquelas crearon. O coñecemento destes aspectos polo alumnado condúceo, ademais, a unha reflexión profunda sobre o modo en que a humanidade foi transformando o planeta sen tomar conciencia do impacto ambiental que producía. En cambio, o deseño actual preséntase como unha potente ferramenta para buscar a sustentabilidade en calquera actividade, posibilitando así o amortecemento do devandito impacto. • Tamén se propiciará a reflexión sobre outros aspectos relevantes que axuden a visibilizar ausencias importantes na construción do canon do deseño, como a de mulleres entre as figuras relevantes desta disciplina ou a da achega das culturas non occidentais. • O alumnado pode traballar estes aspectos por medio da investigación de fontes documentais de diversos tipos, tanto analóxicas como dixitais, así como da análise dos propios obxectos, comunicando as súas conclusións mediante producións orais, escritas e multimodais. |
|
OBX3. Analizar de maneira crítica e rigorosa distintas configuracións formais, compositivas e estruturais presentes no deseño de diferentes produtos, identificando os seus elementos plásticos, estéticos, funcionais e comunicativos, para enriquecer as súas propias producións e conformarse unha opinión sólida que responda a estratexias comerciais e de mercadotecnia vinculadas ao deseño gráfico, a campañas de deseño publicitario, ao packaging de produtos ou ao deseño de espazos que favorecen a actividade comercial. |
|
• O xiro cara a unha sociedade de consumo responsable e sustentable debe ser un eixe vertebrador da materia de Deseño. É este un terreo que supón unha gran responsabilidade, que o alumnado debe coñecer e asumir aplicando criterios éticos na xeración de produtos, o que idealmente poderá trasladar ao seu propio rol como consumidor e achegaralle ferramentas poderosas para responder á manipulación da propaganda. • O alumnado debe identificar os diferentes elementos constitutivos do deseño, entre os que destacan a forma e a cor, moi importantes na estética, así como a composición (orde, composición modular, simetría, dinamismo e deconstrución) ou os aspectos materiais e as súas múltiples combinacións e articulacións. Pola súa vez, ha de descifrar e descubrir as estratexias comunicativas ou funcionais subxacentes en produtos de deseño relativos a calquera campo de aplicación, tendo moi en conta a contorna dixital. Ademais de identificar estes elementos, debe coñecer as metodoloxías e procesos proxectuais que conducen á creación de produtos de deseño, o que lle permitirá tanto recoñecelos na súa contorna como aplicalos nas súas propias producións. |
|
OBX4. Planificar proxectos de deseño individuais e colectivos, seleccionando con criterio as ferramentas e recursos necesarios, para propoñer e analizar criticamente solucións creativas en resposta a necesidades propias e alleas. |
|
• O deseño gráfico, de produto ou de espazos, tanto bidimensional como tridimensional, incluída a contorna dixital, require dunha metodoloxía concreta baseada na planificación dunhas fases específicas. A organización destas estratexias de planificación depende de moitos factores, pero en gran medida o condicionante maior é o público obxectivo ao que se destina o produto. O alumnado debe avaliar o proxecto valorando a súa adecuación aos obxectivos propostos e seleccionando con criterio as ferramentas e recursos necesarios para o desempeño do traballo, entre os que se contan os soportes, técnicas, métodos e sistemas de representación e presentación –incluída a contorna dixital–, entendendo que o proceso é unha parte fundamental do deseño e debe terse en conta tanto como o produto final que hai que xerar. Ao valoralos destácanse os mecanismos subxacentes que rodean o produto creado, o que permite aplicalos tanto ás subseguintes creacións propias como á análise doutros produtos de deseño alleos. Dentro do contexto global de sustentabilidade que privilexia a disciplina, débese promover o enfoque creativo e innovador tanto no proceso de procura de solucións e planificación, como na resolución e creación dos produtos. A materia inclúe o traballo colaborativo |
|
como unha forma de enriquecemento persoal e como unha maneira de anticiparse a posibles proxeccións académicas ou profesionais, integrando o alumnado en equipos de traballo que se organicen autonomamente e dean unha resposta diversa e imaxinativa aos problemas que vaian xurdindo no desenvolvemento de proxectos de deseño. Para iso, é importante que as alumnas e os alumnos sexan capaces de responder con flexibilidade e eficacia ás necesidades, circunstancias e características dos proxectos que se expoñan. |
|
OBX5. Desenvolver propostas persoais e imaxinativas a partir de ideas ou produtos preexistentes, considerando a propiedade intelectual, para responder con creatividade a necesidades propias e alleas e potenciar a autoestima e o crecemento persoal. |
|
• A actividade do deseño consiste en formular a solución dun problema ou dunha necesidade por medio de diversas propostas. O desenvolvemento destas propostas é, por unha banda, un vehículo para comunicar ideas propias, sentimentos e inquietudes persoais, e, por outro, unha oportunidade da imaxinación e da creatividade para materializarse en produtos cunha función determinada, proceso que resulta especialmente efectivo partindo da contorna inmediata do alumnado. Neste sentido, a adaptación creativa de produtos de deseño preexistentes é un exercicio moi enriquecedor para o alumnado, que lle permite, ademais, familiarizarse coas regulacións que protexen a propiedade intelectual, asimilándoa como un elemento esencial para o exercicio dunha cidadanía responsable e respectuosa. • Por outra banda, o desenvolvemento da proposta poderá complementarse coa argumentación, exposición e posta en común das solucións de deseño adoptadas, o que dará como resultado unha reflexión empática e autocrítica sobre o traballo realizado e exposto, reforzando desta maneira a autoestima do alumnado. |
|
OBX6. Crear produtos de deseño, respondendo con creatividade a necesidades concretas, incluídas as do deseño inclusivo e as relativas á sustentabilidade, e coidando a corrección técnica, a coherencia e o rigor da factura do produto, para potenciar unha actitude crítica e responsable que favoreza o desenvolvemento persoal, académico ou profesional no campo do deseño. |
|
• O deseño é un proceso que supón a realización dun produto físico ou dixital, polo que debe cumprir cuns criterios técnicos de elaboración e execución e axustarse ás normas de representación formal e material da proposta, xa sexa en dúas ou en tres dimensións. Ante as diversas clases de necesidades que se lle formulen, o alumnado ha de seleccionar e utilizar de maneira coherente os recursos técnicos e procedementais ao seu alcance, utilizándoos como un apoio facilitador da comunicación e non como un condicionante. Este proceso require tanto dunha actitude crítica como autocrítica, algo que, ademais, contribúe á construción e ao enriquecemento da identidade persoal e das aptitudes académicas ou profesionais do alumnado. • Por outra banda, entre os cambios que enriqueceron a disciplina nas últimas décadas, atópanse os producidos pola incorporación da sustentabilidade e do deseño inclusivo. Este último implica unha modificación na mentalidade respecto ao paradigma da normalidade, xa que parte da idea de que as limitacións non corresponden ás persoas, senón que se producen na interacción entre estas e a contorna e os obxectos. Esta categoría do deseño, tamén coñecida como total ou universal, considera na súa orixe as habilidades, en lugar de propoñer adaptacións a unha solución de deseño non inclusiva. Así pois, esta competencia pretende que o alumnado tome conciencia de que o deseño inclusivo estea na base de todas as súas propostas de deseño gráfico, de produto ou de espazos, e que sexa tamén o punto de partida desde o que argumentar redeseños innovadores de produtos xa existentes, tanto en proxectos individuais como colectivos. Do mesmo xeito, as alumnas e os alumnos han de considerar a sustentabilidade nas súas propostas, tendo en conta para iso aspectos económicos, sociais e ecolóxicos. O alumnado ha de valorar o deseño inclusivo e a sustentabilidade como ferramentas de transformación da sociedade, tanto no persoal como no compartido, con múltiples derivadas en diversos ámbitos sociais, académicos e profesionais, e non debe esquecer o relativo á propiedade intelectual, sempre importante nos traballos de deseño. |
11.3. Criterios de avaliación e contidos.
2º curso.
|
Materia de Deseño 2º curso |
|
|
Bloque 1. Concepto, historia e campos do deseño |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Identificar as posibilidades de intervención do deseño inclusivo en diferentes ámbitos da actividade humana, poñendo en valor os proxectos innovadores e transformadores da sociedade. |
OBX6 |
|
• CA1.2. Identificar as características fundamentais dos movementos, correntes, escolas e teóricos relacionados co deseño, de contextos xeográficos, históricos e sociais diversos e reflexionando de maneira crítica sobre as achegas das mulleres e das culturas non occidentais. |
OBX2 |
|
• CA1.3. Analizar de maneira crítica as diferentes solucións de deseño vinculadas a un mesmo problema, reflexionando sobre o seu impacto na contorna e establecendo argumentos que promovan unha conciencia comprometida co ambiente e co deseño sustentable. |
OBX2 |
|
• CA1.4. Realizar colectivamente un proxecto de deseño inclusivo, priorizando a súa adecuación a unha ou varias diversidades funcionais concretas, utilizando de maneira creativa as configuracións formais e argumentando as decisións tomadas. |
OBX6 |
|
• CA1.5. Planificar adecuadamente proxectos de deseño individuais ou colectivos, establecendo obxectivos en función do impacto de comunicación buscado, programando as distintas fases do plan de desenvolvemento, seleccionando con criterio as ferramentas e recursos e priorizando a sustentabilidade. |
OBX4 |
|
• CA1.6 Realizar proxectos elementais de deseño gráfico, deseño industrial ou deseño de espazos habitables, de maneira individual e colectiva, aplicando solucións creativas na elaboración dun produto innovador, e tendo en conta as súas implicacións sociais, económicas e de transformación, así como os aspectos relacionados coa propiedade intelectual. |
OBX6 |
|
• CA1.7 Avaliar de maneira crítica e argumentada traballos de deseño propios e alleos, valorando tanto a selección coherente e adecuada dos recursos técnicos, como o rigor e a corrección na aplicación das técnicas de execución, desenvolvemento e presentación do produto, ademais do seu grao de adecuación ao impacto de comunicación buscado e ao respecto á propiedade intelectual. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• O deseño, as súas clasificacións e campos de aplicación. • Evolución histórica do deseño. Concepto e teorías do deseño. Artesanía e industrialización. A achega galega: o laboratorio de formas e Sargadelos. • Tendencias, períodos e principais escolas e figuras máis representativas no campo do deseño. A presenza da muller no ámbito do deseño. • Deseño, ecoloxía e sustentabilidade. O deseño na sociedade de consumo. Achegas do ecodeseño á solución dos retos socioambientais. • A diversidade como riqueza patrimonial. Deseño inclusivo. |
|
|
• Achega das culturas non occidentais ao canon do deseño universal. A apropiación cultural. • Fundamentos da propiedade intelectual. A protección da creatividade. Patentes e marcas. |
|
|
Bloque 2. O deseño: configuración formal e metodoloxía |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Recoñecer a relación entre as formas e as funcións en deseños, tanto bidimensionais como tridimensionais, percibíndoos como produtos susceptibles de transformacións e melloras. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Explicar nos obxectos de deseño as dimensións simbólicas e semánticas propias da súa linguaxe, identificando os seus elementos sintácticos e constitutivos con actitude receptiva e respectuosa. |
OBX1 |
|
• CA2.3. Recoñecer as estruturas formais, compositivas e estruturais en obxectos e produtos de diferentes ámbitos do deseño, analizando os procesos e métodos utilizados para desenvolvelos, así como as finalidades funcionais e comunicativas das que parten e o seu impacto en aspectos tales como a inclusión, a sustentabilidade e o consumo responsable. |
OBX3 |
|
• CA2.4. Proxectar solucións de deseño innovadoras en resposta a necesidades persoais ou de expresión propias, a partir de ideas ou produtos preexistentes. |
OBX5 |
|
• CA2.5. Avaliar de maneira crítica e argumentada traballos de deseño propios e alleos, valorando tanto a selección coherente e adecuada dos recursos técnicos como o rigor e a corrección na aplicación das técnicas de execución, desenvolvemento e presentación do produto, ademais do seu grao de adecuación ao impacto de comunicación buscado e ao respecto á propiedade intelectual. |
OBX6 |
|
• CA2.6. Participar activamente na organización adecuada dos equipos de traballo dos proxectos de deseño colaborativo, identificando as habilidades requiridas e repartindo e asumindo as tarefas con criterio. |
OBX4 |
|
• CA2.7. Analizar as relacións compositivas en distintos produtos de deseño, identificando os elementos básicos da linguaxe visual e explicando o seu impacto en aspectos como a inclusión, a sustentabilidade e o consumo responsable. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Deseño e función. • A linguaxe visual. Elementos básicos: punto, liña, plano, cor, forma e textura. • Sintaxe da imaxe bidimensional e tridimensional. • Ordenación e composición modular. • Dimensión semántica do deseño. • Procesos creativos nun proxecto de deseño. • Proceso e fases do deseño. A metodoloxía proxectual. • Estratexias de organización dos equipos de traballo. |
|
|
Bloque 3. Deseño gráfico |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Recoñecer as estruturas formais, compositivas e estruturais en obxectos e produtos de diferentes ámbitos do deseño, analizando os procesos e métodos utilizados para desenvolvelos, así como as finalidades funcionais e comunicativas das que parten e o seu impacto en aspectos tales como a inclusión, a sustentabilidade e o consumo responsable. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.2. Realizar proxectos elementais de deseño gráfico, deseño industrial ou deseño de espazos habitables, de maneira individual e colectiva, aplicando solucións creativas na elaboración dun produto innovador, e tendo en conta as súas implicacións sociais, económicas e de transformación, así como os aspectos relacionados coa propiedade intelectual. |
OBX6 |
|
• CA3.3. Realizar colectivamente un proxecto de deseño inclusivo, priorizando a súa adecuación a unha ou varias diversidades funcionais concretas, utilizando de maneira creativa as configuracións formais e argumentando as decisións tomadas. |
OBX6 |
|
• CA3.4. Avaliar as propostas de planificación propias e alleas de maneira crítica e argumentada, analizando a súa adecuación ao impacto de comunicación buscado. |
OBX4 |
|
• CA3.5. Avaliar de maneira crítica e argumentada traballos de deseño propios e alleos, valorando tanto a selección coherente e adecuada dos recursos técnicos, como o rigor e a corrección na aplicación das técnicas de execución, desenvolvemento e presentación do produto, ademais do seu grao de adecuación ao impacto de comunicación buscado e ao respecto á propiedade intelectual. |
OBX6 |
|
• CA3.6. Planificar adecuadamente proxectos de deseño individuais ou colectivos, establecendo obxectivos en función do impacto de comunicación buscado, programando as distintas fases do plan de desenvolvemento, seleccionando con criterio as ferramentas e recursos e priorizando a sustentabilidade. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Funcións comunicativas do deseño gráfico. • A tipografía: principais familias, lexibilidade, propiedades e usos no deseño. • O deseño gráfico e a composición. • Procesos e técnicas de deseño gráfico. • A imaxe de marca: o deseño corporativo. • Deseño editorial. A maquetación e composición de páxinas. • O deseño publicitario. Proxectos de comunicación gráfica. • A sinalización e as súas aplicacións. |
|
|
Bloque 4. Deseño de produto |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Analizar de maneira crítica as diferentes solucións de deseño vinculadas a un mesmo problema, reflexionando sobre o seu impacto na contorna e establecendo argumentos que promovan unha conciencia comprometida co ambiente e co deseño sustentable. |
OBX2 |
|
• CA4.2. Realizar proxectos elementais de deseño gráfico, deseño industrial ou deseño de espazos habitables, de maneira individual e colectiva, aplicando solucións creativas na elaboración dun produto innovador, e tendo en conta as súas implicacións sociais, económicas e de transformación, así como os aspectos relacionados coa propiedade intelectual. |
OBX6 |
|
• CA4.3. Realizar colectivamente un proxecto de deseño inclusivo, priorizando a súa adecuación a unha ou varias diversidades funcionais concretas, utilizando de maneira creativa as configuracións formais e argumentando as decisións tomadas. |
OBX6 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.4. Planificar adecuadamente proxectos de deseño individuais ou colectivos, establecendo obxectivos en función do impacto de comunicación buscado, programando as distintas fases do plan de desenvolvemento, seleccionando con criterio as ferramentas e recursos e priorizando a sustentabilidade. |
OBX4 |
|
• CA4.5. Participar activamente na organización adecuada dos equipos de traballo dos proxectos de deseño colaborativo, identificando as habilidades requiridas e repartindo e asumindo as tarefas con criterio. |
OBX4 |
|
• CA4.6. Avaliar de maneira crítica e argumentada traballos de deseño propios e alleos, valorando tanto a selección coherente e adecuada dos recursos técnicos como o rigor e a corrección na aplicación das técnicas de execución, desenvolvemento e presentación do produto, ademais do seu grao de adecuación ao impacto de comunicación buscado e ao respecto á propiedade intelectual. |
OBX6 |
|
• CA4.7. Identificar as posibilidades de intervención do deseño inclusivo en diferentes ámbitos da actividade humana, poñendo en valor os proxectos innovadores e transformadores da sociedade. |
OBX6 |
|
• CA4.8. Recoñecer as estruturas formais, compositivas e estruturais en obxectos e produtos de diferentes ámbitos do deseño, analizando os procesos e métodos utilizados para desenvolvelos, así como as finalidades funcionais e comunicativas das que parten e o seu impacto en aspectos tales como a inclusión, a sustentabilidade e o consumo responsable. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Deseño de produto. Tipoloxías de obxectos no deseño volumétrico. • Sistemas de representación e estruturas compositivas aplicados ao deseño de produto. • Antropometría, ergonomía e biónica aplicadas ao deseño. • Deseño de produto e diversidade funcional. • Materiais, texturas e cores. Sistemas de produción e a súa repercusión no deseño. • O packaging: do deseño gráfico ao deseño do contedor do produto tridimensional. Iniciación ao seu desenvolvemento e técnicas de produción. |
|
|
Bloque 5. Deseño de espazos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Explicar nos obxectos de deseño as dimensións simbólicas e semánticas propias da súa linguaxe, identificando os seus elementos sintácticos e constitutivos con actitude receptiva e respectuosa. |
OBX1 |
|
• CA5.2. Realizar proxectos elementais de deseño gráfico, deseño industrial ou deseño de espazos habitables, de maneira individual e colectiva, aplicando solucións creativas na elaboración dun produto innovador, e tendo en conta as súas implicacións sociais, económicas e de transformación, así como os aspectos relacionados coa propiedade intelectual. |
OBX6 |
|
• CA5.3. Recoñecer as estruturas formais, compositivas e estruturais en obxectos e produtos de diferentes ámbitos do deseño, analizando os procesos e métodos utilizados para desenvolvelos, así como as finalidades funcionais e comunicativas das que parten e o seu impacto en aspectos tales como a inclusión, a sustentabilidade e o consumo responsable. |
OBX3 |
|
• CA5.4. Planificar adecuadamente proxectos de deseño individuais ou colectivos, establecendo obxectivos en función do impacto de comunicación buscado, programando as distintas fases do plan de desenvolvemento, seleccionando con criterio as ferramentas e recursos e priorizando a sustentabilidade. |
OBX4 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.5. Realizar colectivamente un proxecto de deseño inclusivo, priorizando a súa adecuación a unha ou varias diversidades funcionais concretas, utilizando de maneira creativa as configuracións formais e argumentando as decisións tomadas. |
OBX6 |
|
• CA5.6. Identificar as posibilidades de intervención do deseño inclusivo en diferentes ámbitos da actividade humana, poñendo en valor os proxectos innovadores e transformadores da sociedade. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• Deseño de espazos. Organización do espazo habitable, público ou privado. Distribución de espazos e percorridos. • Elementos construtivos. Principios de iluminación. Deseño de espazos interiores. • Percepción psicolóxica do espazo. • O deseño inclusivo de espazos. |
|
11.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Deseño desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e ou logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Deseño e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-3 |
1-2 |
1 |
4 |
1 |
2 |
||
|
OBX2 |
1-3 |
2 |
1.1 |
1-3-4 |
1 |
|||
|
OBX3 |
1-5 |
2 |
1-4 |
1 |
1-2-4.1 |
|||
|
OBX4 |
1 |
3 |
3 |
3.2-5 |
4 |
1-3 |
4.1-4.2 |
|
|
OBX5 |
3 |
1.1 |
1-4 |
1-2-3 |
3.1-3.2-4.1-4.2 |
|||
|
OBX6 |
1 |
3 |
3 |
2 |
4 |
1-3 |
3.2-4.1-4.2 |
|
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O uso de mecanismos que atendan os diferentes ritmos de aprendizaxe e que axuden á prevención das dificultades do alumnado durante o desenvolvemento das fases de investigación, análise e resolución das súas solucións creativas, tanto en traballo individual como en equipo e que promovan tamén a autoaprendizaxe fomentando a autonomía e a mellora da autoestima.
– O traballo en equipo como suma e interacción de saberes e personalidades diferentes para buscar solucións variadas, creativas, desenvolver diferentes roles dentro do grupo e repartir tarefas para obter distintas respostas, valorar e reflexionar sobre a importancia de traballar con outras persoas e obter solucións distintas ás que chegariamos de non o facer en común.
– A abordaxe de maneira transversal, para contribuír a unha formación global do alumnado, de aspectos relacionados coa prevención e xestión responsable dos residuos, así como sobre a seguridade, toxicidade e impacto ambiental dos materiais utilizados nos proxectos. O uso destas estratexias permitirá a creación de proxectos sustentables e a formación dunha conciencia ambiental desde as propias creacións na aula.
– A procura da reflexión sobre outros aspectos relevantes relacionados co impacto sociocultural desta disciplina, como o consumo responsable ou a propiedade intelectual para protexer a creatividade propia e allea.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, e o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– O deseño como proceso para poñer en funcionamento diferentes procesos cognitivos e emocionais do alumnado que axuden a formar un pensamento creador sen prexuízos, a construír a súa propia identidade, valorar as opinións alleas, desenvolver o sentido crítico e traballar a empatía, a intelixencia emocional e a autoestima.
– As solucións creativas ás propostas da aula como posibilidade para valorar unha boa presentación, a composición organizada, a limpeza, a orde, e un bo acabado que será fundamental nunha primeira impresión ao dar a coñecer o resultado do seu traballo, non só durante o curso, senón tamén nun futuro laboral relacionado co deseño. Sen esquecer a transferencia e aplicación destas experiencias e aprendizaxes a outras disciplinas do saber.
– O deseño como ferramenta para aprender a planificar e anticipar as actuacións e intervencións e para obter solucións a problemas determinados, así como medio de conexión de disciplinas variadas.
– O poder de transformación do deseño como fin para mellorar a contorna e a calidade de vida. Reflexionar sobre a utilidade e perfección dos obxectos que utilizamos na vida cotiá.
– A proposta de situacións de aprendizaxe que lle permitan ao alumnado mellorar o desempeño das habilidades de creación, innovación, traballo en equipo e experimentación con diferentes técnicas, tanto tradicionais como dixitais, e sistemas de representación que sexan máis axeitados ao tipo de proposta curricular. Tamén a utilización do debuxo técnico como medio para definir e concretar as ideas creativas e valorar a innovación e actualización dos coñecementos das técnicas dixitais relacionadas co deseño de produtos e espazos.
– O traballo conxunto dos bloques de criterios de avaliación e contidos, no desenvolvemento destas situacións de aprendizaxe, sempre de acordo coa súa natureza. Desta forma, os coñecementos, destrezas e actitudes adquírense e aplícanse de maneira interrelacionada e progresiva, profundando no seu grao de complexidade. Estas situacións de aprendizaxe deben proporcionar unha visión dinámica das oportunidades de desenvolvemento persoal, académico e profesional que ofrece esta materia, e facilitar a posible transferencia destas aprendizaxes a outros campos ou disciplinas.
12. Economía.
12.1. Introdución.
A nosa realidade é incerta, pero ofrece multitude de posibilidades, vivimos nunha etapa de profundas transformacións aceleradas pola incorporación das novas tecnoloxías a diferentes esferas da vida. Na nosa sociedade gozamos dun progreso económico único que, con todo, xera niveis de pobreza non desexables, un exceso de contaminación, un incremento da desigualdade e un envellecemento da poboación nos países desenvolvidos. A globalización actual non se pode entender sen a dixitalización, que está a cambiar non só a estrutura produtiva global e a estrutura económica e financeira, senón tamén a propia sociedade no seu conxunto.
O noso planeta está interconectado de múltiples maneiras, no ámbito económico, cultural, ambiental e social, entre outros. Somos responsables do impacto das nosas decisións, tanto individuais coma colectivas, no mundo. É necesario coñecer e tomar conciencia de como as nosas formas de vida afectan o clima, os recursos dispoñibles, a biodiversidade e a propia sociedade. Esta reflexión está presente en todos os países do mundo e deu como froito o compromiso que supoñen os obxectivos de desenvolvemento sustentable (ODS) para afrontar conxuntamente os principais desafíos do futuro. A educación é un instrumento fundamental para facer posible ese compromiso e, neste sentido, a formación económica axuda a comprender desde a súa perspectiva cales son eses desafíos e como afrontalos.
Entender a realidade desde un punto de vista económico axuda a desenvolver mellor o noso comportamento individual e colectivo tras unha reflexión racional e ética que nos permita tomar decisións financeiras e económicas na nosa vida cotiá e valorar o seu impacto. Canto mellor comprendemos o mundo no que vivimos, máis capaces somos de tomar decisións que nos permitan mellorar a nosa vida, a sociedade e a contorna en que vivimos.
Coa materia de Economía trátase de aproximar o alumnado ao coñecemento da economía de maneira introdutoria, para entender a sociedade na que vive, espertar o seu interese e promover iniciativas dirixidas a actuar sobre a propia realidade, tras unha análise crítica desta, e tomar de maneira razoada e responsable as súas propias decisións, con repercusión económica e financeira tanto no ámbito individual coma colectivo, para que lles sirva de base non só a aqueles alumnos e alumnas que decidan estudar posteriormente esta disciplina, senón tamén aos que orienten o seu itinerario académico noutra dirección e desexen adquirir unha cultura económica xeral necesaria para participar dunha forma activa no desenvolvemento dos retos da economía actual.
O currículo de Economía toma como referentes os descritores operativos que concretan o desenvolvemento competencial do alumnado ao termo do bacharelato. Ademais, desenvolveuse tendo en conta os obxectivos fixados para esta etapa, contribuíndo a afianzar no alumnado «o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza en si mesmo e sentido crítico».
A materia de Economía parte da adquisición de todas as competencias clave por parte do alumnado nas etapas de educación primaria e educación secundaria obrigatoria, pero de forma particular da competencia emprendedora, da competencia cidadá e da competencia persoal, social e de aprender a aprender. Estas compleméntanse achegando, por unha banda, elementos que permiten comprender a economía, as oportunidades sociais e económicas, así como as dificultades ás que se enfronta unha organización ou a propia sociedade con outros relacionados coa reflexión crítica e construtiva e a proposta de solucións a problemas e retos contemporáneos.
O currículo desta materia, que aborda aprendizaxes significativas, funcionais e de interese para o alumnado, está organizado ao redor da adquisición duns obxectivos que desenvolven diversos aspectos. En primeiro lugar, tratan de explicar como a escaseza condiciona os comportamentos desde a perspectiva económica, tanto no plano persoal coma social. En segundo lugar, propoñen analizar a realidade utilizando ferramentas que brinda a propia ciencia económica. As devanditas ferramentas permitirán estudar, por unha banda, o comportamento dos diversos axentes económicos, con visión microeconómica e, por outra, o funcionamento económico agregado, desde unha perspectiva macroeconómica. E, en terceiro lugar, inclúe tanto a explicación de ferramentas de intervención económica, as políticas económicas, como a exposición de retos da economía actual para os que hai que buscar novas solucións. A ciencia económica, como ciencia social, ten unha proxección cara á acción que permite desenvolver propostas de intervención na economía e contribuír a unha mellora do benestar da sociedade.
Os criterios de avaliación establecidos van dirixidos a comprobar o grao de adquisición dos obxectivos da materia, isto é, o nivel de desempeño cognitivo, instrumental e actitudinal que poida ser aplicado en situacións ou actividades dos ámbitos persoal, social e educativo cunha futura proxección profesional.
Os criterios de avaliación e os contidos organízanse en cinco bloques e é obxectivo desta materia que o alumnado tome un primeiro contacto cos saberes de economía, que os comprenda e os relacione e que adquira unha visión global e integradora.
O primeiro deses bloques relaciónase coas decisións económicas a partir da análise da realidade. O segundo e o terceiro vincúlanse ao coñecemento e ao uso de ferramentas que permitan que o alumnado entenda a realidade económica desde unha perspectiva tanto micro coma macroeconómica. O cuarto lígase ás políticas económicas, aos aspectos principais da súa terminoloxía e á repercusión que teñen na contorna económica nun marco globalizado, así como aos problemas e aos instrumentos cos que contan os gobernos para dar respostas aos devanditos problemas. O quinto e último bloque céntrase na contorna económica máis inmediata para identificar as fortalezas e as debilidades da economía española.
Finalmente, exponse o enfoque desta materia desde unha perspectiva teórico-práctica, tendo presente a súa interconexión con outras disciplinas, que lle permitirá ao alumnado desenvolver un pensamento crítico e tomar decisións fundamentadas, propoñendo iniciativas que poidan dar solucións aos novos retos que expón a sociedade actual.
12.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Valorar o problema da escaseza e a importancia de adoptar decisións no ámbito económico, analizando a súa repercusión nos distintos sectores e comparando solucións alternativas que ofrecen os diferentes sistemas para comprender o funcionamento da realidade económica. |
|
• É necesario estudar o problema económico da escaseza e analizar como afecta aos diferentes sectores, así como as solucións alternativas a este que propoñen os distintos sistemas económicos, aprendendo a valorar con espírito crítico as vantaxes e os inconvenientes de cada un deles. • Ser conscientes da realidade actual desde unha perspectiva económica permite comprender mellor o noso comportamento á hora de tomar decisións responsables, xa sexa na procura da satisfacción de necesidades propias coma na distribución equitativa dos recursos. • Así mesmo, é necesario reflexionar sobre como a globalización e os procesos de cooperación e integración económica están a modificar non só a estrutura produtiva global, senón tamén a estrutura económica e a propia sociedade no seu conxunto. |
|
OBX2. Recoñecer e comprender o funcionamento do mercado, analizando os seus fallos, para estudar a repercusión destes na contorna e facilitar a toma de decisións no ámbito económico. |
|
• O funcionamento do mercado, así como dos distintos modelos de competencia, son aspectos que o alumnado debe comprender para interpretar e prever as consecuencias derivadas de cambios na oferta e na demanda e actuar en consecuencia. • Por outra banda, é necesario que o alumnado identifique e analice con espírito crítico os fallos e os límites do mercado que explican a necesidade de intervir no funcionamento da economía a través de diversas medidas de política económica. Todo isto levará o alumnado a recoñecer o papel regulador do sector público e as medidas de política económica e fiscal que leva a cabo e a reflexionar sobre os efectos que esas políticas teñen na igualdade de oportunidades, no crecemento e na redistribución da renda. |
|
OBX3. Distinguir e valorar o papel dos distintos axentes económicos que interveñen no fluxo circular da renda recoñecendo, con sentido crítico, os beneficios e os custos que xera, para determinar como se produce o desenvolvemento económico e a súa relación co benestar da sociedade. |
|
• Para entender a realidade económica desde un punto de vista macroeconómico é preciso analizar o papel que os distintos axentes económicos –Estado, empresas, familias e outros– xogan no desenvolvemento económico e no benestar da sociedade. Cada un deles, coa súa participación, colabora nese desenvolvemento económico, xa sexa a través da produción de bens e servizos, do traballo, o aforro/gasto, das políticas fiscais ou das subvencións, entre outros. |
|
• O crecemento derivado do fluxo da renda xera moitos beneficios, pero tamén algúns desequilibrios que o alumnado ten que valorar con espírito crítico, como o desemprego e os seus custos sociais e económicos, os fluxos migratorios como consecuencia da concentración empresarial, a economía mergullada ou a sustentabilidade ambiental. Que o alumnado coñeza e valore estes elementos permitiralle adquirir os saberes necesarios para explicar como se produce o desenvolvemento económico e para expor alternativas a situacións problemáticas. |
|
OBX4. Coñecer e comprender o funcionamento do sistema financeiro valorando os seus efectos sobre a economía real e analizando os elementos que interveñen nas decisións financeiras relacionadas co investimento, o aforro, os produtos financeiros e a procura de fontes de financiamento para planificar e xestionar con responsabilidade e autonomía as propias finanzas e adoptar decisións financeiras fundamentadas. |
|
• É necesario que o alumnado coñeza o funcionamento do sistema financeiro e os produtos que ofrece relacionados co investimento, co aforro, co endebedamento, cos seguros…, para mellorar a súa competencia á hora de adoptar decisións financeiras e planificar e xestionar con autonomía as finanzas persoais. Así mesmo, é importante que comprenda cara a onde se dirixe e evoluciona o sistema financeiro en relación cos cambios sociais e tecnolóxicos. • Ademais, é preciso que o alumnado coñeza ferramentas que lle permitan analizar e valorar as políticas monetarias e entender os seus efectos sobre a inflación, o crecemento e o benestar, dentro do marco financeiro actual. |
|
OBX5. Identificar e valorar os retos e os desafíos aos que se enfronta a economía actual, analizando o impacto da globalización económica, a nova economía e a revolución dixital para propor iniciativas que fomenten a equidade, a xustiza e a sustentabilidade. |
|
• A economía actual enfróntase a retos e desafíos importantes dentro dun contexto globalizado onde as relacións económicas son cada vez máis complexas. É moi importante neste novo contexto saber recoñecer o impacto que a nova economía e a revolución dixital van supor sobre a actividade empresarial, o emprego e a distribución da renda. • O alumnado debe valorar de forma crítica o seu comportamento como futuros consumidores e xeradores de renda e, para iso, é necesario que coñeza e comprenda aspectos sobre a pegada da globalización e os problemas asociados, como o desemprego, o esgotamento de recursos, a pobreza ou o consumismo. Estes coñecementos vanlle permitir xerar iniciativas e levar a cabo accións que propicien a igualdade, o consumo responsable, a mellora continua e o benestar social, participando activamente na economía. |
|
OBX6. Analizar os problemas económicos actuais mediante o estudo de casos, a investigación e a experimentación, utilizando ferramentas da análise económica e tendo en conta os factores que condicionan as decisións dos axentes económicos, para facilitar a comprensión deses problemas e expor solucións innovadoras e sustentables que respondan a necesidades individuais e colectivas. |
|
• A realidade socioeconómica é complexa, polo que é importante dispor de diversos métodos de análise desta realidade que permitan unha comprensión máis profunda desta e supoñan unha axuda para poder intervir nela ofrecendo propostas e solucións de valor que contribúan á mellora e ao benestar da sociedade. • É importante que o alumnado aprenda a utilizar ferramentas propias da economía experimental, por exemplo, deseñando e pondo en marcha experimentos económicos sinxelos sobre cuestións próximas, analizando o custo-beneficio nun proxecto de carácter económico-empresarial básico ou simplemente facendo un estudo de casos sobre a realidade económica aplicando o método científico. • Por outra banda, tamén é interesante que saiban analizar a realidade económica desde a perspectiva da economía do comportamento, observando ademais dos aspectos económicos outros factores de carácter cognitivo, psicolóxico, sociolóxico, emocional e ambiental para ofrecer respostas a problemas actuais. |
12.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Economía 1º curso |
|
|
Bloque 1. As decisións económicas |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Comprender a realidade económica actual, analizando a repercusión das decisións adoptadas no ámbito económico, valorando os procesos de integración económica e establecendo comparacións sobre as solucións alternativas que ofrecen os distintos sistemas. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Comprender o problema da escaseza, identificando os motivos e comparando, de maneira xustificada, diferentes estratexias económicas de resolución deste. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Coñecer os procesos que interveñen na toma das decisións económicas de maneira individual e colectiva analizando o impacto que teñen na sociedade. |
OBX1 |
|
• CA1.4. Analizar con espírito crítico os fallos do mercado, avaliando as súas consecuencias e reflexionando sobre as súas posibles solucións segundo os diferentes sistemas económicos. |
OBX2 |
|
• CA1.5. Coñecer como se produce o desenvolvemento económico, o benestar social e a redución da pobreza valorando, con sentido crítico, o papel dos distintos axentes económicos que interveñen no fluxo circular da renda. |
OBX3 |
|
• CA1.6. Comprender a organización dos axentes económicos no fluxo da renda establecendo relacións entre eles e determinando a súa repercusión no desenvolvemento económico e benestar social. |
OBX3 |
|
• CA1.7. Coñecer e comprender o funcionamento do sistema financeiro valorando os seus efectos sobre a economía real e analizando os elementos que interveñen nas decisións financeiras relacionadas co investimento, co aforro, cos produtos financeiros e coa procura de fontes de financiamento, para planificar e xestionar con maior responsabilidade e autonomía as propias finanzas e adoptar decisións financeiras fundamentadas. |
OBX4 |
|
• CA1.8. Planificar e xestionar con responsabilidade e progresiva autonomía as finanzas persoais e adoptar decisións fundamentadas a partir do coñecemento e da comprensión do sistema financeiro valorando os elementos que interveñen nas decisións financeiras e os efectos que estes poden provocar na economía real. |
OBX4 |
|
• CA1.9. Adquirir coñecementos financeiros a partir da análise do sistema financeiro, do seu funciona-amento e dos efectos que se derivan das decisións adoptadas nel e establecendo conexións entre estas aprendizaxes e as súas decisións financeiras persoais que afectan a súa vida cotiá. |
OBX4 |
|
• CA1.10. Expor solucións socioeconómicas que respondan a necesidades individuais e colectivas investigando e explorando a realidade económica tendo en conta diversos factores e aplicando as ferramentas propias do ámbito da economía. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• A economía, as necesidades, os bens e a escaseza. O contido económico das relacións sociais. Pobreza e escaseza. A modelización como ferramenta para entender as interaccións económicas. • O proceso de toma de decisións económicas. A racionalidade. O custo de oportunidade. Os custos irrecuperables. A análise marxinal. Os incentivos e as expectativas. Teoría de xogos. A eficiencia. Risco e incerteza. |
|
|
• A organización económica e os sistemas económicos; valoración e comparación. • Planificación e xestión das decisións financeiras: o investimento, o aforro e o consumo. Diñeiro e transaccións. Funcións do diñeiro e formas do diñeiro. Risco e beneficio. O papel dos bancos na economía. Funcionamento dos produtos financeiros como préstamos, hipotecas e os seus substitutos. Os seguros. • Teoría de xogos. O dilema do prisioneiro. Xogos repetidos e equilibrios cooperativos. • Economía do comportamento. Desviacións da racionalidade económica. Decisións económicas e ética. Experimentos ou ensaios económicos. • Métodos para a análise da realidade económica: o método científico, a modelización e experimentos ou ensaios económicos. |
|
|
Bloque 2. A realidade económica. Ferramentas para entender o mundo cunha visión microeconómica |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Valorar a repercusión dos fallos do mercado no eido microeconómico e facilitar o proceso de toma de decisións neste ámbito, recoñecendo e comprendendo o seu funcionamento. |
OBX2 |
|
• CA2.2. Entender o funcionamento do mercado e a natureza das transaccións que teñen lugar nel, analizando elementos como a oferta, a demanda, os prezos, os tipos de mercado e os axentes implicados e reflexionado sobre a súa importancia como fonte de mellora económica e social. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Analizar con espírito crítico os fallos do mercado, avaliando as súas consecuencias e reflexionando sobre as súas posibles solucións. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• Intercambio e mercado. Tipos e funcionamento dos mercados. Representación gráfica. • A elasticidade. Os fallos de mercado. A análise custo-beneficio. |
|
|
Bloque 3. A realidade económica. Ferramentas para entender o mundo cunha visión macroeconómica |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Analizar o problema da asignación de recursos na satisfacción das necesidades, tanto individuais como colectivas –a escaseza–, identificando os motivos e comparando, de maneira xustificada, diferentes estratexias económicas de resolución deste. |
OBX1 |
|
• CA3.2. Entender o funcionamento do mercado laboral e a natureza das transaccións que teñen lugar nel, analizando os axentes implicados e reflexionado sobre a súa importancia como fonte de mellora económica e social. |
OBX2 |
|
• CA3.3. Coñecer como se produce o desenvolvemento económico e o benestar social valorando, con sentido crítico, o papel dos distintos axentes económicos que interveñen no fluxo circular da renda. |
OBX3 |
|
• CA3.4. Diferenciar os custos e os beneficios xerados no fluxo circular da renda para cada un dos axentes económicos determinando a súa repercusión no desenvolvemento económico e benestar social. |
OBX3 |
|
• CA3.5. Coñecer e comprender o funcionamento do sistema financeiro e a súa evolución na era dixital, analizando as novas tendencias tecnolóxicas que supoñen unha disrupción no sector financeiro, para planificar e xestionar con maior responsabilidade e autonomía as propias finanzas e adoptar decisións financeiras fundamentadas. |
OBX4 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.6. Planificar e xestionar con responsabilidade e progresiva autonomía as finanzas persoais e adoptar decisións fundamentadas a partir do coñecemento e da comprensión do sistema financeiro e a súa evolución na era dixital valorando os elementos que interveñen nas decisións financeiras e os efectos que estes poden provocar na economía real. |
OBX4 |
|
• CA3.7. Adquirir coñecementos financeiros a partir da análise do sistema financeiro, do seu funcionamento, da súa evolución e dos efectos que se derivan das decisións adoptadas nel e establecendo conexións entre estas aprendizaxes e as súas decisións financeiras persoais que afectan a súa vida cotiá. |
OBX4 |
|
• CA3.8. Identificar os retos e os desafíos dunha economía global propondo iniciativas que fomenten a equidade, a xustiza e a sustentabilidade e analizando, con sentido crítico, o impacto que provocan a globalización, a nova economía e a revolución dixital no benestar económico e social dos cidadáns. |
OBX5 |
|
• CA3.9. Comprender os retos económicos actuais en materia de comercio internacional e procesos de integración económica, analizando de forma crítica e construtiva os efectos económicos-sociais a partir da análise de casos reais e fomentando iniciativas que respondan ás necesidades que supoñen estes retos. |
OBX5 |
|
• CA3.10. Expor solucións socioeconómicas que respondan a necesidades individuais e colectivas tanto no marco das relacións nacionais coma internacionais, investigando e explorando a realidade económica tendo en conta diversos factores e aplicando as ferramentas propias do ámbito da economía. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• A macroeconomía. Os axentes económicos e o fluxo circular da renda. A demanda agregada, a oferta agregada e o seu funcionamento. • Crecemento económico e desenvolvemento. Os factores do crecemento. A distribución da renda: relación entre eficiencia e equidade. Indicadores do desenvolvemento social. Benestar e calidade de vida. • Economía laboral. O funcionamento e as tendencias dos mercados de traballo e o impacto dos custos de despedimento. Tipos de desemprego. Efectos e medidas correctoras. A fenda salarial. • O comercio internacional, os procesos de integración económica e os seus efectos. Proteccionismo e libre comercio. A unión europea e monetaria. • O sistema financeiro, o seu funcionamento e os seus efectos. Evolución do panorama financeiro. O diñeiro. Tipoloxía do diñeiro e o seu proceso de creación. |
|
|
Bloque 4. As políticas económicas |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Comprender a realidade económica actual analizando a repercusión das decisións adoptadas pola intervención do Estado en materia de política económica e establecendo comparacións sobre as solucións alternativas que ofrecen os distintos sistemas. |
OBX1 |
|
• CA4.2. Comprender o problema básico da economía da escaseza de recursos para garantir o estado do benestar e analizar as diferentes alternativas de financiamento e os seus efectos no conxunto da sociedade. |
OBX1 |
|
• CA4.3. Diferenciar os custos e os beneficios que xera para cada un dos axentes económicos no fluxo da renda establecendo relacións entre eles e determinando a súa repercusión no estado do benestar e no seu financiamento. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.4. Coñecer e comprender o funcionamento do sistema financeiro, da política monetaria e da estabilidade de prezos valorando os seus efectos sobre a economía real e analizando os elementos que interveñen nas decisións financeiras, como o tipo de xuro, a inflación, o aforro, os produtos financeiros e a procura de fontes de financiamento, para planificar e xestionar con maior responsabilidade e autonomía as propias finanzas e adoptar decisións financeiras fundamentadas. |
OBX4 |
|
• CA4.5. Adquirir coñecementos financeiros a partir da análise do sistema financeiro e da política monetaria e establecendo conexións entre estas aprendizaxes e as súas decisións financeiras persoais que afectan a súa vida cotiá. |
OBX4 |
|
• CA4.6. Expor solucións socioeconómicas que respondan a necesidades individuais e colectivas propias do estado do benestar investigando e explorando a realidade económica tendo en conta diversos factores e aplicando as ferramentas propias do ámbito da economía. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• Economía positiva e economía normativa. A intervención do Estado e a súa xustificación. A política económica e os seus efectos. • A política fiscal. O estado do benestar e o seu financiamento. O principio de solidariedade e os impostos. O déficit público, a débeda pública e os seus efectos. A economía mergullada. • A política monetaria e a estabilidade de prezos. Funcionamento do mercado monetario. A inflación: teorías explicativas. Efecto das políticas monetarias sobre a inflación, o crecemento e o benestar. |
|
|
Bloque 5. Os retos da economía española nun contexto globalizado |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Comprender a realidade económica actual analizando as oportunidades e os riscos dos procesos de integración económica entre países e da globalización e a súa repercusión na redución das desigualdades. |
OBX1 |
|
• CA5.2. Analizar a escaseza de recursos e a pobreza para comprender os fluxos migratorios identificando os motivos e comparando, de maneira xustificada, diferentes estratexias económicas de resolución destes. |
OBX1 |
|
• CA5.3. Coñecer os procesos que interveñen na toma das decisións económicas de maneira individual e colectiva analizando o impacto que teñen nos retos económicos actuais. |
OBX1 |
|
• CA5.4. Analizar, con sentido crítico, como se produce o desenvolvemento económico e o benestar social con relación ao desenvolvemento sustentable e aos retos económicos actuais. Estudo de casos. |
OBX3 |
|
• CA5.5. Diferenciar os custos e os beneficios que xera para cada un dos axentes económicos no fluxo da renda establecendo relacións entre eles e determinando a súa repercusión no desenvolvemento económico e no benestar social. |
OBX3 |
|
• CA5.6. Propor iniciativas que fomenten a equidade, a xustiza e a sustentabilidade a partir da identificación dos retos e dos desafíos que supón a economía actual e analizando, con sentido crítico, o impacto que provoca a globalización, a nova economía e a revolución dixital no benestar económico e social dos cidadáns. |
OBX5 |
|
• CA5.7. Comprender os retos económicos actuais analizando de forma crítica e construtiva a contorna, identificando aqueles elementos que condicionan e transforman a economía e fomentando iniciativas que respondan ás necesidades que supoñen estes retos. |
OBX5 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.8. Expor solucións socioeconómicas que respondan a necesidades individuais e colectivas con relación aos retos económicos actuais, investigando e explorando a realidade económica tendo en conta diversos factores e aplicando as ferramentas propias do ámbito da economía. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• A globalización: factores explicativos, oportunidades e riscos. A converxencia económica entre países e a redución das desigualdades. • A nova economía e a revolución dixital. A economía colaborativa. A economía circular. O impacto da revolución dixital sobre o emprego e a distribución da renda. A adaptación da poboación activa ante os retos da revolución dixital. • O futuro do estado do benestar. Sustentabilidade das pensións. Os fluxos migratorios e as súas implicacións socioeconómicas. • Teorías sobre o decrecemento económico. • Os obxectivos de desenvolvemento sustentable (ODS) e os retos económicos actuais. Estudo de casos. |
|
12.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Economía desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Economía e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
2 |
2 |
4-5 |
1-2 |
||||
|
OBX2 |
2-3 |
2 |
4 |
3 |
1-2 |
|||
|
OBX3 |
2-3 |
4-5 |
3-4 |
1-2 |
||||
|
OBX4 |
2-3 |
4 |
1.2-4-5 |
1-2 |
||||
|
OBX5 |
2-3 |
4 |
5 |
1.2-4-5 |
1 |
|||
|
OBX6 |
3 |
2 |
5 |
3-4 |
1-2-3 |
|||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, a igualdade de xénero, o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– O uso de métodos e procedementos de observación e investigación, desde unha perspectiva teórico-práctica, que favorezan a aplicación dos saberes e a análise de casos de investigación sobre a realidade socioeconómica.
– A realización de estudos da realidade, desde unha perspectiva económica, que favorezan a interconexión con outras disciplinas e que lle permitan ao alumnado tomar decisións fundamentadas, así como propor iniciativas que poidan dar solucións aos novos retos da sociedade actual.
13. Economía, Emprendemento e Actividade Empresarial.
13.1 Introdución.
Todo cidadán necesita comprender a estrutura e o funcionamento da organización económica e social co fin de converterse en parte activa e construtiva da sociedade e contribuír a atopar solucións aos problemas que poidan xurdir nela.
Esta materia de modalidade que está exposta para o bacharelato xeral, trata de achegar os conceptos económicos e empresariais necesarios para que o alumnado teña un soporte teórico que lle permita realizar análises críticas e fundamentadas a partir do estudo de casos sobre a realidade económica actual, valorar os efectos que provoca nos distintos ámbitos da vida e aproveitar estas aprendizaxes para xerar unha actitude proactiva e comprometida coa sociedade e de procura dun maior benestar tanto colectivo como individual.
A materia parte da adquisición de todas as competencias clave por parte do alumnado na etapa de educación primaria e educación secundaria obrigatoria, pero, de forma particular, da competencia emprendedora, da competencia cidadá e da competencia persoal, social e de aprender a aprender. Estas compleméntanse achegando, por unha banda, elementos que permiten comprender o funcionamento de economía, das empresas e do perfil das persoas emprendedoras, así como aqueles elementos relacionados coa reflexión crítica e construtiva e a proposta de solucións a problemas e retos contemporáneos cunha visión interdisciplinaria.
Está organizada arredor duns obxectivos que propoñen que o alumnado analice de forma crítica e reflexiva as achegas da ciencia económica, valorando a súa interrelación con outras disciplinas; que estude, desde un enfoque interdisciplinario, o comportamento das persoas e institucións respecto da toma de decisións económicas, partindo do problema da escaseza e os seus efectos; que se sensibilice e comprometa coa consecución dos obxectivos de desenvolvemento sustentable; que identifique e valore as habilidades e competencias que caracterizan as persoas emprendedoras para facelas súas na medida en que así o necesite; que coñeza e comprenda as distintas estratexias empresariais, analizando a súa evolución e distinguindo os novos modelos de negocio e que analice as transformacións socioeconómicas que son producidas e producen a innovación e a revolución dixital na actividade empresarial.
Os criterios de avaliación e contidos organízanse en tres bloques, facendo coincidir os seus títulos coa denominación da materia. O primeiro deles vincúlase a aspectos puramente económicos e comprende, pola súa vez, dúas partes: a primeira recolle o problema da escaseza e o tratamento do problema económico; a segunda aborda cuestións relacionadas coa economía e as súas conexións con outras disciplinas, permitindo realizar unha análise da realidade desde unha perspectiva máis ampla e integradora. O segundo bloque lígase ao emprendemento e ao coñecemento das persoas emprendedoras. Trata de presentarlle ao alumnado aquelas habilidades e competencias que son características das persoas con iniciativa e sentido emprendedor vendo nelas referentes reais que o inspiren no seu camiño cara ao futuro. De igual modo, tamén busca dar unha visión obxectiva e realista das dificultades que poden atopar no devandito camiño. O terceiro e último bloque céntrase na actividade empresarial e pretende analizar as estratexias que levan cabo as empresas, así como os novos modelos de negocio tendo sempre presente as novidades que existen neste campo como consecuencia da revolución tecnolóxica e dixital.
Os criterios de avaliación establecidos para esta materia van dirixidos a coñecer o grao de competencia que o alumnado adquirise, isto é, o desempeño no ámbito cognitivo, instrumental e actitudinal, respecto dos contidos propostos que serán aplicados ao ámbito persoal, social e académico cunha futura proxección profesional.
Preténdese abordar a materia desde unha perspectiva teórico-práctica aplicando os contidos á análise de casos e investigacións sobre a realidade empresarial, de forma obxectiva. Coñecer e debater estratexias empresariais a partir do estudo de casos reais e significativos permitirá que o alumnado tome conciencia da importancia de potenciar as calidades propias e dos demais e fomentar actitudes de esforzo, constancia e superación vendo nestes elementos unha achega de valor tanto individual como colectivo no camiño cara á aprendizaxe e o logro.
13.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Analizar de forma crítica e reflexiva as achegas da ciencia económica, valorando a súa interrelación con outras disciplinas, para entender a realidade desde unha visión integral e actuar como cidadáns responsables, autónomos e comprometidos. |
|
• A realidade económica actual é complexa, así como a solución aos problemas e a toma de decisións neste ámbito, porque interveñen nela moitas variables. Por iso, é importante que o alumnado, a través do estudo e da análise reflexiva, consiga relacionar os coñecementos da ciencia económica cos que ofrecen distintas disciplinas, xa sexan do ámbito das ciencias sociais ou doutros ámbitos. Esta conexión proporciona unha visión máis completa do mundo, permite comprender mellor os cambios na contorna económica e social e propoñer solucións integrais a problemas económicos como cidadáns responsables, autónomos e comprometidos. |
|
OBX2. Analizar, desde un enfoque interdisciplinario, o comportamento tanto individual como colectivo na toma de decisións económicas, avaliando o problema da escaseza e os seus efectos, para comprender os cambios económicos e sociais derivados do devandito problema e actuar en consecuencia. |
|
• O problema da escaseza e os seus efectos subxace a toda a ciencia económica e condiciona o comportamento dos individuos e da sociedade á hora de tomar decisións neste campo. • Se o alumnado consegue ter unha perspectiva integral deste problema, vai ser capaz de actuar e tomar decisións máis rigorosas froito dunha análise global, tendo en conta tanto aspectos económicos como doutro tipo, por exemplo: de tipo sociolóxico, filosófico e ético. |
|
OBX3. Establecer correspondencias entre os obxectivos de desenvolvemento sustentable e as aprendizaxes adquiridas a través do estudo de casos reais, analizándoos con axuda de ferramentas económicas e empresariais para xerar unha actitude sensible e un comportamento responsable e proactivo que contribúa a dar resposta aos retos actuais. |
|
• Comprender de forma práctica como afectan os obxectivos de desenvolvemento sustentable (ODS) ao desenvolvemento económico e social e aprender a analizalos con axuda de ferramentas económicas e empresariais permitiralle ao alumnado tomar conciencia da importancia de lograr estes obxectivos e dar resposta aos desafíos mundiais do século XXI con ampla repercusión no ámbito económico. • O estudo de casos concretos tamén vai permitir que o alumnado se sensibilice e comprenda que, con accións sinxelas, individuais ou colectivas, se pode mellorar a sociedade e a contorna. |
|
OBX4. Identificar e valorar habilidades e competencias que caracterizan as persoas emprendedoras dentro da realidade actual, analizando os seus perfís e a súa forma de afrontar os retos, para recoñecer e potenciar as destrezas emprendedoras propias e aplicalas a situacións reais da vida. |
|
• Analizar o perfil do emprendedor actual require reflexionar sobre as competencias persoais e sociais que son desexables, como a creatividade, a empatía, a capacidade de iniciativa e de enfrontarse aos retos. Tamén é necesario valorar e ter en conta outros aspectos psicolóxicos que inflúen no desenvolvemento dese perfil, como as crenzas limitantes que provocan medos á hora de emprender, a importancia da intelixencia emocional ou o control das emocións, que condicionan os pensamentos e o alcance do logro. • É conveniente achegar o alumnado a persoas emprendedoras reais para saber recoñecer esas calidades e competencias de modo que poidan aprender delas e avaliar en que medida son capaces de adquirilas ou potencialas con formación e adestramento, para aplicalas na súa vida cotiá. |
|
OBX5. Comprender as estratexias empresariais, analizando a súa evolución e distinguindo os novos modelos de negocio desenvoltos por entidades vinculadas a diferentes ámbitos e sectores, para identificar a filosofía das empresas, recoñecer as tendencias e poñer en valor, con sentido crítico, a súa actividade na sociedade actual. |
|
• A estratexia empresarial evoluciona e adáptase aos cambios económicos e sociais. É preciso analizar esa evolución e reflexionar sobre os novos modelos de negocio e as tendencias da empresa na sociedade actual, valorando con espírito crítico os cambios que se están incorporando como, por exemplo, a nova forma de entender o lugar de traballo ou as novas características do cliente, o que require de novas estratexias de negocio. • O alumnado, a través da análise de casos concretos de empresas reais, poderá comprender mellor a visión e a filosofía empresarial de cada unha delas e valorar os seus puntos fortes e débiles. A análise de casos pode tratar sobre grandes empresas con estratexias innovadoras que cambiaron o concepto de empresa no seu sector, ou doutras máis pequenas e próximas cuxa proposta de valor non sexa tan ambiciosa, pero si efectiva en diferentes contornas rurais, urbanos, locais e globais. |
|
OBX6. Analizar a transformación económica e social e as súas consecuencias, recoñecendo a importancia que teñen a innovación e a revolución dixital na actividade empresarial, para comprender as respostas que as empresas lles ofrecen aos desafíos actuais e propoñer alternativas e novas solucións aos devanditos desafíos. |
|
• A rápida transformación tecnolóxica, económica e social está a provocar cambios profundos na actividade empresarial, o cal obriga as empresas a adaptarse e innovar para sobrevivir nun mundo cada vez máis competitivo, dar resposta a problemas cada vez máis complexos e ofrecer solucións aos desafíos actuais. • Comprender como as empresas están a levar a cabo esta transformación vaille permitir ao alumnado avaliar os efectos da revolución tecnolóxica e a transformación dixital na economía, pero tamén noutros ámbitos como o mercado de traballo ou a súa organización, podendo formular alternativas e solucións para mellorar os desaxustes desde unha análise crítica. |
13.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Economía, Emprendemento e Actividade Empresarial 1º curso |
|
|
Bloque 1. Economía |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Entender a realidade partindo da análise crítica e reflexiva sobre as achegas que ofrece a ciencia económica e valorando a súa interrelación con outras disciplinas, de modo que o alumnado adquira unha visión integral desta e asuma responsabilidades e compromisos. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Comprender os cambios económicos e sociais desde unha análise interdisciplinaria sobre o comportamento humano no proceso de toma de decisións e avaliando o problema da escaseza e os seus efectos, estimulando o alumnado para actuar en consecuencia. |
OBX2 |
|
• CA1.3. Xerar actitudes sensibles e comportamentos responsables e proactivos que contribúan a dar resposta aos retos actuais a partir do estudo de casos reais establecendo correspondencias entre a realidade mundial e as aprendizaxes adquiridas. |
OBX3 |
|
• CA1.4. Tomar conciencia dos problemas mundiais analizándoos a través de ferramentas económicas e empresariais. |
OBX3 |
|
• CA1.5. Comprender as respostas que ofrecen as empresas aos desafíos ambientais e retos económicos, analizando, a través de casos reais, as medidas que implementan. |
OBX6 |
|
• CA1.6. Propoñer alternativas e novas solucións aos desafíos ambientais e aos retos económicos actuais, analizando os efectos da transformación económica e social e recoñecendo a importancia que teñen a innovación e a revolución dixital na actividade empresarial. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• A escaseza e o tratamento do problema económico. – A escaseza e as súas implicacións. O custo de oportunidade. A escaseza e a eficiencia. O paradoxo do valor, o valor de uso e o valor de cambio dos bens. – A escaseza e o funcionamento do mercado. Os prezos como mecanismo de asignación de recursos ao transmitir información. Sistemas de asignación de recursos. – Os fallos do mercado e a intervención do sector público. Fallos do sector público e as súas implicacións. – O fluxo circular da renda. Oferta e demanda agregada. Análise das interrelacións (conexións) que existen entre os diversos elementos (agregados) da realidade económica. – A contorna financeira. Diñeiro e transaccións. Planificación e xestión das finanzas persoais: risco e beneficio. – Os obxectivos de desenvolvemento sustentable (ODS) e os retos económicos actuais. Estudo de casos. • Economía e outras disciplinas. – A economía como ciencia social. Principais problemas para a análise económica: a complexidade da realidade e a incorporación de supostos simplificadores. A dificultade para establecer leis xerais que non sexan de carácter probabilístico. A modelización matemática como ferramenta para a análise económica. |
|
|
– A análise económica e o individualismo metodolóxico. Outras alternativas de análises da realidade social. Perspectiva sociolóxica: o grupo social como unidade de análise económica. – Os individuos e o comportamento racional. Fallos da racionalidade: a racionalidade limitada. A economía do comportamento, a psicoloxía económica e a teoría da decisión. – Os axentes económicos e a maximización da súa utilidade: filosofía e economía: o utilitarismo e a felicidade. Utilitarismo como teoría ética fronte a outras posturas. A maximización do benestar social e o debate eficiencia versus equidade desde un punto de vista ético. O benestar social e a calidade de vida desde unha perspectiva sociolóxica. O benestar na psicoloxía positiva. A economía da felicidade e o paradoxo de Easterlin. – Economía e ecoloxía: cambio climático, desenvolvemento sustentable e economía circular. |
|
|
Bloque 2. Emprendemento |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Recoñecer e potenciar as destrezas emprendedoras propias, identificando e valorando previamente as habilidades que posúen persoas emprendedoras reais e analizando as súas competencias á hora de afrontar os retos que se lles presentan. |
OBX4 |
|
• CA2.2. Afrontar retos sinxelos da vida cotiá aplicando as destrezas propias que caracterizan unha persoa emprendedora. |
OBX4 |
|
• CA2.3. Coñecer a evolución na xestión de grupos e relacións humanas na empresa, comprendendo e valorando as tendencias actuais. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• A persoa emprendedora e intraemprendedora. Competencias, calidades e hábitos. A intelixencia emocional e a intelixencia executiva. • O espírito emprendedor: procura de necesidades e oportunidades. Adestramento da creatividade e proactividade. • Crenzas sobre emprendemento. O medo para emprender: a xestión do erro como unha oportunidade para aprender. • Competencias sociais. Tipos e aplicación. A xestión de grupos e a teoría das relacións humanas. • Misión e visión da persoa emprendedora. Creación e posta en marcha do seu proxecto emprendedor. Protección da idea, do produto e da marca. • Autoavaliación da persoa emprendedora. Ferramentas. |
|
|
Bloque 3. Actividade empresarial |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Recoñecer as tendencias e identificar a filosofía das empresas comprendendo as estratexias empresariais levadas a cabo por distintas entidades e analizando a súa evolución, así como os modelos de negocio desenvoltos valorando, con sentido crítico, a súa actividade empresarial. |
OBX5 |
|
• CA3.2. Distinguir os novos modelos de negocio desenvoltos por entidades pertencentes a diversos sectores e ámbitos analizando as súas posibilidades e limitacións no mercado. |
OBX5 |
|
• CA3.3. Comprender as respostas que ofrecen as empresas aos desafíos actuais, analizando a transformación económica e social que está a experimentar a sociedade. |
OBX6 |
|
• CA3.4. Propoñer alternativas e novas solucións aos desafíos actuais, analizando os efectos da transformación económica e social e recoñecendo a importancia que teñen a innovación e a revolución dixital na actividade empresarial. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• A revolución tecnolóxica. O poder da tecnoloxía. Os modelos de negocio. • Mercado e clientes. Márketing dixital. Novos modelos de negocio. • Cultura empresarial e xestión do talento. O liderado. O papel das mulleres na actividade empresarial. • O lugar de traballo. A empresa do futuro. Tendencias. • Estratexia e xestión da empresa. Transformación dixital. Innovación. Sustentabilidade. • Análise de casos: análise interna e externa. DAFO. Estratexia. |
|
13.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Economía, Emprendemento e Actividade Empresarial desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Economía, Emprendemento e Actividade Empresarial e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
2 |
4-5 |
1.2-5 |
1 |
1-2 |
|||
|
OBX2 |
2 |
2 |
1.2-5 |
4 |
1-2 |
|||
|
OBX3 |
2-5 |
1.2 |
4 |
1-2 |
||||
|
OBX4 |
1.1-1.2-3.1 |
1-3 |
2 |
|||||
|
OBX5 |
2 |
2 |
1 |
4 |
1-3 |
1-2 |
||
|
OBX6 |
2-3 |
4 |
5 |
4 |
4 |
1-2 |
||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, a igualdade de xénero, o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– A utilización de investigacións sobre a realidade empresarial e a análise de casos desde unha perspectiva teórico-práctica na que se estudarán diferentes estratexias empresariais e tamén as dificultades femininas para abordar o emprendemento, tanto nas liñas de financiamento como nos servizos, actividades e industrias que soen acometer.
– A énfase na potenciación das calidades propias e as dos outros, fomentando actitudes de esforzo, constancia e superación.
14. Educación Física.
14.1 Introdución.
A Educación Física en bacharelato formula dúas liñas de evolución claras. A primeira, dar continuidade ao traballo realizado na educación obrigatoria e aos retos clave que nela se abordan como, por exemplo, que o alumnado consolide un estilo de vida activo, goce da súa propia corporalidade e das manifestacións culturais de carácter motor, desenvolva activamente actitudes ecosocialmente responsables ou afiance o desenvolvemento de todos os procesos de toma de decisións que interveñen na resolución de situacións motrices. Estes elementos contribúen a que o alumnado sexa motrizmente competente, o que facilita o seu desenvolvemento integral, posto que a motricidade constitúe un elemento esencial da propia aprendizaxe. En segundo lugar, nesta etapa, a materia adopta un carácter propedéutico desta. Neste sentido, a evolución que experimentaron a actividade física, o deporte, a saúde e o uso do tempo libre explica o incremento exponencial que se produciu na oferta de titulacións e opcións laborais relacionadas con ela. A materia presenta unha gama de alternativas representativas da versatilidade da disciplina, que serven para achegar o alumnado a esta serie de profesións e posibilidades de estudo, xa sexa no ámbito universitario, no da formación profesional ou no dos ensinos deportivos.
Os descritores das competencias establecidos para o bacharelato, xunto cos obxectivos xerais desta etapa, establecen o punto de partida para a definición dos obxectivos desta materia. Este elemento curricular convértese no referente que cómpre seguir para lle dar forma á Educación Física que se pretende desenvolver: máis competencial, actual e adaptada ás necesidades da cidadanía do século XXI.
Os obxectivos da materia de Educación Física recollen e sintetizan estas liñas de traballo que, a través da capacitación do alumnado na planificación autónoma e a autorregulación da súa práctica física, buscan consolidar un estilo de vida activo e saudable ao longo da súa vida.
Na educación obrigatoria, a motricidade desenvolveuse a través de numerosas prácticas motrices, con diferentes lóxicas internas, con obxectivos variados, en contextos de certeza e incerteza e con distintas finalidades. Na etapa de bacharelato continuarase incidindo no dominio da competencia motriz e profundarase en compoñentes técnico-tácticos das súas manifestacións, así como nos factores que condicionan a súa adecuada posta en práctica.
Doutra banda, aínda que as capacidades de carácter cognitivo e motor sigan sendo claves para abordar con éxito diferentes situacións motrices, para o desenvolvemento integral seguirán sendo importantes en bacharelato, e especialmente de cara ao futuro persoal e profesional, as capacidades de carácter afectivo-motivacional, de relacións interpersoais e de inserción social. Deste xeito, o alumnado terá que ser capaz de xestionar as súas emocións e as súas habilidades sociais en contextos variados de práctica motriz, e a través doutros roles que rodean a actividade física.
As distintas manifestacións da cultura motriz seguirán constituíndo un elemento máis para abordar durante esta etapa. Nesta ocasión, ademais da propia experimentación motriz, preténdese progresar no coñecemento dos factores sociais, económicos, políticos ou culturais que foron dando forma a cada manifestación, para comprender mellor a súa evolución, así como os valores universais que fomentan.
Finalmente, deberase continuar insistindo na necesidade de convivir de maneira respectuosa co ambiente, desenvolvendo para iso actividades físico-deportivas en contextos variados e participando na súa organización desde formulacións baseadas na conservación e na sustentabilidade.
Os contidos da materia de Educación Física organízanse en seis bloques, que deberán desenvolverse en distintos contextos coa intención de xerar situacións motrices de aprendizaxe variadas.
O primeiro bloque, «Vida activa e saudable», aborda os tres compoñentes da saúde: benestar físico, mental e social, a través do desenvolvemento de relacións positivas en contextos de práctica físico-deportiva, atendendo ás recomendacións sobre actividade física saudable e utilitaria de organismos internacionais, nacionais e autonómicos, aproveitando o potencial dos recursos dixitais e rexeitando comportamentos antisociais, discriminatorios ou contrarios á saúde.
O segundo bloque, «Organización e xestión da actividade física», inclúe catro compoñentes diferenciados: a elección da práctica física, a preparación da práctica motriz, a planificación e autorregulación de proxectos motores, ademais da xestión da seguridade antes, durante e despois da actividade física e deportiva.
O terceiro bloque, «Resolución de problemas en situacións motrices», cun carácter transdisciplinario, aborda tres aspectos clave: a toma de decisións, o uso eficiente dos compoñentes cualitativos e cuantitativos da motricidade, e os procesos de creatividade motriz. Estes contidos deberán desenvolverse en contextos moi variados de práctica que, en calquera caso, responderán á lóxica interna da acción motriz desde a que se deseñaron: accións individuais, cooperativas, de oposición e de colaboración-oposición.
O cuarto bloque, «Autorregulación emocional e interacción social en situacións motrices», céntrase, por unha banda, en que o alumnado desenvolva os procesos dirixidos a regular a súa resposta emocional ante situacións derivadas da práctica de actividade física e deportiva, mentres que, por outro, incide no desenvolvemento das habilidades sociais e no fomento das relacións construtivas entre os participantes neste tipo de contextos motrices.
O quinto bloque, «Manifestacións da cultura motriz», engloba tres compoñentes: o coñecemento da cultura motriz tradicional, a cultura artístico-expresiva contemporánea e o deporte como manifestación cultural, profundando na perspectiva de xénero e nos factores que o condicionan. Cabe destacar os xogos e deportes tradicionais galegos que, xunto cos bailes e danzas propios de Galicia, supoñen un importante elemento de transmisión do noso patrimonio artístico e cultural, ademais de fomentar as relacións interxeracionais.
E, por último, o sexto bloque, «Interacción eficiente e sustentable coa contorna», incide sobre a interacción co medio natural e urbano desde unha tripla vertente: o seu uso desde a motricidade, a súa conservación desde unha visión sustentable e o seu carácter compartido desde unha perspectiva comunitaria da contorna.
14.2 Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Interiorizar o desenvolvemento dun estilo de vida activo e saudable, planificando responsable e conscientemente a súa actividade física a partir da autoavaliación persoal con base en parámetros científicos e avaliables, e axustando as prácticas motrices ás súas necesidades e motivacións persoais para satisfacer as súas demandas de lecer activo e de benestar persoal, así como coñecer posibles saídas profesionais asociadas á actividade física. |
|
• A adquisición deste obxectivo materializarase cando o alumnado, consciente de todos os elementos que condicionan a saúde e a actividade física, sexa capaz de telos en conta, adaptalos e coordinalos para xestionar, planificar e autorregular a súa propia práctica motriz e os seus hábitos de vida con base nos seus intereses e obxectivos persoais. • Este obxectivo de carácter transdisciplinario impregna a globalidade da materia de Educación Física, podendo abordarse desde a participación activa, a alimentación saudable, a educación postural, o coidado do corpo, o autoconcepto, a autoestima, a imaxe percibida no campo da actividade física e o deporte ou a análise dos comportamentos antisociais e os malos hábitos para a saúde que se poidan producir en contextos cotiáns e/ou vinculados co deporte e a práctica de actividade física, entre outros. Existen distintas fórmulas e contextos de aplicación para materializar estas aprendizaxes, que deben seguir traballándose en relación coa planificación persoal da práctica motriz (de forma clásica ou mediante aplicacións dixitais) ou a análise de diferentes aspectos para o mantemento dunha dieta saudable, pasando pola análise crítica de situacións que teñan que ver coa motricidade, ata os primeiros auxilios, a prevención e o coidado de lesións ou a participación nunha ampla gama de propostas físico-deportivas que acheguen contexto a todo o anterior a través da transferencia á súa vida cotiá. • O bo uso da tecnoloxía debe ser un aliado desde un punto de vista transdisciplinario na nosa materia, especialmente neste obxectivo, na loita contra o sedentarismo e as chamadas enfermidades hipocinéticas ocasionadas, en gran medida, polo aumento do tempo de exposición ás pantallas. |
|
OBX2. Adaptar autonomamente as capacidades físicas, perceptivo-motrices e coordinativas, así como as habilidades e destrezas motrices específicas das modalidades practicadas, a diferentes situacións con distintos niveis de dificultade, aplicando eficientemente procesos de percepción, decisión e execución adecuados á súa lóxica interna para resolver situacións motrices vinculadas con distintas actividades físicas funcionais, deportivas, expresivas e recreativas, e consolidar actitudes de superación, crecemento e resiliencia ao enfrontarse a desafíos físicos. |
|
• Este obxectivo implica tomar decisións axustadas ás circunstancias, definir metas, elaborar plans, secuenciar accións, executar o planificado, analizar que ocorre durante o proceso, cambiar de estratexia se é preciso e valorar finalmente o resultado. A bagaxe motora que o alumnado desta etapa posúe nestas idades permitiralle anticiparse ás distintas situacións e adaptar as súas habilidades motrices ás exixencias de cada situación. Esta vantaxe permitiralle focalizar a súa atención en aspectos que ata o de agora quedaban nun segundo plano, mellorando e perfeccionando así a súa execución técnico-táctica e identificando os erros máis habituais que se dan en cada situación para poder evitalos. |
|
• Estes aspectos deberán desenvolverse en contextos de práctica moi variados. Entre eles poderían destacarse os proxectos e montaxes, os desafíos físico-cooperativos, a dramatización e, por suposto, os deportes. En relación con estes últimos, é posible atopar distintas manifestacións segundo as súas características, desde xogos deportivos de invasión con ou sen oposición regulada, ata xogos de rede e muro, pasando por deportes de campo e bate, de albo e diana, de loita ou de carácter individual, procurando, na medida do posible e segundo o contexto particular de cada centro, priorizar as manifestacións máis descoñecidas para o alumnado, ou que destaquen polo seu carácter mixto ou inclusivo, ou que teñan presenza na súa contorna. |
|
OBX3. Difundir e promover novas prácticas motrices, compartindo espazos de actividade físico-deportiva con independencia das diferenzas culturais, sociais, de xénero e de habilidade, priorizando o respecto cara aos participantes e ás regras sobre os resultados, adoptando unha actitude crítica e proactiva ante comportamentos antideportivos ou contrarios á convivencia e desenvolvendo procesos de autorregulación emocional que canalicen o fracaso e o éxito nestas situacións, para contribuír autonomamente ao entendemento social e ao compromiso ético nos diferentes espazos nos que se participa, fomentando a detección precoz e o coñecemento das estratexias para abordar calquera forma de discriminación ou violencia. |
|
• Este obxectivo pretende superar as desigualdades e que se reproduzan comportamentos cívicos e democráticos nos contextos físico-deportivos. Para iso, incide na xestión persoal das emocións e no fomento de actitudes de superación, tolerancia á frustración e manexo do éxito e do fracaso en contextos de práctica motriz, mentres que no plano colectivo implica poñer en xogo habilidades sociais para afrontar a interacción coas persoas coas que se convive na práctica motriz. Trátase de dialogar, debater, contrastar ideas e poñerse de acordo para resolver situacións, expresar propostas, pensamentos e emocións, escoitar activamente e actuar con asertividade. Como consecuencia diso poderanse formular situacións nas que o alumnado teña que desempeñar roles diversos relacionados coa práctica física (participante, público, xuíz, persoal técnico, etc.) que axudarán a analizar e vivenciar as relacións sociais desde diferentes perspectivas. Este obxectivo pretende ir un paso máis aló nesta etapa, contribuíndo a xeneralizar e democratizar as prácticas motrices que se desenvolven no centro, así como os espazos de interacción nos que se reproduzan, fomentando a difusión de manifestacións deportivas que non están afectadas por estereotipos de xénero ou competencia motriz. |
|
OBX4. Analizar criticamente, e investigar, sobre as prácticas e manifestacións culturais vinculadas coa motricidade segundo a súa orixe e evolución, desde a perspectiva de xénero e desde os intereses económicos, políticos e sociais que condicionasen o seu desenvolvemento, practicándoas e fomentando a súa conservación para ser capaz de defender, desde unha postura ética e contextualizada, os valores que transmiten. |
|
• Este obxectivo profunda no concepto da cultura motriz pretendendo que o alumnado comprenda os valores que transmite e que fan interesante a súa conservación, xa que neles reside a clave da súa propia existencia e a súa principal achega á cultura global. Trátase de continuar consolidando a identidade propia a partir deste coñecemento en profundidade que permita analizar e comprender globalmente as súas manifestacións, así como os seus factores condicionantes. • Existen numerosas opcións para conseguir este obxectivo. A cultura motriz tradicional pode abordarse a través de xogos tradicionais, populares e autóctonos, danzas propias do folclore tradicional, xogos multiculturais ou danzas do mundo, entre outros. Para abordar a cultura artístico-expresiva contemporánea poden empregarse técnicas expresivas concretas, o teatro, representacións máis elaboradas, ou actividades rítmico-musicais con carácter artístico-expresivo. Ademais, nesta etapa, estes contidos poden enriquecerse incorporando elementos de crítica social, emocións ou coeducación ás representacións. |
|
OBX5. Implementar un estilo de vida sustentable e comprometido coa conservación e mellora da contorna, organizando e desenvolvendo accións de servizo á comunidade vinculadas á actividade física e ao deporte, asumindo responsabilidades na seguridade das prácticas, para contribuír activamente ao mantemento e coidado do medio natural e urbano e dar a coñecer o seu potencial entre os membros da comunidade. |
|
• Os esforzos nesta etapa irán dirixidos á consolidación dun estilo de vida sustentable e comprometido coa conservación e mellora da contorna. |
|
• O alumnado de bacharelato deberá participar en numerosas actividades en contextos naturais e urbanos que ampliarán a súa bagaxe motora e as súas experiencias fóra do contexto escolar. Tamén poderán deseñar e organizar actividades para outros, que ademais de respectar o ambiente e os seres vivos que nel habitan, tratarán de melloralo e concienciar diso. Este enfoque de responsabilidade ecolóxica e social, que considera o medio como un ben comunitario, podería dar lugar á organización de eventos e actividades físico-deportivas benéficas, moi na liña de formulacións como a aprendizaxe-servizo. • Desta forma, no que respecta ás contornas urbanas, pódense aproveitar os espazos ou instalacións próximas aos centros docentes, xa que ofrecen múltiples posibilidades de práctica. O mesmo ocorre no relativo ao medio natural, segundo a localización do centro, a súa contorna e a dispoñibilidade de acceso que teña a distintos enclaves naturais, tanto terrestres como acuáticos, é posible atopar unha variada gama de contextos de aplicación, afrontados desde a óptica dos proxectos dirixidos á interacción coa contorna desde un enfoque sustentable, no que tamén se inclúen as actividades complementarias e extraescolares tan vinculadas con este tipo de experiencias. |
14.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Educación Física 1º curso |
|
|
Bloque 1. Vida activa e saudable |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Planificar, elaborar e poñer en práctica de maneira autónoma un programa persoal de actividade física dirixido á mellora ou ao mantemento da saúde, aplicando os diferentes sistemas de desenvolvemento das capacidades físicas implicadas, segundo as necesidades e intereses individuais e respectando a propia realidade e identidade corporal, avaliando os resultados obtidos. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Incorporar de forma autónoma, e segundo as súas preferencias persoais, os procesos de activación corporal, autorregulación e dosificación do esforzo, alimentación saudable, educación postural e relaxación e hixiene durante a práctica de actividades motrices, reflexionando sobre a súa relación con posibles estudos posteriores ou futuros desempeños profesionais. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Actuar de forma crítica, comprometida e responsable ante os estereotipos sociais asociados ao ámbito do corporal e os comportamentos que poñan en risco a saúde, aplicando con autonomía e independencia criterios científicos de validez, fiabilidade e obxectividade á información recibida. |
OBX1 |
|
• CA1.4. Empregar de maneira autónoma aplicacións e dispositivos dixitais relacionados coa xestión da actividade física, respectando a privacidade e as medidas básicas de seguridade vinculadas á difusión pública de datos persoais. |
OBX1 |
|
Contidos |
|
|
• Saúde física. – Programa persoal de actividade física atendendo á frecuencia, volume, intensidade e tipo de actividade. – Autoavaliación das capacidades físicas e coordinativas como requisito previo á planificación: técnicas, estratexias e probas de valoración. |
|
|
– Identificación de obxectivos motrices, saudables, de actividade ou similares a alcanzar cun programa de actividade física persoal. – Avaliación do logro dos obxectivos do programa e reorientación de actividades a partir dos resultados. – Planificación para o desenvolvemento das capacidades físicas básicas: forza e resistencia. – Sistemas de adestramento. – Profesións vinculadas á actividade física e á saúde. – Dietas equilibradas segundo as características físicas e persoais. – Ferramentas dixitais para a xestión da actividade física. – Técnicas básicas de descarga postural e relaxación. – Exercicios compensatorios da musculatura segundo a actividade física. – Musculatura lumbo-pélvica para adestramento da forza. – Identificación de problemas posturais básicos e planificación preventiva da saúde postural en actividades específicas. • Saúde social. – Beneficios e regras da práctica de actividade física para a saúde individual ou colectiva. – Hábitos sociais e os seus efectos na condición física e a saúde. – Vantaxes e inconvenientes do deporte profesional. • Saúde mental. – Técnicas de respiración, visualización e relaxación para liberar tensión e os seus beneficios na atención e concentración. – Trastornos vinculados coa imaxe corporal. – Tipoloxías corporais predominantes na sociedade e análise crítica da súa presenza en publicidade, e medios de comunicación e redes sociais. |
|
|
Bloque 2. Organización e xestión da actividade física |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Coñecer e implementar de maneira responsable e autónoma medidas específicas para a prevención de lesións antes, durante e despois da actividade física, así como para a aplicación de primeiros auxilios ante situacións de emerxencia ou accidente, poñendo en práctica normas de seguridade individuais e colectivas, identificando as posibles transferencias que estes coñecementos teñen ao ámbito profesional e ocupacional. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Desenvolver proxectos motores de carácter individual, cooperativo ou colaborativo, xestionando autonomamente calquera imprevisto ou situación que poida ir xurdindo ao longo do proceso de forma eficiente, creativa e axustada aos obxectivos que se pretendan alcanzar. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Colaborar mostrando iniciativa durante o desenvolvemento de proxectos e producións motrices, liquidando de forma coordinada calquera imprevisto ou situación que poida ir xurdindo ao longo do proceso. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Xestión das medidas relacionadas coa planificación da actividade física e deportiva (tipo de deporte, material necesario, obxectivos da preparación, actividades e similares). • Selección responsable e sustentable do material deportivo. • Análise crítica de estratexias publicitarias. • Autoxestión de proxectos persoais de carácter motor. • Prevención de accidentes nas prácticas motrices. – Xestión do risco propio e do dos demais: planificación de factores de risco en actividades físicas, medidas colectivas de seguridade. – Protocolos ante alertas escolares. • Actuacións críticas ante accidentes. – Conduta PAS: protexer, avisar, socorrer. – Desprazamentos e transporte de accidentados. – Reanimación mediante desfibrilador automático (DEA) ou semiautomático (DESA). – Protocolo RCP (reanimación cardiopulmonar). – Técnicas específicas e indicios de accidentes cardiovasculares (manobra de Heimlich, sinais de ictus e similares). – Contido básico de caixa de primeiros auxilios. |
|
|
Bloque 3. Resolución de problemas en situacións motrices |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Desenvolver proxectos motores de carácter individual, cooperativo ou colaborativo, xestionando autonomamente calquera imprevisto ou situación que poida ir xurdindo ao longo do proceso de forma eficiente, creativa e axustada aos obxectivos que se pretendan alcanzar. |
OBX2 |
|
• CA3.2. Solucionar de forma autónoma situacións de oposición, colaboración ou colaboración-oposición en contextos deportivos ou recreativos con fluidez, precisión e control, aplicando de maneira automática procesos de percepción, decisión e execución en contextos reais ou simulados de actuación e adaptando as estratexias ás condicións cambiantes que se producen na práctica. |
OBX2 |
|
• CA3.3. Identificar, analizar e comprender os factores clave que condicionan a intervención dos compoñentes cualitativos e cuantitativos da motricidade na realización de xestos técnicos ou situacións motrices variadas, identificando erros comúns e propoñendo solucións para estes. |
OBX2 |
|
• CA3.4. Colaborar mostrando iniciativa durante o desenvolvemento de proxectos e producións motrices, liquidando de forma coordinada calquera imprevisto ou situación que poida ir xurdindo ao longo do proceso. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Toma de decisións. – Resolución de situacións motrices variadas axustando eficientemente os compoñentes da motricidade en actividades individuais. |
|
|
– Análise colectiva de resultados e reaxuste de actuacións para conseguir o éxito en actividades cooperativas. – Accións que provocan situacións de vantaxe con respecto ao adversario nas actividades de oposición. – Oportunidade, pertinencia e risco das accións nas actividades físico-deportivas de contacto a partir da análise dos puntos fortes e débiles propios e do rival. – Desempeño de roles variados en procedementos ou sistemas tácticos postos en práctica para conseguir os obxectivos do equipo. • Capacidades perceptivo-motrices en contexto de práctica: integración do esquema corporal; toma de decisións previas á realización dunha actividade motriz sobre os mecanismos coordinativos, espaciais e temporais, así como reaxuste da propia intervención para resolvela adecuadamente respecto a si mesmo, aos participantes e ao espazo no que se desenvolve a práctica. • Perfeccionamento das habilidades específicas dos deportes ou actividades físicas. • Creatividade motriz: creación de retos e situacións-problema coa resolución máis eficiente de acordo cos recursos dispoñibles. |
|
|
Bloque 4. Autorregulación emocional e interacción social en situacións motrices |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Organizar e practicar diversas actividades motrices, valorando o seu potencial como posible saída profesional e analizando os seus beneficios desde a perspectiva da saúde, o gozo, a autosuperación e as posibilidades de interacción social, adoptando actitudes de interese, esforzo, liderado e empatía ao asumir e desempeñar distintos roles relacionados con elas. |
OBX3 |
|
• CA4.2. Establecer mecanismos de relación e entendemento co resto de participantes durante o desenvolvemento de diversas prácticas motrices con autonomía e facendo uso efectivo de habilidades sociais de diálogo na resolución de conflitos e respecto ante a diversidade de competencia motriz, e situándose activa, reflexiva e criticamente fronte aos estereotipos, as actuacións discriminatorias e a violencia, así como coñecer as estratexias para a súa prevención, detección precoz e abordaxe. |
OBX3 |
|
• CA4.3. Comprender e contextualizar a influencia cultural e social das manifestacións motrices máis relevantes no panorama actual, analizando as súas orixes e a súa evolución ata a actualidade e rexeitando aqueles compoñentes que non se axusten aos valores dunha sociedade aberta, inclusiva, diversa e igualitaria. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Xestión do éxito e da fama en contextos físico-deportivos: exemplos, dificultades e estratexias. • Habilidades sociais: estratexias de inclusión doutras persoas nas actividades de grupo, animando á súa participación e respectando as diferenzas. • Medidas para fomentar a igualdade no deporte. • Desempeño de roles e funcións relacionados co deporte: arbitraxe, persoal técnico, participante, público e outros. • Identificación e rexeitamento de condutas contrarias á convivencia en situacións motrices. • Deporte e perspectiva de xénero: estereotipos de xénero en contextos físico-deportivos, presenza en medios de comunicación e redes sociais. |
|
|
Bloque 5. Manifestacións da cultura motriz |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Organizar e practicar diversas actividades motrices, valorando o seu potencial como posible saída profesional e analizando os seus beneficios desde a perspectiva da saúde, o gozo, a autosuperación e as posibilidades de interacción social, adoptando actitudes de interese, esforzo, liderado e empatía ao asumir e desempeñar distintos roles relacionados con elas. |
OBX3 |
|
• CA5.2. Comprender e contextualizar a influencia cultural e social das manifestacións motrices máis relevantes no panorama actual, analizando as súas orixes e a súa evolución ata a actualidade e rexeitando aqueles compoñentes que non se axusten aos valores dunha sociedade aberta, inclusiva, diversa e igualitaria. |
OBX4 |
|
• CA5.3. Crear e representar composicións corporais individuais ou colectivas, con e sen base musical, aplicando con precisión, idoneidade e coordinación escénica as técnicas expresivas máis apropiadas a cada composición para representalas ante as súas compañeiras e compañeiros ou outros membros da comunidade. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Os xogos e deportes tradicionais e autóctonos e o seu vínculo cultural: orixe, evolución, preservación e factores condicionantes. • Técnicas específicas de expresión corporal. • Práctica de actividades rítmico-musicais con intencionalidade estética ou artístico-expresiva. • Historias de vida significativas de deportistas profesionais de ambos os xéneros, exemplos de boas prácticas profesionais no deporte. • Deporte: análise crítica da súa influencia na sociedade. • Mercado, consumismo e deporte. • Saídas profesionais no ámbito deportivo. |
|
|
Bloque 6. Interacción eficiente e sustentable coa contorna |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.1. Promover e participar en actividades físico-deportivas en contornas urbanas e naturais terrestres ou acuáticas, interactuando con elas de maneira sustentable, minimizando o impacto ambiental que estas poidan producir reducindo ao máximo a súa pegada ecolóxica e desenvolvendo actuacións dirixidas á conservación e mellora das condicións dos espazos nos que se desenvolvan. |
OBX5 |
|
• CA6.2. Practicar e organizar actividades físico-deportivas no medio natural e urbano, asumindo responsabilidades e aplicando normas de seguridade individuais e colectivas para previr e controlar os riscos intrínsecos á propia actividade derivados da utilización dos equipamentos, a contorna ou a propia actuación dos participantes. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Fomento da mobilidade activa, segura, saudable e sustentable en actividades cotiás. A aprendizaxe da práctica ciclista urbana segura. • Análise das posibilidades da contorna natural e urbana e actuacións para a súa mellora desde o punto de vista da motricidade, para a práctica de actividade física e deporte: equipamentos, accesibilidade, usos e necesidades. |
|
|
• Prevención de riscos asociados ás actividades e os derivados da propia actuación e da do grupo. • Materiais e equipamentos: manexo segundo as súas especificacións técnicas. • Uso sustentable e conservación de recursos urbanos e naturais para a práctica de actividade física. • Promoción e usos creativos da contorna desde a motricidade. |
|
14.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Educación Física desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Educación Física e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
2-5 |
1-4 |
1.1-1.2-5 |
3 |
||||
|
OBX2 |
1.2-4 |
2-3 |
||||||
|
OBX3 |
5 |
3 |
1.1-2-5 |
3 |
||||
|
OBX4 |
3 |
5 |
1.2 |
1 |
1 |
|||
|
OBX5 |
5 |
1.2-2 |
4 |
1 |
||||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– A Educación Física nesta etapa terá un carácter motriz, práctico e vivencial, que incremente a actividade física efectiva do alumnado.
– A asimilación das aprendizaxes e a adaptación ao traballo das capacidades condicionais do alumnado en Educación Física determinan a distribución das sesións semanais en diferentes días.
– As situacións de aprendizaxe integrarán procesos orientados á adquisición da competencia motriz e das competencias clave e deberán enfocarse desde diferentes bloques, evitando centrarse nun de maneira exclusiva e, articulando elementos plurais como: metodoloxías de carácter participativo, novos modelos pedagóxicos, o tipo e a intención das actividades formuladas, a organización dos grupos, a consolidación dunha autoestima positiva, autonomía, reflexión e responsabilidade ou a creación dunha conciencia de grupo-clase.
– Todos estes procesos deben establecerse en función da interacción dos criterios de avaliación e os contidos, o profesorado, o alumnado, o contexto e os recursos, considerando especialmente as tecnoloxías dixitais desenvolvidas nos últimos tempos en diferentes ámbitos da Educación Física; pero, sobre todo, tendo claro por que e para que se utilizan. Isto, pola súa vez, permitirá experimentar e evidenciar o carácter propedéutico da materia.
– A atención á diversidade deberá ser personalizada, tanto para a prevención das dificultades de aprendizaxe e a implantación de mecanismos de reforzo tan pronto se detecten, como para atender os diferentes ritmos ou formas de aprendizaxe do alumnado.
– Pola vital influencia do movemento na aprendizaxe, recoméndase o desenvolvemento transdisciplinario de distintas situacións que o incorporen como recurso educativo, así como enfoques e proxectos interdisciplinarios e significativos, na medida en que sexa posible, usando estratexias para traballar transversalmente a competencia motriz, a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, ou o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– Deberase ter en conta a regulación dos procesos comunicativos, o desenvolvemento das relacións interpersoais, a conversión de espazos e materiais en oportunidades de aprendizaxe ou a transferencia do coñecemento adquirido a outros contextos sociais próximos que permitan comprobar o valor e a utilidade do aprendido; aspecto este último clave para unha sociedade máis xusta e equitativa.
– O grao de desenvolvemento e consecución dos diferentes obxectivos da materia será avaliado a través dos criterios que constitúen o referente para levar a cabo este proceso. A relación existente entre os criterios de avaliación e os contidos permitirá integrar e contextualizar a avaliación no seo das situacións de aprendizaxe ao longo da etapa.
– Os contidos asociados aos criterios de avaliación de cada bloque en cada nivel serán concretados na programación didáctica, de forma que cada centro poida determinalos en función das instalacións e recursos materiais dispoñibles, ademais das características da contorna onde se localiza.
– O departamento didáctico, logo dunha reflexión, debe formular con criterios consensuados unha estratexia metodolóxica común para desenvolver ao longo do proceso de ensino e aprendizaxe considerando, ademais, que a promoción da práctica diaria do deporte e o exercicio físico por parte do alumnado durante a xornada escolar forma parte do seu desenvolvemento integral. Así mesmo, promoverase darlle continuidade á materia de Educación Física ao longo de toda a etapa, tendo en conta as diferentes opcións que nos ofrece a organización curricular do bacharelato.
– Deberá procurarse a implicación das familias como un factor clave para facer do alumnado auténticos suxeitos activos dunha xestión autónoma e comprometida cun estilo de vida activo e saudable.–
15. Empresa e Deseño de Modelos de Negocio.
15.1. Introdución.
O mundo da empresa está presente de forma cotiá nos medios de comunicación, formando parte da vida de millóns de persoas e repercutindo en todos os fogares. O coñecemento sobre a empresa constitúe un paso esencial para comprender o funcionamento global da economía, pola interrelación que existe entre a empresa e o contexto no que leva a cabo a súa actividade.
A materia de Empresa e Deseño de Modelos de Negocio ten como finalidade que o alumnado comprenda e analice como responden as empresas aos desafíos que se lles presentan, empregando un enfoque actualizado e, sobre todo, adaptado á realidade, onde o factor clave da súa actividade reside na innovación, ao ser esta en moitos casos o elemento determinante da súa supervivencia.
Esta materia de modalidade, integrada no segundo curso do bacharelato de Humanidades e Ciencias Sociais, persegue dous obxectivos: por unha banda, aproximar o alumnado ao coñecemento da empresa como catalizador do desenvolvemento económico, salientando a innovación como aspecto fundamental da actividade empresarial, e aos valores propios da responsabilidade social corporativa; e pola outra, fomentar unha cultura emprendedora que potencie a creatividade, o espírito de innovación, a reflexión crítica e a toma de decisións fundamentais que permitan deseñar unha proposta de modelo de negocio e analizar a súa viabilidade.
O deseño da materia toma coma referentes os descritores operativos que concretan o desenvolvemento competencial esperado para o alumnado de bacharelato. Ademais, ten en conta os obxectivos fixados na lexislación vixente, contribuíndo a afianzar «o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico».
Desta forma e partindo de xeito especial das competencias emprendedora, cidadá, persoal, social e de aprender a aprender adquiridas en etapas educativas previas, achéganse elementos que ao tempo que permiten comprender o funcionamento das empresas, as oportunidades e as dificultades ás que se enfrontan, integran outros relacionados coa reflexión crítica e construtiva e a proposta de solucións a problemas e retos actuais.
A consecución dos fins propostos desenvólvese a través de aprendizaxes significativas, funcionais e de interese para o alumnado, e organízase arredor da adquisición duns obxectivos que tratan, en primeiro lugar, sobre a importancia que a actividade empresarial e o emprendemento teñen na transformación social. En segundo lugar, sobre o coñecemento do contexto para determinar as interrelacións entre este e as empresas. En terceiro lugar, sobre o funcionamento e estrutura interna das empresas e a proposta de novos modelos de negocio. En cuarto lugar, sobre a utilización de ferramentas innovadoras e a valoración do uso de estratexias comunicativas por parte das empresas. En quinto e último lugar, sobre a avaliación do modelo de negocio proposto, utilizando ferramentas de análise empresarial que permitan determinar a súa viabilidade. O aprendido ao longo de todo este proceso deberá capacitar o alumnado para redactar e presentar un plan básico de empresa.
Os criterios de avaliación van dirixidos a comprobar o grao de adquisición dos obxectivos propostos, isto é, o desempeño no ámbito cognitivo, instrumental e actitudinal que poida ser aplicado a situacións ou actividades do ámbito persoal, social e académico cunha futura proxección profesional.
Os criterios de avaliación e os contidos que contribúen á consecución dos obxectivos estrutúranse en catro bloques. O primeiro céntrase en coñecer a orixe dun proxecto empresarial: a persoa que arrisca e leva a cabo a actividade, nun contexto de responsabilidade social, igualdade e inclusión, sendo consciente das tendencias cambiantes do mercado e da importancia da innovación como factor clave de supervivencia. O segundo bloque oriéntase cara á análise das diferentes áreas funcionais da empresa, que constitúen os eixes fundamentais de calquera modelo de negocio, desde os máis tradicionais ata os máis innovadores. O terceiro inclúe, por unha banda, o estudo de padróns de modelos de negocio e diríxese a ofrecerlle ao alumnado exemplos vixentes que poden servir como fonte inspiradora para outras propostas que xeren valor e se adapten a novos contextos; e pola outra, presenta aqueles recursos e ferramentas que ofrecen maiores posibilidades creativas e de innovación, e que poden ser aplicados nas diferentes fases do proceso. Por último, o cuarto bloque vincúlase cos contidos que permiten aplicar ferramentas de análise empresarial para determinar a viabilidade do proxecto. Este bloque incorpora a análise das contas anuais coa finalidade de redactar un plan básico de empresa adaptado a un contexto determinado.
Finalmente, proponse un enfoque teórico-práctico da materia a través da simulación dun modelo de negocio que permita abordar os diferentes bloques de contido, poñelos en práctica e avaliar a viabilidade do modelo presentado. Desta forma, tras unha investigación sobre os eixes que sustentan un modelo de negocio e o debate de cuestións relativas á responsabilidade social corporativa, a inclusión e o papel das mulleres emprendedoras, poderase deseñar unha proposta adaptada a unha situación concreta, empregando as diferentes ferramentas recollidas nos contidos anteriores e propoñendo solucións aos desequilibrios encontrados.
15.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Analizar a actividade empresarial e emprendedora, recoñecendo o poder de transformación que exercen na sociedade e reflexionando sobre o valor da innovación e a dixitalización neste proceso, para comprender o papel que desempeñan dentro do funcionamento global da economía actual. |
|
• Entender a realidade desde unha perspectiva económica é fundamental para comprender mellor o mundo no que vivimos, por iso é importante que o alumnado coñeza o papel que as persoas emprendedoras e as empresas exercen como elementos transformadores do contexto actual, caracterizado polo seu gran dinamismo e pola rápida incorporación das novas tecnoloxías e as súas múltiples aplicacións. Todo isto está a cambiar non só a estrutura produtiva global, senón tamén a estrutura económica e social no seu conxunto, convertendo a innovación no elemento crucial para calquera empresa. • Se o alumnado é capaz de comprender o que acontece ao seu arredor, poderá adoptar decisións que lle permitan mellorar tanto a súa vida como a da sociedade na que se integra. |
|
OBX2. Investigar o contexto económico e social e a súa influencia na actividade empresarial, analizando as interrelacións empresas-contexto e identificando estratexias viables que partan dos criterios de responsabilidade social corporativa, da igualdade e a inclusión, para valorar a capacidade de adaptación das empresas. |
|
• A análise da realidade desde unha perspectiva económica e social permite que o alumnado tome conciencia, por unha banda, dos efectos da contorna sobre a empresa e, pola outra, das consecuencias da actividade empresarial sobre a propia sociedade ou o ambiente, entre outros aspectos. • As empresas non son organizacións alleas ao que acontece ao seu arredor, polo que é imprescindible comprender como os elementos, tanto do contexto xeral coma do específico, van influír nas decisións adoptadas. • Espertar a curiosidade e ter unha visión aberta sobre a realidade constitúe o punto de partida da investigación do contexto socioeconómico. Este coñecemento permitiralle ao alumnado identificar problemas e propor solucións que melloren o benestar social, mais sen esquecer que estas mesmas solucións poden producir esgotamento de recursos, precariedade, desigualdade e outros efectos externos. Por isto é fundamental que o alumnado valore o esforzo que realizan as empresas ao alinear os seus obxectivos cos obxectivos de desenvolvemento sustentable (ODS), integrando a responsabilidade social corporativa (RSC), contribuíndo así a diminuír estes desaxustes e sendo capaz de xerar unha proposta de valor orientada a alcanzar unha sociedade máis equitativa e sustentable, sen deixar de adaptarse con rapidez á contorna e ás necesidades dos consumidores e consumidoras. |
|
OBX3. Recoñecer e comprender modelos de negocio actuais comparándoos con outros tradicionais, aplicando estratexias e ferramentas que faciliten o deseño creativo e propoñendo modelos de negocio que, achegando valor, permitan satisfacer necesidades e contribuír ao benestar económico e social. |
|
• Na actualidade, as empresas, desde as máis tradicionais ata as máis tecnolóxicas, conviven en medios dinámicos. Estes últimos caracterízanse pola rapidez coa que se producen os cambios e a complexidade dos problemas a afrontar, xerando unha enorme incerteza sobre o futuro e provocando un grande impacto nas decisións estratéxicas empresariais. • Os novos modelos de negocio como, por exemplo, long tail, freemium, multiplataforma e app, permiten que as empresas se enfronten a estes contextos e actúen con axilidade. O alumnado debe coñecer estes modelos e ser quen de propor e deseñar outros novos con creatividade e espírito innovador. • Para xerar modelos de negocio proponse o uso da ferramenta do lenzo CANVAS, coa que o alumnado elaborará a súa proposta de valor, sen esquecer a análise de actividades, recursos e asociacións clave, así como as canles e as relacións con clientes, estrutura de custos e fontes de ingresos. Xunto a esta ferramenta poden traballarse outras complementarias, como o mapa de empatía de clientes e o pensamento visual, entre outras. • As empresas na actualidade propóñense como obxectivos a xeración de riqueza, a innovación e o afán de mellora continua e de adaptación ao contexto; mais tamén, a satisfacción das necesidades dos seus clientes e contribuír ao benestar económico e social. Por todo isto, cómpre que o alumnado comprenda que esta dualidade é complementaria desde o punto de vista empresarial. |
|
OBX4. Valorar e seleccionar estratexias comunicativas de aplicación ao mundo empresarial, utilizando novas fórmulas e obtendo a información que se xera tanto no ámbito interno como externo da empresa, para xestionar eficazmente a información necesaria no proceso de toma de decisións e a súa correcta transmisión. |
|
• A obtención de información xunto a un sistema eficaz de comunicación resultan esenciais para lograr obxectivos en calquera ámbito. Esta cuestión adquire especial relevancia no mundo empresarial, onde o fluxo de información vai ser utilizado non só pola empresa, senón tamén polo resto de axentes que interactúan con ela. Todo isto lévase a cabo a través do uso de novas estratexias comunicativas moi ligadas ás novas tecnoloxías. Relacionado co anterior, o alumnado debe coñecer estratexias de comunicación eficaces e áxiles na xestión e intercambio de información entre a empresa e os axentes da súa contorna, e saber aplicar diferentes ferramentas comunicativas como a narración de historias ou storytelling e o discurso do ascensor ou elevator |
|
pitch. En todo este proceso resulta esencial desenvolver unha actitude cooperativa e respectuosa na forma de comunicarse, aprendendo a argumentar, escoitar e a transmitir eficazmente o que se pretende dar a coñecer. • Ademais, a globalización económica propia do século XXI implica que as empresas estean cada vez máis internacionalizadas e se comuniquen con maior frecuencia noutras linguas. Para isto é fundamental que o alumnado se exercite no uso de distintos idiomas, comunicándose con corrección e autonomía ante diferentes situacións. |
|
OBX5. Realizar a análise previsional do modelo de negocio deseñado, aplicando as ferramentas de análise empresarial necesarias para comprender o proceso levado a cabo e validar a proposta presentada. |
|
• As distintas ferramentas de análise empresarial aplicadas en diferentes momentos do proceso permiten obter información útil para validar a proposta do modelo de negocio. A validación débese facer nun escenario simulado concreto, ofrecéndolle ao alumnado unha visión global de todo o proceso e, ao mesmo tempo, permitindo a rectificación de calquera decisión adoptada ata ese momento. • A información obtida, as decisións adoptadas coa súa correspondente xustificación e os resultados procedentes das ferramentas de análise utilizadas supoñen a base para que o alumnado confeccione un plan de negocio básico. • Deste modo, preténdese que o alumnado empatice e se poña no lugar da persoa emprendedora, adquirindo unha perspectiva integral de todo o proceso levado a cabo e que aprenda tanto dos acertos como dos erros. |
15.3. Criterios de avaliación e contidos.
2º curso.
|
Materia de Empresa e Deseño de Modelos de Negocio 2º curso |
|
|
Bloque 1. A empresa e a súa contorna |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Comprender a importancia da actividade empresarial e o emprendemento na economía actual, recoñecendo o poder de transformación que exercen na sociedade e reflexionando sobre o valor da innovación e a dixitalización. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Analizar o papel da I+D+i no desenvolvemento social e empresarial, identificando novas tendencias e tecnoloxías que teñen un alto impacto na economía. |
OBX1 |
|
• CA1.3.Valorar a capacidade de adaptación áxil, responsable e sustentable das empresas aos cambios do contexto e ás exixencias do mercado, investigando o contexto económico e social e a súa influencia na actividade empresarial. |
OBX2 |
|
• CA1.4. Coñecer os distintos tipos de empresa, os seus elementos e funcións, así como as formas xurídicas que adoptan relacionando cada unha delas coa responsabilidade legal dos seus propietarios e xestores e coas exixencias de capital. |
OBX2 |
|
• CA1.5. Identificar e analizar as características do contexto no que a empresa desenvolve a súa actividade, explicando, a partir destas, as distintas estratexias e decisións adoptadas e as posibles implicacións sociais e medioambientais da súa actividade. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• O empresario ou a empresa. Perfís. • A empresa. Clasificación. Localización e dimensión da empresa. Marco xurídico que regula a actividade empresarial. • O contexto empresarial. Responsabilidade social corporativa. Muller e emprendemento. Inclusión e emprendemento. • A empresa, dixitalización e innovación. I+D+i. Teorías da innovación. Tipos de innovación. Tendencias emerxentes. Estratexias de innovación. |
|
|
Bloque 2. O modelo de negocio e de xestión |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Identificar e analizar as distintas políticas empresariais de xestión, contratación e formación de recursos humanos, valorando e recoñecendo as actuacións das empresas en materia de igualdade e inclusión. |
OBX2 |
|
• CA2.2. Comprender o concepto de modelo de negocio como unha forma de lles dar resposta ás necesidades actuais, comparando distintos modelos, desde os máis tradicionais aos máis innovadores. |
OBX3 |
|
• CA2.3. Analizar as características organizativas e funcionais da empresa, explicando, a partir delas, as decisións de planificación, xestión e optimización de actividades, recursos e asociacións clave dun modelo de negocio innovador. |
OBX3 |
|
• CA2.4. Analizar e tomar decisións sobre os procesos produtivos desde a eficiencia e a produtividade, definindo o soporte necesario para facer realidade un modelo de negocio. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Analizar e tomar decisións sobre investimento e financiamento, aplicando métodos de selección de investimentos e recoñecendo as vantaxes e inconvenientes das distintas fontes de financiamento empresarial. |
OBX3 |
|
• CA2.6. Analizar as características do mercado, explicando, de acordo con elas, a proposta de valor, canles, relacións con clientes e fontes de ingresos dun modelo de negocio innovador. |
OBX3 |
|
• CA2.7. Analizar e explicar a situación económico-financeira da empresa a partir da información recollida nas contas anuais, indicando as posibles solucións aos desequilibrios atopados e analizando o impacto dos tributos que ten que satisfacer a empresa. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Empresa e modelo de negocio. • A función comercial. Segmento de clientes. A proposta de valor. Canles. Relacións con clientes. Fontes de ingresos. Estratexias de márketing. • A función produtiva. Proceso produtivo. Eficiencia e produtividade. Actividades clave. Recursos clave. Asociacións clave. Estrutura de custos: clasificación e cálculo de custos. • A xestión dos recursos humanos. Formación e funcionamento de equipos áxiles. Habilidades que demanda o mercado de traballo. A contratación e as relacións laborais da empresa. As políticas de igualdade e de inclusión nas empresas. • A función financeira. Estrutura económica e financeira. Investimento. Valoración e selección de investimentos. Recursos financeiros. Análise de fontes alternativas de financiamento interno e externo. • A información na empresa: obrigas contables. Composición e valoración do patrimonio. Contas anuais e imaxe fiel. Elaboración do balance e da conta de perdas e ganancias. |
|
|
• Fiscalidade empresarial: principais tributos que gravan a actividade empresarial. |
|
|
Bloque 3. Ferramentas para innovar en modelos de negocio e de xestión |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Valorar a capacidade de adaptación áxil, responsable e sustentable das empresas ás exixencias do mercado, explorando ideas, escenarios futuros e novos padróns e modelos de negocio. |
OBX2 |
|
• CA3.2. Coñecer as distintas estratexias e ferramentas de deseño creativo, aplicando estas á xeración dun modelo de negocio transformador que permita dar resposta ás necesidades actuais. |
OBX3 |
|
• CA3.3. Xestionar eficazmente a información e facilitar o proceso de toma de decisións a partir da información obtida, tanto no ámbito interno como externo da empresa, aplicando estratexias e novas fórmulas comunicativas. |
OBX4 |
|
• CA3.4. Seleccionar estratexias de comunicación aplicadas ao mundo empresarial, utilizando novas fórmulas comunicativas que faciliten a xestión eficaz da información e a súa transmisión. |
OBX4 |
|
• CA3.5. Coñecer as ferramentas necesarias que permitan expoñer o proxecto de modelo de negocio, espertando o interese e cativando os demais coa proposta de valor presentada. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• O lenzo de modelo de negocio e de xestión: concepto, áreas, bloques, utilidade e padróns de modelos de negocio. • O punto de vista dos clientes: mapa de empatía. • A creatividade aplicada ao deseño do modelo de negocio e de xestión. O proceso de creatividade: diverxencia e converxencia. Dinámicas de xeración de novas ideas de modelos de negocio. • A competencia e os nichos de mercado. • As ferramentas de organización de ideas: Pensamento visual ou Visual Thinking. Capacidade de síntese. Ideación. Comunicación. • O prototipado: concepto e utilidade. Posibilidades de prototipado: bens, servizos e aplicacións. • As ferramentas de presentación dun proxecto ou idea. Metodoloxía: narración de historias ou storytelling e o discurso no ascensor ou elevator pitch. Outras metodoloxías. • Os escenarios: exploración de ideas, escenarios futuros e novos modelos de negocio. • Outras ferramentas para innovar en modelos de negocio e de xestión. |
|
|
Bloque 4. Estratexia empresarial e métodos de análise da realidade empresarial: estudo de casos e simulación |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Validar a proposta de modelo de negocio deseñado dentro dun contexto determinado, definíndoo a partir das tendencias clave do momento, a situación macroeconómica, o mercado e a competencia, comprendendo todo o proceso levado a cabo e aplicando técnicas de estudo previsional e ferramentas de análise empresarial. |
OBX5 |
|
• CA4.2. Determinar previsionalmente a estrutura de ingresos e custos, calculando o seu beneficio e limiar de rendibilidade a partir do modelo de negocio proposto. |
OBX5 |
|
• CA4.3. Elaborar un plan de negocio básico sobre un escenario simulado concreto, xustificando as decisións tomadas. |
OBX5 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.4. Determinar a estratexia de propiedade industrial da empresa, establecendo as liñas de actuación en materia de protección de idea, produto e marca. |
OBX5 |
|
• CA4.5. Valorar a situación económico-financeira da proposta presentada, analizando e interpretando a información recollida tanto no balance como na conta de perdas e ganancias e indicando as posibles solucións aos desequilibrios encontrados. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• O contexto do modelo de negocio. Previsión: tendencias clave. Macroeconomía: variables macroeconómicas. Competencia: forzas competitivas. • A avaliación previa de modelos de negocio: análise DAFO, análise previsional de ingresos e custos e o limiar de rendibilidade. • A validación do modelo de negocio. Lean Startup. Desenvolvemento de clientes. Desenvolvemento de produto áxil. • A protección da idea, do produto e da marca. • A toma de decisións. Estratexias. Simulación en folla de cálculo. Redacción dun plan de negocios básico. • A análise de resultados: estudo de mercado, análise e interpretación da información contable e análise de estados financeiros. |
|
15.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Empresa e Deseño de Modelos de Negocio desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Empresa e Deseño de Modelos de Negocio e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
2 |
2-5 |
1.2-4 |
1 |
1-2 |
|||
|
OBX2 |
2-3 |
4 |
1 |
2-5 |
4 |
1 |
||
|
OBX3 |
2-3 |
2-4 |
4 |
3 |
1 |
|||
|
OBX4 |
1-3 |
1-2 |
3 |
4 |
2 |
|||
|
OBX5 |
2-3 |
1.1-5 |
1-2-3 |
|||||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, a igualdade de xénero, o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– A utilización dun enfoque teórico-práctico a través dunha proposta de modelo de negocio que permita abordar os distintos bloques de contido, poñelos en práctica e avaliar a súa viabilidade.
– O debate de cuestións relativas á responsabilidade social corporativa, a inclusión ou o papel das mulleres emprendedora e a promoción entre as mulleres de negocios con bases diferentes aos do sector servizos.
– A énfase en que o alumnado se converta no verdadeiro protagonista do proceso de toma de decisións, investigando para dispoñer da información necesaria que lle permita redactar e comunicar un plan básico de empresa.
16. Filosofía.
16.1. Introdución.
As actuais sociedades democráticas, inseridas nun mundo globalizado en permanente cambio e composto por unha mestura de persoas e comunidades, proxectos e intereses, requiren un pensamento racional e crítico que forneza a mocidade de ferramentas para comprender o mundo complexo que nos rodea e, ao tempo, que proporcione instrumentos para edificar e consolidar unha sociedade libre, igual e xusta. A materia de Filosofía capacita o alumnado para o exercicio do pensamento crítico e independente, co que alcanzar unha mellor comprensión do mundo globalizado e de si mesmo, de tal xeito que poida analizar, entender e propor solucións aos desafíos materiais, intelectuais e morais do século XXI.
A filosofía asume daquela unha dobre vertente de grande interese para o alumnado: por unha banda, de xeito absoluto achégalle reflexión e lucidez á persoa para que poida entenderse a si mesma e a realidade que a rodea e, por outra, axuda decididamente a formar unha cidadanía reflexiva, lúcida, participativa, comprometida coas institucións democráticas e con habilidades prácticas para a resolución dos problemas específicos das sociedades democráticas avanzadas.
O valor da indagación que promove a materia de Filosofía impulsa o alumno á reflexión argumentada sobre os aspectos xerais da existencia e da vida en sociedade, descubrindo deste xeito os móbiles derradeiros das posicións adoptadas. En suma, a materia de Filosofía proporciona a visión e a comprensión necesaria para realizar estas tarefas desde un prisma claramente holístico, que ha de incentivar un alumnado activo, curioso, argumentativo, reflexivo e innovador.
A materia de Filosofía, pola radical actitude cognoscitiva que representa e a variedade de temas e aspectos dos que trata, proporciona un espazo idóneo para o desenvolvemento integrado das competencias clave e dos obxectivos da etapa de bacharelato. Neste sentido, a indagación sobre problemas universais e fundamentais, tales como os referidos á natureza última da realidade, a verdade, a xustiza, a beleza ou a propia identidade e dignidade humanas, xunto á reflexión crítica sobre as ideas e prácticas que constitúen a nosa contorna cultural, serven, simultaneamente, ao propósito de promover a madurez persoal e social do alumnado e ao desenvolvemento, tanto da súa dimensión intelectual como daqueles outros aspectos éticos, políticos, cívicos, emocionais e estéticos que configuran a súa personalidade.
Así, a materia de Filosofía en bacharelato ten, en primeiro lugar, a finalidade de ofrecer un marco conceptual e metodolóxico para a análise das inquietudes esenciais e existenciais do alumnado de bacharelato, na que este poida abordar persoalmente as grandes preguntas e propostas filosóficas e emprender unha reflexión crítica sobre o sentido e valor dos distintos coñecementos, actividades e experiencias que configuran a súa contorna vital e formativa. En segundo lugar, a educación filosófica resulta imprescindible para a articulación dunha sociedade democrática sobre principios, valores e prácticas éticas, políticas e cívicas cuxa lexitimidade e eficacia precisan da deliberación dialóxica, a convicción racional e a autonomía de xuízo da cidadanía. A Filosofía, por último, supón tamén unha reflexión crítica sobre as emocións e os sentimentos, presentes en todos os ámbitos, desde a estética á teorética pasando pola ética e, a miúdo, esquecidos nos currículos.
A materia de Filosofía atende estes tres propósitos a través do desenvolvemento conxunto dunha serie de obxectivos representativos, case todos eles, das fases habituais do proceso de crítica e exame dialéctico de problemas e hipóteses filosóficas. Dado o carácter eminentemente maiéutico de devandito proceso, tales obxectivos deben ser, ademais, necesariamente implementados no marco metodolóxico dun ensino, en boa medida dialóxico, que tome como centro de referencia a propia indagación filosófica do alumnado.
Os tres primeiros obxectivos, de marcado carácter transversal, refírense á adquisición dunha perspectiva holística e interdisciplinaria para analizar as cuestións filosóficas fundamentais, discriminando o substantivo do accidental. Esta tarefa require, pola súa vez, do desenvolvemento de obxectivos referidos ao manexo e produción crítica e rigorosa de información, ao uso e identificación de argumentos e á práctica do diálogo como proceso cooperativo de coñecemento. A práctica do diálogo, algo formalmente constitutivo do exercicio filosófico, implica, pola súa vez, como outro dos obxectivos que hai que desenvolver, o recoñecemento do carácter plural e non dogmático das ideas e teorías filosóficas, así como a implementación do devandito recoñecemento na dobre tarefa, crítica e construtiva, de contrastalas e descubrir a oposición e a complementariedade entre elas. A actividade filosófica ha de procurar, ademais, o desenvolvemento de facultades útiles para a formación integral da personalidade do alumnado, co obxecto de afrontar con éxito os desafíos persoais, sociais e profesionais que trae consigo un mundo, como o noso, en perpetua transformación e sementado de incertezas. Así, a adquisición dunha perspectiva global e interdisciplinaria dos problemas, a facultade para xerar un pensamento autónomo á vez que rigoroso sobre asuntos esenciais, e o desenvolvemento dunha posición e un compromiso propio fronte aos retos do século XXI, son elementos imprescindibles para o logro da plena madurez intelectual, moral, cívica e emocional de alumnas e alumnos. Finalmente, o cuarto e derradeiro obxectivo abrangue o recoñecemento das diversas concepcións e ideas sobre os problemas filosóficos fundamentais da filosofía. Perséguese que o alumnado comprenda as ideas e teorías filosóficas das máis grandes pensadoras e pensadores a través dunha análise crítica das diversas teses e dos problemas aos que responden, promovendo unha actitude aberta e tolerante ao tempo que crítica e creativa.
En canto aos criterios de avaliación, estes formúlanse en relación directa a cada un dos obxectivos xa expostos, e han de entenderse como ferramentas de diagnóstico e mellora en relación co nivel de desempeño que se espera da adquisición daquelas. É por iso polo que, en conexión cos contidos, deben atender tanto aos procesos como aos propios produtos da aprendizaxe, requirindo, para a súa adecuada execución, de instrumentos de avaliación variados e axustables aos distintos contextos e situacións de aprendizaxe nos que haxa de concretarse o desenvolvemento das competencias.
Os contidos, distribuídos en tres grandes bloques, están dirixidos a dotar o alumnado dunha visión básica e de conxunto do rico e complexo campo de estudo que comprende a filosofía, malia que en cada caso, e atendendo á idiosincrasia do alumnado, ao contexto educativo ou a outros criterios pedagóxicos ou científicos, se poderá profundar nuns máis ca noutros, ademais de agrupalos e articulalos a conveniencia. Así, tras un primeiro bloque de contidos dedicado á natureza da propia actividade filosófica e á súa vinculación cos problemas da condición humana, desenvólvense outros dous bloques, un de natureza especialmente teórica dedicado á análise de cuestións básicas sobre o coñecemento e a realidade, e outro consagrado á filosofía práctica, isto é, á análise dos problemas relativos á ética, á filosofía política e á estética. No deseño e distribución de bloques de criterios de avaliación e contidos buscouse o equilibrio e o diálogo entre distintas propostas e correntes, o desenvolvemento dos obxectivos xa enunciados e o intento de reparar aquelas situacións como a marxinación e o ocultamento histórico da muller ou os prexuízos culturais de carácter etnocéntrico, racista ou antropocéntrico, que puideron lastrar ata épocas recentes o desenvolvemento da disciplina.
16.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Adquirir unha perspectiva global, sistémica e transdisciplinaria á hora de identificar problemas e formular cuestións fundamentais e de actualidade, analizando e categorizando os seus múltiples aspectos, distinguindo o máis substancial do accesorio, e integrando información e ideas de distintos ámbitos disciplinarios, desde a perspectiva fundamental da filosofía, para recoñecer a radicalidade e transcendencia de tales cuestións, así como a necesidade de afrontalas para desenvolver unha vida reflexiva e consciente de si, e para tratar estes problemas complexos de modo crítico, creativo e transformador. |
|
• A actividade filosófica invita a reflexionar sobre as grandes preguntas sobre a realidade, da propia entidade e identidade humana, e das súas relacións teóricas, prácticas e estéticas coa contorna, ademais de desvelarse a través da mesma experiencia problemática do mundo. O seu obxectivo primordial é que o alumnado tome plena consciencia da pertinencia e a proxección universal, á vez que histórica e culturalmente incardinada, das citadas cuestións, da necesaria interpelación vital que estas supoñen, e da necesidade de afrontalas para o logro dunha vida reflexiva, crítica e plenamente consciente de si. • Unha das funcións educativas da filosofía, no seu intento por pensar de maneira sistemática e atendendo aos seus aspectos esenciais, cuestións de moi diverso tipo, é a de contribuír ao logro dun entendemento integral, sistémico, interdisciplinario e transdisciplinario de asuntos como os da especificidade e identidade humana, a natureza última do cosmos, a arte ou a relixión, as condicións e consecuencias da investigación científica, as novas contornas mediáticas e comunicativas e outras cuestións cuxa incidencia global condiciona hoxe, a distintos niveis, a nosa vida. Neste último sentido, a natureza complexa e global das cuestións ecosociais, dos procesos económicos e políticos, ou dos fenómenos ligados ao desenvolvemento tecnolóxico e a dixitalización da contorna, entre outras, poden entenderse mellor a través dunha análise na que se integran datos e explicacións científicas xunto a concepcións filosóficas de natureza antropolóxica, ética, política ou estética. De modo análogo, a ontoloxía e a epistemoloxía filosóficas constitúen un marco disciplinario idóneo para formular asuntos relativos á relación entre concepcións culturais diversas, á vinculación problemática e enriquecedora entre o local e o global, ás controversias científicas, ou á conexión entre os múltiples e cada vez máis especializados campos do saber e a experiencia humana, entre outros moitos. En todos os casos se trataría de promover un tipo de comprensión complexa, interdisciplinaria, categorialmente organizada e filosoficamente orientada, de problemas, cuestións e proxectos de natureza global; comprensión esta que servirá ao alumnado para afrontar con espírito crítico e transformador os retos do século XXI. |
|
OBX2. Buscar, xestionar, interpretar, producir e transmitir correctamente información relativa a cuestións filosóficas, a partir da análise e interpretación de textos e outras formas de expresión filosófica e cultural, do emprego contrastado e seguro de fontes, o uso e análise rigoroso destas, o emprego de procedementos elementais de investigación e comunicación, e o uso e valoración adecuada de argumentos e estruturas argumentais para apreciar distintos tipos de discurso, desenvolver unha actitude indagadora, autónoma, rigorosa e creativa no ámbito da reflexión filosófica, e evitar así modos dogmáticos, falaces e nesgados de soster opinións e hipóteses. |
|
• O coñecemento das técnicas fundamentais de investigación en filosofía comeza polo dominio de criterios e procedementos de procura, organización e avaliación de información segura e relevante, tanto en contornas dixitais como noutras máis tradicionais, e tanto no ámbito académico como no máis cotián. Por outro lado, a investigación filosófica a partir de fontes documentais exixe non só o desenvolvemento, entre outros, do hábito lector, senón tamén do emprego de estratexias básicas e específicas de análise, interpretación, recensión e avaliación crítica e filosófica destes documentos, sexan escritos ou orais, de carácter textual ou audiovisual, e sexan ou non de xénero estritamente filosófico. Así mesmo, a investigación filosófica precisa tamén do dominio de métodos e protocolos de produción e transmisión dos coñecementos obtidos, tales como pautas para a elaboración e comunicación pública de proxectos que poidan plasmarse en textos, disertacións, presentacións, documentos audiovisuais ou calquera outro tipo de creación. O obxectivo é que o alumnado, xenuinamente movido por preguntas e problemas filosóficos, e unha vez obtida, a través da argumentación e do diálogo, unha comprensión básica e informada das principais teses e concepcións filosóficas, prosiga e complemente o exercicio dialéctico arredor destas teses cunha proposta construtiva, que baixo o formato do |
|
traballo de investigación ou outro similar, contribúa a desenvolver o xuízo propio, a autonomía de criterio e a madurez persoal. • O dominio consciente dos procedementos de argumentación é condición necesaria para pensar e comunicarse con rigor e efectividade, tanto no ámbito do coñecemento filosófico ou científico como no da vida cotiá, así como para a formación do propio xuízo e o desenvolvemento da autonomía persoal do alumnado. A argumentación é, indubidablemente, un tipo de competencia transversal, como son a linguaxe ou o cálculo; pero, dada a súa importancia para calquera outro tipo de aprendizaxe, o seu ensino, tal como o da linguaxe ou o cálculo, será tematizado nun espazo educativo propio. O ámbito máis apropiado para a aprendizaxe dos procedementos de argumentación é o da filosofía, pois é nela onde se tratan de forma substantiva, exhaustiva e problematizada, os fundamentos, condicións, normas, tipos, propiedades e límites da argumentación, así como a súa inserción no proceso completo do coñecemento, da argumentación en xeral e dos métodos do coñecemento racional. O obxectivo é que o alumnado produza e recoñeza argumentos lóxica e retoricamente correctos e ben fundados, así como que detecte falacias, nesgos e prexuízos en diferentes contornas comunicativas. É necesario tamén que o alumnado se exercite nas virtudes propias do diálogo filosófico e que o distinguen do simple discurso persuasivo: a investigación en común, o compromiso coa verdade, e o recoñecemento respectuoso de todas as ideas e posicións racionalmente sustentables. |
|
OBX3. Practicar o exercicio do diálogo filosófico de maneira rigorosa, crítica, tolerante e empática, interiorizando as pautas éticas e formais que este require, mediante a participación en actividades grupais e a través da formulación dialóxica das cuestións filosóficas, para promover o contraste e intercambio de ideas e o exercicio dunha cidadanía activa e democrática. |
|
• O modelo dialóxico goza, desde os seus comezos, dunha indubidable preeminencia como método do filosofar e como referente esencial do exercicio da cidadanía democrática. É esta, pois, unha das competencias máis relevantes de entre aquelas polas que podemos dicir que a filosofía constitúe unha auténtica educación cívica. O diálogo filosófico compréndese baixo unha idea de disensión como expresión de pluralidade e requirimento de complementariedade máis que como mero conflito, e une arredor de si virtudes que en poucas ocasións aparecen xuntas: a exixencia de rigor racional xunto á aceptación do pluralismo ideolóxico e a actitude respectuosa e empática cara a aquelas persoas coas que disentimos, sen que por iso deixemos de buscar xuntos unha posición común, e sen que a disensión deba entenderse necesariamente como conflito máis que como pluralidade de perspectivas e complementariedade. A práctica do diálogo filosófico representa, polo demais, un proceso análogo ao da propia aprendizaxe desde case calquera punto de vista pedagóxico que incida nos aspectos motivacionais, a aprendizaxe activa e significativa, o ensino por indagación ou descubrimento, o traballo colaborativo, ou a formación ao longo da vida. En xeral, a práctica dialóxica integra construtivamente os elementos da incerteza e da crítica, permitindo descubrir, a partir deles, formulacións novas e superadoras, e réxese polos principios de cooperación, honestidade e xenerosidade hermenéutica, así como polo seu espírito aberto e inconcluso, aínda que non por iso menos efectivo para a indagación filosófica e para o exercicio activo e democrático da cidadanía. |
|
OBX4. Recoñecer o carácter plural das concepcións, ideas e argumentos arredor de cada un dos problemas fundamentais da filosofía, comprendendo as principais ideas e teorías filosóficas das máis importantes pensadoras e pensadores, mediante a análise crítica e dialéctica das diversas teses relevantes e dos problemas fundamentais aos que estas responden, para xerar unha concepción complexa e non dogmática das devanditas cuestións e ideas e formarse unha visión rigorosa e persoal do que significa a filosofía, da súa riqueza e influencia cultural e histórica, e da súa achega ao patrimonio común, promovendo así unha actitude aberta, tolerante e comprometida coa resolución racional e pacífica dos conflitos. |
|
• A tarefa de indagación filosófica, tanto histórica como actualmente, e a diferenza do que ocorre noutros ámbitos do coñecemento, preséntase radicalmente aberta e disputada en todas as súas áreas. Con todo, e lonxe de interpretar este feito como un defecto ou disfunción, debe concibirse como unha propiedade intrínseca do pensamento filosófico, entendido como irredutiblemente plural e dialéctico e, tamén, como unha ocasión para o exercicio dun diálogo racional aberto e construtivo, como parece ser o propio en todos aqueles asuntos que, por afectar o carácter, sentido e valor último das ideas, accións, experiencias e circunstancias humanas, non admiten unha interpretación unívoca e pechada, tales como son, entre outros, os que entrañan problemas éticos, políticos ou estéticos. Así, preséntase aquí a oportunidade de exercer unha forma complexa de pensamento na que se revele, de forma sistemática, a necesidade de poñerse no lugar do pensamento do outro, |
|
comprendendo e respectando o seu punto de vista en canto fundado honestamente en razóns, sen por iso verse levado a aceptar as diferentes formas de inxustiza e discriminación que precisamente operan contra as condicións de equidade do debate público. É, pois, esta competencia, xunto coa anteriormente descrita e relativa ao diálogo, a que mellor e máis profundamente pode proporcionarlle ao alumnado unha educación adecuada para o exercicio da cidadanía democrática. • O diálogo e a investigación sobre as preguntas filosóficas radicarán nun coñecemento profundo daquelas ideas e hipóteses que forman parte xa do patrimonio cultural común e que deben selo, tamén, da bagaxe intelectual da cidadanía. Estas concepcións e ideas, formuladas e discutidas ao longo do tempo polos principais pensadoras e pensadores da historia, son parte insubstituíble da nosa identidade, do substrato ideolóxico e argumental das doutrinas económicas, políticas, científicas, estéticas ou relixiosas vixentes na nosa cultura, así como do conxunto de principios e valores que orientan ou inspiran a nosa acción moral, social e política. Coñecer e apreciar estas ideas con rigor e profundidade non é só condición para a análise dos problemas filosóficos e, en certa medida, de calquera outra cuestión de orde cultural ou ético-política, senón tamén un requisito esencial para o coñecemento dun mesmo, en tanto que son esas ideas as que nutren e orientan as accións e pensamentos que nos definen. É tamén claro que a comprensión e o uso do caudal de termos, conceptos e teorías con que a filosofía formulou e tratou cada un dos seus problemas non pode comprenderse se non é no contexto da experiencia xenuína destes, polo que é preciso que o alumnado recoñeza, valore e reinterprete todas aquelas ideas e propostas teóricas como parte dun exercicio persoal e colectivo de verdadeira investigación filosófica. |
16.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Filosofía 1º curso |
|
|
Bloque 1. A filosofía e o ser humano |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Recoñecer a radicalidade e transcendencia dos problemas filosóficos mediante o seu recoñecemento, análise e reformulación en textos e outros medios de expresión, tanto filosóficos como literarios, históricos, científicos, artísticos ou relativos a calquera outro ámbito cultural. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Afrontar cuestións e problemas complexos, de carácter fundamental e de actualidade, de modo interdisciplinario, sistemático e creativo, utilizando conceptos, ideas e procedementos provenientes de distintos campos do saber, e orientándoos e articulándoos criticamente desde unha perspectiva filosófica. |
OBX1 |
|
• CA1.3.Demostrar un coñecemento práctico dos procedementos elementais da investigación filosófica e desenvolver unha actitude indagadora, autónoma e activa no ámbito da reflexión filosófica, a través de tarefas como a identificación de fontes fiables, a procura eficiente e segura de información, e a correcta organización, deseño, análise, interpretación, avaliación, produción e comunicación desta, tanto dixitalmente como a través de medios máis tradicionais en forma de produtos orixinais, tales como traballos de investigación, disertacións, comentarios de texto ou outros discursos argumentativos, orais e escritos, sobre cuestións e problemas filosóficos, demostrando un uso correcto de normas e pautas lóxicas, retóricas e argumentativas. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.4. Promover o contraste e intercambio de ideas e a práctica dunha cidadanía activa e democrática a través da participación en actividades grupais, en especial o exercicio do diálogo racional, respectuoso, aberto e construtivo, sobre cuestións e problemas filosoficamente relevantes, diálogo no que detectar e evitar modos dogmáticos, falaces e nesgados de soster opinións e hipóteses, recoñecendo a importancia da cooperación, o compromiso coa busca da verdade, o respecto á pluralidade e o rexeitamento de toda actitude discriminatoria ou arbitraria, aplicando os devanditos principios á práctica argumentativa e ao diálogo cos demais. |
OBX3 |
|
• CA1.5. Xerar unha concepción complexa e non dogmática do que supón a filosofía como saber fundamental, crítico e universal, distinguíndoo doutros saberes e actividades humanas, e valorando a súa vixencia no momento actual, comprendendo os pensamentos sobre o momento actual como froito dun proceso dinámico e sempre aberto de reflexión e diálogo filosófico. |
OBX4 |
|
• CA1.6. Adquirir e demostrar un coñecemento significativo das ideas e teorías filosóficas sobre o ser humano, o fundamento, valor e sentido da súa existencia e a súa realidade, dalgunhas das máis importantes pensadoras e pensadores da historia, mediante a aplicación e a análise crítica daquelas no contexto da práctica individual ou colectiva da indagación filosófica. |
OBX4 |
|
• CA1.7. Analizar problemas éticos e políticos fundamentais e de actualidade mediante a exposición crítica e dialéctica de distintas posicións filosoficamente pertinentes na súa interpretación e resolución, desenvolvendo así o xuízo propio e a autonomía moral, mediante a análise filosófica dos devanditos problemas, considerando as distintas posicións en disputa, e elaborando, argumentando, expoñendo e sometendo ao diálogo cos demais as propias teses respecto diso. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• A reflexión filosófica sobre a propia filosofía. O problema filosófico da definición de filosofía. – Características da filosofía. – Concepcións da filosofía. • A tradición filosófica. – Breve síntese das grandes épocas históricas da filosofía. – A variedade de intereses, temas e perspectivas empregadas no facer filosófico. • As ausencias de colectivos e as posibles discriminacións que cuestionan a tradición. – Filosofía e condición social: a discriminación social. – Filosofía e xénero: a discriminación da muller na historia da filosofía. – Filosofía e eurocentrismo: a discriminación étnico-cultural. • A filosofía como saber. – A filosofía como experiencia humana. A necesidade humana de lle dar sentido racional á realidade, ás nosas accións e ao noso ser social. – Filosofía e infancia: a infancia como momento propicio para a experiencia filosófica. – Comparación con outros campos do saber: mitoloxía, relixión, ciencia, saber común, razón poética. – As grandes subdisciplinas da filosofía: os saberes filosóficos tradicionais. – Os métodos da filosofía. |
|
|
• O traballo filosófico. – Uso e análise crítico de fontes. – O traballo con textos filosóficos: comprensión e interpretación. – O traballo con materiais non filosóficos: a identificación de problemas filosóficos. – A argumentación sólida como base do pensamento e o diálogo filosóficos. – A investigación e a disertación filosóficas. • O sentido da filosofía no século XXI. – Sentido e finalidade da filosofía. – A vixencia da reflexión filosófica ante os retos do século XXI. – Novos temas e áreas actuais de investigación filosófica. • O ser humano como suxeito da experiencia filosófica e como obxecto principal da reflexión filosófica. – As grandes concepcións filosóficas sobre o ser humano. – A filosofía e a existencia humana. • O debate sobre a xénese e a definición da natureza humana. – A especificidade natural do Homo sapiens. – Os condicionantes históricos, sociais e culturais que nos fan ser como somos. • Personalidade e identidade persoal. – A estrutura psicosomática da personalidade. – Ámbitos do psiquismo: sensibilidade, emotividade, desexos, volición e facultades cognitivas. – Consciencia e linguaxe. – O problema da identidade persoal: tipos e modos de identidade. – Máis alá dos límites humanos. A especulación sobre o transhumanismo. |
|
|
Bloque 2. Coñecemento e realidade |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Recoñecer a radicalidade e transcendencia dos problemas filosóficos mediante o seu recoñecemento, análise e reformulación en textos e outros medios de expresión, tanto filosóficos como literarios, históricos, científicos, artísticos ou relativos a calquera outro ámbito cultural. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Afrontar cuestións e problemas complexos, de carácter fundamental e de actualidade, de modo interdisciplinario, sistemático e creativo, utilizando conceptos, ideas e procedementos provenientes de distintos campos do saber, e orientándoos e articulándoos criticamente desde unha perspectiva filosófica. |
OBX1 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.3. Demostrar un coñecemento práctico dos procedementos elementais da investigación filosófica e desenvolver unha actitude indagadora, autónoma e activa no ámbito da reflexión filosófica, a través de tarefas como a identificación de fontes fiables, a procura eficiente e segura de información, e a correcta organización, deseño, análise, interpretación, avaliación, produción e comunicación desta, tanto dixitalmente como a través de medios máis tradicionais en forma de produtos orixinais, tales como traballos de investigación, disertacións, comentarios de texto ou outros discursos argumentativos, orais e escritos sobre cuestións e problemas filosóficos, demostrando un uso correcto de normas e pautas lóxicas, retóricas e argumentativas. |
OBX2 |
|
• CA2.4. Promover o contraste e intercambio de ideas e a práctica dunha cidadanía activa e democrática a través da participación en actividades grupais, en especial o exercicio do diálogo racional, respectuoso, aberto e construtivo, sobre cuestións e problemas filosoficamente relevantes, diálogo no que detectar e evitar modos dogmáticos, falaces e nesgados de soster opinións e hipóteses, recoñecendo a importancia da cooperación, o compromiso coa busca da verdade, o respecto á pluralidade e o rexeitamento de toda actitude discriminatoria ou arbitraria, aplicando os devanditos principios á práctica argumentativa e ao diálogo cos demais. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Tomar consciencia da riqueza e influencia do pensamento filosófico sobre a realidade e a existencia, e outros problemas metafísicos, identificando e analizando as principais ideas e teorías filosóficas en textos ou documentos pertencentes a ámbitos culturais diversos, así como poñéndoas en relación con experiencias, accións ou acontecementos comúns e de actualidade. |
OBX4 |
|
• CA2.6. Abordar desde distintas perspectivas e disciplinas o problema filosófico do coñecemento en xeral e do coñecemento científico e tecnolóxico en particular, identificando e analizando de xeito crítico, complexo e rigoroso as ideas e teorías filosóficas que algunhas das máis importantes pensadoras e pensadores da historia propuxeron para interpretalo, a través da análise comparativa dos argumentos, principios, metodoloxías e enfoques das devanditas teses e teorías. |
OBX4 |
|
• CA2.7. Comprender e apreciar a importancia da solidez e validez das formas argumentativas, a partir da súa análise tanto formal como informal, e identificar as falacias e os nesgos que se poden encontrar en textos ou documentos pertencentes a ámbitos culturais diversos, como usos argumentativos ilexítimos, explicando a natureza ou mecanismo das devanditas falacias e nesgos. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• O problema filosófico do coñecemento. – Definición, posibilidade e límites do coñecemento. – A teoría do coñecemento: racionalismo, empirismo e outras teorías. • A verdade como obxectivo do coñecemento. – As teorías da verdade. – O fenómeno da desinformación e a «posverdade». • O razoamento e a argumentación. – A argumentación formalmente válida: a lóxica formal. Simbolización, táboas de verdade, e dedución natural da lóxica proposicional. – A argumentación informal. – A argumentación incorrecta: falacias e nesgos cognitivos. • O saber científico: definición, demarcación e metodoloxías científicas. A filosofía da ciencia: natureza, problemas e límites do coñecemento científico. |
|
|
• A dimensión social e política do coñecemento. – O papel das mulleres na ciencia e nos outros saberes. – Coñecemento e interese. – Saber e poder. – A tecnociencia contemporánea. • O problema metafísico do real. – Aparencia e realidade. As realidades virtuais. – Unidade e pluralidade. – Categorías e modos de ser. – Entidades físicas e obxectos ideais: o problema dos universais. – O problema filosófico do tempo e do cambio. • O problema mente-corpo desde a Idade Moderna á intelixencia artificial. – O problema do determinismo. Necesidade, azar e liberdade. • O problema filosófico da existencia de Deus. – Teísmo, ateísmo e agnosticismo. |
|
|
Bloque 3. Acción e creación |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1.Recoñecer a radicalidade e transcendencia dos problemas filosóficos mediante o seu recoñecemento, análise e reformulación en textos e outros medios de expresión, tanto filosóficos como literarios, históricos, científicos, artísticos ou relativos a calquera outro ámbito cultural. |
OBX1 |
|
• CA3.2. Afrontar cuestións e problemas complexos, de carácter fundamental e de actualidade, de modo interdisciplinario, sistemático e creativo, utilizando conceptos, ideas e procedementos provenientes de distintos campos do saber, e orientándoos e articulándoos criticamente desde unha perspectiva filosófica. |
OBX1 |
|
• CA3.3.Demostrar un coñecemento práctico dos procedementos elementais da investigación filosófica e desenvolver unha actitude indagadora, autónoma e activa no ámbito da reflexión filosófica, a través de tarefas como a identificación de fontes fiables, a procura eficiente e segura de información, e a correcta organización, deseño, análise, interpretación, avaliación, produción e comunicación desta, tanto dixitalmente como a través de medios máis tradicionais en forma de produtos orixinais, tales como traballos de investigación, disertacións, comentarios de texto ou outros discursos argumentativos, orais e escritos, sobre cuestións e problemas filosóficos, demostrando un uso correcto de normas e pautas lóxicas, retóricas e argumentativas. |
OBX2 |
|
• CA3.4. Promover o contraste e intercambio de ideas e a práctica dunha cidadanía activa e democrática a través da participación en actividades grupais, en especial o exercicio do diálogo racional, respectuoso, aberto e construtivo sobre cuestións e problemas filosoficamente relevantes, diálogo no que detectar e evitar modos dogmáticos, falaces e nesgados de soster opinións e hipóteses, recoñecendo a importancia da cooperación, o compromiso coa busca da verdade, o respecto á pluralidade e o rexeitamento de toda actitude discriminatoria ou arbitraria, aplicando os devanditos principios á práctica argumentativa e ao diálogo cos demais. |
OBX3 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.5. Adquirir e demostrar un coñecemento significativo das ideas e teorías filosóficas sobre o ser humano, o fundamento, valor e sentido da súa existencia e a súa realidade, dalgunhas das máis importantes pensadoras e pensadores da historia, mediante a aplicación e a análise crítica daquelas no contexto da práctica individual ou colectiva da indagación filosófica. |
OBX4 |
|
• CA3.6. Analizar problemas éticos e políticos fundamentais e de actualidade mediante a exposición crítica e dialéctica de distintas posicións filosoficamente pertinentes na súa interpretación e resolución, desenvolvendo así o xuízo propio e a autonomía moral, mediante a análise filosófica dos devanditos problemas, considerando as distintas posicións en disputa e elaborando, argumentando, expoñendo e sometendo ao diálogo cos demais as propias teses respecto diso. |
OBX4 |
|
• CA3.7. Desenvolver a sensibilidade e a comprensión crítica da arte e outras manifestacións e actividades con valor estético mediante o exercicio do pensamento filosófico sobre a beleza e a creación artística, contribuíndo así á educación dos sentimentos e ao desenvolvemento dunha actitude reflexiva con respecto á linguaxe e sentido das imaxes, e xerando un adecuado equilibrio entre o aspecto racional e emotivo na consideración destes problemas filosóficos do ámbito da estética, a través da reflexión expresa arredor da arte, e doutras actividades ou experiencias con valor estético, e a análise do papel das imaxes e a linguaxe audiovisual na cultura contemporánea. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• O feito ético e a razón práctica. – Separación entre ética, moral e dereito: racionalidade ética, conciencia moral e lexitimidade política. – A liberdade como condición para o diálogo ético e o xuízo moral. • Metaética e ética normativa. – Cognitivismo ético fronte ao emotivismo e o intuicionismo. – Formalismo ético fronte a materialismo ético. – Universalismo e relativismos éticos. – Ética do coidado: necesidade de igualdade efectiva de dereitos entre mulleres e homes. – Éticas aplicadas. – A valoración das accións á marxe da moral: alén do ben e do mal. • Problemas éticos actuais. – A guerra, o terrorismo e outras formas de violencia. – As desigualdades e a pobreza. – A discriminación e o respecto polas minorías. – Problemas ecosociais e ambientais. • Os dereitos humanos e a posibilidade dunha ética universal de mínimos: entre a ética e o dereito. – Orixe, legitimidade e vixencia. – Xeracións dos dereitos humanos. – Los derechos de la infancia. – Dereitos dos animais. • O ser humano como animal político. – Os fundamentos da organización social e do poder político: naturalismo, iusnaturalismo e contractualismo. – Definición do político: legalidade e lexitimidade. – Os principios políticos fundamentais: igualdade e liberdade; individuo e Estado; traballo, propiedade e distribución da riqueza. |
|
|
– O debate político contemporáneo: liberalismo, utilitarismo e comunitarismo. – Cidadanía e Estado de benestar. • Xustiza e democracia. – A xustiza como problema filosófico. – A reflexión filosófica sobre a democracia. – Ideais, utopías e distopías. • Os movementos sociais e políticos. • O feminismo e a perspectiva de xénero. • Definición, ámbitos e problemas da estética: arte, beleza e gusto. • Teorías sobre a beleza e a arte. – Teorías clásicas e modernas sobre a beleza e a arte. – Teorías e problemas estéticos contemporáneos. • A relación do estético con outros ámbitos da cultura: a reflexión sobre a imaxe e a cultura audiovisual. • A estética e as súas implicacións filosóficas coa ética e a política. – Ética e estética. – O papel político da arte. |
|
16.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Filosofía desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Filosofía e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
2-3 |
1.2-4 |
1-3-4 |
1 |
||||
|
OBX2 |
1-2-3-5 |
1 |
1-3 |
4 |
3 |
3 |
||
|
OBX3 |
1-5 |
1 |
3.1 |
2-3 |
1-3.2 |
|||
|
OBX4 |
2-5 |
1-2-3 |
2 |
|||||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, e o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– A xeración dunha experiencia real de descubrimento dos interrogantes filosóficos, a partir da cal se invite o alumnado á investigación analítica sobre estes.
– A avaliación crítica das diversas respostas que se lles deron aos interrogantes filosóficos e á construción rigorosa dos seus propios posicionamentos persoais. O desenvolvemento dunha praxe consecuente cos devanditos posicionamentos e que poida orientar a vida persoal, social e profesional do alumnado.
– O fomento da natureza dialóxica, participativa, interdisciplinaria, creativa e comprometida cos problemas de relevancia que posúe en si mesma a actividade filosófica.
– A orientación cara ao logro da autonomía persoal e o exercicio crítico e ecosocialmente responsable da cidadanía.
17. Física.
17.1. Introdución.
A física, como disciplina que estuda a natureza, encárgase de entender e de describir o Universo en todas as súas escalas, desde os fenómenos que se producen no microcosmos ata aqueles que se dan no eido cosmolóxico. Porén, a materia, a enerxía e as interaccións maniféstanse de forma diversa en función do contexto considerado, o que fai que os modelos, principios e leis da física que o alumnado ten que aplicar para explicar a natureza deban axustarse á escala de traballo. Por outra banda, resulta adecuado que as alumnas e os alumnos perciban a física como unha ciencia que evoluciona e que os coñecementos que integra a relacionan intimamente co progreso noutras áreas, entre as que está a tecnoloxía e, en definitiva, o da propia sociedade. En consecuencia, trátase dunha ciencia indispensable para a formación individual nos ámbitos científico e tecnolóxico, pois proporciona a capacidade de ser parte activa dun saber en construción, debido ás destrezas que se adquiren para observar, analizar e explicar fenómenos naturais.
Por outra parte, co ensino desta materia preténdese desmitificar que a física sexa algo complexo, mostrando que moitos dos fenómenos que ocorren no día a día se poden comprender e explicar a través de modelos e leis accesibles. Conseguir que o seu estudo resulte interesante contribúe a formar unha cidadanía crítica e cunha base científica axeitada. A física está presente en avances tecnolóxicos que posibilitan atopar solucións sustentables para problemas moi importantes no mundo actual. A continua innovación impulsa o desenvolvemento tecnolóxico e o alumnado, que poderá formar parte da comunidade científica, ten que posuír as competencias necesarias para contribuír aos devanditos avances, así como os coñecementos, destrezas e actitudes que estas levan asociados. Fomentar no estudantado a curiosidade polo funcionamento e o coñecemento da natureza é o punto de partida para conseguir logros que repercutirán de forma positiva na sociedade.
O presente currículo parte duns obxectivos cuxa adquisición lle outorgará ao alumnado a capacidade de adquirir destrezas, actitudes e coñecementos científicos avanzados, respecto dos cursos anteriores. Eses obxectivos non se refiren exclusivamente a elementos da física, senón tamén a outros transversais que xogan un papel importante na formación integral dos alumnos e das alumnas. Neste proceso ocupa un lugar central o carácter experimental desta ciencia, por iso se propón a utilización de metodoloxías e instrumentos experimentais que, xunto coa formulación matemática das leis e dos principios e os seus desenvolvementos, e os medios tecnolóxicos apropiados, facilitarán a comprensión dos conceptos e dos fenómenos. Por outra banda, con estes obxectivos tamén se pretende, a través do fomento do traballo en equipo e dos valores sociais e cívicos, lograr persoas comprometidas que utilicen a ciencia para a formación permanente ao longo da súa vida, o desenvolvemento da conciencia medioambiental, o ben comunitario e o progreso da sociedade.
Os coñecementos, destrezas e actitudes básicas que o alumnado adquiriu na etapa de educación secundaria obrigatoria e no primeiro curso de bacharelato crearon nel unha estrutura competencial sobre a que consolidar e construír os saberes científicos que a materia de Física achega neste curso. Os diferentes bloques desta materia van enfocados a completar os das etapas anteriores, de xeito que o alumnado poida adquirir unha percepción global das distintas liñas de traballo en física e das súas moi diversas aplicacións. Cómpre sinalar que, aínda que aparezan organizados dun xeito concreto, en particular cunhas agrupacións de criterios de avaliación e de contidos determinadas, en realidade a ordenación non responde a unha secuencia preceptiva, senón que o profesorado poderá traballar de acordo coa temporalización que considere máis apropiada para as necesidades do seu alumnado.
A que aquí se presenta admite ser visualizada desde o punto de vista global dalgúns aspectos importantes do progreso da física, desde os primeiros logros alcanzados no ámbito da gravitación universal ata os primordiais da física do século XX. Outro é o do estudo das interaccións fundamentais, comezando pola gravitacional e a electromagnética, para avanzar despois cara aos fundamentos das necesarias para describir fenómenos propios da física nuclear e de partículas, o que xustifica a introdución das bases e a fenomenoloxía da física ondulatoria.
Despois dun bloque sobre a actividade científica na física, de carácter transversal e que engloba saberes de natureza eminentemente xeral para as ciencias experimentais, os dous que lle seguen fan referencia á teoría clásica de campos. No primeiro deles, abórdanse coñecementos, destrezas e actitudes referidos ao estudo do campo gravitacional desde unha perspectiva newtoniana. Nel trátanse, empregando as ferramentas matemáticas adecuadas para conferir o rigor suficiente, as interaccións entre partículas con masa, así como a súa relación con coñecementos de cursos anteriores sobre dinámica, con especial atención á enerxía e aos principios de conservación. A continuación, o seguinte bloque comprende aprendizaxes sobre os fundamentos do electromagnetismo clásico. Describe os campos eléctrico e magnético, tanto estáticos coma variables no tempo, e as súas características e aplicacións tecnolóxicas, biosanitarias e industriais.
O seguinte bloque aborda o estudo das vibracións e ondas e nel considérase o movemento oscilatorio como xerador de perturbacións e a súa propagación a través dun movemento ondulatorio, en cuxas análises se inclúen aspectos relacionados coa conservación da enerxía. Complétase coa aplicación deses conceptos ás ondas sonoras e ás electromagnéticas, o que abre o estudo de procesos propios da óptica física e da xeométrica.
Co último bloque abórdanse cuestións de gran relevancia pertencentes á física do século XX e que constitúen o fundamento da do presente e do futuro. Nel expóñense coñecementos de carácter introdutorio á física cuántica e á física de partículas. Xunto cos principios da física relativista, este bloque aborda a constitución da materia e a descrición de procesos que ocorren nas escalas atómica e subatómica. Con estes coñecementos posibilitaráselle ao alumnado aproximarse ás fronteiras da física e abrir a súa curiosidade, o mellor motor para a súa aprendizaxe, ao ver que aínda quedan preguntas importantes por resolver e moitos retos que deben ser atendidos desde a investigación e o progreso desta ciencia.
17.2 Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Utilizar as teorías, principios e leis que rexen os procesos físicos máis importantes, considerando a súa base experimental e a súa descrición teórica e desenvolvemento matemático na resolución de problemas, para recoñecer a física como unha ciencia relevante implicada no desenvolvemento da tecnoloxía, da economía, da sociedade e da sustentabilidade ambiental. |
|
• Utilizar os principios, leis e teorías da física require dun amplo coñecemento dos seus fundamentos teóricos. Comprender e describir, a través da experimentación ou da utilización de desenvolvementos matemáticos, as interaccións que se producen entre os corpos e os sistemas na natureza permite, pola súa vez, desenvolver o pensamento científico para construír un novo coñecemento aplicado á resolución de problemas nos distintos contextos nos que intervén a física. Isto comporta apreciar a física como un campo do saber con importantes implicacións na tecnoloxía, na economía, na sociedade e na sustentabilidade ambiental. • Deste xeito, a partir da comprensión das repercusións da física na vida diaria, conséguese formar unha opinión fundamentada sobre as situacións que afectan a cada contexto, o que é necesario para desenvolver un pensamento crítico e unha actitude axeitada para contribuír ao progreso a través do coñecemento científico adquirido, achegando solucións sustentables. |
|
OBX2. Adoptar os modelos, teorías e leis aceptados da física como base de estudo dos sistemas naturais e predicir a súa evolución para inferir solucións xerais aos problemas cotiáns relacionados coas aplicacións prácticas demandadas pola sociedade no campo tecnolóxico, industrial e biosanitario. |
|
• O estudo da física, como ciencia da natureza, debe prover o alumnado da competencia para analizar fenómenos que se producen na contorna natural. Para iso, é necesario adoptar os modelos, teorías e leis que forman as bases fundamentais deste campo de coñecemento e que, pola súa vez, permiten predicir a evolución dos sistemas e obxectos naturais. En particular, esa suficiencia evidénciase cando se relacionan os fenómenos observados en situacións cotiáns cos fundamentos e principios da física. |
|
• Ademais, a partir da análise de diversas situacións particulares apréndese a inferir solucións xerais a problemas cotiáns que poden redundar en aplicacións prácticas necesarias para a sociedade e que darán lugar a produtos e beneficios no eido tecnolóxico, industrial ou biosanitario. |
|
OBX3. Utilizar a linguaxe da física coa formulación matemática dos seus principios e leis, magnitudes, unidades etc. para establecer unha comunicación axeitada entre diferentes comunidades científicas e como unha ferramenta fundamental na investigación desta ciencia. |
|
• O logro deste obxectivo pretende trasladarlles aos alumnos e alumnas un conxunto de criterios para o uso de formalismos propios da ciencia, coa finalidade de poder planear e de discutir axeitadamente a resolución de problemas de física e as súas aplicacións no mundo que os rodea. Ademais, preténdese que se valore a universalidade da linguaxe matemática e a súa formulación para intercambiar ideas e problemas físicos e as súas resolucións en distintas contornas e medios. • Integrar o alumnado na participación colaborativa coa comunidade científica require dun código específico, rigoroso e común que asegure a claridade das mensaxes que intercambian os seus membros. É por este motivo que a capacidade para expresar adecuadamente información propia da física, de maneira textual, simbólica ou gráfica, ocupa un lugar central na consecución deste obxectivo. |
|
OBX4. Utilizar de forma autónoma, eficiente, crítica e responsable recursos en distintos formatos, plataformas dixitais de información e de comunicación no traballo individual e colectivo, para o fomento da creatividade mediante a produción e o intercambio de materiais científicos e divulgativos que faciliten achegar a física á sociedade como un campo de coñecementos accesible. |
|
• Entre as destrezas que se deben adquirir nos novos contextos de ensino e aprendizaxe actuais está a de utilizar plataformas e contornas virtuais. Estas serven de repositorio de recursos e materiais de diversos tipos e formatos e son útiles para o estudo da física e, pola súa vez, como medios para a aprendizaxe individual e en grupo. É necesario, polo tanto, desenvolver a capacidade de utilizar estes recursos de xeito autónomo e eficiente para facilitar a aprendizaxe autorregulada e, ao mesmo tempo, a responsabilidade nas interaccións con outros estudantes e co profesorado. • Así mesmo, a produción e o intercambio de materiais científicos e divulgativos permiten achegarse á física de maneira creativa, presentándoa como un campo de coñecementos accesible á sociedade. |
|
OBX5. Aplicar técnicas de traballo e de indagación propias da física, así como a experimentación, o razoamento lóxico-matemático e a cooperación, na resolución de problemas e a interpretación de situacións relacionadas con esta ciencia para pór en valor o papel da física nunha sociedade baseada en valores éticos e sustentables. |
|
• As ciencias da natureza teñen un carácter experimental intrínseco. Un dos principais obxectivos de calquera destas disciplinas científicas é a explicación de fenómenos naturais mediante a formulación de teorías e leis aplicables en diferentes sistemas. No caso da física, como ciencia básica, esta característica resulta especialmente importante, polo que é relevante fomentar no alumnado a curiosidade polos fenómenos que suceden na contorna, así como noutras escalas. Hai procesos físicos cotiáns que son reproducibles facilmente e que poden ser explicados e descritos con base nos principios e nas leis da física. Así mesmo, hai procesos que, aínda que non sendo reproducibles ou de difícil medición coa instrumentación dispoñible, están presentes na contorna natural de xeito xeneralizado e, grazas aos laboratorios virtuais, pódense simular para achegarse máis facilmente ao seu estudo. • O traballo experimental inclúe un conxunto de tarefas que fomentan a colaboración e o intercambio de información, ambos os dous moi necesarios nos campos de investigación actuais. Débese fomentar no alumnado o respecto polas medidas de seguridade e o traballo en equipo, así como o rigor no desenvolvemento dese traballo, que incluirá a estimación das incertezas dos resultados obtidos. • Igualmente, o alumnado debe asumir, como parte do traballo experimental, a utilización de distintas fontes bibliográficas, así como a elaboración dos informes correspondentes, que se axustarán ás estruturas habituais das publicacións propias da física, preparándose así para formar parte da comunidade científica. |
|
OBX6. Recoñecer e analizar o carácter multidisciplinar da física, considerando o seu relevante percorrido histórico e as súas contribucións ao avance do coñecemento científico como un proceso en continua evolución e innovación, para establecer unhas bases de coñecemento e de relación con outras disciplinas científicas. |
|
• A física é unha ciencia que está profundamente implicada en distintos ámbitos das nosas vidas diarias e que é clave no avance científico, tecnolóxico e industrial. Os seus coñecementos e aplicacións forman, xunto cos doutras ciencias como as matemáticas ou as propias da tecnoloxía, un sistema simbiótico cuxas achegas se benefician mutuamente. Así, a historia da ciencia revela, por exemplo, como os progresos nas matemáticas beneficiaron fondamente a física, e viceversa. Por outra banda, disciplinas como a química atoparon fundamentos esenciais para esas ciencias como consecuencia de avances de tipo físico. • Así mesmo, a investigación experimental ou teórica na física, tanto na busca de novas leis ou teorías coma para pór a proba as xa existentes, require de tales recursos técnicos que implica un incentivo no desenvolvemento tecnolóxico. Por outra banda, o progreso da tecnoloxía conduce en ocasións a novos descubrimentos que precisan de explicación a través das ciencias básicas como a física. • En definitiva, a colaboración entre distintas comunidades científicas expertas en diferentes disciplinas é imprescindible en todo ese desenvolvemento e por iso resulta necesario que o alumnado desta materia sexa consciente desas relacións multidisciplinares e a súa importancia. |
17.3. Criterios de avaliación e contidos.
2º curso.
|
Materia de Física 2º curso |
|
|
Bloque 1. A actividade científica na física |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Utilizar de xeito rigoroso as unidades das variables físicas en diferentes sistemas de unidades, empregando correctamente a súa notación e as súas equivalencias, así como a elaboración e interpretación axeitada de gráficas que relacionan variables físicas, posibilitando unha comunicación efectiva con toda a comunidade científica. |
OBX3 |
|
• CA1.2. Expresar de forma axeitada os resultados, argumentando as solucións obtidas na resolución dos exercicios e problemas que se formulan, ben sexa a través de situacións reais ou ideais. |
OBX3 |
|
• CA1.3. Consultar, elaborar e intercambiar materiais científicos e divulgativos en distintos formatos con outros membros da contorna de aprendizaxe, utilizando de xeito autónomo e eficiente plataformas dixitais. |
OBX4 |
|
• CA1.4. Usar de xeito crítico, ético e responsable medios de comunicación dixitais e tradicionais como modo de enriquecer a aprendizaxe e o traballo individual e colectivo. |
OBX4 |
|
• CA1.5. Obter relacións entre variables físicas, medindo e tratando os datos experimentais, determinando os erros e utilizando sistemas de representación gráfica. |
OBX5 |
|
• CA1.6. Reproducir en laboratorios, reais ou virtuais, determinados procesos físicos modificando as variables que os condicionan, considerando os principios, leis ou teorías implicados, xerando o correspondente informe con formato axeitado e incluíndo argumentacións, conclusións, táboas de datos, gráficas e referencias bibliográficas. |
OBX5 |
|
• CA1.7. Inferir solucións a problemas xerais a partir da análise de situacións particulares e das variables de que dependen. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• Emprego de instrumentos básicos para o estudo da física: linguaxe lóxico-matemática, ferramentas matemáticas, representacións gráficas e sistemas de unidades. • Recoñecemento e utilización de fontes veraces e medios de colaboración para a procura de información científica. • Deseño e execución de experimentos (reais ou virtuais) e de proxectos de investigación, en condicións de seguridade e utilizando instrumental axeitado, para a resolución de problemas de física. • Ferramentas matemáticas para o tratamento de datos experimentais e para a análise de resultados na resolución de problemas de física. • Interpretación e produción de información científica. |
|
|
Bloque 2. Campo gravitacional |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Recoñecer a relevancia da física dos sistemas gravitacionais no desenvolvemento da ciencia, na tecnoloxía, na economía, na sociedade e na sustentabilidade ambiental, empregando axeitadamente os fundamentos científicos apropiados. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Resolver problemas de gravitación newtoniana de maneira analítica e experimental virtual, utilizando principios, leis e teorías da física. |
OBX1 |
|
• CA2.3. Analizar e comprender a evolución dos sistemas de corpos en interacción gravitacional, utilizando modelos, leis e teorías da gravitación newtoniana. |
OBX2 |
|
• CA2.4. Identificar os principais avances científicos relacionados coa gravitación newtoniana que contribuíron ao desenvolvemento da física e, en consecuencia, á formulación das leis e teorías aceptadas actualmente no conxunto das disciplinas científicas, como as fases para o entendemento das metodoloxías da ciencia, a súa evolución constante e a súa universalidade. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• Gravitación universal. – Determinación, a través do cálculo vectorial, do campo gravitacional producido por un sistema de masas. Efectos sobre as variables cinemáticas e dinámicas de partículas de proba inmersas no campo. – Momento angular dun obxecto nun campo gravitacional: cálculo, relación coas forzas centrais e aplicación da súa conservación no estudo do seu movemento. • Órbitas gravitacionais e Universo. – Leis que se verifican no movemento planetario e extrapolación ao movemento de satélites e corpos celestes. – Enerxía mecánica dun obxecto sometido a un campo gravitacional: tipo de órbita que posúe, cálculo do traballo ou os balances enerxéticos existentes en desprazamentos entre distintas posicións, así como en cambios das súas velocidades e tipos de traxectorias. – Introdución á cosmoloxía e á astrofísica como aplicación dos conceptos gravitacionais: implicación da física na evolución de obxectos astronómicos e do coñecemento do Universo e repercusión da investigación nestes ámbitos na industria, na tecnoloxía, na economía e na sociedade. |
|
|
Bloque 3. Campo electromagnético |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Recoñecer a relevancia do electromagnetismo clásico no desenvolvemento da ciencia, da tecnoloxía, da economía, da sociedade e da sustentabilidade ambiental, empregando axeitadamente os fundamentos científicos apropiados. |
OBX1 |
|
• CA3.2. Resolver problemas de electromagnetismo clásico de xeito experimental e analítico, utilizando principios, leis e teorías da física. |
OBX1 |
|
• CA3.3. Analizar e comprender a evolución dos sistemas de partículas cargadas utilizando modelos, leis e teorías do electromagnetismo clásico. |
OBX2 |
|
• CA3.4. Coñecer aplicacións prácticas e produtos útiles para a sociedade no eido tecnolóxico, industrial e biosanitario, analizándoos con base nos modelos, nas leis e nas teorías do electromagnetismo clásico. |
OBX2 |
|
• CA3.5. Aplicar os principios, leis e teorías científicas na análise crítica de procesos electromagnéticos da contorna, como os observados e os publicados en distintos medios de comunicación, analizando, comprendendo e explicando as causas que os producen. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Campo eléctrico. – Campo eléctrico: tratamento vectorial, determinación das variables cinemáticas e dinámicas de cargas eléctricas libres en presenza deste campo. Fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas en que se aprecian estes efectos. – Intensidade do campo eléctrico en distribucións de cargas discretas. – Cálculo e interpretación do fluxo de campo eléctrico; teorema de Gauss e aplicacións: intensidade do campo eléctrico en distribucións de carga continuas. – Enerxía potencial e potencial eléctrico en distribucións de cargas estáticas: equilibrio electrostático de condutores. – Conservación da enerxía e cambios nas magnitudes cinemáticas no desprazamento de cargas libres entre puntos de distinto potencial eléctrico. – Liñas de campo eléctrico producido por distribucións de carga sinxelas. • Campo magnético e indución electromagnética. – Campo magnético: tratamento vectorial, determinación das variables cinemáticas e dinámicas de cargas eléctricas libres en presenza deste campo. Fenómenos naturais e aplicacións tecnolóxicas nos que se aprecian estes efectos. – Campos magnéticos xerados por fíos con corrente eléctrica en distintas configuracións xeométricas: rectilíneos, espiras, solenoides ou toros. Interacción con cargas eléctricas libres presentes na súa contorna. – Liñas de campo magnético producido por imáns e fíos con corrente eléctrica en distintas configuracións xeométricas. – Forzas magnéticas sobre correntes: funcionamento de motores sinxelos. – Xeración de forza electromotriz mediante sistemas nos que se produce unha variación do fluxo magnético: xeradores e transformadores. |
|
|
Bloque 4. Vibracións e ondas |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Resolver problemas sobre osciladores harmónicos, física ondulatoria e óptica xeométrica de xeito experimental e analítico utilizando principios, leis e teorías da física. |
OBX1 |
|
• CA4.2. Analizar e comprender a evolución de sistemas naturais mecánicos oscilantes, utilizando modelos, leis e teorías da física ondulatoria e de osciladores harmónicos. |
OBX2 |
|
• CA4.3. Coñecer aplicacións prácticas e produtos útiles para a sociedade no eido tecnolóxico, industrial e biosanitario, analizándoos con base nos modelos, nas leis e nas teorías da física ondulatoria e dos osciladores harmónicos, así como da óptica. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• Movemento ondulatorio. – Movemento oscilatorio: variables cinemáticas e dinámicas dun corpo oscilante e conservación da enerxía nestes sistemas. – Movemento ondulatorio: gráficas de oscilación en función da posición e do tempo, función de onda que o describe e relación co movemento harmónico simple. Distintos tipos de movementos ondulatorios na natureza. – Fenómenos ondulatorios: situacións e contextos naturais en que se poñen de manifesto distintos fenómenos ondulatorios e aplicacións. Cambios nas propiedades ondulatorias en función do movemento do emisor e do receptor. Ondas sonoras e as súas calidades. • Óptica. – A luz como onda electromagnética. Espectro electromagnético. – Formación de imaxes en medios e obxectos con distinto índice de refracción. – Sistemas ópticos: lentes delgadas, espellos planos e curvos e as súas aplicacións. |
|
|
Bloque 5. Física moderna |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Recoñecer a relevancia da física relativista e da física cuántica no desenvolvemento da ciencia, da tecnoloxía, da economía, da sociedade e da sustentabilidade ambiental empregando axeitadamente os fundamentos científicos apropiados. |
OBX1 |
|
• CA5.2. Resolver problemas de física moderna de xeito experimental, real ou virtual, e analítico utilizando principios, leis e teorías da física. |
OBX1 |
|
• CA5.3. Coñecer aplicacións prácticas e produtos útiles para a sociedade no eido tecnolóxico, industrial e biosanitario, analizándoos con base nos modelos, nas leis e nas teorías da física moderna. |
OBX2 |
|
• CA5.4. Valorar a física debatendo de maneira fundamentada sobre os seus avances e a implicación na sociedade desde o punto de vista da ética e da sustentabilidade. |
OBX5 |
|
• CA5.5. Identificar os principais avances científicos relacionados coa física moderna que contribuíron á formulación das leis e das teorías aceptadas actualmente no conxunto das disciplinas científicas, como as fases para o entendemento das metodoloxías da ciencia, a súa evolución constante e a súa universalidade. |
OBX6 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.6. Recoñecer o carácter multidisciplinar da ciencia e as contribucións dunhas disciplinas noutras, establecendo relacións entre a física e a química, a bioloxía, a xeoloxía ou as matemáticas. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• Física cuántica e relativista. – Natureza da luz: controversias e debates históricos acerca dela. Efecto fotoeléctrico. Cuantización da enerxía. – Dualidade onda-corpúsculo e cuantización: hipótese de De Broglie. Principio de incerteza: relacións posición-momento e tempo-enerxía. – Principios da relatividade especial e as súas consecuencias: contracción da lonxitude, dilatación do tempo, masa e enerxía relativistas. • Física nuclear e de partículas. – Núcleos atómicos e estabilidade de isótopos. Radioactividade natural e outros procesos nucleares. Aplicacións nos eidos da enxeñaría, da tecnoloxía e da saúde. – Modelo estándar na física de partículas. Clasificacións das partículas fundamentais. As interaccións fundamentais como procesos de intercambio de partículas (bosóns). Aceleradores de partículas. |
|
17.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Física desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e as liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Física e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-2-3 |
5 |
||||||
|
OBX2 |
2-5 |
2 |
4 |
|||||
|
OBX3 |
1-2 |
1-4 |
3 |
|||||
|
OBX4 |
1 |
3-5 |
1-3 |
4 |
||||
|
OBX5 |
1 |
3.2 |
4 |
3 |
||||
|
OBX6 |
2-5 |
5 |
1 |
1 |
||||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O deseño da programación didáctica que relacione entre si todos os elementos curriculares, obxectivos, criterios de avaliación e contidos, de acordo co sentido integrado e holístico que corresponde ao currículo desta materia.
– O uso de distintas estratexias metodolóxicas que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, que favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e que promovan tanto o traballo individual como o cooperativo e o colaborativo.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado de tarefas de carácter experimental, así como situacións-problema formuladas cun obxectivo concreto, que o alumnado debe resolver facendo un uso axeitado dos distintos tipos de coñecementos, destrezas, actitudes e valores, así como a resolución colaborativa e cooperativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade. Polo tanto, o enfoque que se lle dea a esta materia debe incluír un tratamento experimental e práctico que amplíe a experiencia dos alumnos e alumnas máis alá do académico e que lles permita facer conexións coas súas situacións cotiás, o que contribuirá de forma significativa a que todos desenvolvan as destrezas características da ciencia.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital e o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento. Débese ter en conta que a construción da ciencia e o desenvolvemento do pensamento científico durante todas as etapas da formación do alumnado parte da formulación de cuestións científicas baseadas na observación directa ou indirecta do mundo en situacións e contextos habituais. A explicación a partir do coñecemento, da procura de evidencias, da indagación e da correcta interpretación da información que a diario chega ao público en diferentes formatos e a partir de diferentes fontes precisa unha adecuada adquisición das competencias referidas neste parágrafo.
– A realización de actividades de carácter interdisciplinar que combinen saberes das diferentes ciencias, da tecnoloxía e das matemáticas, como corresponde ao carácter STEM da física. Deberase ter en conta que as ciencias básicas que se inclúen nos estudos de bacharelato, entre elas a física, contribúen, todas por igual e de forma complementaria ao desenvolvemento dun perfil do alumnado baseado na argumentación e no razoamento que son propios do pensamento científico.
– O uso de metodoloxías motivadoras que busquen fomentar no alumnado o gusto pola ciencia e a promoción de vocacións científicas. O fin último da aprendizaxe da física nesta etapa é acadar un coñecemento físico máis profundo que desenvolva o pensamento científico, espertando máis preguntas, máis coñecemento, más hábitos do traballo característico da ciencia e, nunha última instancia, máis vocación, de xeito que se favoreza que o alumnado se poida dedicar a actividades tan apaixonantes como son a investigación e as actividades laborais científicas. Co propósito de manter a motivación por aprender, é necesario que o profesorado consiga que o alumnado comprenda o que aprende, que saiba para que o aprende e que sexa quen de utilizar o aprendido en distintos contextos dentro e fóra da aula.
– A realización de actividades de afianzamento que favorezan a adquisición de aprendizaxes significativas que, en relación co punto anterior, axuden positivamente á formación das futuras xeracións dos nosos científicos e científicas. A este respecto, merecen especial consideración as preconcepcións contrarias ás evidencias científicas, polas barreiras que implican para o logro dos obxectivos deste currículo.
– O traballo por proxectos é un exemplo de metodoloxía que axuda ao alumnado a organizar o seu pensamento, favorecendo a reflexión, a crítica, a elaboración de hipóteses e a tarefa investigadora, a través dun proceso en que cada un aplica, de forma activa, os seus coñecementos e habilidades a proxectos reais, favorecendo unha aprendizaxe orientada á acción cun importante carácter interdisciplinar en que os estudantes conxugan coñecementos, habilidades e actitudes para levar a bo fin o proxecto proposto.
– O primeiro bloque, de carácter transversal, deberase traballar en combinación co resto dos bloques e ao longo de todo o curso.
18. Física e Química.
18.1 Introdución.
O bacharelato é unha etapa de gran transcendencia para o alumnado, pois ademais de afrontar os cambios propios no seu desenvolvemento madurativo ha de facer fronte a aprendizaxes cun carácter máis profundo que nas etapas educativas precedentes, co fin de satisfacer a demanda dunha preparación adecuada para a vida e para os estudos posteriores. As ensinanzas de Física e Química en bacharelato aumentan a formación científica que o alumnado adquiriu ao longo da educación secundaria obrigatoria e contribúen de forma activa á adquisición dunha base cultural científica rica e de calidade que lle permitirá desenvolverse con autonomía nunha sociedade que demanda perfís científicos e técnicos, tanto no ámbito da investigación como no mundo laboral.
A separación das ensinanzas do bacharelato en modalidades posibilita unha especialización das aprendizaxes que configura definitivamente o perfil persoal e profesional de cada alumno e alumna. Esta materia ten como finalidade profundar nas competencias que se desenvolveron durante toda a educación secundaria obrigatoria e que xa forman parte da bagaxe cultural científica do alumnado, aínda que tamén posúe carácter propedéutico para aqueles estudantes que desexen elixir unha formación científica máis avanzada no curso seguinte, no cal Física e Química se desdobrará en dúas materias, unha para cada disciplina científica.
O enfoque STEM que se lle pretende outorgar á materia de Física e Química en todo o ensino secundario e no bacharelato prepara o alumnado de forma integrada nas ciencias para afrontar un avance que se orienta á consecución dos obxectivos de desenvolvemento sustentable. Moitos alumnos e alumnas probablemente exercerán nun futuro cada vez máis próximo profesións que aínda non existen, polo que o currículo desta materia busca ser aberto e competencial, e ten como finalidade non só contribuír a profundar na adquisición de coñecementos, destrezas e actitudes da ciencia, senón tamén encamiñar o alumnado para que deseñe o seu perfil persoal e profesional de acordo coas súas preferencias e expectativas. Para iso, o currículo de Física e Química de primeiro de bacharelato deséñase partindo dos seus obxectivos como eixe vertebrador dos demais elementos curriculares.
Así pois, partindo dos obxectivos, este currículo presenta uns criterios de avaliación que tratan de evitar a avaliación exclusiva de contidos. Con este propósito, os criterios de avaliación e os contidos son organizados presentando os coñecementos, destrezas e actitudes que han de ser adquiridos ao longo do curso. Atópanse distribuídos en bloques que buscan unha continuidade e ampliación respecto da etapa anterior.
Como na devandita etapa, establécese un bloque específico sobre destrezas científicas básicas que deben ser consideradas de maneira transversal ao longo do curso.
O segundo bloque recolle a estrutura da materia e da enlace químico, coñecementos fundamentais neste curso e no seguinte, non só nas materias de Física e de Química senón tamén noutras disciplinas científicas que se apoian nestes contidos, como a Bioloxía.
A continuación, o bloque de reaccións químicas profunda en coñecementos que o alumnado aprendeu durante a educación secundaria obrigatoria, proporcionándolle máis ferramentas para a realización de cálculos estequiométricos, por exemplo os relacionados con excesos de reactivos, cálculos termoquímicos, como os baseados na lei de Hess ou os relativos á espontaneidade –o que relaciona este bloque co da enerxía–, e cálculos en xeral con sistemas fisicoquímicos importantes, como as disolucións e os gases ideais.
Os coñecementos, destrezas e actitudes propios da química terminan cun bloque sobre química orgánica, un ámbito que se introduciu no último curso da educación secundaria obrigatoria e que se aborda agora cunha maior profundidade para coñecer as propiedades xerais dos compostos do carbono e ampliar a súa formulación e nomenclatura, e desta maneira deixar o alumnado en disposición de acceder a novos contidos da materia de Química, en segundo curso de bacharelato.
Os saberes de física comezan cun bloque de cinemática. Para alcanzar un nivel de significación maior na aprendizaxe con respecto á etapa anterior, neste curso trabállase desde un enfoque vectorial, de modo que a carga matemática desta unidade se vaia adecuando aos requirimentos do desenvolvemento madurativo do alumnado. Ademais, o feito de abordar un maior número de movementos permítelles ampliar as perspectivas desta rama da mecánica.
Igual de importante é coñecer as causas do movemento. Por iso, o seguinte bloque presenta coñecementos, destrezas e actitudes correspondentes á estática e á dinámica. Aproveitando o enfoque vectorial do bloque anterior, o alumnado aplica esas ferramentas á descrición dos efectos das forzas sobre partículas e sobre sólidos ríxidos, que inclúe o estudo do momento resultante dun conxunto de forzas.
Por último, o bloque de enerxía presenta os saberes como continuidade aos que se estudaron na etapa anterior, profundando máis no traballo, na potencia e na enerxía mecánica e a súa conservación e tamén nos aspectos básicos da termodinámica que lles permitan entender o comportamento de sistemas termodinámicos simples e as aplicacións máis inmediatas. Todo iso encamiñado a comprender a importancia do concepto da enerxía na nosa vida cotiá e noutras disciplinas científicas e tecnolóxicas.
18.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Resolver problemas e situacións relacionados coa física e coa química, aplicando as leis e teorías científicas adecuadas, para comprender e explicar os fenómenos naturais e evidenciar o papel destas ciencias na mellora do benestar común e na realidade cotiá. |
|
• Aplicar os coñecementos científicos adecuados á explicación dos fenómenos naturais require a construción de razoamentos que favorecen a formación de pensamentos de orde superior, o que pola súa vez redunda nunha mellor comprensión das leis e teorías científicas, nun proceso de retroalimentación. Entender os fenómenos fisicoquímicos implica comprender como son as interaccións que se producen entre os corpos e os sistemas na natureza, analizalas á luz das leis e teorías fisicoquímicas que as describen, interpretar os fenómenos nos que participan e utilizar ferramentas científicas para a toma e rexistro de datos e a súa análise crítica para a construción de novos coñecementos científicos. • Este obxectivo require usar as formas e os procedementos que se utilizan na investigación científica acerca da natureza e permítelle ao alumnado, pola súa vez, forxar unha opinión informada sobre aspectos que afectan a súa realidade próxima e actuar con sentido crítico na mellora desta a través do coñecemento científico adquirido. Así pois, lograr este obxectivo permite detectar problemas da contorna cotiá e da realidade socioambiental global e abordalos desde a perspectiva da física e da química, buscando solucións sustentables que repercutan no benestar social común. |
|
OBX2. Razoar usando con solvencia o pensamento científico e as destrezas relacionadas co traballo da ciencia para aplicalos á observación da natureza e da contorna, á formulación de preguntas e hipóteses e á validación destas a través da experimentación, da indagación e da procura de evidencias. |
|
• O alumnado ha de desenvolver habilidades para observar desde unha óptica científica os fenómenos naturais e para propoñer explicacións mediante os procedementos que caracterizan o traballo científico, particularmente na física e na química. En consecuencia, con este obxectivo preténdese desenvolver a capacidade de investigar fenómenos naturais a través da experimentación, da procura de evidencias ou do razoamento científico, facendo uso dos coñecementos que se adquiren nesta materia, xa que as destrezas alcanzadas en etapas anteriores permiten utilizar a metodoloxía científica con maior rigor e obter conclusións e respostas de maior alcance e mellor elaboradas, empregando, cando sexa posible, diferentes procedementos cos que contrastar a validez das devanditas conclusións. • Por outra banda, o alumnado competente é capaz de establecer relacións entre o meramente académico e as vivencias da súa realidade cotiá, que no caso desta materia se traducirá en atopar vínculos entre as leis e as teorías que aprenden e os fenómenos que observan no mundo que os rodea. Como consecuencia, as cuestións que expoñan e as hipóteses que formulen estarán elaboradas de acordo con coñecementos fundamentados e poñendo en evidencia as relacións entre as variables que se estuden, formuladas en termos matemáticos coherentes coas leis da física e da química, de maneira que as conclusións e as explicacións que se proporcionen sexan consistentes coas teorías científicas establecidas. |
|
OBX3. Manexar con propiedade e solvencia o fluxo de información nos diferentes rexistros de comunicación da ciencia, como son a nomenclatura de compostos químicos, a linguaxe matemática, as unidades de medida e os códigos de seguridade no traballo experimental, para a produción e interpretación de información en diferentes formatos e a partir de fontes diversas. |
|
• Para lograr unha completa formación científica do alumnado que optou por cursar esta materia en bacharelato é necesario adecuar o nivel de exixencia ao avaliar as súas destrezas para a comunicación científica. Por esta razón, con este obxectivo preténdese que os alumnos e alumnas comprendan a información que se lles proporciona sobre fenómenos fisicoquímicos que ocorren no mundo cotián, sexa cal sexa o formato desta, e que sexan capaces de producir así mesmo nova información con corrección, veracidade e fidelidade, utilizando correctamente a linguaxe matemática, os sistemas de unidades, as normas da IUPAC, coa finalidade de recoñecer o valor universal da linguaxe científica na transmisión de coñecemento que se necesita para a construción dunha sociedade mellor. • O correcto uso da linguaxe científica universal e a soltura á hora de interpretar e producir información de carácter científico permiten crear relacións construtivas entre a física, a química e outras áreas de coñecemento que se estudan no bacharelato. Ademais, prepara a os estudantes para establecer conexións cunha comunidade científica activa, preocupada por conseguir unha mellora da sociedade, que repercuta en aspectos tan importantes como a conservación do ambiente e a saúde individual e colectiva, o que dota este obxectivo dun carácter esencial para este currículo. • En particular, con respecto a estes aspectos, resulta especialmente relevante o coñecemento e o respecto das normas de seguridade dos laboratorios científicos, imprescindible non só na formación específica da física e da química, senón tamén na científica en xeral. |
|
OBX4. Utilizar de forma autónoma, crítica e eficiente plataformas dixitais e recursos variados, tanto para o traballo individual coma en equipo, consultando e seleccionando información científica veraz, creando materiais en diversos formatos e comunicando de maneira efectiva en diferentes contornas de aprendizaxe, para fomentar a creatividade, o desenvolvemento persoal e a aprendizaxe individual e social. |
|
• O desenvolvemento das competencias científicas require o acceso a unha diversidade de fontes de información para a selección e utilización de recursos didácticos, tanto tradicionais como dixitais. Na actualidade, moitos dos recursos necesarios para o ensino e a aprendizaxe da física e da química poden atoparse en distintas plataformas dixitais de contidos, polo que o seu uso autónomo facilita procesos cognitivos de nivel superior e propicia a comprensión, a elaboración de xuízos, a creatividade e o desenvolvemento persoal. O seu uso crítico e eficiente implica a capacidade de seleccionar entre os distintos recursos existentes aqueles que resultan veraces e adecuados para as necesidades de formación e que están axustados ás tarefas que se están desempeñando e ao tempo dispoñible. • Pola súa vez, é necesaria a autonomía, responsabilidade e uso crítico das plataformas dixitais e as súas diferentes contornas de aprendizaxe. Tal é o caso, por exemplo, das ferramentas de comunicación para o traballo colaborativo mediante o intercambio de ideas e contidos a través de documentos en distintos formatos e que favorece a aprendizaxe social. Para iso, é necesario que o alumnado aprenda a producir, con medios tradicionais ou dixitais, documentos que teñan valor, non só para si mesmos, senón tamén para o resto da sociedade, e debe formar parte do devandito proceso a citación de fontes e o respecto aos dereitos de autor. |
|
OBX5. Traballar de forma colaborativa en equipos diversos, aplicando habilidades de coordinación, comunicación, emprendemento e repartición equilibrada de responsabilidades, para predicir as consecuencias dos avances científicos e a súa influencia sobre a saúde propia e comunitaria e sobre o desenvolvemento ambiental sustentable. |
|
• A aprendizaxe da física e da química, no referido aos seus métodos de traballo, ás súas leis e teorías máis importantes e ás relacións entre elas, así como co resto das ciencias, coa tecnoloxía, coa sociedade e co ambiente, implica que o alumnado teña unha actitude comprometida no traballo experimental e no desenvolvemento de proxectos de investigación en equipo, que adopte certas posicións éticas e que sexa consciente dos compromisos sociais que se infiren destas relacións. |
|
• Ademais, o proceso de formación en ciencias implica o traballo activo integrado coa lectura, coa escritura, coa expresión oral, coa tecnoloxía e coas matemáticas. O desenvolvemento de todas estas destrezas de forma integral ten moito máis sentido se se realiza no marco colaborativo dun grupo diverso que respecte as diferenzas de xénero, orientación, ideoloxía etc., fundamentado non só na cooperación, senón tamén na comunicación, no debate e na repartición consensuada de responsabilidades. As ideas que se expoñen no traballo destes equipos son validadas a través da argumentación e é necesario o acordo común para que o colectivo as acepte, do mesmo xeito que sucede na comunidade científica, na que o consenso é un requisito para a aceptación universal das novas ideas e descubrimentos. Non se deben esquecer, por outra banda, as vantaxes de desenvolver o traballo colaborativo pola interdependencia positiva entre os membros do equipo, a complementariedade, a responsabilidade compartida, a avaliación grupal etc., que se fomentan a través do logro deste obxectivo. |
|
OBX6. Participar de forma activa na construción colectiva e evolutiva do coñecemento científico, na súa contorna cotiá e próxima para converterse en axentes activos da difusión do pensamento científico, na aproximación escéptica á información científica e tecnolóxica e á posta en valor da preservación do ambiente e da saúde pública, no desenvolvemento económico e na procura dunha sociedade igualitaria. |
|
• Con este obxectivo, preténdese dotar o alumnado da destreza para valorar con criterios cientificamente fundamentados a repercusión técnica, social, económica e ambiental das distintas aplicacións que teñen os avances, as investigacións e os descubrimentos que a comunidade científica acomete no transcurso da historia, coa finalidade de que sexan cidadáns e cidadás competentes comprometidos co mundo en que viven. O coñecemento e a explicación dos aspectos da ciencia e da tecnoloxía que son máis importantes para a sociedade permite valorar criticamente as repercusións que teñen, e así ter mellores criterios á hora de tomar decisións sobre os usos adecuados dos medios e produtos científicos e tecnolóxicos que a sociedade pon á nosa disposición. • Así mesmo, este obxectivo desenvólvese a través da participación activa do alumnado en proxectos que involucren a toma de decisións e a execución de accións cientificamente fundamentadas na súa vida cotiá e na contorna social. Con iso mellórase a conciencia social da ciencia, algo que é necesario para construír unha sociedade de coñecemento máis avanzada. |
18.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Física e Química 1º curso |
|
|
Bloque 1. A actividade científica na física e na química |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Formular e verificar hipóteses como respostas a diferentes problemas e observacións, manexando con soltura o traballo experimental, a indagación, a procura de evidencias e o razoamento lóxico-matemático. |
OBX2 |
|
• CA1.2. Utilizar diferentes métodos para atopar a resposta a unha soa cuestión ou observación, cotexando os resultados obtidos para asegurarse da súa coherencia e fiabilidade. |
OBX2 |
|
• CA1.3. Integrar as leis e teorías científicas coñecidas no desenvolvemento do procedemento da validación das hipóteses formuladas, aplicando relacións cualitativas e cuantitativas entre as diferentes variables, de maneira que o proceso sexa fiable e coherente co coñecemento científico adquirido. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.4. Poñer en práctica os coñecementos adquiridos na experimentación científica en laboratorio ou campo, incluído o coñecemento dos seus materiais e a súa normativa básica de uso, así como das normas de seguridade propias destes espazos, e estimando a importancia que no progreso científico e emprendedor ten que a experimentación sexa segura, sen comprometer a integridade física propia nin a colectiva. |
OBX3 |
|
• CA1.5. Interactuar con outros membros da comunidade educativa a través de diferentes contornas de aprendizaxe, reais e virtuais, utilizando de forma autónoma e eficiente recursos variados, tradicionais e dixitais, con rigor e respecto e analizando criticamente as achegas dos participantes. |
OBX 4 |
|
• CA1.6. Traballar de forma autónoma e versátil, individualmente e en equipo, na consulta de información e na creación de contidos, utilizando con criterio as fontes e as ferramentas máis fiables e refugando as menos adecuadas para mellorar a aprendizaxe propia e colectiva. |
OBX 4 |
|
• CA1.7. Participar de maneira activa na construción do coñecemento científico, evidenciando a existencia de interacción, cooperación e avaliación entre iguais e mellorando o cuestionamento, a reflexión e o debate ao alcanzar o consenso na resolución dun problema ou situación de aprendizaxe. |
OBX5 |
|
• CA1.8. Construír e producir coñecementos a través do traballo colectivo, ademais de explorar alternativas para superar a asimilación de coñecementos xa elaborados e atopando momentos para a análise, a discusión e a síntese, obtendo como resultado a elaboración de produtos representados en informes, pósteres, presentacións, artigos etc. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Utilización das metodoloxías propias da investigación científica para a identificación e a formulación de cuestións e conxecturas, a elaboración de hipóteses e a comprobación experimental destas. • Deseño e execución de experimentos e de proxectos de investigación en condicións de seguridade, utilizando instrumental adecuado e razoamento lóxico-matemático e analizando os resultados obtidos para a resolución de problemas e cuestións relacionados coa física e coa química. • Recoñecemento e utilización de fontes veraces e medios de colaboración para a procura de información científica en diferentes formatos e facendo uso das ferramentas necesarias. • Interpretación e produción de información científica cunha linguaxe adecuada para desenvolver un criterio propio baseado na evidencia e no razoamento. |
|
|
Bloque 2. Enlace químico e estrutura da materia |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Aplicar as leis e as teorías científicas na análise de fenómenos fisicoquímicos cotiáns relacionados coa estrutura da materia comprendendo as causas que os producen e elaborar explicacións utilizando diversidade de soportes e medios de comunicación. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Nomear e formular correctamente substancias simples, ións e compostos químicos inorgánicos utilizando as normas da IUPAC, como parte da linguaxe integradora e universal da comunidade científica. |
OBX3 |
|
• CA2.3. Empregar diferentes formatos para interpretar e expresar información relativa a un proceso fisicoquímico concreto, relacionando entre si a información que cada un deles contén e extraendo o relevante para a resolución dun problema. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Desenvolvemento da táboa periódica: contribucións históricas á súa elaboración actual e importancia como ferramenta preditiva das propiedades dos elementos. • Estrutura electrónica dos átomos tras a análise da súa interacción coa radiación electromagnética: explicación da posición dun elemento na táboa periódica e da similitude nas propiedades dos elementos químicos de cada grupo. • Teorías sobre a estabilidade de átomos e ións: predición da formación de enlaces entre os elementos, representación destes e dedución de propiedades das substancias químicas. Comprobación a través da observación e da experimentación. • Formulación e nomenclatura de substancias simples, ións e compostos inorgánicos: aplicacións que teñen na vida cotiá. |
|
|
Bloque 3. Reaccións químicas |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Aplicar as leis e as teorías científicas na análise de reaccións químicas, comprendéndoas e explicándoas utilizando diversidade de soportes e medios de comunicación. |
OBX1 |
|
• CA3.2. Resolver problemas sobre reaccións químicas e as substancias que nelas participan aplicando as leis adecuadas para atopar e argumentar as solucións expresando adecuadamente os resultados. |
OBX1 |
|
• CA3.3. Identificar situacións problemáticas na contorna nas que estean implicadas reaccións químicas, emprender iniciativas e buscar solucións sustentables desde a física e a química, analizando criticamente o impacto producido na sociedade e no ambiente. |
OBX1 |
|
• CA3.4. Debater, de maneira informada e argumentada, sobre cuestións ambientais, sociais e éticas relacionadas co desenvolvemento da física e da química, alcanzando un consenso sobre as consecuencias dos seus avances e propoñendo solucións creativas en común ás cuestións expostas. |
OBX5 |
|
• CA3.5 Identificar e argumentar cientificamente, á luz da física e da química, as repercusións de accións que se acometen na vida cotiá analizando como melloralas, como forma de participar activamente na construción dunha sociedade mellor. |
OBX6 |
|
• CA3.6. Detectar necesidades da sociedade sobre as que aplicar coñecementos relacionados con reaccións químicas que axuden a satisfacer as devanditas necesidades, incidindo especialmente en aspectos importantes como a resolución dos grandes retos ambientais, o desenvolvemento sustentable e a promoción da saúde. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• Leis fundamentais da química: relacións estequiométricas en reaccións químicas e na constitución de compostos. Resolución de cuestións cuantitativas relacionadas coa química na vida cotiá. • Clasificación das reaccións químicas: relacións que existen entre a química e aspectos importantes da sociedade actual, como por exemplo a conservación do ambiente ou o desenvolvemento de fármacos. • Cálculo de cantidades de materia en sistemas fisicoquímicos concretos, como gases ideais ou disolucións, así como o estudo das súas propiedades e variables de estado en situacións da vida cotiá. • Estequiometría das reaccións químicas: aplicacións en procesos industriais significativos da enxeñaría química. |
|
|
Bloque 4. Química orgánica |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Identificar situacións problemáticas na contorna relacionadas coa química orgánica, emprender iniciativas e buscar solucións sustentables desde a física e a química, analizando criticamente o impacto producido na sociedade e no ambiente. |
OBX1 |
|
• CA4.2. Nomear e formular correctamente substancias simples, ións e compostos químicos orgánicos utilizando as normas da IUPAC, como parte da linguaxe integradora e universal da comunidade científica. |
OBX3 |
|
• CA4.3. Detectar necesidades da sociedade sobre as que aplicar coñecementos relacionados coa química orgánica que axuden a satisfacelas, incidindo especialmente en aspectos importantes como a resolución dos grandes retos ambientais, o desenvolvemento sustentable e a promoción da saúde. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• Propiedades físicas e químicas xerais dos compostos orgánicos a partir dos seus grupos funcionais: xeneralidades nas diferentes series homólogas e aplicacións no mundo real. • Regras da IUPAC para formular e nomear correctamente algúns compostos orgánicos mono e polifuncionais (hidrocarburos, compostos osixenados e compostos nitroxenados). |
|
|
Bloque 5. Cinemática |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Aplicar os conceptos da cinemática clásica na análise de movementos cotiáns, elaborando explicacións utilizando diversidade de soportes e medios de comunicación. |
OBX1 |
|
• CA5.2. Resolver problemas sobre movementos expostos a partir de situacións cotiás, aplicando os conceptos propios da cinemática para atopar e argumentar as solucións e expresando adecuadamente os resultados. |
OBX1 |
|
• CA5.3. Utilizar de maneira rigorosa as unidades propias das magnitudes cinemáticas, empregando correctamente as súas notacións e equivalencias e facendo posible unha comunicación efectiva coa comunidade científica. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Variables cinemáticas en función do tempo nos distintos movementos que pode ter un obxecto, con ou sen aceleración: resolución de situacións reais relacionadas coa física e coa contorna cotiá. • Variables cinemáticas que interveñen nun movemento rectilíneo e circular: magnitudes e unidades empregadas. Movementos cotiáns que presentan estes tipos de traxectoria. • Expresión da traxectoria dun movemento composto en función das magnitudes que o describen. |
|
|
Bloque 6. Estática e dinámica |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.1. Aplicar as leis da dinámica newtoniana e os seus teoremas de conservación na análise do repouso ou movemento dos corpos en situacións cotiás, comprendendo as forzas que os producen e elaborando explicacións utilizando diversidade de soportes e medios de comunicación. |
OBX1 |
|
• CA6.2. Resolver problemas de estática e dinámica de corpos expostos a partir de situacións cotiás, aplicando as leis da dinámica newtoniana e os teoremas de conservación pertinentes para atopar e argumentar as solucións e expresando adecuadamente os resultados. |
OBX1 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.3. Utilizar e relacionar de maneira rigorosa as unidades propias das magnitudes da mecánica empregando correctamente as súas notacións e equivalencias e facendo posible unha comunicación efectiva coa comunidade científica. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Predición, a partir da correspondente composición vectorial, do comportamento estático ou dinámico dunha partícula. Par de forzas. Estática de sólidos ríxidos. • Relación da mecánica vectorial aplicada sobre unha partícula ou un sólido ríxido co seu estado de repouso ou de movemento. Aplicacións estáticas ou dinámicas da física noutros campos de interese. • Interpretación das leis da dinámica en termos de magnitudes como o momento lineal e o impulso mecánico: aplicacións. |
|
|
Bloque 7. Enerxía |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA7.1. Aplicar os conceptos de calor e traballo e o teorema de conservación da enerxía mecánica na análise de fenómenos cotiáns en que se produza transferencia de enerxía, comprendendo as causas que producen esta transferencia e elaborando explicacións utilizando diversidade de soportes e medios de comunicación. |
OBX1 |
|
• CA7.2. Resolver problemas sobre transferencia de enerxía mecánica e térmica expostos a partir de situacións cotiás, aplicando o concepto de calor e o teorema de conservación da enerxía mecánica para atopar e argumentar as solucións expresando adecuadamente os resultados. |
OBX1 |
|
• CA7.3. Identificar situacións problemáticas na contorna relacionadas coa enerxía e as súas manifestacións, emprender iniciativas e buscar solucións sustentables desde a física e a química analizando criticamente o impacto producido na sociedade e no ambiente. |
OBX1 |
|
• CA7.4. Utilizar e relacionar de maneira rigorosa as unidades propias de magnitudes relacionadas coa enerxía, empregando correctamente as súas notacións e equivalencias e facendo posible unha comunicación efectiva coa comunidade científica. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Conceptos de traballo e potencia: elaboración de hipóteses sobre o balance enerxético de sistemas mecánicos ou eléctricos da contorna cotiá e o seu rendemento. • Enerxía potencial e enerxía cinética dun sistema sinxelo: aplicación á conservación da enerxía mecánica en sistemas conservativos e non conservativos e ao estudo das causas que determinan o movemento dos obxectos no mundo real. • Variables termodinámicas dun sistema para relacionar as variacións de temperatura que experimenta coas transferencias de enerxía que se producen coa súa contorna. |
|
18.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Física e Química desenvolverá o seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que lle faciliten ao alumnado o logro dos obxectivos da materia e, en combinación co resto das materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e o logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e das liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Física e Química e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I.
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1-2-5 |
1.2 |
1 |
|||||
|
OBX2 |
1-2 |
4 |
4 |
1 |
||||
|
OBX3 |
1-2 |
4 |
2 |
|||||
|
OBX4 |
1 |
3 |
1-3 |
3.2 |
2 |
1 |
||
|
OBX5 |
3-5 |
3.1-3.2 |
4 |
|||||
|
OBX6 |
3-4-5 |
5 |
4 |
2 |
1 |
|||
Liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe.
– O deseño da programación didáctica que relacione entre si todos os elementos curriculares; obxectivos, criterios de avaliación e contidos, de acordo co sentido integrado e holístico que corresponde ao currículo desta materia.
– O uso de distintas estratexias metodolóxicas que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan tanto o traballo individual coma o cooperativo e o colaborativo.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado de tarefas de carácter experimental, así como situacións-problema formuladas cun obxectivo concreto, que o alumnado debe resolver facendo un uso axeitado dos distintos tipos de coñecementos, destrezas, actitudes e valores, así como a resolución colaborativa e cooperativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade. Polo tanto, o enfoque que se lle dea a esta materia debe incluír un tratamento experimental e práctico que amplíe a experiencia dos alumnos e alumnas máis alá do académico e que lles permita facer conexións coas súas situacións cotiás, o que contribuirá de forma significativa a que todos desenvolvan as destrezas características da ciencia.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital e o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– Débese ter en conta que a construción da ciencia e o desenvolvemento do pensamento científico durante todas as etapas da formación do alumnado parte da formulación de cuestións científicas baseadas na observación directa ou indirecta do mundo en situacións e contextos habituais. A explicación a partir do coñecemento, da procura de evidencias, da indagación e da correcta interpretación da información que a diario chega ao público en diferentes formatos e a partir de diferentes fontes precisa unha adecuada adquisición das competencias referidas neste parágrafo.
– A realización de actividades de carácter interdisciplinar que combinen saberes das diferentes ciencias, da tecnoloxía e das matemáticas, como corresponde ao carácter STEM da física. Deberase ter en conta que as ciencias básicas que se inclúen nos estudos de bacharelato, entre elas a física e a química, contribúen, todas por igual e de forma complementaria, ao desenvolvemento dun perfil do alumnado baseado na argumentación e no razoamento que son propios do pensamento científico.
– O uso de metodoloxías motivadoras que busquen fomentar no alumnado o gusto pola ciencia e a promoción de vocacións científicas. O fin último da aprendizaxe da física e da química na presente etapa é acadar un coñecemento fisicoquímico máis profundo que desenvolva o pensamento científico e que esperte máis preguntas, máis coñecemento, más hábitos do traballo característico da ciencia e, nunha última instancia, máis vocación, favorecendo que o alumnado se poida dedicar a actividades tan apaixonantes como son a investigación e as actividades laborais científicas. Co propósito de manter a motivación por aprender é necesario que o profesorado consiga que o alumnado comprenda o que aprende, saiba para que o aprende e sexa capaz de utilizar o aprendido en distintos contextos dentro e fóra da aula.
– A realización de actividades de afianzamento que favorezan a adquisición de aprendizaxes significativas que, en relación co punto anterior, axuden positivamente á formación das futuras xeracións dos nosos científicos e científicas. A este respecto, merecen especial consideración as preconcepcións contrarias ás evidencias científicas, polas barreiras que implican para o logro dos obxectivos deste currículo.
– O traballo por proxectos é un exemplo de metodoloxía que lle axuda ao alumnado a organizar o seu pensamento, favorecendo a reflexión, a crítica, a elaboración de hipóteses e a tarefa investigadora a través dun proceso no que cada un aplica, de forma activa, os seus coñecementos e habilidades a proxectos reais, favorecendo unha aprendizaxe orientada á acción cun importante carácter interdisciplinar no que os estudantes conxugan coñecementos, habilidades e actitudes para levar a bo fin o proxecto proposto.
– O primeiro bloque, de carácter transversal, deberase traballar en combinación co resto dos bloques e ao longo de todo o curso.
19. Fundamentos Artísticos.
19.1. Introdución.
A casuística da arte radica na súa propia concepción, que deu lugar a que tanto a súa definición como a súa función fosen cambiando ao longo da historia e presenten diferenzas dependendo da cultura e o contexto xeográfico desde os que se consideren. En consecuencia, a aproximación á arte resulta complexa e dinámica, e nesta relatividade residen tanto a dificultade do seu estudo, como o atractivo e a riqueza da súa percepción e apreciación. Os diferentes enfoques e puntos de vista neste sentido apuntan cara a procesos metodolóxicos e de coñecemento que, lonxe de ser subxectivos, son perfectamente obxectivables e susceptibles de ser aprehendidos e aplicados.
A través da materia de Fundamentos Artísticos, o alumnado analiza diferentes obras de diversas disciplinas artísticas, con variadas formas e técnicas, identificándoas, situándoas cronolóxica e espacialmente, e vinculando ese proceso coa idea de creación artística. A visión das distintas formulacións artísticas entendidas desde os seus aspectos básicos permítelle ao alumnado construír un discurso argumentado e, nun estadio posterior, interpretar as creacións artísticas, ampliando os recursos propios e enriquecendo o seu repertorio. Todo iso, ademais, favorece que o alumnado desenvolva unha conciencia sensible cara ao patrimonio cultural e artístico. Mención á parte merecen o descubrimento e a visibilización de obras e artistas que, por diversos motivos, foron excluídos do relato da historia da arte tradicional. Neste sentido, é indispensable abordar a análise dos diferentes contextos históricos, sociais e xeográficos de creación desde unha perspectiva de xénero que permita que o alumnado entenda cal foi e cal é o papel das mulleres na arte. Así mesmo, realizar o estudo das distintas obras tamén desde unha perspectiva intercultural, incluíndo o patrimonio e as manifestacións artísticas galegas, axudará a que alumnas e alumnos poidan desenvolver unha actitude respectuosa coa diversidade e comprometida coa igualdade e a cohesión social.
A análise comparada entre obras de distintas épocas e culturas permite realizar conexións significativas entre movementos, o que ofrece a oportunidade de enriquecer a interpretación das producións artísticas, favorecendo así unha visión menos compartimentada da arte. Esta percepción diacrónica e intercultural do patrimonio artístico contribúe a que o alumnado poida opinar sen prexuízos, de maneira argumentada, aberta e plural sobre as creacións artísticas de calquera cultura, época e estilo.
Por outra banda, as aprendizaxes derivadas da análise e a apreciación estética das distintas obras van ligados á comprensión dos procesos de creación e produción artística. Deste xeito, o alumnado pode poñer en práctica esas aprendizaxes nos proxectos artísticos que leve a cabo a partir doutras materias desta modalidade, ademais de sentar as bases que lle permitirán afrontar unha formación artística superior ou participar en proxectos profesionais vinculados á arte.
A materia de Fundamentos Artísticos está estruturada en torno tres eixes: por unha banda, a análise de producións artísticas ao longo da historia e a identificación dos seus elementos constituíntes e as claves das súas linguaxes; todo iso asociado á época ou corrente estética na que as obras foron creadas. Por outra, o coñecemento das metodoloxías, as ferramentas e os procedementos de procura, rexistro, análise, estudo e presentación de información, privilexiando o uso de recursos dixitais. Por último, a adquisición dunha conciencia sensible e de respecto cara ao patrimonio artístico e a cultura visual.
Os obxectivos da materia, en coherencia cos devanditos eixes, desenvolvéronse a partir das competencias clave e dos contidos establecidos para a etapa de bacharelato, en especial, dos descritores da competencia en conciencia e expresión culturais, ao que se engaden aspectos relacionados coa comunicación verbal, a dixitalización, a convivencia democrática, a sustentabilidade ambiental, a interculturalidade ou a creatividade. Os obxectivos combinan os aspectos relacionados coa evolución do concepto de arte e as súas funcións ao longo da historia coas estratexias e métodos de análises das diferentes obras e os seus contextos. Todo iso, ademais do estudo das creacións artísticas e a súa comparación con outras obras de distintas épocas e culturas, permítelle ao alumnado non só enriquecer o seu repertorio, senón tamén adquirir os coñecementos, destrezas e actitudes necesarios para desenvolver unha interpretación propia da arte, aumentando dese modo a súa sensibilidade e o seu sentido crítico. Así mesmo, permitiranlle aprender a elaborar proxectos artísticos propios, xa sexan individuais ou colectivos, de modo que poida dar forma ás súas ideas e aprenda a afrontar novos retos artísticos.
Os criterios de avaliación, que se desprenden directamente dos devanditos obxectivos, están deseñados para comprobar o seu grao de consecución por parte do alumnado.
En canto aos bloques de criterios de avaliación e contidos da materia de Fundamentos Artísticos, o primeiro bloque, «Os fundamentos da arte», introduce o concepto de arte, así como as diferentes ferramentas que se utilizan para a súa análise. O segundo, «Visión, realidade e representación», inclúe as distintas formas de representación da realidade a través de diferentes movementos artísticos, desde a arte primitiva ata a abstracción. O terceiro bloque, «A arte clásica e as súas proxeccións», recolle a tradición grecorromana, incorporando diferentes obras pictóricas, escultóricas e arquitectónicas. O cuarto bloque, «Arte e expresión», achégase a algúns movementos artísticos que destacan pola súa vertente expresiva. O quinto bloque, «Natureza, sociedade e comunicación na arte» recolle, por unha banda, as influencias da natureza na arte e, por outra, a importancia da arte na sociedade e na comunicación. Por último, o bloque de «Metodoloxías e estratexias» engloba as metodoloxías de estudo e análise da arte desde distintas perspectivas, así como os criterios de avaliación e os contidos relacionados co traballo en equipo e as fases dos proxectos artísticos.
19.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Comprender os cambios na concepción da arte, analizando as semellanzas e as diferenzas entre distintos períodos históricos ou contextos culturais, para explicar o enriquecemento que supón a diversidade. |
|
• A definición do concepto de arte segue abrindo debates a día de hoxe. O seu significado é un elemento vivo, cambiante, que foi modificándose ao longo da historia da humanidade. Non se trata soamente de cambios asociados á cronoloxía dos acontecementos, senón que se relacionan coa diversidade das culturas que producen arte. A aparición da arte informal, o cuestionamento dadaísta ou a irrupción da fotografía, por exemplo, provocaron fortes conmocións neste concepto, polo que constitúen fitos cos que o alumnado debe familiarizarse. • A apreciación e coñecemento deses cambios supón un enriquecemento dos recursos cos que o alumnado levará a cabo a análise das manifestacións artísticas de diferentes estilos e épocas cun criterio máis formado, comparando obras distintas, establecendo conexións entre elas e explicándoas de maneira argumentada. Todo iso fará posible que o alumnado poida explicar o enriquecemento que supón a diversidade artística a través de producións orais, escritas ou multimodais, achegándose a ela sen prexuízos e ampliando así o seu propio repertorio cultural. |
|
OBX2. Reflexionar sobre as funcións da arte ao longo da historia, analizando a evolución do seu papel en cada período, para apreciar as súas singularidades e poñer en valor o patrimonio cultural e artístico de calquera época. |
|
• Ao profundar no significado de arte, xorde irremediablemente o cuestionamento da súa utilidade. Do mesmo xeito que foi cambiando o concepto, tamén o fixo a función da arte ao longo da historia. As funcións apotropaica, relixiosa, pedagóxica, conmemorativa ou estética, conforman, entre outras, algúns dos múltiples cometidos que as producións artísticas desempeñado desde as orixes da humanidade. Pola súa vez, as distintas sociedades e culturas outorgaron usos diferentes a produtos artísticos xa existentes, ás veces, moi afastados dos que tiveron no momento da súa creación. Este dinámico xogo de atribución de funcionalidades da actividade artística debe ser coñecido e apreciado polo alumnado para que, desta forma, lle conceda ao patrimonio cultural e artístico de calquera época a importancia que ten. Ademais, as alumnas e os alumnos han de ser conscientes dos condicionamentos ambientais e contextuais que enmarcan calquera produción artística e que condicionan a súa función para analizar as obras desde o respecto, con profundidade e criterio, e compartir as súas conclusións por medio de producións orais, escritas ou multimodais nas que poña en valor as súas singularidades e descarte as miradas prexuizosas. |
|
OBX3. Analizar formal, funcional e semanticamente producións artísticas de diversos períodos e estilos, recoñecendo os seus elementos constituíntes e as claves das súas linguaxes usando vocabulario específico, para desenvolver o criterio estético e ampliar as posibilidades de gozar da arte. |
|
• Cada movemento artístico posúe unhas claves comúns asociadas a unha linguaxe propia, que axudan á súa comprensión e identificación no momento da recepción das obras. Este método de aproximación, que busca a clasificación e o marco das obras de arte, consiste nunha primeira forma de abordar a complexidade circunstancial e substancial da produción artística. Co fin de achegarse ao estudo dos estilos, movementos ou tendencias na arte, é necesario investigar diversas producións artísticas e analizar a información obtida a partir de fontes analóxicas e dixitais, explicando tanto as particularidades e os puntos en común como as diferenzas. O alumnado debe coñecer a ampla terminoloxía específica para saber describir cunha linguaxe precisa, adecuada e coherente a multiplicidade de matices, variables e sutilezas que admite a análise dunha obra de arte. • Ademais, debe comprender e aplicar con criterio as diferentes metodoloxías de estudo das formas, as funcións e os significados asociados aos movementos e estilos artísticos, porque fundamentan a aproximación ás obras e permiten recoñecer as diferentes linguaxes utilizadas na arte. O obxectivo é desenvolver no alumnado un criterio estético informado ante calquera manifestación artística, que fusione na súa formulación a identificación do estilo e o contexto coa valoración da riqueza expresiva da arte, aumentando así as posibilidades de gozo na súa recepción. |
|
OBX4. Explicar obras artísticas realizadas en distintos medios e soportes, de calquera estilo ou período, identificando o contexto social, xeográfico e histórico no que se crearon, así como as súas posibles influencias e proxeccións, para valoralas como testemuños dunha época e unha cultura, e como elementos do propio patrimonio. |
|
• Para poder apreciar correctamente o patrimonio artístico, non só é necesario coñecer en profundidade as obras que o compoñen, senón que tamén se debe entender o contexto da súa creación. Así, para realizar un achegamento rigoroso ao estilo dunha obra determinada en calquera medio ou soporte e ao movemento en que se enmarca, han de terse en conta os aspectos históricos, xeográficos e sociais que os rodean. Isto, sumado a unha análise técnica e procedemental, proporcionará as claves necesarias para a interpretación das distintas manifestacións artísticas e permitiralle ao alumnado valorar as obras dunha maneira consciente e respectuosa. Incluír a perspectiva de xénero ao abordar a análise do contexto histórico, social e xeográfico no que as obras foron creadas axudará, ademais, a que alumnas e alumnos comprendan o papel que a muller desempeñou na arte ao longo da historia e as distintas consideracións que se tiveron dela en función de cada época. Neste sentido, non só se terán que estudar as súas representacións, senón tamén as súas achegas como creadoras. |
|
• Doutra banda, na diversidade do patrimonio cultural e artístico danse diferentes tipos de relacións: desde as influencias entre estilos, separados ou non no tempo, ata a permanencia de certos elementos dun período a outro, pasando polas reaccións, rexeitamentos ou subversións que xera un estilo ou corrente concreta. O estudo, coñecemento e identificación dos fenómenos que condicionan as relacións entre obras ou estilos, abordado a partir de diversas fontes analóxicas e dixitais, permítelle ao alumnado analizar con maior criterio e profundidade calquera produción artística. Desta maneira, xéranse conexións que permiten alcanzar unha visión máis aguda da obra no seu contexto. • As conclusións da análise das obras realizadas en distintos medios e soportes, que darán lugar a producións orais, escritas ou multimodais en que o alumnado poida compartir os resultados da súa investigación, permiten valorar as manifestacións artísticas como testemuño cultural da súa época e tamén como parte da totalidade do patrimonio. |
|
OBX5. Comprender o poder comunicativo da arte, identificando e recoñecendo o reflexo das experiencias vitais en diferentes producións, para valorar a expresión artística como ferramenta potenciadora da creatividade, a imaxinación, a autoestima e o crecemento persoal. |
|
• As diferentes linguaxes características da creación artística supoñen unha gran ferramenta para transmitir tanto ideas e conceptos como sentimentos e emocións que se desprenden da súa creación ou gozo. Pero a significado da arte, como en todo acto comunicativo, é o resultado da combinación da expresión do artista e a recepción da obra por parte do público. O coñecemento e a práctica desta dobre dimensión das linguaxes artísticas permítenlle ao alumnado profundar nas análises das producións artísticas, expresando e compartindo o experimentado ante todo tipo de obras. Igualmente, ao conectar as súas experiencias vitais cos produtos artísticos, o alumnado pode considerar a expresión artística como un medio para desenvolver a creatividade, a imaxinación, a autoestima e o crecemento persoal. |
|
OBX6. Interpretar diversas creacións artísticas a partir do estudo da súa forma, o seu significado, o seu contexto de creación e a súa recepción, para desenvolver a sensibilidade e o sentido crítico e para apreciar a diversidade de percepcións e opinións ante as producións artísticas. |
|
• O estudo da forma, o significado e o contexto destacan entre os aspectos básicos da análise das producións artísticas e, ademais, son tamén relevantes na análise da súa recepción. A súa identificación permítelle ao alumnado avanzar con criterio cara a un nivel superior de achegamento á obra: a interpretación, que supón, a partir da análise anterior, vincular a produción artística a elementos alleos a ela que poden atoparse en diferentes campos do coñecemento. A interpretación require dun exercicio de incorporación, non soamente de ideas e coñecementos propios, senón tamén de sentimentos e emocións. Desta forma, faise posible que a obra resulte algo vivo para o alumnado, facéndoa súa e converténdoa nun obxecto dinamizador do diálogo e da pluralidade de opinións, así como favorecedor da empatía. A interpretación enriquece a creatividade do alumnado. Ao valorar diferentes puntos de vista, este aprende a desenvolver a sensibilidade e o sentido crítico e a apreciar a diversidade de percepcións e opinións ante as producións artísticas. As interpretacións propias de distintas obras artísticas poden ser comunicadas a través de textos orais, escritos e multimodais, de modo que dean lugar a debates e postas en común dos diferentes puntos de vista. |
|
OBX7. Elaborar con creatividade proxectos artísticos individuais ou colectivos, investigando estilos, técnicas e linguaxes multidisciplinarias e seleccionando e aplicando os máis adecuados, para dar forma ás ideas e obxectivos expostos e para aprender a afrontar novos retos artísticos. |
|
• Os proxectos artísticos innovadores e creativos que integran diferentes disciplinas, considerando espacialmente a contorna dixital, supoñen unha maneira de impulsar a arte e a cultura e dan forma a ideas e obxectivos dentro dun contexto de diversidade cultural que favoreza esta clase de retos. A participación nestes proxectos supón a necesidade dunha organización de persoas e de recursos, así como a súa planificación en diferentes fases. A participación activa do alumnado en proxectos individuais e colectivos permitiralle aprender a organizarse, a distribuír as tarefas e a valorar as achegas dos demais con respecto e empatía. Estas tarefas teñen que desenvolverse nun contexto de inclusión que favoreza o uso de metodoloxías colaborativas. Neste proceso resulta clave a integración de recursos e de medios para o desenvolvemento e difusión dos proxectos. Para iso, tanto o uso de linguaxes e técnicas multidisciplinarias como a combinación e aplicación creativa destes deben dotar o alumnado das habilidades necesarias para afrontar con solvencia outros proxectos futuros. |
19.3. Criterios de avaliación e contidos.
2º curso.
|
Materia de Fundamentos Artísticos 2º curso |
|
|
Bloque 1. Os fundamentos da arte |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Explicar de forma respectuosa o enriquecemento que supón a diversidade na arte, estudando obras de épocas e culturas distintas a partir da vinculación co seu contexto e analizando o concepto de arte a que responden. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Expor proxectos artísticos, individuais ou colectivos, seleccionando os estilos, técnicas e linguaxes máis adecuadas de diversas disciplinas, e organizando e distribuíndo as tarefas de maneira razoada. |
OBX7 |
|
• CA1.3. Distinguir as funcións da arte ao longo da historia, analizando sen prexuízos a súa evolución para partir do estudo de diversas producións artísticas de distintos estilos e épocas. |
OBX2 |
|
• CA1.4. Analizar producións artísticas de diversos estilos e épocas, realizadas en distintos medios e soportes, relacionándoas co seu contexto social, xeográfico e histórico de creación e explicando as posibles relacións con obras doutras épocas e culturas. |
OBX4 |
|
• CA1.5. Identificar os elementos constituíntes de manifestacións artísticas de diversos períodos e estilos, recoñecendo as claves das súas linguaxes e xustificando a súa relación coa época, artista ou movemento correspondente. |
OBX3 |
|
• CA1.6. Compartir as conclusións de investigacións sobre producións artísticas de diversos estilos e épocas e as relacións co seu contexto, usando os medios analóxicos e dixitais máis adecuados. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Tecnoloxía da arte, materiais, técnicas e procedementos. • Terminoloxía específica da arte e da arquitectura. • Aspectos históricos, xeográficos e sociais da arte. • Teorías da arte. Definición de arte ao longo da historia e perspectiva actual. • Perspectiva de xénero na arte: representacións e creacións de mulleres. • Arte conceptual e arte obxecto. |
|
|
Bloque 2. Visión, realidade e representación |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Argumentar a evolución da concepción da arte na historia, comparando con iniciativa os seus significados en períodos e culturas diferentes e analizando as súas semellanzas e diferenzas. |
OBX1 |
|
• CA2.2. Distinguir as funcións da arte ao longo da historia, analizando sen prexuízos a súa evolución para partir do estudo de diversas producións artísticas de distintos estilos e épocas. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Explicar as singularidades de diversas manifestacións culturais e artísticas, relacionándoas coa súa función de forma aberta, crítica e respectuosa. |
OBX2 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.4. Analizar formal, funcional e semanticamente con criterio e sensibilidade, diferentes manifestacións artísticas, facendo uso da terminoloxía específica asociada ás súas linguaxes. |
OBX3 |
|
• CA2.5. Analizar producións artísticas de diversos estilos e épocas, realizadas en distintos medios e soportes, relacionándoas co seu contexto social, xeográfico e histórico de creación e explicando as posibles relacións con obras doutras épocas e culturas. |
OBX4 |
|
• CA2.6. Comparar as interpretacións que se deron de diversas manifestacións artísticas, analizando os diferentes puntos de vista e propoñendo unha valoración persoal. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• Introdución á arte precolombina e á arte africana precolonial. • Sistemas de representación espacial na pintura. Da pintura primitiva á ruptura cubista. • O impresionismo e posimpresionismo pictórico. O inicio da escultura moderna. • O realismo: conceptos e enfoques. O hiperrealismo. • O surrealismo. Influencias posteriores na arte, o cinema e a publicidade. • A abstracción pictórica e escultórica: orixes e evolución. • Tradición e vangarda da arte galega. |
|
|
Bloque 3. A arte clásica e as súas proxeccións |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Explicar as singularidades de diversas manifestacións culturais e artísticas, relacionándoas coa súa función de forma aberta, crítica e respectuosa. |
OBX2 |
|
• CA3.2. Identificar os elementos constituíntes de manifestacións artísticas de diversos períodos e estilos, recoñecendo as claves das súas linguaxes e xustificando a súa relación coa época, artista ou movemento correspondente. |
OBX3 |
|
• CA3.3. Analizar formal, funcional e semanticamente con criterio e sensibilidade, diferentes manifestacións artísticas, facendo uso da terminoloxía específica asociada ás súas linguaxes. |
OBX3 |
|
• CA3.4. Analizar producións artísticas de diversos estilos e épocas, realizadas en distintos medios e soportes, relacionándoas co seu contexto social, xeográfico e histórico de creación e explicando as posibles relacións con obras doutras épocas e culturas. |
OBX4 |
|
Contidos |
|
|
• Introdución á arquitectura e escultura gregas. Ordes. Obras e períodos máis relevantes. • O retrato escultórico na Roma Antiga. • Claves da arquitectura a través das diferentes épocas e estilos: da romanización á Baixa Idade Media. • O renacer da arte clásico na arquitectura, pintura e escultura: do trecento ao cinquecento. • A proxección clásica na idade contemporánea: do neoclasicismo á pintura metafísica. |
|
|
Bloque 4. Arte e expresión |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Argumentar a evolución da concepción da arte na historia, comparando con iniciativa os seus significados en períodos e culturas diferentes e analizando a súa semellanzas e diferenzas. |
OBX1 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.2. Interpretar creacións artísticas de distintos períodos e estilos, analizando a súa forma, o seu significado e o seu contexto de creación e incorporando as ideas, coñecementos, emocións e sentimentos propios. |
OBX6 |
|
• CA4.3. Explicar as diferentes posibilidades expresivas da arte e o seu poder de transmisión de ideas, conceptos, sentimentos e emocións a partir de obras de artistas de distintas épocas e estilos, analizando as distintas interpretacións que se deron delas. |
OBX5 |
|
• CA4.4. Analizar producións artísticas de diversos períodos e estilos vinculándoas creativamente con experiencias vitais propias e alleas e valorándoas como ferramentas potenciadoras da creatividade, a imaxinación, a autoestima e o crecemento persoal. |
OBX5 |
|
• CA4.5. Comparar as interpretacións que se deron de diversas manifestacións artísticas, analizando os diferentes puntos de vista e propoñendo unha valoración persoal. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• O simbolismo: expresión pictórica e literaria. A irmandade prerrafaelita. • A exaltación barroca, achegas á pintura e escultura. • O Romanticismo e a orixe da modernidade. • O Expresionismo alemán. Do fauvismo ao expresionismo figurativo do século XX. • Do rexeitamento dadaísta á arte intermedia de Fluxus. |
|
|
Bloque 5. Natureza, sociedade e comunicación na arte |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA5.1. Distinguir as funcións da arte ao longo da historia, analizando sen prexuízos a súa evolución para partir do estudo de diversas producións artísticas de distintos estilos e épocas. |
OBX2 |
|
• CA5.2. Compartir as conclusións de investigacións sobre producións artísticas de diversos estilos e épocas e as relacións co seu contexto, usando os medios analóxicos e dixitais máis adecuados. |
OBX4 |
|
• CA5.3. Explicar as singularidades de diversas manifestacións culturais e artísticas, relacionándoas coa súa función social de forma aberta, crítica e respectuosa. |
OBX2 |
|
• CA5.4. Analizar producións artísticas de diversos estilos e épocas, realizadas en distintos medios e soportes, relacionándoas co seu contexto social, xeográfico e histórico de creación e explicando as posibles relacións con obras doutras épocas e culturas. |
OBX4 |
|
• CA5.5. Comparar as interpretacións que se deron de diversas manifestacións artísticas, analizando os diferentes puntos de vista e propoñendo unha valoración persoal. |
OBX6 |
|
Contidos |
|
|
• O modernismo. Arquitectura e artes aplicadas. A arquitectura orgánica. • A Bauhaus. Arte e función. Deseño e artes aplicadas. O Art decó. Arte e artesanía. Laboratorio de formas: Sargadelos. • A arquitectura do vidro e o ferro e o movemento moderno. • Arte e medios de comunicación: do cartelismo ao Pop Art. • A arte en pantalla: a videoarte, arte nas redes, arte dixital. A luz como elemento plástico. • Arte e ecoloxía. Do Land Art e a Arte Povera ata os nosos días. |
|
|
• A arte como instrumento de transformación da sociedade. Dos individualismos artísticos á arte colaborativa. Espazos urbanos e intervencións artísticas. Arte urbana. |
|
|
Bloque 6. Metodoloxías e estratexias |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA6.1. Explicar de forma respectuosa o enriquecemento que supón a diversidade na arte, estudando obras de épocas e culturas distintas a partir da vinculación co seu contexto e analizando o concepto de arte ao que responden. |
OBX1 |
|
• CA6.2. Argumentar a evolución da concepción da arte na historia, comparando con iniciativa os seus significados en períodos e culturas diferentes e analizando as súas semellanzas e diferenzas. |
OBX1 |
|
• CA6.3. Explicar as singularidades de diversas manifestacións culturais e artísticas, relacionándoas coa súa función de forma aberta, crítica e respectuosa. |
OBX2 |
|
• CA6.4. Identificar os elementos constituíntes de manifestacións artísticas de diversos períodos e estilos, recoñecendo as claves das súas linguaxes e xustificando a súa relación coa época, artista ou movemento correspondente. |
OBX3 |
|
• CA6.5. Analizar formal, funcional e semanticamente, con criterio e sensibilidade, diferentes manifestacións artísticas, facendo uso da terminoloxía específica asociada ás súas linguaxes. |
OBX3 |
|
• CA6.6. Formular proxectos artísticos, individuais ou colectivos, seleccionando os estilos, técnicas e linguaxes máis adecuadas de diversas disciplinas, e organizando e distribuíndo as tarefas de maneira razoada. |
OBX7 |
|
• CA6.7. Levar a cabo con creatividade proxectos artísticos individuais ou colectivos, materializando as ideas e obxectivos expostos, aplicando as aprendizaxes adquiridas, asumindo os roles asignados e respectando, de ser o caso, as achegas dos demais. |
OBX7 |
|
Contidos |
|
|
• Metodoloxías de estudo das formas, as funcións e os significados asociados aos movementos e estilos artísticos, e de análise técnica e procedemental á obra de arte. • A distribución de tarefas nos proxectos artísticos colectivos: criterios de selección a partir das habilidades requiridas. • Metodoloxía proxectual. Fases dos proxectos artísticos. • Estratexias de selección de estilos, técnicas e linguaxes. |
|
19.4. Orientacións pedagóxicas.
A intervención educativa na materia de Fundamentos Artísticos desenvolverá ou seu currículo e tratará de asentar de xeito gradual e progresivo as aprendizaxes que faciliten ao alumnado ou logro dous obxectivos dá materia e, en combinación co resto de materias, unha adecuada adquisición das competencias clave e ou logro dos obxectivos da etapa.
Neste sentido, no deseño das actividades, o profesorado terá que considerar a relación existente entre os obxectivos da materia e as competencias clave a través dos descritores operativos e das liñas de actuación no proceso de ensino e aprendizaxe que se presentan nos puntos seguintes, e seleccionar aqueles criterios de avaliación do currículo que se axusten á finalidade buscada, así como empregalos para verificar as aprendizaxes do alumnado e o seu nivel de desempeño.
Relación entre os obxectivos da materia de Fundamentos Artísticos e as competencias clave a través dos descritores operativos establecidos no anexo I
|
Obxectivos da materia |
Competencias clave |
|||||||
|
CCL |
CP |
STEM |
CD |
CPSAA |
CC |
CE |
CCEC |
|
|
OBX1 |
1 |
4 |
1 |
1-2 |
||||
|
OBX2 |
1 |
4 |
1-3 |
1-2 |
||||
|
OBX3 |
2 |
1 |
1.2-4 |
1 |
1-2 |
|||
|
OBX4 |
1-2 |
1 |
4 |
1 |
1-2 |
|||
|
OBX5 |
1 |
1.1-1.2-3.1 |
1 |
2-3.1 |
||||
|
OBX6 |
1 |
4 |
4 |
1-3 |
1-2 |
|||
|
OBX7 |
1 |
3 |
3 |
3.1-3.2 |
3 |
2-3 |
4.1-4.2 |
|
Liñas de actuación non proceso de ensino e aprendizaxe.
– A realización de proxectos significativos para o alumnado e a resolución colaborativa de problemas, reforzando a autoestima, a autonomía, a reflexión e a responsabilidade.
– A énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.
– O uso de estratexias para traballar transversalmente a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, a competencia dixital, a igualdade de xénero, o fomento da creatividade, do espírito científico e do emprendemento.
– O deseño de situacións de aprendizaxe que lle permitan ao alumnado adquirir e aplicar as habilidades de análise, innovación, interpretación e defensa das diferentes producións artísticas, tanto propias como alleas. Tamén é preciso o uso de distintos métodos que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmo e promovan o traballo en equipo.
– O desenvolvemento no alumnado do respecto á propia cultura artística e dunha postura respectuosa e aberta ante a pluralidade das diferentes propostas estéticas, de xeito que entenda, desde o recoñecemento da súa propia identidade, a importancia da diversidade como riqueza cultural.
– O traballo conxunto de coñecementos, destrezas e actitudes, facendo que o seu grao de importancia sexa relativo á natureza da situación de aprendizaxe. Desta maneira, os obxectivos adquiriranse de xeito interrelacionado, incrementando progresivamente ou seu grao de complexidade. Mediante estas situacións o alumnado terá unha visión máis dinámica tanto das súas aplicacións directas das aprendizaxes adquiridas no mundo laboral e profesional, como da transferencia destas experiencias a outros campos ou disciplinas do saber diferentes.
20. Grego.
20.1. Introdución.
As humanidades e a proposta dunha educación humanista na civilización europea van intrinsecamente ligadas á tradición e á herdanza cultural da Antigüidade clásica. Unha educación humanista sitúa as persoas e a súa dignidade como valores fundamentais, guiándoas na adquisición das competencias que necesitan para participaren de forma efectiva nos procesos democráticos, no diálogo intercultural e na sociedade en xeral. A través da aprendizaxe da lingua, a cultura e a civilización gregas, a materia de Grego permite unha reflexión profunda sobre o presente e sobre o papel que o humanismo pode e debe desempeñar ante os retos e desafíos do século XXI. Esta materia contén, ademais, un valor instrumental para a aprendizaxe de linguas, literatura, relixión, historia, filosofía, política ou ciencia, capacitando o alumnado que a cursa, non sendo unha materia obrigatoria, para ampliar o seu coñecemento sobre estes aspectos, proporcionando un substrato cultural que permite comprender o mundo, os acontecementos e os sentimentos, e que contribúe á educación cívica e cultural do alumnado.
A materia de Grego ten como principal obxectivo o desenvolvemento dunha conciencia crítica e humanista desde a que poder entender e analizar as achegas da civilización helena á identidade europea, a través da lectura e a comprensión de fontes primarias e da adquisición de técnicas de comprensión de textos que lle permitan ao alumnado utilizar estas fontes de acceso á Antigüidade grega como instrumento privilexiado para coñecer, comprender e interpretar os seus aspectos principais. Por iso, a materia vertébrase arredor de tres eixes: a lingua, os textos e a súa comprensión; a aproximación crítica ao mundo grego; e o estudo do patrimonio cultural e o legado da civilización grega.
A comprensión do texto está no centro dos procesos de ensino e aprendizaxe das linguas e culturas clásicas. Para entender criticamente a civilización helena, o alumnado de Grego localiza, identifica, contextualiza e comprende os elementos esenciais dun texto, progresando nos coñecementos de morfoloxía, sintaxe e léxico grego e, de ser o caso, o uso oral e escrito da lingua grega baixo a guía do profesorado. Ademais destes saberes de carácter lingüístico, o uso activo do grego, a comprensión do texto e a súa tradución son procesos clave que permiten activar saberes de carácter non lingüístico. O texto –orixinal, adaptado, en edición bilingüe ou traducido, en función da situación– é o punto de partida desde o cal o alumnado mobiliza todos os contidos para, partindo da súa contextualización, concluír unha lectura comprensiva directa e eficaz e unha interpretación razoada do seu contido. As técnicas e estratexias implicadas no proceso de comprensión dun texto e/ou a súa tradución contribúen a desenvolver a capacidade de negociación para a resolución de problemas, así como a constancia e o interese por revisar o propio traballo. Permite, ademais, que o alumnado entre en contacto coas posibilidades que este labor ofrece para o seu futuro persoal e profesional nun mundo globalizado e dixital, a través do coñecemento e uso de diferentes recursos, técnicas e ferramentas. Finalmente, cando se opte pola utilización de métodos activos, o uso na aula da lingua grega, tanto oral como escrita, permitiralle ao alumnado, por unha banda, consolidar os coñecementos adquiridos e, por outra, poñer en práctica estratexias comunicativas que melloren a súa capacidade de expresión.
Así mesmo, a materia de Grego parte dos textos para favorecer a aproximación crítica ás achegas máis importantes do mundo heleno ao mundo occidental, así como á capacidade da civilización grega para dialogar coas influencias externas, adaptándoas e integrándoas nos seus propios sistemas de pensamento e na súa cultura. Ambos os aspectos resultan especialmente relevantes para adquirir un xuízo crítico e estético nas condicións cambiantes dun presente en constante evolución. Esta materia prepara o alumnado para comprender criticamente ideas relativas á propia identidade, á vida pública e privada, á relación do individuo co poder e a feitos sociopolíticos e históricos, por medio da comparación entre os modos de vida da antiga Grecia e os actuais, contribuíndo así a desenvolver a súa competencia cidadá.
O estudo do patrimonio cultural, arqueolóxico e artístico grego, material e inmaterial, merece unha atención específica e permite observar e recoñecer na nosa vida cotiá a herdanza directa da civilización helena. A aproximación aos procesos que favorecen a sustentabilidade deste legado –preservación, conservación e restauración– supón, tamén, unha oportunidade para que o alumnado coñeza as posibilidades profesionais no ámbito dos museos, as bibliotecas ou a xestión cultural e a conservación do patrimonio.
Os obxectivos de Grego foron deseñados a partir dos descritores operativos das competencias clave nesta etapa, especialmente da competencia plurilingüe, a competencia en comunicación lingüística e a competencia cidadá, xa mencionada. A competencia plurilingüe, que ten como referente a Recomendación do Consello da Unión Europea do 22 de maio de 2018 relativa ás competencias clave para a aprendizaxe permanente, sitúa o latín e o grego clásicos como ferramentas para a aprendizaxe e a comprensión de linguas en xeral. O enfoque plurilingüe da materia de Grego en bacharelato implica unha reflexión profunda sobre o funcionamento non só da propia lingua grega, o seu léxico, os seus formantes, as súas peculiaridades e a súa riqueza en matices, senón tamén das linguas de ensino e daquelas que conforman o repertorio lingüístico individual do alumnado, estimulando a reflexión metalingüística e interlingüística e contribuíndo ao reforzo das competencias comunicativas, ao aprecio da diversidade lingüística e á relación entre as linguas desde unha perspectiva inclusiva, democrática e libre de prexuízos.
Estes obxectivos ofrecen, polo tanto, a oportunidade de establecer un diálogo profundo entre presente e pasado desde unha perspectiva crítica e humanista: por un lado, situando o texto, a súa comprensión e/ou a súa tradución e, de ser o caso, a produción lingüística activa, como elementos fundamentais na aprendizaxe das linguas clásicas e como porta de acceso á súa cultura e civilización, activando simultaneamente os contidos de carácter lingüístico e non lingüístico; e por outro lado, desenvolvendo ferramentas que favorezan a reflexión crítica, persoal e colectiva arredor dos textos e do legado material e inmaterial da civilización grega e a súa achega fundamental á cultura, a sociedade, a política e a identidade europeas.
Os criterios de avaliación da materia permiten avaliar o grao de logro dos obxectivos por parte do alumnado, polo que se presentan vinculados a elas. Consonte a súa formulación competencial, exponse enunciando o proceso ou capacidade que o alumnado debe adquirir e o contexto ou modo de aplicación e uso. A nivelación dos criterios de avaliación desenvolveuse tendo en conta a adquisición das competencias de forma progresiva durante os dous cursos. Neste sentido, os procesos de autoavaliación e coavaliación prevén o uso de ferramentas de reflexión sobre a propia aprendizaxe como o portfolio lingüístico, a contorna persoal de aprendizaxe, o diario de lectura ou o traballo de investigación.
Os criterios de avaliación e os contidos distribúense nos dous cursos, permitindo unha gradación e secuenciación flexible segundo os distintos contextos de aprendizaxe, e están organizados en cinco bloques. O primeiro, «Comprensión e interpretación dos textos», céntrase na aprendizaxe da lingua helena como ferramenta para acceder a fragmentos e textos de diversa índole a través da lectura directa e a tradución e comprende, pola súa vez, tres subloques: «Unidades lingüísticas da lingua grega»; «A tradución: técnicas, procesos e ferramentas» e «Destrezas comunicativas do uso da lingua grega». Esta última liña, potenciada polo feito de que o grego conta coa súa versión moderna na cal é doado apoiarse tanto no aspecto léxico como no uso da pronunciación histórica, ten como obxectivo sustentar normativamente o uso, cada día máis estendido, de métodos activos para a aprendizaxe do grego sen limitar, de ningún xeito, o uso da metodoloxía tradicional, deixando a criterio do profesorado a escolla do achegamento que lle pareza en cada caso máis axeitado. O segundo bloque, «Grego e plurilingüismo», pon o acento en como a aprendizaxe da lingua grega, en concreto o estudo e identificación dos étimos gregos, amplía o repertorio léxico do alumnado para que adecúe de maneira máis precisa os termos referidos ás diferentes situacións comunicativas. O terceiro bloque, «A literatura grega nos seus textos», tratado só no segundo curso, integra todos os saberes implicados na comprensión e interpretación de textos literarios gregos, contribuíndo á identificación e descrición de universais formais e temáticos inspirados en modelos literarios clásicos mediante un enfoque intertextual. O cuarto bloque, «A antiga Grecia», que será tratado no primeiro curso, comprende as estratexias e coñecementos necesarios para o desenvolvemento dun espírito crítico e humanista, fomentando a reflexión sobre as semellanzas e diferenzas entre pasado e presente. O quinto e último bloque, «Legado e patrimonio», recolle os coñecementos, destrezas e actitudes que permiten a aproximación á herdanza material e inmaterial da civilización grega recoñecendo e apreciando o seu valor como fonte de inspiración, como testemuño da historia e como unha das principais raíces da cultura europea.
20.2. Obxectivos.
|
Obxectivos da materia |
|
OBX1. Comprender e/ou producir textos gregos de dificultade crecente e xustificar a súa comprensión e/ou produción, identificando e analizando os aspectos básicos da lingua grega, as unidades lingüísticas e reflexionando sobre elas mediante a comparación coas linguas de ensino e con outras linguas do repertorio individual do alumnado, en especial e cando sexa posible co grego moderno, e poñendo en práctica, se se considera oportuno, habilidades comunicativas tanto orais como escritas, para realizar unha lectura comprensiva, directa e eficaz e unha interpretación razoada do seu contido e, de ser o caso, unha produción oral e/ou escrita correcta. |
|
• A comprensión dos textos constitúe o núcleo do proceso de aprendizaxe das linguas clásicas. Con este fin, proponse unha progresión na ensinanza para conducir o alumnado cara ao coñecemento básico do léxico, as construcións idiomáticas, a morfoloxía e a sintaxe da lingua grega. A partir dos coñecementos adquiridos, o alumnado accede á comprensión e/ou traduce, de maneira progresivamente autónoma, textos de dificultade adecuada e gradual con atención á corrección ortográfica e estilística. Os procesos de comprensión e tradu- |
|
ción favorecen a reflexión sobre a lingua, o manexo de termos metalingüísticos e a ampliación do repertorio léxico do alumnado. Complementarios aos procesos de comprensión e tradución como medio de reflexión sobre a lingua son os procesos de utilización activa da lingua e de tradución inversa ou retroversión, que permiten, ben consolidar a través da práctica os coñecementos adquiridos, ben adquirilos a través do uso. Dous son os enfoques propostos para o desenvolvemento deste obxectivo. En primeiro lugar, a comprensión dos textos e/ou a súa tradución e, de ser o caso, a utilización activa da lingua grega son procesos que contribúen a impulsar os contidos de carácter lingüístico como ferramenta e non como fin, reforzando as estratexias de identificación e análise, en sentido amplo, de unidades lingüísticas da lingua grega, complementándoas coa comparación con linguas coñecidas, cando esta sexa posible. En segundo lugar, os métodos de comprensión, a tradución e, cando corresponda, o uso activo da lingua contribúen a desenvolver a constancia, a capacidade de reflexión e o interese polo propio traballo e a súa revisión, apreciando o seu valor para a transmisión de coñecementos entre diferentes culturas e épocas. • É preciso, ademais, que o alumnado aprenda a desenvolver habilidades de xustificación e argumentación da comprensión alcanzada do texto e, se procede, do uso activo realizado da lingua, atendendo, no primeiro suposto, tanto aos mecanismos e estruturas lingüísticas como a referencias intratextuais e intertextuais que sexan esenciais para coñecer o contexto e o sentido do texto. A mediación docente resulta aquí imprescindible, especialmente como guía para o uso de recursos e fontes bibliográficas de utilidade e, cando cumpra, como modelo de uso de lingua. Todo iso coa finalidade última de promover o exercicio de reflexión sobre a lingua que se atopa, por unha banda, na base da técnica da tradución e, por outra, no correcto uso, tanto oral como escrito, da lingua grega. • Así mesmo, coa práctica progresiva da lectura directa, necesaria e inherente aos procesos de comprensión e tradución, o alumnado desenvolve estratexias de asimilación e adquisición tanto das estruturas gramaticais como do vocabulario grego de frecuencia e consegue mellorar a comprensión dos textos gregos, base da nosa civilización. |
|
OBX2. Distinguir os étimos e formantes gregos presentes no léxico de uso cotián, identificando os cambios semánticos que tivesen lugar e establecendo unha comparación coas linguas de ensino e outras linguas do repertorio individual do alumnado, en especial e cando sexa posible co grego moderno, para deducir o significado etimolóxico do léxico coñecido e os significados de léxico novo ou especializado. |
|
• O ensino da lingua grega desde un enfoque plurilingüe permítelle ao alumnado activar o seu repertorio lingüístico individual, relacionando as linguas que o compoñen e identificando nelas raíces, prefixos e sufixos gregos, e reflexionando sobre os posibles cambios morfolóxicos ou semánticos que tivesen lugar ao longo do tempo. O enfoque plurilingüe e comunicativo favorece o desenvolvemento das destrezas necesarias para a mellora da aprendizaxe de linguas novas e permite ter en conta os distintos niveis de coñecementos lingüísticos do alumnado, así como os seus diferentes repertorios léxicos individuais. Así mesmo, favorece unha aprendizaxe interconectada das linguas, recoñecendo o carácter do grego como lingua presente en gran parte do léxico e sistemas de escritura de diferentes linguas modernas e que é a base do grego moderno, co obxectivo de apreciar a variedade de perfís lingüísticos e contribuíndo á identificación, valoración e respecto da diversidade lingüística, dialectal e cultural para construír unha cultura compartida. • O estudo do léxico da lingua grega axuda a mellorar a comprensión lectora e a expresión oral e escrita, así como a consolidar e a ampliar o repertorio do alumnado nas linguas que o conforman ofrecendo a posibilidade de identificar e definir o significado etimolóxico dun termo, e de inferir significados de termos novos ou especializados, tanto do ámbito humanístico como do científico-tecnolóxico. |
|
OBX3. Ler, interpretar e comentar textos gregos de diferentes xéneros e épocas, asumindo o proceso creativo como complexo e inseparable do contexto histórico, social e político e das súas influencias artísticas, para identificar a súa xenealoxía e a súa achega á literatura europea. |
|
• A lectura, a interpretación e o comentario de textos gregos pertencentes a diferentes xéneros e épocas constitúe un dos piares da materia de Grego na etapa de bacharelato e é imprescindible para que o alumnado tome conciencia da importancia do uso das fontes primarias na obtención de información. A comprensión e interpretación destes textos necesita dun contexto histórico, cívico, político, social, lingüístico e cultural que debe ser produto da aprendizaxe. O traballo con textos orixinais, en edición bilingüe ou adaptados, completos ou a través de fragmentos seleccionados, permite prestar atención a conceptos e termos básicos en grego |
|
que implican un coñecemento léxico e cultural, co fin de contribuír a unha lectura crítica e de identificar os factores que determinan o seu valor como clásicos para a civilización occidental. Ademais, ese traballo favorece a integración de contidos de carácter lingüístico e non lingüístico, ofrecendo a posibilidade de comparar diferentes adaptacións, traducións e distintos enfoques interpretativos, discutindo as súas respectivas fortalezas e debilidades. • A lectura de textos gregos supón xeralmente acceder a textos que non están relacionados coa experiencia do alumnado, de aí que sexa necesaria a adquisición de ferramentas de interpretación que favorezan a autonomía progresiva con relación á propia lectura e á emisión de xuízos críticos de valor. A interpretación de textos gregos implica a comprensión e o recoñecemento do seu carácter fundacional da civilización occidental, asumindo a aproximación aos textos como un proceso dinámico que ten en conta desde o coñecemento sobre o contexto e o tema ata o desenvolvemento de estratexias de análise, reflexión e creación para lle dar sentido á propia experiencia, comprender o mundo e a condición humana e desenvolver a sensibilidade estética. O coñecemento das creacións literarias e artísticas e dos feitos históricos e lendarios da Antigüidade clásica, así como a creación de textos con intencionalidade estética tomando estes como fonte de inspiración, a través de distintos soportes e con axuda doutras linguaxes artísticas, audiovisuais ou dixitais, contribúe a facer máis intelixibles as obras, identificando e valorando a súa persistencia no noso patrimonio cultural e os seus procesos de adaptación ás diferentes culturas e movementos literarios, culturais e artísticos que tomaron as súas referencias de modelos antigos. A mediación docente no establecemento da xenealoxía dos textos a través dun enfoque intertextual permite constatar a presenza de universais formais e temáticos ao longo das épocas, á vez que favorece a creación autónoma de itinerarios lectores que aumenten progresivamente a súa complexidade, calidade e diversidade ao longo da vida. |
|
OBX4. Analizar as características da civilización grega no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico, adquirindo coñecementos sobre o mundo heleno e comparando criticamente o presente e o pasado, para valorar as achegas do mundo clásico grego á nosa contorna como base dunha cidadanía democrática e comprometida. |
|
• A análise das características da civilización helena e a súa achega á identidade europea supón recibir información expresada a través de fontes gregas e contrastala, activando as estratexias adecuadas para poder reflexionar sobre o legado desas características e a súa presenza na nosa sociedade. Este obxectivo vertébrase arredor de tres ámbitos: o persoal, que inclúe aspectos tales como os vínculos familiares e as características das diferentes etapas da vida das persoas no mundo antigo ou o respecto aos maiores; o relixioso, que comprende, entre outros, o concepto antigo do sagrado e a relación do individuo coas divindades e os ritos; e o sociopolítico, que atende á relación do individuo coa πόλις, ás súas institucións, ás formas de goberno e ás clases sociais. • A análise crítica da relación entre pasado e presente require da investigación, da procura guiada e selección final de información guiada, en grupo ou de maneira individual, en fontes tanto analóxicas como dixitais, con ferramentas de índole variada, co obxectivo de reflexionar, desde unha perspectiva humanista, tanto sobre as constantes como sobre as variables culturais ao longo do tempo. Os procesos de análise crítica requiren contextos de reflexión e comunicación dialóxicos, respectuosos coa herdanza da Antigüidade clásica e coas diferenzas culturais que teñen a súa orixe nela, e orientados á consolidación dunha cidadanía democrática e comprometida co mundo que a rodea, polo que supón unha excelente oportunidade para poñer en marcha técnicas e estratexias de debate e de exposición oral na aula, en consonancia coa tradición clásica da oratoria. |
|
OBX5. Valorar criticamente o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización grega, promovendo a súa sustentabilidade e recoñecéndoo como produto da creación humana e como testemuño da historia, para explicar o legado material e inmaterial grego como transmisor de coñecemento e fonte de inspiración de creacións modernas e contemporáneas. |
|
• O patrimonio cultural, tal e como sinala a Unesco, é á vez un produto e un proceso que fornece as sociedades dun caudal de recursos que se herdan do pasado, créanse no presente e transmítense ás xeracións futuras. É, ademais, como sucede coa mitoloxía clásica, fonte de inspiración para a creatividade e a innovación, e xera produtos culturais contemporáneos e futuros, polo que coñecelo e identificalo favorece a súa comprensión e a da súa evolución e a súa relación ao longo do tempo. |
|
• O legado da civilización helena, tanto material como inmaterial (mitos e lendas, restos arqueolóxicos, representacións teatrais, usos sociais, sistemas de pensamento filosófico, modos de organización política etc.), constitúe unha herdanza excepcional cuxa sustentabilidade implica atopar o xusto equilibrio entre sacar proveito do patrimonio cultural no presente e preservar a súa riqueza para as xeracións futuras. Neste sentido, a preservación do patrimonio cultural grego require o compromiso dunha cidadanía interesada en conservar o seu valor como memoria colectiva do pasado e en revisar e actualizar as súas funcións sociais e culturais, para ser quen de relacionalos cos problemas actuais e manter o seu sentido, o seu significado e o seu funcionamento no futuro. A investigación acerca da persistencia da herdanza do mundo grego, así como dos procesos de preservación, conservación e restauración, implica o uso de recursos, tanto analóxicos como dixitais, para acceder a espazos de documentación como bibliotecas, museos e escavacións. |
20.3. Criterios de avaliación e contidos.
1º curso.
|
Materia de Grego I 1º curso |
|
|
Bloque 1. Comprensión e interpretación dos textos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Realizar traducións directas e/ou inversas de textos ou fragmentos adaptados ou orixinais de dificultade adecuada e progresiva con corrección ortográfica e expresiva, identificando e analizando, cando se considere necesario, unidades lingüísticas regulares da lingua e apreciando variantes e coincidencias con outras linguas coñecidas. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Seleccionar de maneira progresivamente autónoma o significado apropiado de palabras polisémicas e xustificar a decisión, tendo en conta a información cotextual ou contextual e utilizando ferramentas diversas de apoio ao proceso de tradución en distintos soportes, cando se considere necesario. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Revisar e emendar de maneira progresivamente autónoma as propias traducións e as das compañeiras e compañeiros, realizando propostas de mellora e argumentando os cambios con terminoloxía especializada a partir da reflexión lingüística. |
OBX1 |
|
• CA1.4. Realizar a lectura directa de textos gregos sinxelos identificando as unidades lingüísticas básicas da lingua grega, comparándoas coas das linguas do repertorio lingüístico propio e asimilando os aspectos morfolóxicos, sintácticos e léxicos elementais do grego. |
OBX1 |
|
• CA1.5. Rexistrar os progresos e dificultades de aprendizaxe da lingua grega, seleccionando as estratexias máis adecuadas e eficaces para superar esas dificultades e consolidar a súa aprendizaxe, realizando actividades de planificación da propia aprendizaxe, autoavaliación e coavaliación, como as propostas no Portfolio Europeo das Linguas (PEL) ou nun diario de aprendizaxe, facéndoos explícitos e compartíndoos. |
OBX1 |
|
• CA1.6. Extraer, analizar e reflectir oralmente e/ou por escrito, preferentemente en grego, ou ben na lingua de uso do alumnado, as ideas principais de textos de certa lonxitude, orais e/ou escritos, e adaptados ao nivel de lingua e temas coñecidos polo alumnado, expresados de forma clara e, no caso dos textos orais, preferentemente na pronuncia histórica. |
OBX1 |
|
• CA1.7. Planificar e participar, cando se considere necesario, en diálogos breves e sinxelos sobre temas cotiáns, próximos á súa experiencia, apoiándose en recursos tales como a repetición, o ritmo pausado ou a linguaxe non verbal, e mostrando empatía e respecto pola cortesía lingüística e as opinións das persoas interlocutoras. |
OBX1 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.8. Redactar en grego, a partir de criterios dados, textos básicos de estrutura clara, evitando erros que impidan a comprensión. |
OBX1 |
|
• CA1.9. Explicar, de maneira guiada, a relación do grego coas linguas modernas, analizando os elementos lingüísticos comúns de orixe grega e utilizando estratexias e coñecementos das linguas e linguaxes que conforman o repertorio propio. |
OBX2 |
|
Contidos |
|
|
• Unidades lingüísticas da lingua grega. – Alfabeto, prosodia e signos gráficos da lingua grega clásica. Aproximación ás principais leis fonéticas. – Clases de palabras. – Concepto de lingua flexiva: flexión nominal e pronominal (sistema casual e declinacións); flexión verbal (introdución á tipoloxía do verbo grego). – Sintaxe oracional: funcións básicas e sintaxe elemental dos casos. – Estruturas oracionais. A concordancia e a orde de palabras en oracións simples e oracións compostas. Comparativa coa orde natural das palabras nas oracións das linguas de repertorio do alumnado para unha mellor comprensión. – Formas nominais do verbo. • A tradución: técnicas, procesos e ferramentas. – A análise morfosintáctica como ferramenta complementaria de tradución. – Estratexias de tradución: formulación de expectativas a partir, entre outros, de: contorna textual e do propio texto, contexto, coñecemento do tema, descrición da estrutura e xénero, peculiaridades lingüísticas dos textos traducidos, erros frecuentes de tradución e técnicas para os evitar. – Ferramentas de tradución, cando se considere necesario. – Lectura comparada de diferentes traducións e comentario de textos bilingües a partir de terminoloxía metalingüística. – Recursos estilísticos frecuentes e a súa relación co contido do texto. – Estratexias básicas de retroversión de textos breves. Concepto e uso de expresións idiomáticas. – A tradución como instrumento que pode favorecer o razoamento lóxico, a resolución de problemas e a capacidade de análise e síntese, dentro dos límites e inconsistencias propias da tradución. – Aceptación do erro como parte do proceso de aprendizaxe e actitude positiva de superación. – Estratexias e ferramentas, analóxicas e dixitais, individuais e cooperativas, para a autoavaliación, a coavaliación e a autorreparación. • Destrezas comunicativas do uso da lingua grega. – Estratexias para a planificación, execución e reparación da comprensión, a produción e a coprodución de textos orais, escritos e/ou multimodais. – Funcións comunicativas adecuadas ao ámbito e ao contexto: describir acontecementos simples; dar instrucións básicas; narrar, reformular e/ou resumir acontecementos pasados, presentes e/ou futuros; expresar emocións básicas e opinións. – Léxico común de interese e/ou uso cotián para o alumnado: espazo, tempo e/ou vida diaria. Estratexias de enriquecemento léxico (derivación, polisemia, sinonimia...). |
|
|
– Estratexias básicas conversacionais para iniciar, manter e rematar a comunicación, tomar e ceder a palabra, pedir e dar aclaracións e explicacións, etc. – Ferramentas analóxicas e dixitais para a aprendizaxe, a comunicación e o desenvolvemento de proxectos con falantes ou estudantes de grego en grego, cando fose posible. |
|
|
Bloque 2. Grego e plurilingüismo |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA2.1. Deducir o significado etimolóxico dun termo de uso común e inferir o significado de termos de nova aparición ou procedentes de léxico especializado aplicando, de maneira guiada, estratexias de recoñecemento de étimos e formantes gregos atendendo aos cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos que tivesen lugar. |
OBX2 |
|
• CA2.2. Explicar, de maneira guiada, a relación do grego coas linguas modernas, analizando os elementos lingüísticos comúns de orixe grega e utilizando con iniciativa estratexias e coñecementos das linguas e linguaxes que conforman o repertorio propio. |
OBX2 |
|
• CA2.3. Identificar prexuízos e estereotipos lingüísticos adoptando unha actitude de respecto e valoración da diversidade como riqueza cultural, lingüística e dialectal, a partir de criterios dados. |
OBX2 |
|
• CA2.4. Crear textos individuais ou colectivos con intención literaria e conciencia de estilo, en distintos soportes e con axuda doutras linguaxes artísticas e audiovisuais, a partir da lectura de obras ou fragmentos significativos da civilización e a cultura grega como fonte de inspiración. |
OBX3 |
|
Contidos |
|
|
• Sistemas de escritura ao longo da historia. • O alfabeto grego: a súa historia e influencia posterior. Regras de transcrición do alfabeto grego ás linguas do repertorio do alumnado. • Do indoeuropeo ao grego. Etapas da lingua grega. • Influencia do grego na evolución da lingua de ensino e do resto de linguas que conforman o repertorio lingüístico individual do alumnado. • Léxico. – Procedementos básicos de composición e derivación na formación de palabras gregas. – Lexemas, sufixos e prefixos de orixe grega no léxico de uso común e no específico das ciencias e a técnica nos léxicos especializados doutros campos. – Significado e definición de palabras de uso común na lingua de ensino a partir dos seus étimos gregos nas linguas repertorio lingüístico do alumnado; reflexión sobre significado etimolóxico e significado semántico. – Importancia e versatilidade do grego para crear neoloxismos ao longo da historia e na actualidade. – Técnicas básicas para a elaboración de familias léxicas e dun vocabulario básico grego de frecuencia. • Interese por coñecer o significado etimolóxico das palabras e recoñecemento da importancia do uso adecuado do vocabulario como instrumento básico na comunicación. • Expresións e léxico específico básico para reflexionar e compartir a reflexión sobre a comunicación, a lingua, a aprendizaxe e as ferramentas de comunicación e aprendizaxe (metalinguaxe). • Respecto por todas as linguas e aceptación das diferenzas culturais das xentes que as falan. • Aproximación aos termos e expresións máis usuais de uso frecuente do grego moderno. • Ferramentas analóxicas e dixitais para a aprendizaxe, a comunicación e o desenvolvemento de proxectos con estudantes de grego no ámbito transnacional. |
|
|
Bloque 3. A antiga Grecia |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA3.1. Explicar, a partir de criterios dados, os procesos históricos e políticos, as institucións, os modos de vida e os costumes da sociedade helena, comparándoos cos das sociedades actuais, valorando as adaptacións e os cambios experimentados e favorecendo o desenvolvemento dunha cultura compartida. |
OBX4 |
|
• CA3.2. Debater sobre a importancia, evolución, asimilación ou cuestionamento de diferentes aspectos do legado grego na nosa sociedade, mediando entre posturas, seleccionando e contrastando información. |
OBX4 |
|
• CA3.3. Investigar, de maneira guiada, o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización grega, actuando de forma adecuada, empática e respectuosa e interesándose polos procesos de preservación e por aquelas actitudes cívicas que aseguran a súa sustentabilidade. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Xeografía da antiga Grecia: topografía, nome e función dos principais sitios. Viaxeiros ilustres. • Historia. – Etapas: fitos históricos do mundo grego entre os séculos VIII a. C. e V d. C. – Lendas e principais episodios históricos. – Persoeiros da historia de Grecia e a súa relevancia para a historia de Europa. • Historia e organización política e social de Grecia como parte esencial da historia e a cultura da sociedade actual. Desmitificación da democracia ateniense. • Institucións, crenzas e formas de vida da civilización grega e o seu reflexo e persistencia na sociedade actual: escravitude e exclusión da muller. • Influencias da cultura grega na civilización latina. • A achega de Grecia á cultura e ao pensamento da sociedade occidental. • Relación de Grecia con culturas estranxeiras: luces (modelo de cultura) e sombras (xenofobia). • O mar Mediterráneo como encrucillada de culturas onte e hoxe: Grecia como ponte de transmisión de cultura. • A importancia do discurso público para a vida política e social. |
|
|
Bloque 4. Legado e patrimonio |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.1. Explicar, a partir de criterios dados, os procesos históricos e políticos, os modos de vida, as institucións e os costumes da sociedade helena, comparándoos cos das sociedades actuais, valorando as adaptacións e os cambios experimentados e favorecendo o desenvolvemento dunha cultura compartida. |
OBX4 |
|
• CA4.2. Debater sobre a importancia, evolución, asimilación ou cuestionamento de diferentes aspectos do legado grego na nosa sociedade, mediando entre posturas, seleccionando e contrastando información. |
OBX4 |
|
• CA4.3. Investigar de maneira progresivamente autónoma aspectos do legado da civilización grega no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando, seleccionando, contrastando e reelaborando información procedente de diferentes fontes, calibrando a súa fiabilidade e pertinencia e respectando os principios de rigor e propiedade intelectual. |
OBX4 |
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA4.4. Identificar e explicar o legado material e inmaterial da civilización grega como fonte de inspiración, analizando producións culturais e artísticas posteriores a partir de criterios dados. |
OBX5 |
|
• CA4.5. Investigar, de maneira guiada, o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización grega, actuando de forma adecuada, empática e respectuosa e interesándose polos procesos de preservación e por aquelas actitudes cívicas que aseguran a súa sustentabilidade. |
OBX5 |
|
• CA4.6. Explorar o legado grego na contorna do alumnado a partir de criterios dados, aplicando os coñecementos adquiridos e reflexionando sobre as implicacións dos seus distintos usos, dando exemplos da persistencia da Antigüidade clásica na súa vida cotiá e presentando os resultados a través de diferentes soportes. |
OBX5 |
|
Contidos |
|
|
• Conceptos de legado, herdanza e patrimonio. • A mitoloxía clásica e a súa persistencia en manifestacións literarias e artísticas. A presenza da mitoloxía clásica na publicidade, o deporte e outras manifestacións populares actuais. • Obras públicas e urbanismo: construción, conservación, preservación e restauración. • As representacións e festivais teatrais, a súa evolución e persistencia na actualidade. • As competicións atléticas e a súa persistencia na actualidade. • As institucións políticas gregas, a súa influencia e persistencia no sistema político actual. • A educación na antiga Grecia: os modelos educativos de Atenas e Esparta e a súa comparación cos sistemas actuais. • Principais obras artísticas da Antigüidade grega. • Principais sitios arqueolóxicos, museos ou festivais relacionados coa Antigüidade clásica. |
|
2º curso.
|
Materia de Grego II 2º curso |
|
|
Bloque 1. Comprensión e interpretación dos textos |
|
|
Criterios de avaliación |
Obxectivos |
|
• CA1.1. Realizar traducións directas e/ou inversas de textos ou fragmentos de dificultade adecuada e progresiva con corrección ortográfica e expresiva, identificando e analizando unidades lingüísticas regulares da lingua e apreciando variantes e coincidencias con outras linguas coñecidas. |
OBX1 |
|
• CA1.2. Seleccionar de maneira progresivamente autónoma o significado apropiado de palabras polisémicas e xustificar a decisión, tendo en conta a información cotextual ou contextual e utilizando ferramentas diversas de apoio ao proceso de tradución en distintos soportes. |
OBX1 |
|
• CA1.3. Revisar e emendar de maneira progresivamente autónoma as propias traducións e as dos compañeiros e compañeiras, realizando propostas de mellora e argumentando os cambios con terminoloxía especializada a partir da reflexión lingüística. |
OBX1 |
|
Criterios de avaliación |
Obxe |