A Convención sobre a protección do patrimonio mundial cultural e natural da Unesco, asinada en 1972 e aceptada por España o 4 de maio de 1982, ten por obxecto a protección, conservación e transmisión do patrimonio cultural, composto por monumentos, sitios e lugares, entendidos como obras da humanidade ou a obra conxunta da humanidade e a natureza.
A lexislación estatal (Lei 16/1985, do 26 de xuño, do patrimonio histórico español, en diante LPHE) e a primeira lei autonómica (Lei 8/1995, do 30 de outubro, do patrimonio cultural de Galicia), que desenvolveron os seus principios con posterioridade, introduciron a figura do territorio histórico como unha figura de compoñente territorial, sen ter entrada, nese momento, o concepto da paisaxe cultural.
Para a aplicación práctica das medidas de protección e difusión da Convención, o Comité do Patrimonio Mundial da Unesco aprobou unhas instrucións prácticas para aplicar a Convención do patrimonio mundial. Estas instrucións evolucionan ao longo dos anos, pero especialmente no ano 1994, dentro do marco dunha estratexia e estudos complementarios para acadar unha Lista do patrimonio mundial que resultase máis equilibrada e representativa. Neste momento créase a figura ou categoría da paisaxe cultural como a múltiple variedade de manifestacións da interacción da humanidade coa súa contorna natural, e que pode clasificarse en paisaxes concibidas ou creadas intencionalmente, paisaxes que evolucionaron organicamente (sexan estas fósiles ou vivas) e paisaxes asociativas.
Así, a paisaxe cultural viva, organicamente desenvolvida, é a que preserva unha función social activa na sociedade contemporánea, moi ligada ao modo de vida tradicional, e en que continúa o proceso evolutivo. Ao mesmo tempo, presenta unha evidencia material manifesta da súa evolución ao longo do tempo. A Ribeira Sacra evolucionou nos últimos tempos na confirmación da súa identidade. Como unidade de paisaxe e características xeolóxicas e morfolóxicas, existen claras evidencias da súa identidade diferenciada, sustentadas nunhas mostras do patrimonio cultural que resultan tamén destacables tanto polo seu marco cronolóxico como pola densidade e condicións propias de desenvolvemento.
En relación coa presenza de lugares destinados ao culto relixioso, que na súa maioría tiñan antecedente nunha vida monástica en comunidade e que eran así mesmo o resultado dunha ocupación previa xa en época moi antiga de eremitas e de vidas cenobíticas primitivas, e as pegadas desta interpretación do territorio como un lugar sacro, no cal cada recanto toma un nome e é o contido dunha manifestación animada, confróntase o vigor e o sacrificio da construción dun terreo de cultivo en peadas ribeiras, e unha serie de construcións específicas derivadas destas condicións, dos materiais, da presenza dos cursos de auga e da natureza dos materiais do agro sostido ao longo dos séculos como complemento ou forma de vida de comunidades que, perante os permanentes cambios, mantiveron o seu contacto coa terra, da que ás veces, como nos procesos de asolagamento do último século para producir enerxía eléctrica, foron expulsados de forma traumática.
Porén, a Ribeira Sacra segue a evolucionar organicamente, adaptándose ás circunstancias e aos cambios que se producen, tanto ao seu redor como nas súas terras, identificando a existencia de múltiples valores singulares, tanto o sacro como a construción da paisaxe, que teñen fundamentos para seren recoñecidos.
Ao redor de 1990 realizáronse os primeiros traballos para a xestión, por medio da identificación e valoración do patrimonio cultural, conxunta da Ribeira Sacra, a través dun estudo piloto promovido pola Dirección Xeral de Patrimonio Cultural. No ano 1996 incluíuse a candidatura da Ribeira Sacra de Lugo e Ourense como un ben da Lista indicativa española do patrimonio cultural e natural, ben que esta candidatura non perfilara a súa categoría como paisaxe cultural senón máis ben como o conxunto de obras románicas presentes nas igrexas e mosteiros da zona. No ano 2004 a Xunta de Galicia promoveu unha importante publicación denominada Ribeira Sacra. Esencia de espiritualidade de Galicia, na cal se recollía a obra de reputados autores e especialistas que desenvolvían temas concretos do patrimonio cultural deste ámbito e que confirman o seu valor sobranceiro, tanto en aspectos concretos como en conxunto.
No ano 2007 España ratifica o Convenio europeo da paisaxe, que fora asinado no ano 2000. Este fito corroborou a importancia do recoñecemento do concepto da paisaxe como unha creación e unha interpretación humana, e da súa importancia no benestar das persoas e da sociedade en xeral, e que todos deben implicarse na súa protección e xestión.
Foi a partir do ano 2013 en que se recupera o pulo pola identificación e recoñecemento do valor cultural da Ribeira Sacra no seu conxunto, ben que os primeiros esforzos foron dirixidos cara á documentación dos monumentos e dos bens materiais máis tradicionais, enseguida se toma conciencia de que o valor excepcional deste ámbito reside precisamente na confluencia de moitos outros valores, especialmente aqueles residentes nas comunidades que seguen a habitar o territorio, que sufriron igual que o propio terreo grandes transformacións e grandes esforzos.
No marco desta nova identidade patrimonial, a paisaxe, e coa toma de conciencia da obriga legal do seu recoñecemento e protección, a Lei 5/2016, do patrimonio cultural de Galicia (en diante, LPCG), incorpora entre as categorías do patrimonio cultural a paisaxe cultural.
A paisaxe cultural no artigo 10.1.h) LPCG é o «lugar identificable por un conxunto de calidades culturais materiais e inmateriais singulares, obras combinadas da natureza e o ser humano, que é o resultado do proceso da interacción e interpretación que unha comunidade fai do medio natural que o sustenta e que constitúe o soporte material da súa identidade».
A perspectiva da valoración do patrimonio cultural da Ribeira non fica só no excepcional e profuso do seu románico, nin nas primeiras e pioneiras mostras da vida eremítica en occidente, nin no abondoso do seu patrimonio antropolóxico custodiado e mantido con vida polas propias comunidades, nin na impresionante xeografía conformada pola oroxenia antiga e os estritos vales fluviais nin nas tamén pioneiras e ousadas mostras de enxeñaría. O seu valor excepcional amósase no mantemento de todas esas mostras no territorio, na conservación e uso que delas fan as comunidades locais e a vontade firme de que sexan recoñecidas e mantidas no tempo.
Para a proposta de delimitación da paisaxe cultural da Ribeira Sacra como ben de interese cultural comezouse o traballo sobre o resultado principal de catro procesos: o estudo piloto da Ribeira Sacra promovido pola Dirección Xeral de Patrimonio Cultural nos primeiros anos 90; os traballos realizados para a publicación en 2004 do libro Ribeira Sacra. Esencia de espiritualidade en Galicia; o conxunto de traballos e estudos previos do patrimonio arquitectónico, da análise territorial e paisaxística, do patrimonio industrial, da situación socioeconómica e outros promovidos polas deputacións provinciais de Lugo e de Ourense desde 2014 e levados a cabo por un grupo de profesores universitarios coordinados pola oficina do Valedor do Pobo de Galicia, é tamén de relevancia para a contextualización e identificación do ámbito territorial, a determinación das grandes áreas e comarcas paisaxísticas que entre 2012 e 2015 promovidas polo Instituto de Estudos do Territorio (IET) da Xunta de Galicia.
Sobre o conxunto desta información, e coa perspectiva da identificación dunha delimitación de paisaxe cultural que permitise recoñecer todos os aspectos relevantes dunha zona de estudo máis ampla, así como integrar un réxime de protección específico de aplicación directa que non dificultase a normal actividade agrícola e gandeira na zona, a Dirección Xeral de Patrimonio Cultural promoveu uns novos traballos de síntese.
Estes traballos para a delimitación do ben de interese cultural ademais serían o sustento para identificar as singularidades que o territorio amosa como paisaxe cultural evolutiva e viva que o permitiran distinguir doutras paisaxes do noso contexto cultural e xeográfico. A información e a documentación avanza a existencia dun complexo agrario antigo que evolucionou repetidamente para adaptarse a cambios estruturais e sociais de grande importancia e escala territorial, con mostras singulares e excepcionais especialmente ligadas á espiritualidade na concepción do territorio e nas relacións das persoas con el.
Con estes fundamentos, incoouse un procedemento que resulta innovador e incomparable con calquera outro que se teña realizado con antelación tanto en Galicia como no resto do Estado, que pretende o recoñecemento do máximo valemento cultural para unha extensión duns 180 km2 cun réxime de protección específico.
Este réxime proposto fundaméntase na necesidade de combinar a protección integral daquelas manifestacións relevantes do patrimonio cultural construído con medidas de salvagarda das manifestacións máis relevantes do patrimonio cultural inmaterial, e a conservación e mantemento das características dunha paisaxe construída que ten unha funcionalidade que se quere conservar, promover e difundir, incidindo nos seus aspectos xerais ou territoriais de forma compatible cunha economía baseada nunha actividade agrogandeira e de recursos culturais e turísticos complementarios sustentables.
A directora xeral do Patrimonio Cultural resolveu o 21.12.2017 incoar o procedemento para declarar ben de interese cultural a paisaxe cultural da Ribeira Sacra, o que foi publicado no DOG do 29 de decembro de 2017, e abriuse un período de información pública de 3 meses. Así mesmo, a resolución foi publicada no BOE do 8 de febreiro de 2018, polo que o período de información pública foi estendido ata o 8.5.2018. Polo tanto, o período de consulta e información do expediente e o prazo para presentar alegacións estivo aberto 4 meses e dez días.
Dada a complexidade, a novidade, o alcance e a dimensión desta proposta de delimitación e de elementos relacionados estableceuse un período de información pública estendida, que supuxo un aumento considerable sobre o mes previsto no artigo 17.2 da LPCG.
Durante este período realizáronse diversas xuntanzas temáticas e abertas para informar e recoller información sobre o proceso. Celebráronse xuntanzas con todos os concellos da área xeral de estudo (22 concellos), as deputacións provinciais de Lugo e Ourense, a Confederación Hidrográfica do Miño-Sil, o Consorcio de Turismo da Ribeira Sacra, a Denominación de Orixe da Ribeira Sacra, a Dirección Xeral de Patrimonio Natural, o Instituto de Estudos do Territorio, a Dirección Xeral de Ordenación Forestal, a Dirección Xeral de Gandaría, Agricultura e Industrias Alimentarias e responsables do desenvolvemento da figura de protección como Reserva da Biosfera. Tamén se celebraron xuntanzas con axentes económicos e culturais da zona, en especial asociacións de protección e difusión do patrimonio e responsables de empresas do sector turístico e hostalaría.
O proceso supuxo a presentación dun total de 30 documentos, dos que 29 eran alegacións de maior ou menor entidade e un deles achegaba información que se consideraba que podería ser de interese para o procedemento.
Entre o conxunto de 29 alegacións, 6 tiñan como conclusión a necesidade de reiniciar o expediente para formular un novo proceso de definición e de participación. Estas alegacións foron desestimadas por non corresponder coa realidade nin coa definición legal do procedemento nin cos trámites seguidos.
Por outra banda, 11 das alegacións fan referencia aos estándares para a protección e usos das adegas de garda. A súa solicitude diríxese a confeccionar uns parámetros para o réxime definitivo que se axusten mellor as condicións de construción e uso axeitadas á realidade das persoas que as traballan na actualidade e que permitan a súa adaptación aos condicionantes legais e de confort.
Considérase xustificado favorecer o uso por parte das comunidades destas edificacións de carácter tradicional coas garantías para a súa integración ambiental. Así mesmo, procúrase incorporar un réxime e directrices de carácter xeral para aquelas intervencións novas, de modificación ou ampliación de instalación de maior tamaño e carácter máis industrializado para a explotación agrogandeira.
Moitas do resto das alegacións tiñan por obxecto definir unha lista complementaria de bens que ampliase o total de inmobles recollidos coma ben de interese cultural na declaración definitiva. No referido á incorporación de novos bens, todas as achegas se consideraron de interese para o expediente, pero debe tomarse en conta que a inclusión como bens de interese cultural non exclúe o resto de bens clasificados da súa participación na creación da paisaxe cultural. Principalmente fíxose notar a ausencia de templos relixiosos e dalgunha construción defensiva e arqueolóxica ou do patrimonio industrial.
A conclusión referida á inclusión de novos bens no expediente é favorable. O expediente de declaración como paisaxe cultural da Ribeira Sacra pode expresar o seu valor con mellor precisión incluíndo a lista de todos os bens que colaboran a crear un rico panorama no referido ás diferentes tipoloxías do patrimonio cultural construído. A recollida dunha lista limitada de bens como ben de interese cultural puido levar ao equívoco de que só se puña o foco sobre eses elementos. Non era este o obxectivo da resolución de incoación, senón seleccionar de entre a multitude de bens con valor cultural clasificado existentes na área de estudo (2.724 segundo o último cómputo revisado) os que puidesen resultar máis representativos de cada período histórico relevante e que permitisen amosar con claridade, e identificar en cada un deles, as bases desa paisaxe cultural organicamente evolucionada e viva.
Polo tanto, co obxecto de mellorar a xustificación da declaración, incorpóranse ás listas os bens que no ámbito da área de estudo xa dispoñen na actualidade da condición de ben de interese cultural, e que na súa maior parte está constituída polas construcións ou lugares que ocuparon as fortificacións e torres medievais.
Tamén se incluirán o lugar do antigo núcleo de Portomarín e os restos das súas pontes, pesqueiras, caneiros e demais construcións, agora asolagados baixo o Miño, porque se considera que, da mesma forma que o seu templo de San Nicolao, como os de Santo Estevo de Chouzán e San Xoán da Cova en Carballedo, son exemplos dos efectos do traslado das poboacións locais e da potencialidade como recurso para a interpretación da paisaxe e como fito identitario das comunidades que permanecen ligadas ao seu territorio.
Así mesmo, incluiranse as listas completas dos bens clasificados no ámbito da paisaxe cultural (zonas declaradas de interese cultural e de amortecemento) e do patrimonio cultural de carácter sacro ou relixioso de toda a área de estudo constituída polos 22 concellos da Ribeira Sacra.
Con esta inclusión dáse resposta ao recoñecemento que os participantes no período de información pública solicitaron e amplíase a perspectiva da valoración cultural, ademais de ofrecer unhas referencias máis precisas para a futura xestión do territorio.
Respecto ao recoñecemento adicional para outros bens do patrimonio cultural, en especial o referido aos exemplos da arquitectura románica nas múltiples igrexas localizadas no ámbito, como para algún dos poboados industriais ou para os exemplos de arte sacra que atesoura o museo de Santa Clara de Monforte, cómpre indicar que se avanzaron argumentos que permiten valorar o inicio dos seus propios expedientes de declaración. Esta circunstancia non impide que se siga coa tramitación da declaración da paisaxe cultural da Ribeira Sacra e poidan realizarse as actuacións administrativas necesarias tanto para a documentación precisa como as comunicacións e notificacións aos respectivos interesados nos devanditos procedementos.
Outras alegacións fan mención ao ámbito de delimitación, que en xeral consideran fundamentado en exceso en criterios de carácter xeográfico e que non recollen toda a extensión que podería ser merecente de ser protexida. Neste sentido non se consideran as alegacións posto que se acredita no expediente que a maior singularidade que debe ser sometida a un especial réxime de protección é aquela en que se combinan tanto os aspectos xeográficos, os exemplos sobranceiros do patrimonio cultural e a estrutura de organización das comunidades, cunha continuidade e uns criterios de identificación obxectivos. Todos eles foron expostos na resolución de incoación do procedemento de declaración. Cómpre indicar neste senso que as propias instrucións en materia de patrimonio mundial establecen que a extensión dunha paisaxe cultural que se propón inscribir «está delimitada pola súa funcionalidade e intelixibilidade. En todo caso, o exemplo elixido debe ser substancialmente abondo como para representar a totalidade da paisaxe cultural que ilustra».
A delimitación, polo tanto, non ten por obxecto limitar ou diferenciar os límites culturais da Ribeira Sacra, que resulta obvio e patente que son máis amplos, senón que a delimitación debe definir un ámbito homoxéneo elixido entre todo o da paisaxe en que se representen os valores de forma substancial e que poidan supoñer un ámbito manexable de funcionalidade e xestión. Por tal motivo existen as referencias aos límites xeográficos, ás propias infraestruturas hidráulicas e a unha limitación estrita para a aplicación dun réxime de protección aló onde se atopan os elementos máis sensibles e máis relevantes.
Toda a área de estudo é Ribeira Sacra, tanto a área de amortecemento como o resto de parroquias da bocarribeira e das abas das montañas, as terras de Caldelas, Trives e Lemos. Pero a declaración dunha paisaxe cultural non é só o recoñecemento dun valor cultural senón a identificación de ámbitos coherentes nos cales serán de aplicación medidas de protección e conservación orientadas cara a unha xestión responsable e sustentable.
Esta delimitación non cualifica en exclusiva a pertenza á Ribeira Sacra senón que representa unha zonificación para a súa protección e réxime de conservación. No ámbito delimitado quedan representados todos os elementos característicos da pluralidade e variedade de valores e intereses culturais cunha continuidade e criterios de delimitación homoxéneos. Por tal motivo, agás pequenas modificacións de carácter moi puntual, non se varía a delimitación da incoación.
No referido ao réxime de protección e á vista do contido das alegacións, procúrase unha maior claridade na exposición e sistemática de recollida. A incoación do procedemento tiña a dificultade de ter que avanzar tanto a proposta de réxime de protección como o réxime provisional que debería rexer mentres o proceso se desenvolvese, ben que apenas 30 expedientes foron tramitados durante o período de incoación e non todos eles estaban afectados pola suspensión de licenzas.
O réxime no ámbito ben de interese cultural e na zona de amortecemento, no referido ás condicións de implantación territorial, mantén o seu contido esencialmente xa que responde ás previsións da lexislación vixente tanto en materia de solo e ordenación do territorio como na propia da protección do patrimonio cultural. Serán os futuros plans de xestión con carácter xeral ou os documentos de ordenación do territorio ou planeamento urbanístico que se prevén nos artigos 59 e 60 LPCG os que poidan introducir aspectos máis concretos e específicos que superan a esta disposición. A declaración de ben de interese cultural non pode avanzar nin pode prescribir máis que directrices de carácter xeral e aplicación directa, posto que o seu detalle só poder ser proposto coa precisión necesaria a través dos documentos que planifican o territorio. Son estes documentos, como está previsto na LPCG, os que conterán a caracterización da estrutura territorial e os criterios para mantela, o catálogo exhaustivo de todos os bens que o conforman e as directrices xerais para a protección do patrimonio cultural.
Esta declaración establece as consideracións específicas e relevantes de aplicación xeral e directa sobre os aspectos máis sinalables do ámbito que se delimita, e que teñen que ver coa necesaria continuidade do uso agrogandeiro de forma compatible cos valores culturais da paisaxe e os elementos do patrimonio cultural.
Só a través da análise e planificación específica e segundo os procedementos e garantías legais vixentes será viable establecer prohibicións ou limitacións non previstas na lexislación con todas as garantías para a súa valoración e eficacia.
Como resultado do procedemento e á vista das diferentes achegas tanto da información pública como da participación, a Dirección Xeral de Patrimonio Cultural ampliou a realización de estudos sobre cuestións particulares que se evidenciaron da máxima relevancia para completar o sentido e a amplitude da valoración cultural do territorio. En concreto, considerouse preciso ampliar a información dispoñible tanto no referido ao patrimonio cultural fluvial, unha das cuestións recorrentes nalgunha das alegacións, como das diversas manifestacións do patrimonio etnolóxico e antropolóxico. Tamén se ampliou a información científica referida tanto á construción material das terrazas e a súa antigüidade; ás construcións e vida eremítica e cenobítica nos períodos tardoantigo e altomedieval como posible orixe da construción da devandita paisaxe aterrazada; á influencia no territorio e no exterior dos Condes de Lemos ou á impronta na estrutura do territorio da xestión económica e social derivada da cultura dos pazos e a súa formalización específica na Ribeira Sacra.
Tamén se realizou unha análise particular da toponimia e microtoponimia da Ribeira Sacra como fonte de información e recollida dun valor cultural excepcional, ampliouse a información relativa a recursos turísticos e culturais e as súas actividades, así como información relativa ás diferentes figuras de protección sectorial con efectos no ámbito, todo iso para incorporar e avaliar nos futuros plans de xestión da Ribeira Sacra coa base dunha información actualizada e extensiva a todos os sectores. Considérase que deste xeito se amplía o sentido do valor cultural e a súa complexidade.
Así mesmo, como establece o artigo 18.2 da Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia, solicitouse o informe de varios dos órganos consultivos previstos no seu artigo 7.
O 17.10.2018 a Real Academia de Belas Artes de Galicia emite un informe favorable á declaración polo recoñecemento do valor cultural sobranceiro da Ribeira Sacra como paisaxe cultural de Galicia, incidindo nos aspectos relativos ao recoñecemento á responsabilidade das comunidades locais e á necesidade de recoller un réxime específico que non supoña para elas unhas dificultade adicional que resulte contraproducente como medida de fomento dos seus valores.
O 5.12.2018 recíbese o informe do Consello da Cultura de Galicia, que tamén conclúe que debe aprobarse o procedemento para declarar ben de interese cultural a Ribeira Sacra na categoría de paisaxe cultural.
Este informe establece na súa análise do procedemento e do contido do expediente incoado unhas recomendacións, tanto para os efectos da conceptualización da paisaxe como para a súa futura xestión. Tamén inclúe unha serie de aspectos de interese de cara ao proxecto de candidatura da Ribeira Sacra como ben da Lista do patrimonio mundial da Unesco. En especial, destácanse como de maior relevancia os seguintes aspectos:
– Necesidade de elaborar un plan de dinamización socioeconómica da Ribeira Sacra, fundamentado na recuperación económica e demográfica.
– A xestión unitaria baixo o concepto de parroquia.
– Ampliar o ámbito da delimitación ás zonas próximas para incluílas tamén no plan de dinamización.
Como se indicou nas epígrafes anteriores, o establecemento dun réxime de protección específico non é limitativo nin incompatible coa extensión das medidas de dinamización, tal e como as denomina o Consello da Cultura, a un ámbito máis extenso. Xa se reiterou repetidamente que o obxecto do recoñecemento é fornecer das ferramentas administrativas axeitadas para a protección das manifestacións culturais máis singulares de forma compatible cos modos de vida tradicionais e o seu normal desenvolvemento.
Non ten sentido nin é unha medida proporcionada para a xestión do territorio aplicar unhas medidas previstas para a protección de ámbitos concretos (terrazas muradas, zonas arqueolóxicas, monumentos e conxuntos) a outras localizacións que, estando intimamente ligadas polas comunidades, non responden ás mesmas características nin de implantación xeográfica nin de características formais ou materiais.
A parroquia, así se pretende recoller na descrición da paisaxe cultural, é unha entidade organizativa real non regulada. É en si mesmo un atributo excepcional en que as comunidades de Galicia se recoñecen e organizan en todos os sentidos.
Por tal motivo as medidas de dinamización de carácter económico e demográfico non poden limitarse ás parroquias cun réxime específico derivado do valor singular dos elementos, senón a todos os termos municipais da área de estudo en función dos criterios de priorización que resulten apropiados.
Tamén se fai referencia no informe á ponderación da valoración dos efectos dos encoros sobre a paisaxe. Recoñecendo os argumentos empregados no informe, así como en varias das alegacións do procedemento de información pública, matizouse o relato descritivo para incluír aspectos da súa instalación e efectos derivados, sen desdeñar tampouco a importancia que como recurso estratéxico nunha economía sustentable e ambientalmente responsable supón a enerxía hidroeléctrica para o propio territorio.
Como conclusión, á vista do contido dos propios informes realizados, da información dos órganos consultivos e dos interesados e da reflexión que se produce da comprensión de todo o proceso, de cara ao futuro do coñecemento da Ribeira Sacra, considérase que serán precisas, ademais do xa sinalado no referido á ordenación do territorio e a determinadas declaracións específicas, medidas específicas de dinamización económica e demográfica non só da paisaxe cultural declarada, senón do conxunto de comunidades que conforman a Ribeira Sacra, entendida esta como a totalidade dos concellos que a conforman.
É obvio que un proxecto de tal dimensión é un proxecto de carácter integral que debe comprometer todas as institucións e non só as locais ou autonómica, senón mesmo as de carácter nacional e internacional xa que as medidas que se apliquen e poidan ter éxito serían extensibles a moitos lugares que, especialmente en toda a Europa agrícola, están nunha perigosa tendencia ao abandono.
Ademais, serán precisos algúns traballos adicionais conducentes á recollida sistemática da información do territorio en sistemas de información xeográfica, especialmente orientada á colaboración co tecido agrogandeiro e recuperación dos terreos históricos en desuso; inventario das mostras de arquitectura tradicional e do patrimonio cultural inmaterial, de forma sistemática e xeolocalizada, e traballos arqueolóxicos de prospección específica orientados ao contraste das mostras da vida eremítica e os primeiros cenobios.
Avaliarase a posibilidade de que toda a información poida ser incorporada aos medios dixitais corporativos de información institucional para que poida servir de axuda e ferramenta tanto para os axentes que operan no territorio como para os interesados en xeral, e para o desenvolvemento das axeitadas ferramentas da xestión da protección.
Á vista das consideracións ditas, e despois de rematar a instrución do expediente administrativo, segundo a proposta do conselleiro de Cultura e Turismo e logo da deliberación do Consello da Xunta de Galicia na súa reunión do vinte e sete de decembro de dous mil dezaoito,
DISPOÑO:
Primeiro. Declarar ben de interese cultural a Ribeira Sacra coa categoría de paisaxe cultural, segundo a descrición xeral recollida no anexo IV e os criterios de delimitación e planimetría que xuntan ao expediente e que se expoñen no anexo VII.
Segundo. Incluír como bens de interese cultural integrantes da paisaxe cultural da Ribeira Sacra a relación de mobles, inmobles e manifestacións do patrimonio cultural inmaterial que se recollen no anexo I deste decreto, tanto no ámbito da delimitación do ben de interese cultural e a súa zona de amortecemento, como no resto dos termos municipais que conforman o territorio da Ribeira Sacra, sen prexuízo de que poidan ser relacionados outros bens mobles e inmobles e manifestacións do patrimonio cultural inmaterial, á medida que se documente e xustifique a súa relación, segundo os trámites administrativos que correspondan.
Terceiro. Incluír como bens catalogados integrantes da paisaxe cultural da Ribeira Sacra, tanto no ámbito delimitado ben de interese cultural como na súa zona de amortecemento, a relación de bens inmobles que se recollen no anexo II deste decreto, sen prexuízo de que, en procedementos futuros, poidan ser clasificados outros bens a través de procedementos específicos ou conxuntos, ou a través do desenvolvemento dos catálogos dos instrumentos urbanísticos ou de ordenación do territorio que poidan aprobarse.
Cuarto. Incorporar a relación de bens inmobles de carácter sacro e relixioso clasificados da totalidade do territorio dos termos municipais que conforman a Ribeira Sacra recollidos no anexo III, pola súa especial vinculación aos valores culturais específicos da paisaxe cultural, sen prexuízo de que, en procedementos futuros, poidan ser relacionados outros bens adicionais, na medida en que se documente e xustifique a súa relación, ou modificada a súa clasificación segundo os trámites administrativos que correspondan.
Quinto. Aplicar o réxime de protección xeral establecido no anexo V para os bens declarados de interese cultural e os bens catalogados, os seus contornos de protección e a zona de amortecemento da paisaxe cultural, coas excepcións e interpretacións recollidas na Instrución do 8 de novembro de 2017 relativa ao trámite de autorizacións en materia de patrimonio cultural nos bens inmobles catalogados e declarados de interese cultural, os seus contornos de protección e as zonas de amortecemento.
Sexto. Aplicar o réxime de protección específico recollido no anexo VI no ámbito da paisaxe cultural delimitada, sen prexuízo do definido no punto anterior para os bens clasificados e o seu contorno de protección.
Sétimo. Publicar este decreto no Diario Oficial de Galicia e no Boletín Oficial del Estado.
Oitavo. Recoller na web da Consellería de Cultura e Turismo, www.cultura.gal, a información relativa ao réxime de protección e a planimetría de detalle da delimitación da paisaxe cultural no prazo de tres meses desde a súa entrada en vigor.
Noveno. Notificar este decreto ás persoas interesadas e aos concellos de Carballedo, Castro Caldelas, Chantada, Esgos, Montederramo, Nogueira de Ramuín, Pantón, Parada de Sil, Paradela, Monforte de Lemos, A Peroxa, A Pobra do Brollón, A Pobra de Trives, Portomarín, Quiroga, Ribas de Sil, San Xoán de Río, O Saviñao, Sober, Taboada, A Teixeira e Xunqueira de Espadanedo, nas condicións establecidas no artigo 21.1 da Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia, así como aos propietarios dos bens mobles e as comunidades recoñecidas como portadoras das manifestacións do patrimonio cultural inmaterial.
Disposición derradeira
Este decreto producirá efectos desde o día seguinte ao da súa publicación no Diario Oficial de Galicia.
Santiago de Compostela, vinte e sete de decembro de dous mil dezaoito
Alberto Núñez Feijóo
Presidente
Román Rodríguez González
Conselleiro de Cultura e Turismo
ANEXO I
Bens de interese cultural no ámbito da Ribeira Sacra
Este anexo recolle a relación de mobles, inmobles e manifestacións do patrimonio cultural inmaterial especificamente declarados no ámbito da paisaxe cultural (delimitación do ben de interese cultural e a súa zona de amortecemento, identificados co código PC), como na totalidade do territorio dos concellos que conforman a Ribeira Sacra. Así mesmo, recóllese a figura pola que se determina o seu contorno de protección, indicando os que son delimitados por medio deste decreto coa referencia Decreto RS.
Esta relación non recolle os bens inmobles que, con carácter xenérico, poden ter a consideración de ben de interese cultural, en canto a información dispoñible sobre eles confirme ou non as condicións e criterios para acreditar o devandito recoñecemento segundo establece a vixente Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia (LPCG).
A lista que compón este anexo e os anexos II e III que o complementan non teñen un carácter pechado, e recoñecerase a pertenza ou relación á conformación dos valores culturais da Ribeira Sacra a outros bens mobles, inmobles e manifestacións do patrimonio cultural inmaterial na medida en que se desenvolva o seu estudo particularizado segundo os trámites administrativos que correspondan.
No referido aos bens inmobles, a consideración como ben de interese cultural alcanzará todas as súas partes integrantes e elementos pertencentes, polo que serán parte do ben declarado ben de interese cultural as dependencias ou edificacións anexas que teñan relación cos seus valores culturais, en especial as igrexas e capelas, as edificacións residenciais, as construcións auxiliares de carácter significativo ou funcional e os muros de peche dos predios inmediatos.
Esta circunstancia non implica que, por medio das ferramentas legais previstas, en concreto os plans directores ou proxectos xerais ou específicos de conservación ou restauración, non deba facerse un exercicio crítico sobre a materialidade e razón de cada un deles e, no caso de que así se conclúa, determinar a súa intervención e mesmo eliminación no caso de resultar incompatibles coa súa conservación ou a protección do seu valor cultural.
|
ANEXO I.1 BIC INMOBLES |
|||||||
|
RBIC |
Denominación |
Categoría |
Concello |
X |
Y |
Contorno |
PC |
|
BIC.000.013 |
Mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil |
Monumento |
Nogueira de Ramuín |
608.149 |
4.696.949 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.016 |
Mosteiro de San Pedro de Rocas |
Monumento |
Esgos |
605.987 |
4.688.555 |
Decreto 49/1999 |
|
|
BIC.000.032 |
Igrexa de San Nicolao de Portomarín |
Monumento |
Portomarín |
613.193 |
4.740.399 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.034 |
Igrexa e reitoral de San Paio de Diomondi |
Monumento |
O Saviñao |
605.660 |
4.716.577 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.035 |
Igrexa de Santo Estevo de Ribas de Miño |
Monumento |
O Saviñao |
606.052 |
4.719.188 |
Decreto 262/2008 |
PC |
|
BIC.000.043 |
Ponte Bibei |
Monumento |
Quiroga-A Pobra de Trives |
647.096 |
4.688.380 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.070 |
Núcleo antigo de Portomarín (asolagado) |
Zona arqueolóxica |
Portomarín |
613.475 |
4.739.786 |
38 LPCG |
|
|
BIC.000.081 |
Igrexa de San Xoán da Cova |
Monumento |
Carballedo |
605.999 |
4.705.061 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.082 |
Igrexa de Santa María de Pesqueiras |
Monumento |
Chantada |
604.228 |
4.720.566 |
Decreto 277/1995 |
PC |
|
BIC.000.083 |
Igrexa de Santo Estevo de Chouzán |
Monumento |
Carballedo |
604.790 |
4.708.073 |
Decreto 273/1995 |
PC |
|
BIC.000.086 |
Mosteiro de Santa María de Montederramo |
Monumento |
Montederramo |
623.536 |
4.681.326 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.102 |
Igrexa de San Miguel de Eiré |
Monumento |
Pantón |
611.069 |
4.708.207 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.122 |
Conxunto histórico de Monforte de Lemos |
Conxunto histórico |
Monforte de Lemos |
622.151 |
4.708.813 |
Decreto 187/2005 |
|
|
BIC.000.325 |
Igrexa de San Pedro de Bembibre |
Monumento |
Taboada |
602.113 |
4.731.149 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.328 |
Mosteiro de Santa María de Ferreira de Pantón |
Monumento |
Pantón |
613.380 |
4.707.168 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.329 |
Igrexa de Santo Estevo de Atán |
Monumento |
Pantón |
606.554 |
4.706.164 |
Decreto 232/2004 |
PC |
|
BIC.000.343 |
Igrexa de San Fiz de Cangas |
Monumento |
Pantón |
611.680 |
4.704.693 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.351 |
Mosteiro de Xunqueira de Espadanedo |
Monumento |
Xunqueira de Espadanedo |
612.978 |
4.686.018 |
Decreto 28/1998 |
|
|
BIC.000.362 |
Igrexa de San Facundo de Ribas de Miño |
Monumento |
Paradela |
612.330 |
4.736.647 |
Decreto 278/1995 |
|
|
BIC.000.449 |
Lugar da torre de San Román de Campos |
Xacemento arqueolóxico |
Carballedo |
602.101 |
4.702.404 |
38 LPCG |
PC |
|
BIC.000.450 |
Torre da Grixoá |
Monumento |
Carballedo |
604.799 |
4.707.090 |
38 LPCG |
PC |
|
BIC.000.461 |
Lugar da torre do Pacio de Líncora |
Xacemento arqueolóxico |
Chantada |
603.256 |
4.721.911 |
38 LPCG |
PC |
|
BIC.000.462 |
Torre de Arcos |
Monumento |
Chantada |
596.613 |
4.722.620 |
38 LPCG |
|
|
BIC.000.463 |
Lugar da torre de Vilar de Eiriz |
Xacemento arqueolóxico |
Chantada |
595.849 |
4.717.468 |
38 LPCG |
|
|
BIC.000.464 |
Lugar da fortaleza de Pereira |
Xacemento arqueolóxico |
Chantada |
598.915 |
4.714.225 |
38 LPCG |
|
|
BIC.000.465 |
Lugar da torre de Vilaúxe |
Xacemento arqueolóxico |
Chantada |
602.481 |
4.713.865 |
38 LPCG |
PC |
|
BIC.000.480 |
Fortaleza de Monforte de Lemos |
Monumento |
Monforte de Lemos |
622.195 |
4.708.941 |
Decreto 187/2005 |
|
|
BIC.000.481 |
Casa forte de San Salvador de Moreda |
Monumento |
Monforte de Lemos |
614.873 |
4.711.003 |
38 LPCG |
|
|
BIC.000.493 |
Casa forte da Bastida |
Monumento |
Pantón |
618.053 |
4.705.659 |
38 LPCG |
|
|
BIC.000.494 |
Castelo de Ferreira ou de Maside |
Monumento |
Pantón |
613.662 |
4.706.460 |
38 LPCG |
|
|
BIC.000.496 |
Castelo de Torrenovaes ou de Sequeiros |
Monumento |
Quiroga |
644.042 |
4.702.298 |
20 NSP 1995 |
|
|
BIC.000.502 |
Torre da Candaira |
Monumento |
O Saviñao |
607.326 |
4.720.831 |
38 LPCG |
PC |
|
BIC.000.503 |
Casa forte de Moreda en Vilaescura |
Monumento |
Sober |
614.786 |
4.703.258 |
126 PXOM 2009 |
|
|
BIC.000.504 |
Casa forte de Santa Mariña de Moreda |
Monumento |
Taboada |
599.868 |
4.729.363 |
72 NSP 1994 |
|
|
BIC.000.515 |
Fortaleza de Castro Caldelas |
Monumento |
Castro Caldelas |
630.424 |
4.692.748 |
PEPRI 1995 |
PC |
|
BIC.000.521 |
Castelo da Peroxa |
Monumento |
A Peroxa |
599.766 |
4.698.696 |
54 PXOM 1999 |
|
|
BIC.000.522 |
Lugar da fortaleza de Fontearcada |
Xacemento arqueolóxico |
A Peroxa |
599.049 |
4.699.202 |
56 PXOM 1999 |
|
|
BIC.000.523 |
Casa forte de Cinconogueiras |
Monumento |
A Peroxa |
597.880 |
4.700.292 |
27 PXOM 1999 |
|
|
BIC.000.562 |
Conxunto histórico de Castro Caldelas |
Conxunto histórico |
Castro Caldelas |
630.445 |
4.692.659 |
Decreto 30/1998 |
PC |
|
BIC.000.582 |
Mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil |
Monumento |
Parada de Sil |
616.183 |
4.694.704 |
Decreto 78/2009 |
PC |
|
BIC.000.698 |
Adegas de Vilachá |
Lugar de valor etnolóxico |
A Pobra do Brollón |
632.476 |
4.703.353 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.699 |
Penalonga ou Cidadela de Santa María |
Xacemento arqueolóxico |
A Pobra de Trives |
645.878 |
4.690.670 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.700 |
Igrexa de Santa María de Temes |
Monumento |
Carballedo |
602.395 |
4.701.930 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.701 |
Capela da Pena ou do Poboado dos Peares |
Monumento |
Carballedo |
604.768 |
4.701.994 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.702 |
Mosteiro de San Paio de Abeleda |
Monumento |
Castro Caldelas |
627.693 |
4.694.184 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.703 |
Igrexa de Santa María de Nogueira de Miño |
Monumento |
Chantada |
605.571 |
4.712.349 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.704 |
Edificio de oficinas do encoro de Belesar |
Monumento |
Chantada |
605.490 |
4.720.194 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.705 |
Mosteiro de San Salvador de Asma |
Monumento |
Chantada |
601.459 |
4.717.310 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.706 |
Pazo de Tor |
Monumento |
Monforte de Lemos |
617.547 |
4.713.915 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.707 |
Santuario da virxe de Guadalupe |
Monumento |
O Saviñao |
604.977 |
4.723.933 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.708 |
Igrexa de Santa María de Seteventos |
Monumento |
O Saviñao |
613.265 |
4.716.475 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.709 |
Igrexa e reitoral de San Vicenzo de Pombeiro |
Monumento |
Pantón |
606.662 |
4.700.345 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.710 |
A fábrica da luz do río Mao |
Lugar de valor etnolóxico |
Parada de Sil |
623.176 |
4.692.132 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.711 |
Necrópole de San Vítor de Barxacova |
Zona arqueolóxica |
Parada de Sil |
623.272 |
4.692.357 |
Decreto RS |
PC |
|
BIC.000.712 |
Capela de Santa María de Loio e necrópole do antigo mosteiro |
Monumento |
Paradela |
614.563 |
4.738.278 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.713 |
Poboado dos Covallos |
Conxunto histórico |
Quiroga |
647.335 |
4.694.759 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.714 |
Explotación mineira de Montefurado |
Zona arqueolóxica |
Quiroga |
648.140 |
4.695.285 |
Decreto RS |
|
|
BIC.000.715 |
Muíños do Xábrega ou dos Chancís |
Lugar de valor etnolóxico |
Sober |
612.684 |
4.697.155 |
Decreto RS |
PC |
|
ANEXO I.2 BIC MOBLES |
|||
|
RBIC |
Denominación |
Orixe |
Localización |
|
BIC.000.716 |
Crismón de Quiroga |
A Ermida (Quiroga) |
Museo Diocesano da Catedral de Lugo |
|
BIC.000.717 |
Lauda fundacional de San Pedro de Rocas |
Rocas (Esgos) |
Museo Provincial Arqueolóxico de Ourense |
|
BIC.000.718 |
Pé de altar de San Pedro de Rocas |
Rocas (Esgos) |
Museo Provincial Arqueolóxico de Ourense |
|
ANEXO I.3 BIC INMATERIAIS |
||||
|
RBIC |
Denominación |
Organización |
Marco temporal |
Marco territorial |
|
BIC.000.719 |
Os Fachós de Castro Caldelas |
Concello de Castro Caldelas |
Noite do 19-20 de xaneiro |
Castro Caldelas |
|
BIC.000.720 |
Folión de Fachas de Vilelos |
Asociación de Veciños de San Martiño de Vilelos |
Noite último venres de setembro |
Castro da Besta ou de Vilelos (O Saviñao) |
|
BIC.000.721 |
Queima das Fachas de Castelo |
Asociación Cultural As Fachas |
Noite do 7-8 de setembro |
Castro de Castelo (Taboada) |
|
BIC.000.722 |
Entroido de Santiago de Arriba |
Asociación de Amigos do Entroido Ribeirao |
Entroido |
Parroquia de Santiago de Arriba (Chantada) |
|
BIC.000.723 |
Entroido de Salcedo |
Asociación de Veciños de Salcedo |
Entroido (Luns de Entroido, o Oso) |
San Xoán de Salcedo (A Pobra do Brollón) |
|
BIC.000.724 |
Entroido de Esgos |
Asociación Cultural-Etnográfica Felos e Madamas de Esgos |
Entroido |
Todas as parroquias do termo municipal |
|
BIC.000.725 |
Olaría de Gundivós |
Centro Oleiro de Gundivós Elías González |
- |
Parroquia de Santiago de Gundivós (Sober) |
|
BIC.000.726 |
Olaría de Niñodaguia |
Amigos do Barro de Niñodaguia. Alfarería de Agustín y José Vázquez |
- |
Parroquia de Santa María de Niñodaguia (Xunqueira de Espadanedo) |
|
BIC.000.727 |
Folión de Carros de Chantada |
Asociación Amigos do Folión |
Noite do cuarto sábado de agosto |
Chantada |
ANEXO II
Bens inmobles clasificados na paisaxe cultural da Ribeira Sacra
Este anexo recolle a relación de todos os bens inmobles clasificados no ámbito da paisaxe cultural da Ribeira Sacra, tanto no ámbito delimitado ben de interese cultural como na zona de amortecemento, que corresponde coa lista das 76 parroquias da paisaxe cultural clasificada segundo a descrición e os criterios de delimitación establecidos nos anexos deste decreto.
Estes bens corresponden cos bens identificados nos catálogos dos diferentes instrumentos de planeamento vixentes nos concellos que conforman a Ribeira Sacra e que, de forma sintetizada, se recollen no Plan básico autonómico, aprobado polo Decreto 83/2018, do 26 de xullo, polo que se aproba o Plan básico autonómico de Galicia (DOG núm. 162, do 27 de agosto).
Para os efectos da coherencia entre as diferentes normativas de protección, os bens inmobles integrantes da paisaxe cultural da Ribeira Sacra recóllense co número que lles corresponde no anexo IX.II do devandito Plan básico autonómico. Para establecer o contorno de protección, en virtude da interpretación integrada da prelación das diferentes normas, remítese á normativa do planeamento urbanístico vixente ou, no caso de carecer dela, ao artigo 38 da Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia (LPCG), en que se recollen os contornos de protección subsidiarios.
Así mesmo, identifícase a súa categoría cos acrónimos das figuras establecidas no artigo 10 da devandita LPCG: MON (monumento) ARQ (zona ou xacemento arqueolóxico) CON (conxunto histórico) ETN (lugar de valor etnolóxico) VIA (vía cultural).
Os bens inmobles que, con carácter xenérico, poden ter a consideración de ben de interese cultural, en canto a información non confirme as condicións e criterios para acreditar o devandito recoñecemento segundo establece a LPCG, recóllense identificados cun * a carón da súa categoría, para os efectos de aplicar as cautelas necesarias no relativo ao réxime xeral de protección indicado no punto quinto desta resolución.
|
ANEXO II.1 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN CARBALLEDO |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
18.786 |
Mámoa do Penedo Grande 1 |
A Cova (San Xoán) |
Tourón |
603.902 |
4.705.555 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
18.787 |
Mámoa do Penedo Grande 2 |
A Cova (San Xoán) |
Tourón |
603.940 |
4.705.603 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
18.788 |
Mámoa do Penedo Grande 3 |
A Cova (San Xoán) |
Tourón |
603.977 |
4.705.645 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
18.789 |
O Castro de San Cristovo |
A Cova (San Xoán) |
San Cristovo |
605.820 |
4.704.190 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
18.791 |
Petróglifos do Cotillón |
A Cova (San Xoán) |
Tourón |
603.844 |
4.706.169 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
18.792 |
Petróglifo do Monte Fabeiro |
A Cova (San Xoán) |
Tourón |
604.216 |
4.705.400 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
18.873 |
Encoro dos Peares |
Oleiros (San Miguel) |
A Pena |
604.913 |
4.702.207 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
18.874 |
Igrexa e reitoral de San Miguel de Oleiros |
Oleiros (San Miguel) |
San Miguel |
603.769 |
4.703.260 |
MON |
Art. 338 NSP 1991 |
|
18.876 |
Capela de San Miguel da Granxa |
Oleiros (San Miguel) |
A Granxa |
604.149 |
4.701.172 |
MON |
Art. 338 NSP 1991 |
|
18.770 |
Castro da Roda |
San Romao de Campos (San Romao) |
San Romao |
602.015 |
4.703.215 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
18.761 |
Mámoa da Queimada |
Veascós (Santa Mariña) |
San Breixo |
603.765 |
4.710.060 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
18.762 |
Igrexa de Santa Mariña de Veascós |
Veascós (Santa Mariña) |
Veascós |
602.314 |
4.708.427 |
MON |
Art. 338 NSP 1991 |
|
ANEXO II.2 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN CASTRO CALDELAS |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
31.881 |
Necrópole da Cortiña de Atrás |
Alais (San Pedro) |
Madanela |
632.169 |
4.694.071 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.882 |
Castriño da Cerca |
Alais (San Pedro) |
Grazán |
632.185 |
4.694.945 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
31.883 |
Igrexa de San Pedro de Alais |
Alais (San Pedro) |
A Eirexa |
629.332 |
4.694.472 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.884 |
Casa reitoral de Alais |
Alais (San Pedro) |
A Eirexa |
629.314 |
4.694.492 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.885 |
Muíño do Bao |
Alais (San Pedro) |
Casfarexa |
631.216 |
4.691.993 |
ETN |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.886 |
Ponte da Boga |
Alais (San Pedro) |
O Couto |
628.830 |
4.693.874 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
53.902 |
Mámoa de Seoane |
Alais (San Pedro) |
Seoane |
631.595 |
4.693.425 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
31.900 |
Muíño da Ponte |
Castro Caldelas (San Sebastián) |
Casfarexa |
631.198 |
4.692.480 |
ETN |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.901 |
Casa grande no Real da Pousa |
Castro Caldelas (San Sebastián) |
O Real da Pousa |
629.953 |
4.691.953 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.902 |
Igrexa de Santa Isabel de Castro Cadelas |
Castro Caldelas (San Sebastián) |
O Castro de Caldelas |
630.414 |
4.692.909 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.903 |
Santuario dos Remedios |
Castro Caldelas (San Sebastián) |
O Castro de Caldelas |
630.531 |
4.692.574 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.905 |
Cruceiro do santuario dos Remedios |
Castro Caldelas (San Sebastián) |
O Castro de Caldelas |
630.522 |
4.692.586 |
ETN* |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.910 |
Mamoíñas de Ruídos 1 |
Mazaira (Santa María) |
Ruídos |
632.732 |
4.695.403 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.911 |
Mamoíñas de Ruídos 2 |
Mazaira (Santa María) |
Ruídos |
632.713 |
4.695.599 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.912 |
Mamoíñas de Ruídos 3 |
Mazaira (Santa María) |
A Eirexa |
632.985 |
4.696.110 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.913 |
Mamoíñas de Ruídos 4 |
Mazaira (Santa María) |
A Eirexa |
633.000 |
4.696.235 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.914 |
Mamoíñas do Pastizal 1 |
Mazaira (Santa María) |
Alende |
633.315 |
4.696.470 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.915 |
Mamoíñas do Pastizal 2 |
Mazaira (Santa María) |
Alende |
633.438 |
4.696.623 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.916 |
Mamoíñas do Pastizal 3 |
Mazaira (Santa María) |
Alende |
633.450 |
4.696.702 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.917 |
Mamoíñas do Pastizal 4 |
Mazaira (Santa María) |
Alende |
633.480 |
4.696.815 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.918 |
Mamoíñas do Pastizal 5 |
Mazaira (Santa María) |
Alende |
633.750 |
4.697.305 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.919 |
Mamoíñas da Cabaña 1 |
Mazaira (Santa María) |
Quintela |
634.705 |
4.696.520 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.920 |
Mamoíñas da Cabaña 2 |
Mazaira (Santa María) |
Quintela |
634.675 |
4.696.605 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.921 |
Mamoíñas da Cabaña 3 |
Mazaira (Santa María) |
Toutelle |
634.625 |
4.696.745 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.922 |
Mamoíñas da Cabaña 4 |
Mazaira (Santa María) |
Toutelle |
634.365 |
4.696.805 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.923 |
Igrexa de Santa María de Mazaira |
Mazaira (Santa María) |
A Eirexa |
633.373 |
4.695.814 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.924 |
Casa reitoral de Mazaira |
Mazaira (Santa María) |
A Eirexa |
633.358 |
4.695.807 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.925 |
Forno do Espiñeiro |
Mazaira (Santa María) |
Os Espiñeiros |
632.919 |
4.695.103 |
ETN |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.926 |
Forno de Ruídos |
Mazaira (Santa María) |
Ruídos |
633.095 |
4.695.343 |
ETN |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
53.903 |
Mamoíñas do Pastizal 6 |
Mazaira (Santa María) |
Alende |
633.763 |
4.697.203 |
ARQ |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
53.904 |
Mamoíñas do Pastizal 7 |
Mazaira (Santa María) |
Alende |
633.816 |
4.697.247 |
ARQ |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
31.927 |
O Castro de Sequeiro |
Paradela (San Vicenzo) |
O Castro |
628.405 |
4.695.210 |
ARQ |
Art. 24.7.2 PXOM 1999 |
|
31.928 |
Igrexa de San Vicenzo de Paradela |
Paradela (San Vicenzo) |
Lugar de Arriba |
628.957 |
4.696.058 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
38.702 |
Casa grande de Couto |
San Paio de Abeleda (San Paio) |
O Couto |
628.439 |
4.693.727 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
38.703 |
Igrexa de Santa Tegra de Abeleda |
Santa Tegra de Abeleda (Santa Tegra) |
O Souto |
627.517 |
4.693.831 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
38.704 |
Casa reitoral de Abeleda |
Santa Tegra de Abeleda (Santa Tegra) |
O Campo |
627.323 |
4.694.061 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
33.614 |
Capela de San Vitorino de Vilarellos |
Tronceda (Santiago) |
Vilarellos |
630.947 |
4.696.295 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
39 PXOM |
Igrexa vella de Santiago de Tronceda (ruínas) |
Tronceda (Santiago) |
As Carballeiras |
631.879 |
4.697.581 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
54 PXOM |
Casa reitoral vella de Tronceda (ruínas) |
Tronceda (Santiago) |
As Carballeiras |
631.877 |
4.697.598 |
MON |
Art. 24.5 PXOM 1999 |
|
ANEXO II.3 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN CHANTADA |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
17.258 |
Igrexa de San Vicente da Sariña |
A Sariña (San Vicente) |
Soutariz |
603.906 |
4.713.671 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.722 |
Capela na Ermida |
Belesar (San Bartolomeu) |
A Ermida |
604.080 |
4.716.380 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.728 |
Igrexa de Santa María de Camporramiro |
Camporramiro (Santa María) |
A Cancela |
602.589 |
4.716.266 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.729 |
Igrexa de San Bartolomeu de Belesar |
Camporramiro (Santa María) |
Belesar |
604.536 |
4.716.112 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.730 |
Casa de Cabreiros |
Camporramiro (Santa María) |
Cabreiros |
603.427 |
4.715.065 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.731 |
Casa do Bañal |
Camporramiro (Santa María) |
O Bañal |
603.067 |
4.715.693 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.732 |
Ponte Belesar |
Camporramiro (Santa María) |
Belesar |
604.568 |
4.716.174 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.868 |
Castro da Eirexe |
Líncora (San Pedro) |
A Eirexe |
603.615 |
4.717.606 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.869 |
Castro San Pedro |
Líncora (San Pedro) |
San Pedro |
604.043 |
4.717.246 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.870 |
Igrexa de San Pedro de Líncora |
Líncora (San Pedro) |
Rubiás |
603.193 |
4.716.975 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.203 |
O Castro de Lagariza |
Nogueira de Miño (Santa María) |
Lagariza |
606.435 |
4.712.625 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.205 |
Ermida en Goimil |
Nogueira de Miño (Santa María) |
Goimil |
606.898 |
4.712.499 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.206 |
Casa de Campelo |
Nogueira de Miño (Santa María) |
Nogueira de Arriba |
605.640 |
4.712.442 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.207 |
Casa de Suárez |
Nogueira de Miño (Santa María) |
Nogueira de Abaixo |
605.738 |
4.712.001 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.208 |
Casa do Pedrido |
Nogueira de Miño (Santa María) |
Pedrido |
605.940 |
4.712.826 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.209 |
Casa con escudo en Nogueira de Arriba |
Nogueira de Miño (Santa María) |
Nogueira de Arriba |
605.540 |
4.712.279 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.209 |
Escudo en casa de Nogueira de Arriba |
Nogueira de Miño (Santa María) |
Nogueira de Arriba |
605.540 |
4.712.279 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
17.210 |
Casa de Randolfe |
Nogueira de Miño (Santa María) |
Souto |
606.235 |
4.711.947 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.225 |
Castro da Airoá |
Pesqueiras (Santa María) |
A Airoá |
603.141 |
4.721.029 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.226 |
Petróglifo da Airoá |
Pesqueiras (Santa María) |
A Airoá |
602.913 |
4.721.260 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
17.227 |
Igrexa parroquial de Santa María de Pesqueiras |
Pesqueiras (Santa María) |
A Chabola |
603.454 |
4.720.762 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.228 |
Capela de Soilán |
Pesqueiras (Santa María) |
O Piñeiro |
603.641 |
4.719.964 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.229 |
Casa da Nogueira |
Pesqueiras (Santa María) |
A Nogueira |
603.343 |
4.720.958 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.230 |
Casa de Saa |
Pesqueiras (Santa María) |
O Piñeiro |
603.982 |
4.720.245 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.231 |
Pazo do Piñeiro |
Pesqueiras (Santa María) |
Soilán |
603.392 |
4.719.926 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.237 |
Casa do Pacio en Fondo de Vila |
Sabadelle (Santa María) |
Fondo de Vila |
603.255 |
4.721.914 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.239 |
Igrexa de Santa María de Sabadelle |
Sabadelle (Santa María) |
A Eirexe |
602.985 |
4.722.236 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.240 |
Capela do Fondo da Vila |
Sabadelle (Santa María) |
Fondo de Vila |
603.415 |
4.722.012 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.241 |
Capela de Vilameá |
Sabadelle (Santa María) |
Carral Travesa |
602.699 |
4.721.990 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.242 |
Capela de Santa Rosa |
Sabadelle (Santa María) |
A Santa Rosa |
601.989 |
4.721.720 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.243 |
Carral Travesa |
Sabadelle (Santa María) |
A Eirexe |
603.015 |
4.722.100 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.244 |
Casa do Fidalgo |
Sabadelle (Santa María) |
Carballedo |
601.491 |
4.721.738 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.245 |
Cruceiro de Carral Travesa |
Sabadelle (Santa María) |
Carral Travesa |
602.860 |
4.722.116 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
17.704 |
Castro de San Fiz |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
As Cerdeiriñas |
605.019 |
4.719.426 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.705 |
Castro da Ribada |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
O Castro |
604.827 |
4.717.883 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.706 |
A Roda |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
Meixide Grande |
603.636 |
4.718.687 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.707 |
Igrexa de San Fiz de Asma |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
O Campo da Eirexe |
604.970 |
4.719.818 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.708 |
Capela de Tarrío |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
Tarrío |
604.121 |
4.718.897 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.709 |
Casa Grande de Meixide |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
Meixide Grande |
603.361 |
4.718.764 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.710 |
Casa Grande de San Fiz |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
A Casa Grande |
604.825 |
4.719.708 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.711 |
Casa de Tarrío |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
Tarrío |
604.135 |
4.718.897 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.712 |
Cruceiro de San Fiz |
San Fiz de Asma (San Fiz) |
O Campo da Eirexe |
604.929 |
4.719.782 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
17.701 |
Castro de Cabreiros |
Santiago de Arriba (Santiago) |
Cabreiros |
603.411 |
4.714.663 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.702 |
A Pedra das Mentiras |
Santiago de Arriba (Santiago) |
Vilar do Mato |
602.761 |
4.714.362 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.703 |
Igrexa de Santiago de Arriba |
Santiago de Arriba (Santiago) |
A Igrexa |
604.019 |
4.714.533 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.253 |
Castro de Mundín |
Vilaúxe (San Salvador) |
Mundín |
601.881 |
4.714.638 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.254 |
Cancela do Castro |
Vilaúxe (San Salvador) |
Sabadón |
602.830 |
4.713.197 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
17.255 |
Igrexa de San Salvador de Vilaúxe |
Vilaúxe (San Salvador) |
A Eirexe |
601.927 |
4.713.769 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.256 |
Capela de San Gregorio |
Vilaúxe (San Salvador) |
A Lagoa |
601.282 |
4.712.107 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.257 |
Casa con escudo na Eirexe |
Vilaúxe (San Salvador) |
A Eirexe |
601.894 |
4.713.835 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
17.257 |
Escudo en casa da Eirexe |
Vilaúxe (San Salvador) |
A Eirexe |
601.894 |
4.713.835 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
53.774 |
Mámoa da Lagoa 1 |
Vilaúxe (San Salvador) |
Sandiás |
601.595 |
4.712.255 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
53.775 |
Mámoa da Lagoa 2 |
Vilaúxe (San Salvador) |
A Lagoa |
601.560 |
4.712.192 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
53.776 |
Mámoa da Lagoa 3 |
Vilaúxe (San Salvador) |
A Lagoa |
601.571 |
4.712.167 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
53.777 |
Mámoa dos Agros de Sandiás 1 |
Vilaúxe (San Salvador) |
Sandiás |
602.249 |
4.712.122 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
53.778 |
Mámoa dos Agros de Sandiás 2 |
Vilaúxe (San Salvador) |
Sandiás |
602.291 |
4.712.109 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
53.779 |
Mámoa dos Agros de Sandiás 3 |
Vilaúxe (San Salvador) |
Sandiás |
602.421 |
4.712.048 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
53.780 |
Mámoa dos Agros de Sandiás 4 |
Vilaúxe (San Salvador) |
Sandiás |
602.449 |
4.711.999 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
ANEXO II.4 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN MONFORTE DE LEMOS |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
23.747 |
O Castro da Reguenga |
Marcelle (San Miguel) |
A Reguenga |
623.883 |
4.701.236 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.748 |
Castro Feixóo |
Marcelle (San Miguel) |
As Minas de Freixo |
623.375 |
4.701.537 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.749 |
Túmulo das Rozas |
Marcelle (San Miguel) |
As Rozas |
625.575 |
4.701.025 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.750 |
Igrexa de San Miguel de Marcelle |
Marcelle (San Miguel) |
A Reguenga |
624.303 |
4.701.090 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.751 |
Capela do Freixo |
Marcelle (San Miguel) |
Freixo |
622.328 |
4.702.612 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.752 |
Capela de Vilar de Mouros |
A Reguenga |
624.295 |
4.701.121 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
|
23.490 |
O Castro de Rozavales |
Rozavales (Santa María) |
Penedo |
630.101 |
4.704.785 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.491 |
Igrexa de Santa María de Rozavales |
Rozavales (Santa María) |
A Fonte |
630.424 |
4.705.125 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.519 |
Castro de Pena da Mura |
Vilamarín (San Fiz) |
Cima de Vila |
628.115 |
4.703.825 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.520 |
Igrexa de San Fiz de Vilamarín |
Vilamarín (San Fiz) |
A Veliña |
628.579 |
4.705.017 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.521 |
Capela de Froxende |
Vilamarín (San Fiz) |
Froxende |
630.743 |
4.699.117 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.522 |
Capela da Caneda |
Vilamarín (San Fiz) |
A Candeda |
628.237 |
4.700.814 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
ANEXO II.5 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN NOGUEIRA DE RAMUÍN |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
35.974 |
Igrexa de Santiago de Cerreda |
Cerreda (Santiago) |
Cerreda |
612.541 |
4.693.507 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
35.975 |
Capela de San Xoán de Vilouxe |
Cerreda (Santiago) |
Vilouxe |
613.274 |
4.692.549 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
35.976 |
Cruceiro da Alberguería |
Cerreda (Santiago) |
A Alberguería |
612.174 |
4.693.864 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
35.977 |
Peto de ánimas de Vilouxe |
Cerreda (Santiago) |
Vilouxe |
613.419 |
4.692.590 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
35.978 |
Alvariza nas Escadas |
Cerreda (Santiago) |
Cachaldora |
612.998 |
4.693.460 |
ETN |
Art. 38 LPCG |
|
35.979 |
Hórreo I na Alberguería |
Cerreda (Santiago) |
A Alberguería |
612.042 |
4.693.758 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
35.980 |
Hórreo II na Alberguería |
Cerreda (Santiago) |
A Alberguería |
612.091 |
4.693.738 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
35.981 |
Hórreo III na Alberguería |
Cerreda (Santiago) |
A Alberguería |
612.082 |
4.693.747 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
35.982 |
Casa reitoral de Cerreda |
Cerreda (Santiago) |
Cerreda |
612.523 |
4.693.502 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.902 |
Igrexa de San Xoán de Moura |
Moura (San Xoán) |
Cinseiro |
605.249 |
4.699.307 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.903 |
Ponte da N-120 nos Peares |
Moura (San Xoán) |
O Torrón |
604.509 |
4.700.987 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.904 |
Mámoa das Cabanas 1 |
Moura (San Xoán) |
Biduedo |
605.510 |
4.697.375 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.905 |
Mámoa das Cabanas 2 |
Moura (San Xoán) |
Biduedo |
605.510 |
4.697.410 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.906 |
Mámoa das Cabanas 3 |
Moura (San Xoán) |
Biduedo |
605.515 |
4.697.465 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.907 |
Mámoa das Cabanas 4 |
Moura (San Xoán) |
Biduedo |
605.460 |
4.697.430 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.908 |
Mámoa das Cabanas 5 |
Moura (San Xoán) |
Biduedo |
605.490 |
4.697.455 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.909 |
Mámoa das Cabanas 6 |
Moura (San Xoán) |
Monteverde |
605.477 |
4.697.488 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.910 |
Mámoa das Cabanas 7 |
Moura (San Xoán) |
Monteverde |
605.450 |
4.697.465 |
ARQ |
10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.911 |
Os Penedos do Castro de Paradela |
Moura (San Xoán) |
Paradela |
606.295 |
4.697.915 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.912 |
Casa reitoral de Moura |
Moura (San Xoán) |
Cinseiro |
605.232 |
4.699.328 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.913 |
Conxunto de hórreos e eira no Alcouce |
Moura (San Xoán) |
Cinseiro |
605.361 |
4.699.313 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.914 |
Central hidroeléctrica de San Pedro |
Moura (San Xoán) |
Amandi |
605.800 |
4.700.743 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.915 |
Cruz (base) de Fiscal |
Moura (San Xoán) |
Fiscal |
604.462 |
4.700.139 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.940 |
Capela da Nosa Señora das Neves en Pombar |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Pombar |
607.511 |
4.696.168 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.941 |
Capela de San Lourenzo en Biduedo |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Biduedo |
606.256 |
4.696.863 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.942 |
Casa da Audiencia ou antigo Cárcere |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
608.069 |
4.696.848 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.943 |
Casa do Médico en Santo Estevo de Ribas de Sil |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
608.042 |
4.696.825 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.943 |
Escudo na casa do médico en Santo Estevo de Ribas de Sil |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
608.042 |
4.696.825 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
33.944 |
Fonte de mina I ou «Fonte vella» en Pombar |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Pombar |
607.560 |
4.696.126 |
ETN |
Art. 38 LPCG |
|
33.945 |
Conxunto de hórreos en Pombar |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Pombar |
607.486 |
4.696.176 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.946 |
Os Penedos do Castro de Santo Estevo |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
607.579 |
4.696.673 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.947 |
Capela de San Xoán de Cachón |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
San Cosmede |
607.535 |
4.697.765 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.949 |
Cruz (restos) entre Pombar e o mosteiro |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
608.181 |
4.696.586 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.950 |
Cruz I do camiño dos Peares ao mosteiro |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
607.694 |
4.696.591 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.951 |
Cruz II (restos) do camiño dos Peares ao mosteiro |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
607.863 |
4.696.690 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.952 |
Cruceiro do mosteiro de Santo Estevo de Ribas |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
608.085 |
4.696.923 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.953 |
Cruceiro da Cruz |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
608.486 |
4.696.493 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.954 |
Conxunto de hórreos en Biduedo |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Biduedo |
606.258 |
4.696.830 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.955 |
Hórreo I en Santo Estevo de Ribas de Sil |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
608.042 |
4.696.838 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.956 |
Hórreo II en Santo Estevo de Ribas de Sil |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Santo Estevo de Ribas de Sil |
608.205 |
4.696.772 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.957 |
Eira do Pombar |
Santo Estevo de Ribas de Sil (Santo Estevo) |
Pombar |
607.485 |
4.696.158 |
ETN |
Art. 38 LPCG |
|
33.969 |
Igrexa de Santa Baia de Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
611.061 |
4.695.025 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.970 |
Mámoa de Lamagorzos 1 |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Parada Seca |
609.403 |
4.693.834 |
ARQ |
Art. 10.6.2 PXOM 2001 |
|
33.971 |
Capela do poboado de Saltos do Sil na Rasa |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
A Rasa |
610.692 |
4.695.822 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.972 |
Poboado da empresa hidroeléctrica na Rasa |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
A Rasa |
610.955 |
4.695.802 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.973 |
Central hidroeléctrica de Santo Estevo |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
A Rasa |
610.812 |
4.696.666 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.974 |
Cruceiro de Parada de Arriba |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Parada Seca |
610.793 |
4.693.717 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.975 |
Cruceiro I de Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
610.931 |
4.694.957 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.976 |
Cruceiro II de Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
611.153 |
4.694.852 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.977 |
Casa reitoral de Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
611.035 |
4.695.031 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.978 |
Hórreo I en Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
610.961 |
4.694.928 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.979 |
Hórreo II en Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
610.996 |
4.695.067 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.980 |
Hórreo III en Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
611.000 |
4.695.055 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.981 |
Hórreo IV en Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
611.014 |
4.694.751 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.982 |
Hórreo V en Vilar de Cerreda |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
Vilar |
611.068 |
4.694.724 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.983 |
Pombal na Rasa |
Vilar de Cerreda (Santa Baia) |
A Rasa |
610.832 |
4.695.903 |
ETN |
Art. 38 LPCG |
|
33.984 |
Ermida da Costrea en Pena do Chao |
Viñoás (Santa María) |
Pena do Chao |
603.332 |
4.699.530 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.985 |
Igrexa de Santa María de Viñoás |
Viñoás (Santa María) |
Viñoás |
603.587 |
4.698.383 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.986 |
Capela de Santa María Magdalena en Borraxos |
Viñoás (Santa María) |
Borraxos |
602.940 |
4.697.996 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.987 |
Casas tradicionais (2) en Viñoás |
Viñoás (Santa María) |
Viñoás |
603.538 |
4.698.289 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.988 |
Casa reitoral vella de Viñoás en Casanova |
Viñoás (Santa María) |
Casanova |
603.564 |
4.698.045 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.989 |
Hórreo en Bertelo |
Viñoás (Santa María) |
Bertelo |
603.764 |
4.698.171 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.990 |
Hórreo na Pereira |
Viñoás (Santa María) |
A Pereira |
602.652 |
4.698.420 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
33.991 |
Casa na Pereira |
Viñoás (Santa María) |
A Pereira |
602.662 |
4.698.424 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.992 |
Muíño en Bertelo |
Viñoás (Santa María) |
Bertelo |
603.708 |
4.698.080 |
ETN |
Art. 38 LPCG |
|
33.993 |
Casa reitoral de Viñoás |
Viñoás (Santa María) |
Viñoás |
603.582 |
4.698.361 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
ANEXO II.6 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN PANTÓN |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
23.527 |
Capela da Virxe da Presentación de Budián |
Acedre (San Romao) |
Budián |
611.687 |
4.700.552 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.528 |
Igrexa de San Romao de Acedre |
Acedre (San Romao) |
San Romao |
612.263 |
4.701.297 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.529 |
Túmulo do Monte de San Romao |
Acedre (San Romao) |
Aúde |
610.547 |
4.701.886 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.530 |
Petróglifo do Monte de San Romao 1 |
Acedre (San Romao) |
Aúde |
610.524 |
4.701.880 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
23.531 |
Petróglifo do Monte de San Romao 2 |
Acedre (San Romao) |
Aúde |
610.512 |
4.701.860 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
23.532 |
Petróglifo do Monte de San Romao 3 |
Acedre (San Romao) |
Aúde |
610.512 |
4.701.851 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
23.533 |
Petróglifo do Monte de San Romao 4 |
Acedre (San Romao) |
Aúde |
610.506 |
4.701.863 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
23.534 |
Petróglifo do Monte de San Romao 5 |
Acedre (San Romao) |
Aúde |
610.546 |
4.701.752 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
23.535 |
Petróglifo do Monte de San Romao 6 |
Acedre (San Romao) |
Aúde |
610.515 |
4.701.742 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
23.536 |
Mámoa de Budián |
Acedre (San Romao) |
Budián |
611.185 |
4.700.225 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.537 |
Casa de Marce en Budián |
Acedre (San Romao) |
Budián |
611.750 |
4.700.463 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.538 |
Capela rupestre do Cotillón |
Acedre (San Romao) |
O Cotillón |
612.471 |
4.700.904 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.540 |
Capela de Seoane |
Atán (Santo Estevo) |
Seoane |
605.823 |
4.706.869 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.541 |
Casa de Cicerón en Cabo de Vila |
Atán (Santo Estevo) |
Cabo de Vila |
605.739 |
4.707.168 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.542 |
Corneda do Castro |
Atán (Santo Estevo) |
Cima de Atán |
606.435 |
4.706.927 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.543 |
Mámoa de Guítara 13 |
Atán (Santo Estevo) |
Segade |
608.018 |
4.706.298 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.544 |
Mámoa de Pesqueiras (Mámoa de Guítara 18) |
Atán (Santo Estevo) |
Vilamirón |
608.584 |
4.704.692 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.545 |
Mámoa de Guítara 8 |
Atán (Santo Estevo) |
Segade |
608.094 |
4.706.675 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.546 |
Capela de Pesqueiras |
Atán (Santo Estevo) |
Pesqueiras |
607.125 |
4.704.965 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.547 |
Hórreo da casa de Cicerón en Cabo de Vila |
Atán (Santo Estevo) |
Cabo de Vila |
605.760 |
4.707.162 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
23.548 |
Mámoa de Guítara 21/Mámoa das Chairas 2 |
Atán (Santo Estevo) |
Segade |
607.600 |
4.707.191 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.549 |
Mámoa de Guítara 22/Mámoa das Chairas 1 |
Atán (Santo Estevo) |
Cima de Atán |
607.483 |
4.707.171 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.550 |
Mámoa de Guítara 23/Mámoa da Pereira 1 |
Atán (Santo Estevo) |
Segade |
607.458 |
4.706.176 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.551 |
Mámoa de Guítara 24/Mámoa da Pereira 2 |
Atán (Santo Estevo) |
Segade |
607.549 |
4.706.038 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.552 |
Mámoa de Guítara 25/Mámoa das Allanadas |
Atán (Santo Estevo) |
Segade |
607.594 |
4.705.834 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.553 |
Mámoa de Guítara 13 |
Atán (Santo Estevo) |
Segade |
608.018 |
4.706.513 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.559 |
Capela do Barrio |
Cangas (Santiago) |
O Barrio |
612.278 |
4.703.593 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.560 |
Casa do Barrio en Santiago de Cangas |
Cangas (Santiago) |
O Barrio |
612.301 |
4.703.607 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.561 |
Igrexa de Santiago de Cangas |
Cangas (Santiago) |
Güiande |
612.186 |
4.702.412 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.562 |
Casa do priorado de Cangas |
Cangas (Santiago) |
Cangas |
612.031 |
4.703.458 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.563 |
Casa de Pardo |
Cangas (Santiago) |
Cangas |
612.050 |
4.703.453 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.612 |
Lugar do mosteiro de San Miguel do Canal |
Frontón (San Xoán) |
Amorín |
609.195 |
4.697.485 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.613 |
Igrexa de San Xoán de Frontón |
Frontón (San Xoán) |
O Outeiro |
609.599 |
4.700.164 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.787 |
Capela da Piúca |
Pombeiro (San Vicente) |
A Piúca |
606.677 |
4.702.156 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.788 |
Capela da Torre de Vilamirón |
Pombeiro (San Vicente) |
A Torre de Vilamirón |
607.950 |
4.702.751 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.789 |
Capela de Santo Antonio en Amandi |
Pombeiro (San Vicente) |
Barreiro |
606.506 |
4.700.917 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.790 |
Capela de Santa Isabel en Bazal |
Pombeiro (San Vicente) |
Bazal |
605.526 |
4.701.926 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.791 |
Capela de Ribas do Sil |
Pombeiro (San Vicente) |
Ribas de Sil |
606.387 |
4.700.247 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.792 |
Capela de San Cosmede |
Pombeiro (San Vicente) |
San Cosmede |
607.598 |
4.698.367 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.793 |
Casa reitoral de San Vicente de Pombeiro |
Pombeiro (San Vicente) |
A Touza |
606.638 |
4.700.357 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.794 |
Castro de Bazal |
Pombeiro (San Vicente) |
Bazal |
605.360 |
4.701.715 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.795 |
Castro de Vilamirón |
Pombeiro (San Vicente) |
Vilamirón |
607.755 |
4.703.805 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.796 |
O Castriño |
Pombeiro (San Vicente) |
Vilamirón |
607.647 |
4.703.333 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.797 |
Mámoa das Paramias |
Pombeiro (San Vicente) |
A Torre de Vilamirón |
607.717 |
4.703.047 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.798 |
Cruz do adro da igrexa de San Vicente de Pombeiro |
Pombeiro (San Vicente) |
A Touza |
606.672 |
4.700.335 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
23.799 |
Sartegos do Preguntoiro |
Pombeiro (San Vicente) |
O Souto |
606.875 |
4.699.664 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.800 |
Cruz do monte Pombeiro |
Pombeiro (San Vicente) |
O Souto |
607.354 |
4.699.701 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
23.801 |
Capela da Virxe das Neves no Regueiro |
Pombeiro (San Vicente) |
Moredo |
606.658 |
4.701.746 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.802 |
Hórreo I en Cibrisqueiros |
Pombeiro (San Vicente) |
O Souto |
606.856 |
4.700.259 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
23.803 |
Hórreo II en Cibrisqueiros |
Pombeiro (San Vicente) |
Cibrisqueiros |
606.873 |
4.700.357 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
23.804 |
Mámoa de Guítara 20/Mámoa do Monte |
Pombeiro (San Vicente) |
Vilamirón |
609.407 |
4.703.712 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.805 |
Lugar da Torre de Quitapesares |
Pombeiro (San Vicente) |
A Torre de Vilamirón |
607.950 |
4.702.750 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
23.806 |
O Preguntoiro/San Xoán Degolado |
Pombeiro (San Vicente) |
O Souto |
606.895 |
4.699.675 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.807 |
Igrexa de Santo André de Ribeiras do Miño |
Ribeiras de Miño (Santo André) |
O Bacelo |
607.055 |
4.711.614 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.808 |
Petróglifo Pena da Virxe |
Ribeiras de Miño (Santo André) |
Eirexe |
607.545 |
4.710.390 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
23.831 |
Capela de San Marcos en Marce |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
Marce |
606.564 |
4.708.207 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.832 |
Igrexa de Santiago de Vilar de Ortelle |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
Eirexe |
608.033 |
4.710.261 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
23.833 |
Petróglifo da Pena da Cima da Costa |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
A Casanova |
607.320 |
4.709.848 |
ARQ* |
Art. 38 LPCG |
|
23.834 |
Castro de Vilar de Ortelle |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
Eirexe |
607.862 |
4.710.244 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.835 |
Castro de Amboade |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
Rachelo |
607.263 |
4.709.508 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.836 |
Castro de Marce |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
Adegas |
605.565 |
4.708.564 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.837 |
Torre de Marce |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
Marce |
606.552 |
4.708.165 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
23.838 |
Mámoa da Mora 1 |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
San Romao |
609.355 |
4.711.395 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.839 |
Cruceiro da igrexa de Vilar de Ortelle |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
Eirexe |
608.009 |
4.710.253 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
23.841 |
Mámoa da Morá 3 |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
A Morá |
608.995 |
4.710.862 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.842 |
Mámoa da Morá 7 |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
San Romao |
609.353 |
4.711.496 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
23.843 |
Casa da Lagariza |
Vilar de Ortelle (Santiago) |
A Lagariza |
606.919 |
4.710.040 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
ANEXO II.7 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN PARADA DE SIL |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
33.322 |
Castro de Santa Cristina de Caxide |
Caxide (Santa Cristina) |
Castro |
616.075 |
4.694.205 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.323 |
Neveiros de Cabeza da Meda |
Caxide (Santa Cristina) |
Pardeconde |
612.941 |
4.689.944 |
ETN |
Art. 38 LPCG |
|
33.324 |
Igrexa de Santa Cristina de Caxide |
Caxide (Santa Cristina) |
Caxide |
616.332 |
4.692.577 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.325 |
Ermida de Santo Antonio en Castro |
Caxide (Santa Cristina) |
Castro |
616.033 |
4.694.234 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.326 |
O Castelo/O Gurugú |
Chandrexa (Santa María) |
A Casalta |
619.667 |
4.692.807 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.327 |
Lugar de Rabacallos |
Chandrexa (Santa María) |
Rabacallos |
619.710 |
4.693.320 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.328 |
A Telleira |
Chandrexa (Santa María) |
A Casalta |
619.486 |
4.692.674 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.329 |
Igrexa de Santa María de Chandrexa |
Chandrexa (Santa María) |
A Casalta |
619.588 |
4.692.664 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.330 |
Capela de San Roque nos Friós |
Chandrexa (Santa María) |
Os Fiós |
618.500 |
4.690.703 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.336 |
Os Castrullos |
Forcas (San Mamede) |
Cortiñas |
620.755 |
4.691.095 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.337 |
Pena da Cruz |
Forcas (San Mamede) |
A Senra |
621.779 |
4.691.075 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.338 |
Pena da Espada |
Forcas (San Mamede) |
Forcas |
623.014 |
4.690.591 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.339 |
Igrexa de San Mamede de Forcas |
Forcas (San Mamede) |
Forcas |
622.494 |
4.690.610 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.575 |
Igrexa de Santa Mariña de Parada de Sil |
Parada de Sil (Santa Mariña) |
Parada de Sil |
617.797 |
4.693.282 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.576 |
Capela de San Brais de Requián |
Parada de Sil (Santa Mariña) |
Requián |
617.121 |
4.691.811 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.577 |
Capela de San Pedro de Teimende |
Parada de Sil (Santa Mariña) |
Teimende |
617.613 |
4.691.655 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.580 |
Igrexa de San Martiño de Sacardebois |
Sacardebois (San Martiño) |
O Val |
621.739 |
4.692.712 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.582 |
Lugar de San Miguel |
San Lourenzo de Barxacova (San Lourenzo) |
San Lourenzo |
623.318 |
4.692.798 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.583 |
Lugar de San Salvador |
San Lourenzo de Barxacova (San Lourenzo) |
San Lourenzo |
623.348 |
4.691.971 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.585 |
Igrexa de San Lourenzo de Barxacova |
San Lourenzo de Barxacova (San Lourenzo) |
San Lourenzo |
623.087 |
4.692.823 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
33.335 |
Ponte Conceliñas |
Forcas (San Mamede)/Pedrafita (San Martiño) |
Río Mao |
622.680 |
4.689.349 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
ANEXO II.8 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL NA PEROXA |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
33.598 |
Igrexa de Santa María de Beacán |
Beacán (Santa María) |
Casgutierre |
603.037 |
4.700.359 |
MON |
47 PXOM 1999 |
|
33.599 |
Casa reitoral de Casgutierre |
Beacán (Santa María) |
Casgutierre |
603.052 |
4.700.346 |
MON |
52 PXOM 1999 |
|
33.600 |
Portas de Casgutierre |
Beacán (Santa María) |
Casgutierre |
602.893 |
4.700.340 |
ETN |
48 PXOM 1999 |
|
33.605 |
Castro da Coroa |
Beacán (Santa María) |
O Outeiro de Beacán |
603.163 |
4.699.922 |
ARQ |
GA32059005 PXOM 1999 |
|
53.320 |
Lugar de San Marcos |
Beacán (Santa María) |
Casgutierre |
602.958 |
4.700.723 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
33.606 |
Castro Monte dos Castros |
Celaguantes (San Xulián) |
Vilanova |
600.360 |
4.700.565 |
ARQ |
GA32059006 PXOM 1999 |
|
33.607 |
Igrexa de San Xulián de Celaguantes |
Celaguantes (San Xulián) |
Celaguantes |
602.314 |
4.700.378 |
MON |
43 PXOM 1999 |
|
33.608 |
Casa reitoral de Celaguantes |
Celaguantes (San Xulián) |
Celaguantes |
602.343 |
4.700.374 |
MON |
53 PXOM 1999 |
|
33.610 |
Bodega en Costa |
Celaguantes (San Xulián) |
Santa Baia |
602.681 |
4.699.739 |
ETN |
45 PXOM 1999 |
|
33.611 |
Casa de Feixóo |
Celaguantes (San Xulián) |
Santa Baia |
602.815 |
4.699.711 |
MON |
46 PXOM 1999 |
|
54.175 |
Porto da Costria |
Celaguantes (San Xulián) |
Santa Baia |
603.079 |
4.699.629 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
54.273 |
Cerreta da Cima |
Celaguantes (San Xulián) |
Lamas |
601.316 |
4.701.264 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
54.274 |
O Pedrouzo |
Celaguantes (San Xulián) |
A Enfonxa |
601.480 |
4.701.219 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
44 PXOM |
Hórreo na Lamiña |
Celaguantes (San Xulián) |
A Lamiña |
601.889 |
4.700.311 |
ETN* |
44 PXOM 1999 |
|
31.679 |
Ponte do ferrocarril dos Peares |
Os Peares (Nosa Señora do Pilar) |
Os Peares |
604.336 |
4.701.004 |
MON |
57 PXOM 1999 |
|
31.680 |
Lugar de útiles líticos |
Os Peares (Nosa Señora do Pilar) |
Os Peares |
604.014 |
4.700.883 |
ARQ |
GA32059011 PXOM 1999 |
|
31.681 |
Igrexa da Nosa Señora do Pilar nos Peares |
Os Peares (Nosa Señora do Pilar) |
Os Peares |
604.127 |
4.700.829 |
MON |
51 PXOM 1999 |
|
ANEXO II.9 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL NA POBRA DO BROLLÓN |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
28.566 |
A Pedriñeira |
Vilachá (San Mamede) |
A Covela |
631.230 |
4.701.485 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
28.567 |
Igrexa de San Mamede de Vilachá |
Vilachá (San Mamede) |
A Eirexa |
632.152 |
4.703.652 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
ANEXO II.10 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN QUIROGA |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
26.603 |
Explotación mineira das Covas |
Augas Mestas (Santiago) |
As Covas |
636.015 |
4.701.996 |
ARQ |
Art. 6.7.2 NSP 1995 |
|
26.604 |
Explotación mineira de Currais de Abaixo |
Augas Mestas (Santiago) |
Parada |
635.797 |
4.702.462 |
ARQ |
Art. 6.7.2 NSP 1995 |
|
26.605 |
Castro de Augas Mestas |
Augas Mestas (Santiago) |
Augas Mestas |
635.404 |
4.701.915 |
ARQ |
Art. 6.7.2 NSP 1995 |
|
26.606 |
Explotación mineira de Augas Mestas |
Augas Mestas (Santiago) |
Augas Mestas |
635.440 |
4.701.796 |
ARQ |
Art. 6.7.2 NSP 1995 |
|
26.607 |
Explotación mineira de Fuluxento |
Augas Mestas (Santiago) |
Augas Mestas |
635.461 |
4.702.130 |
ARQ |
Art. 6.7.2 NSP 1995 |
|
26.608 |
Explotación mineira da Cunca |
Augas Mestas (Santiago) |
Parada |
635.599 |
4.702.349 |
ARQ |
Art. 6.7.2 NSP 1995 |
|
ANEXO II.11 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN RIBAS DE SIL |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
23.517 |
Capela da Covela |
Torbeo (Santa María) |
A Covela |
631.048 |
4.699.627 |
MON |
A12 PXOM 2009 |
|
23.518 |
A Covela |
Torbeo (Santa María) |
A Covela |
630.978 |
4.699.591 |
ARQ |
A30 PXOM 2009 |
|
26.726 |
Lugar da antiga abadía de Torbeo |
Torbeo (Santa María) |
Paredes |
633.297 |
4.699.691 |
ARQ |
GA27052014 PXOM 2009 |
|
26.727 |
Igrexa de Santa María de Torbeo |
Torbeo (Santa María) |
Paredes |
633.327 |
4.699.711 |
MON |
A11 PXOM 2009 |
|
26.728 |
Casa en Torbeo |
Torbeo (Santa María) |
Paredes |
633.283 |
4.699.823 |
MON |
A42 PXOM 2009 |
|
26.729 |
Pazo de Casanova |
Torbeo (Santa María) |
Paredes |
633.191 |
4.699.775 |
MON |
A17 PXOM 2009 |
|
26.732 |
Casa en San Lourenzo |
Torbeo (Santa María) |
A Ventosa |
634.443 |
4.700.202 |
MON |
A53 PXOM 2009 |
|
ANEXO II.12 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN SAN XOÁN DE RÍO |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
40.057 |
Mámoa das Mamas 1 |
Vilardá (Santa María) |
Cambela |
638.814 |
4.697.091 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
40.058 |
Mámoa das Mamas 2 |
Vilardá (Santa María) |
Cambela |
638.577 |
4.697.058 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
40.059 |
Mámoa de Areal |
Vilardá (Santa María) |
Cambela |
637.842 |
4.698.015 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
40.060 |
Igrexa de Santa María de Vilardá |
Vilardá (Santa María) |
Vilardá |
635.929 |
4.696.856 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
ANEXO II.13 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL NO SAVIÑAO |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
28.667 |
Igrexa de San Martiño da Cova |
A Cova (San Martiño) |
O Priorado |
608.662 |
4.712.937 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.673 |
Capela de Santo Antón en Bexán |
Diomondi (San Paio) |
Bexán |
605.143 |
4.715.463 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.674 |
Capela da Casa na Casanova |
Diomondi (San Paio) |
A Casanova |
606.480 |
4.716.912 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.675 |
Capela nas Cortes |
Diomondi (San Paio) |
As Cortes |
605.523 |
4.717.025 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.676 |
Casa con escudo nas Cortes |
Diomondi (San Paio) |
As Cortes |
605.525 |
4.717.008 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.676 |
Escudo na casa con escudo nas Cortes |
Diomondi (San Paio) |
As Cortes |
605.525 |
4.717.008 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
28.677 |
Casa do Bento en Buxán |
Diomondi (San Paio) |
Santo Estevo |
606.162 |
4.718.736 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.677 |
Escudo na casa do Bento en Buxán |
Diomondi (San Paio) |
Santo Estevo |
606.162 |
4.718.736 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
28.678 |
Igrexa antiga de Montecelo |
Diomondi (San Paio) |
Montecelo |
605.786 |
4.716.166 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.681 |
Cruceiro da igrexa de Montecelo |
Diomondi (San Paio) |
Montecelo |
605.797 |
4.716.170 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
28.682 |
Peto de ánimas da Portela |
Diomondi (San Paio) |
A Portela |
605.481 |
4.716.341 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
28.683 |
Necrópole de San Pedro de Cela |
Diomondi (San Paio) |
Outeiro |
606.000 |
4.715.661 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
28.683 |
Capela de San Pedro de Cela |
Diomondi (San Paio) |
Outeiro |
606.000 |
4.715.661 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
28.684 |
Codos de Belesar |
Diomondi (San Paio) |
A Portela |
605.189 |
4.716.180 |
VIA |
Art. 38 LPCG |
|
28.685 |
Castro de Portela |
Diomondi (San Paio) |
A Portela |
605.284 |
4.716.401 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
28.688 |
Casa con escudo en Arxeriz |
Fión (San Lourenzo) |
Arxeriz |
609.441 |
4.712.755 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.688 |
Escudo na casa con escudo en Arxeriz |
Fión (San Lourenzo) |
Arxeriz |
609.441 |
4.712.755 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
28.689 |
Casa con escudo en Lamaquebrada |
Fión (San Lourenzo) |
Lamaquebrada |
609.669 |
4.712.144 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.689 |
Escudo na casa con escudo en Lamaquebrada |
Fión (San Lourenzo) |
Lamaquebrada |
609.669 |
4.712.144 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
28.690 |
Casa de Nemesio en Fión |
Fión (San Lourenzo) |
Fión |
609.368 |
4.713.198 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.690 |
Escudo na casa de Nemesio en Fión |
Fión (San Lourenzo) |
Fión |
609.368 |
4.713.198 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
28.691 |
Igrexa de San Lourenzo de Fión |
Fión (San Lourenzo) |
San Mamede |
609.240 |
4.713.309 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.692 |
Cruceiro de Fión |
Fión (San Lourenzo) |
Fión |
609.360 |
4.713.311 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
28.693 |
O Mosteiro |
Fión (San Lourenzo) |
Mazarelos |
608.850 |
4.713.710 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
28.694 |
Castro de Aira da Vila |
Fión (San Lourenzo) |
Aira da Vila |
610.610 |
4.713.185 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
28.695 |
Castro de Fión |
Fión (San Lourenzo) |
O Castro |
609.300 |
4.712.910 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
54.075 |
Vilares |
Fión (San Lourenzo) |
San Mamede |
609.775 |
4.713.815 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
28.709 |
Capela do pazo de Fraguas en Buxán |
Louredo (Santiago) |
Buxán |
606.242 |
4.718.650 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
28.710 |
Igrexa de Santiago de Louredo |
Louredo (Santiago) |
Eirexe |
607.086 |
4.717.531 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
27.927 |
Casa con escudo en Torno |
Mourelos (San Xulián) |
Torno |
605.906 |
4.714.522 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
27.927 |
Escudo na casa con escudo en Torno |
Mourelos (San Xulián) |
Torno |
605.906 |
4.714.522 |
MON* |
Art. 38 LPCG |
|
27.928 |
Igrexa de San Xulián de Mourelos |
Mourelos (San Xulián) |
Mourelos |
606.232 |
4.714.414 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
27.929 |
Cruceiro do adro de San Xulián de Mourelos |
Mourelos (San Xulián) |
Mourelos |
606.213 |
4.714.400 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
27.930 |
Peto de ánimas do Cerdeiro |
Mourelos (San Xulián) |
O Cerdeiro |
607.801 |
4.715.285 |
ETN* |
Art. 38 LPCG |
|
27.931 |
Castro de Mourelos |
Mourelos (San Xulián) |
O Castro |
605.425 |
4.714.447 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
27.949 |
Igrexa de Santalla de Rebordaos |
Rebordaos (Santalla) |
A Chousa |
607.125 |
4.721.027 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
27.982 |
Igrexa de Santa Mariña de Rosende |
Rosende (Santa Mariña) |
Santa Mariña |
608.381 |
4.714.526 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
27.983 |
Castro de Corbeixe |
Rosende (Santa Mariña) |
Mularedo |
608.665 |
4.715.346 |
ARQ |
Art. 38 LPCG |
|
27.965 |
Igrexa de Santa Cruz de Vilelos |
Santo Estevo de Ribas de Miño (Santo Estevo) |
Santa Cruz |
607.725 |
4.720.350 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
27.966 |
Capela de Porto |
Santo Estevo de Ribas de Miño (Santo Estevo) |
Santo Estevo |
606.024 |
4.719.186 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
27.967 |
Casa da Abadía |
Santo Estevo de Ribas de Miño (Santo Estevo) |
A Abadía |
606.493 |
4.719.559 |
MON |
Art. 38 LPCG |
|
ANEXO II.14 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL EN SOBER |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
28.202 |
Capela de San Pedro |
Amandi (Santa María) |
San Pedro |
623.875 |
4.695.635 |
MON |
002 PXOM 2009 |
|
28.203 |
A Castrela |
Amandi (Santa María) |
O Pacio |
623.156 |
4.694.632 |
ARQ |
195 PXOM 2009 |
|
30.481 |
Igrexa de Santa María de Amandi |
Amandi (Santa María) |
Amandi |
622.132 |
4.695.177 |
MON |
001 PXOM 2009 |
|
30.486 |
Casa tradicional en Amandi |
Amandi (Santa María) |
Amandi |
622.138 |
4.695.140 |
MON |
045 PXOM 2009 |
|
28.204 |
Igrexa de Santo Estevo de Anllo |
Anllo (Santo Estevo) |
Pacios de Anllo |
613.339 |
4.699.828 |
MON |
003/199 PXOM 2009 |
|
28.205 |
Capela do Cabarco |
Anllo (Santo Estevo) |
Castinande |
612.757 |
4.699.655 |
MON |
004 PXOM 2009 |
|
28.206 |
Capela da Barca |
Anllo (Santo Estevo) |
A Barca |
610.104 |
4.697.752 |
MON |
005 PXOM 2009 |
|
28.207 |
Casa reitoral de Santo Estevo de Anllo |
Anllo (Santo Estevo) |
A Mogueira |
612.986 |
4.699.462 |
MON |
047 PXOM 2009 |
|
28.208 |
Priorado de Portizó |
Anllo (Santo Estevo) |
Portizó |
613.672 |
4.700.364 |
MON |
048 PXOM 2009 |
|
28.209 |
Núcleo rural do Arroxó |
Anllo (Santo Estevo) |
O Arroxó |
612.460 |
4.697.577 |
CON |
049 PXOM 2009 |
|
28.210 |
Casa tradicional en Hortás |
Anllo (Santo Estevo) |
Hortás |
613.072 |
4.699.901 |
MON |
050 PXOM 2009 |
|
28.211 |
Ponte en Portizó |
Anllo (Santo Estevo) |
Portizó |
613.705 |
4.700.438 |
MON |
051 PXOM 2009 |
|
28.212 |
Pontiña do Rego da Boca I |
Anllo (Santo Estevo) |
O Arroxó |
612.435 |
4.696.441 |
ETN |
052 PXOM 2009 |
|
28.213 |
Pontiña do Rego da Boca II |
Anllo (Santo Estevo) |
O Arroxó |
612.638 |
4.696.953 |
ETN |
053 PXOM 2009 |
|
28.214 |
Pasadoiro do Rego da Boca |
Anllo (Santo Estevo) |
O Arroxó |
612.913 |
4.697.437 |
ETN |
054 PXOM 2009 |
|
28.215 |
Fonte O Paso do Blanco |
Anllo (Santo Estevo) |
O Arroxó |
612.727 |
4.697.053 |
ETN |
055 PXOM 2009 |
|
28.216 |
Muíño do Barroso |
Anllo (Santo Estevo) |
Portizó |
613.791 |
4.700.323 |
ETN |
127 PXOM 2009 |
|
28.217 |
Muíño de Merdeiros |
Anllo (Santo Estevo) |
Portizó |
613.794 |
4.700.321 |
ETN |
128 PXOM 2009 |
|
28.218 |
Muíño de Fermín de Portizó |
Anllo (Santo Estevo) |
Portizó |
613.818 |
4.700.312 |
ETN |
129 PXOM 2009 |
|
28.236 |
Refuxio en Souto Novo |
Anllo (Santo Estevo) |
Souto Novo |
613.390 |
4.699.950 |
ETN |
150 PXOM 2009 |
|
28.237 |
Peto de ánimas de Portizó |
Anllo (Santo Estevo) |
Portizó |
613.687 |
4.700.394 |
ETN* |
152 PXOM 2009 |
|
28.238 |
Caixa de correos antiga na Burdalla |
Anllo (Santo Estevo) |
A Burdalla |
613.104 |
4.698.822 |
ETN |
151 PXOM 2009 |
|
28.240 |
Petróglifo do Regueiro |
Anllo (Santo Estevo) |
Nogueira |
611.564 |
4.698.827 |
ARQ* |
197 PXOM 2009 |
|
28.241 |
Castro de Castinande |
Anllo (Santo Estevo) |
Castinande |
612.644 |
4.699.943 |
ARQ |
196 PXOM 2009 |
|
28.242 |
Camiño Real |
Anllo (Santo Estevo) |
A Mogueira |
612.896 |
4.699.464 |
VIA |
194 PXOM 2009 |
|
28.243 |
Castro da Xábrega ou Cotarro do Castro |
Anllo (Santo Estevo) |
O Arroxó |
612.402 |
4.696.265 |
ARQ |
261 PXOM 2009 |
|
28.244 |
O Pear da Ponte (asolagado) |
Anllo (Santo Estevo) |
A Rasa |
612.000 |
4.696.206 |
ARQ |
264 PXOM 2009 |
|
28.247 |
Casa grande de Cobarco |
Anllo (Santo Estevo) |
O Cobarco |
613.125 |
4.698.960 |
MON |
046 PXOM 2009 |
|
28.277 |
Igrexa de San Xoán de Barantes |
Barantes (San Xoán) |
A Cal |
616.882 |
4.697.321 |
MON |
008 PXOM 2009 |
|
28.278 |
Casa reitoral da Cal |
Barantes (San Xoán) |
A Cal |
616.863 |
4.697.343 |
MON |
068 PXOM 2009 |
|
28.279 |
Casa tradicional na Riba |
Barantes (San Xoán) |
A Riba |
617.353 |
4.696.808 |
MON |
069 PXOM 2009 |
|
28.280 |
Muíño na Presa |
Barantes (San Xoán) |
Santa Marta |
616.705 |
4.697.912 |
ETN |
154 PXOM 2009 |
|
28.281 |
Castro de Vilanova ou Os Castros |
Barantes (San Xoán) |
A Riba |
617.190 |
4.696.474 |
ARQ |
201 PXOM 2009 |
|
28.282 |
Lugar do achado da cabeza da Pereira |
Barantes (San Xoán) |
A Cal |
616.907 |
4.697.384 |
ARQ |
202 PXOM 2009 |
|
30.396 |
Igrexa de Santa María de Bolmente |
Bolmente (Santa María) |
Suairexa |
616.057 |
4.697.637 |
MON |
009 PXOM 2009 |
|
30.397 |
Casa con inscrición en lintel en Viloriz |
Bolmente (Santa María) |
Viloriz |
615.148 |
4.697.506 |
MON |
070 PXOM 2009 |
|
30.398 |
Muíño do Sindo do Taro |
Bolmente (Santa María) |
O Piñeiro |
614.076 |
4.696.173 |
ETN |
158 PXOM 2009 |
|
30.399 |
Muíño de escaleira de Vales |
Bolmente (Santa María) |
O Piñeiro |
614.051 |
4.696.233 |
ETN |
157 PXOM 2009 |
|
30.400 |
Muíño do Sindo do Falarán II |
Bolmente (Santa María) |
O Piñeiro |
614.036 |
4.696.280 |
ETN |
156 PXOM 2009 |
|
30.401 |
Muíño do Sindo de Falarán I |
Bolmente (Santa María) |
O Piñeiro |
614.029 |
4.696.320 |
ETN |
155 PXOM 2009 |
|
30.402 |
Cruceiro de Bolmente |
Bolmente (Santa María) |
A Cruz |
615.681 |
4.697.356 |
ETN* |
160 PXOM 2009 |
|
30.403 |
Cotarro das Rodas |
Bolmente (Santa María) |
Vilouxe |
614.243 |
4.694.344 |
ARQ |
205 PXOM 2009 |
|
30.404 |
Castro da Cividade |
Bolmente (Santa María) |
Vilouxe |
614.161 |
4.694.182 |
ARQ |
204 PXOM 2009 |
|
30.405 |
Cotarro do Castro |
Bolmente (Santa María) |
Castro |
614.341 |
4.694.658 |
ARQ |
203 PXOM 2009 |
|
52.914 |
Petróglifo Laxa da Carreira |
Bolmente (Santa María) |
O Outeiro |
616.001 |
4.696.061 |
ARQ* |
Art.38 LPCG |
|
52.917 |
Petróglifo da Paxota |
Bolmente (Santa María) |
Cimadevila |
615.364 |
4.698.170 |
ARQ* |
Art.38 LPCG |
|
159 PXOM |
Cruceiro no adro de Bolmente |
Bolmente (Santa María) |
Suairexa |
616.057 |
4.697.637 |
ETN* |
159 PXOM 2009 |
|
30.406 |
Agro do Castro ou Castro de San Marcos |
Bolmente (Santa María) /San Martiño de Anllo |
O Couto |
614.091 |
4.697.993 |
ARQ |
260 PXOM 2009 |
|
30.425 |
Igrexa de San Martiño de Doade |
Doade (San Martiño) |
Doade |
624.873 |
4.697.071 |
MON |
013 PXOM 2009 |
|
30.426 |
Capela de Vilachá |
Doade (San Martiño) |
Vilachá |
623.068 |
4.697.217 |
MON |
014 PXOM 2009 |
|
30.427 |
Capela de Vilar de Mouros |
Doade (San Martiño) |
Vilar de Mouros |
629.550 |
4.699.106 |
MON |
015 PXOM 2009 |
|
30.428 |
Casa adega en Doade |
Doade (San Martiño) |
Francos |
625.500 |
4.697.322 |
MON |
074 PXOM 2009 |
|
30.429 |
Conxunto de casas tradicionais I en Doade |
Doade (San Martiño) |
Doade |
625.017 |
4.697.010 |
MON |
075 PXOM 2009 |
|
30.430 |
Conxunto de casas tradicionais II en Doade |
Doade (San Martiño) |
Doade |
624.962 |
4.696.991 |
MON |
076 PXOM 2009 |
|
30.431 |
Conxunto de casas tradicionais III en Doade |
Doade (San Martiño) |
Doade |
624.940 |
4.697.003 |
MON |
077 PXOM 2009 |
|
30.432 |
Conxunto de casas tradicionais |
Doade (San Martiño) |
Doade |
624.975 |
4.696.963 |
MON |
078 PXOM 2009 |
|
30.433 |
Casa tradicional en Doade |
Doade (San Martiño) |
Doade |
624.915 |
4.696.972 |
MON |
079 PXOM 2009 |
|
30.434 |
Conxunto de casas tradicionais I en Francos |
Doade (San Martiño) |
Francos |
625.676 |
4.697.773 |
MON |
080 PXOM 2009 |
|
30.435 |
Conxunto de casas tradicionais II en Francos |
Doade (San Martiño) |
Francos |
625.686 |
4.697.720 |
MON |
081 PXOM 2009 |
|
30.436 |
Conxunto de casas tradicionais III en Francos |
Doade (San Martiño) |
Francos |
625.707 |
4.697.717 |
MON |
082 PXOM 2009 |
|
30.437 |
Conxunto de casas tradicionais IV en Francos |
Doade (San Martiño) |
Francos |
625.668 |
4.697.686 |
MON |
083 PXOM 2009 |
|
30.438 |
Conxunto de casas tradicionais V en Francos |
Doade (San Martiño) |
Francos |
625.690 |
4.697.686 |
MON |
084 PXOM 2009 |
|
30.439 |
Casa tradicional en Francos |
Doade (San Martiño) |
Francos |
625.674 |
4.697.627 |
MON |
085 PXOM 2009 |
|
30.440 |
Fonte en Doade |
Doade (San Martiño) |
Doade |
625.143 |
4.696.969 |
ETN |
086 PXOM 2009 |
|
30.441 |
Pozo en Vilachá |
Doade (San Martiño) |
Vilachá |
623.281 |
4.696.859 |
ETN |
167 PXOM 2009 |
|
30.442 |
Cruceiro de Doade |
Doade (San Martiño) |
Doade |
624.979 |
4.697.234 |
ETN* |
166 PXOM 2009 |
|
30.443 |
Lugar do achado dun bessalis no Camiño Real |
Doade (San Martiño) |
Francos |
625.972 |
4.697.014 |
ARQ |
218 PXOM 2009 |
|
30.444 |
Castro das Borreas |
Doade (San Martiño) |
San Pedro |
624.853 |
4.695.823 |
ARQ |
215 PXOM 2009 |
|
30.445 |
Lugar do achado do hexáscele de Santa Baia |
Doade (San Martiño) |
Vilachá |
623.311 |
4.697.408 |
ARQ* |
217 PXOM 2009 |
|
30.446 |
Castro do Escalleiro |
Doade (San Martiño) |
Castro |
623.898 |
4.696.924 |
ARQ |
216 PXOM 2009 |
|
30.447 |
Pena do Castelo |
Doade (San Martiño) |
Doade |
626.061 |
4.696.716 |
ARQ |
214 PXOM 2009 |
|
30.448 |
Petouto dos Mouros |
Doade (San Martiño) |
Monforte de Lemos |
629.216 |
4.697.859 |
ARQ |
213 PXOM 2009 |
|
30.449 |
Castro da Coroa ou A Medorra |
Doade (San Martiño) |
Castro |
624.375 |
4.696.825 |
ARQ |
212 PXOM 2009 |
|
53.876 |
Mámoa do Cadaval ou dos Cousos |
Doade (San Martiño) |
Mourentán |
624.253 |
4.698.792 |
ARQ |
Art.38 LPCG |
|
268 PXOM |
Souto de Valguaire |
Doade (San Martiño) |
Doade |
625.641 |
4.697.133 |
ETN |
268 PXOM 2009 |
|
30.482 |
Igrexa de San Xillao de Lobios |
Lobios (San Xillao) |
Lobios |
620.852 |
4.696.115 |
MON |
022 PXOM 2009 |
|
30.483 |
Capela da Carballeda |
Lobios (San Xillao) |
Carballeda |
622.689 |
4.696.679 |
MON |
023 PXOM 2009 |
|
30.484 |
Capela da Raíña do Campo |
Lobios (San Xillao) |
Lobios |
620.895 |
4.696.044 |
MON |
024 PXOM 2009 |
|
30.485 |
Capela de Casar de Cima |
Lobios (San Xillao) |
Casar de Cima |
620.450 |
4.695.268 |
MON |
025 PXOM 2009 |
|
30.487 |
Casa con inscrición en Viladime de Arriba |
Lobios (San Xillao) |
Viladime de Arriba |
621.715 |
4.696.427 |
MON |
094 PXOM 2009 |
|
30.488 |
Conxunto de casas tradicionais en Lamas de Brosmos |
Lobios (San Xillao) |
Lamas de Brosmos |
620.497 |
4.694.994 |
CON |
095 PXOM 2009 |
|
30.489 |
Cruceiro de Lobios |
Lobios (San Xillao) |
Lobios |
620.836 |
4.696.054 |
ETN* |
176 PXOM 2009 |
|
30.504 |
Igrexa de San Vicente de Pinol |
Pinol (San Vicente) |
O Campo |
619.357 |
4.695.876 |
MON |
030 PXOM 2009 |
|
30.505 |
Santuario da Virxe de Cadeiras |
Pinol (San Vicente) |
Cimadevila |
619.180 |
4.695.106 |
MON |
031 PXOM 2009 |
|
30.506 |
Capela de Portabrosmos |
Pinol (San Vicente) |
Portabrosmos |
620.805 |
4.693.867 |
MON |
032 PXOM 2009 |
|
30.507 |
Ermida en Sampil |
Pinol (San Vicente) |
Sampil |
619.804 |
4.694.641 |
MON |
033 PXOM 2009 |
|
30.508 |
Pombar en Vilariño |
Pinol (San Vicente) |
Vilariño |
619.368 |
4.696.524 |
ETN |
179 PXOM 2009 |
|
30.509 |
Cruceiro do Outeiro |
Pinol (San Vicente) |
O Campo |
619.340 |
4.695.914 |
ETN* |
180 PXOM 2009 |
|
30.510 |
Petróglifo das Laxas do Campo |
Pinol (San Vicente) |
Pipín de Arriba |
619.623 |
4.697.123 |
ARQ* |
Art.38 LPCG |
|
30.511 |
Lugar do antigo Portabrosmos |
Pinol (San Vicente) |
Portabrosmos |
620.512 |
4.693.590 |
ARQ |
241 PXOM 2009 |
|
30.512 |
Lugar de Souto Chanteiro |
Pinol (San Vicente) |
Portabrosmos |
620.739 |
4.693.845 |
ARQ |
235 PXOM 2009 |
|
30.513 |
O Castriño |
Pinol (San Vicente) |
Sampil |
619.882 |
4.694.159 |
ARQ |
234 PXOM 2009 |
|
30.514 |
Petróglifo do Monte de Valderraña |
Pinol (San Vicente) |
Cimadevila |
619.517 |
4.695.178 |
ARQ* |
239 PXOM 2009 |
|
30.515 |
Petróglifo do Agro I |
Pinol (San Vicente) |
Sampil |
620.004 |
4.694.601 |
ARQ* |
237 PXOM 2009 |
|
30.516 |
Petróglifo do Agro II |
Pinol (San Vicente) |
Sampil |
620.034 |
4.694.496 |
ARQ* |
238 PXOM 2009 |
|
30.517 |
Santuario da Pedra da Virxe |
Pinol (San Vicente) |
Sampil |
619.216 |
4.695.009 |
ARQ |
240 PXOM 2009 |
|
30.518 |
Petróglifo do Barcal |
Pinol (San Vicente) |
Sampil |
619.918 |
4.694.571 |
ARQ* |
236 PXOM 2009 |
|
30.519 |
Fonte do Castro |
Pinol (San Vicente) |
Cimadevila |
619.212 |
4.695.457 |
ETN |
100 PXOM 2009 |
|
23.523 |
Ponte en Areas |
Rosende (San Miguel) |
O Celeirón |
612.676 |
4.701.214 |
MON |
114 PXOM 2009 |
|
23.524 |
Muíños de Area II |
Rosende (San Miguel) |
O Celeirón |
612.717 |
4.701.066 |
ETN |
184 PXOM 2009 |
|
23.525 |
Muíño de Area I |
Rosende (San Miguel) |
O Celeirón |
612.719 |
4.701.053 |
ETN |
183 PXOM 2009 |
|
23.526 |
Muíño en Ribas |
Rosende (San Miguel) |
O Celeirón |
612.666 |
4.701.226 |
ETN |
185 PXOM 2009 |
|
28.248 |
Casa do Fidalgo |
Rosende (San Miguel) |
O Campo de Naz |
614.507 |
4.700.664 |
MON |
109 PXOM 2009 |
|
30.589 |
Igrexa de San Miguel de Rosende |
Rosende (San Miguel) |
A Airexa |
613.730 |
4.701.730 |
MON |
040 PXOM 2009 |
|
30.590 |
Pazo de Ribas |
Rosende (San Miguel) |
Ribas |
613.596 |
4.702.158 |
MON |
107 PXOM 2009 |
|
30.591 |
Casa grande de Rosende |
Rosende (San Miguel) |
Rosende |
613.427 |
4.701.397 |
MON |
108 PXOM 2009 |
|
30.592 |
Fonte pozo da Lama dos Campos |
Rosende (San Miguel) |
O Areeiro |
613.900 |
4.700.770 |
ETN |
116 PXOM 2009 |
|
30.593 |
Casa tradicional en Albarán |
Rosende (San Miguel) |
Albarán |
613.517 |
4.701.432 |
MON |
113 PXOM 2009 |
|
30.594 |
Casa tradicional en Areas |
Rosende (San Miguel) |
O Celeirón |
612.843 |
4.701.149 |
MON |
112 PXOM 2009 |
|
30.595 |
Casa típica no Outeiro |
Rosende (San Miguel) |
Outeiro |
613.124 |
4.701.645 |
MON |
111 PXOM 2009 |
|
30.596 |
Casa reitoral en Airexa |
Rosende (San Miguel) |
A Lama do Sobrado |
613.749 |
4.701.722 |
MON |
110 PXOM 2009 |
|
30.597 |
Fonte en Naz de Arriba |
Rosende (San Miguel) |
O Campo de Naz |
614.550 |
4.700.700 |
MON |
115 P XOM 2009 |
|
30.598 |
Palco da festa |
Rosende (San Miguel) |
A Airexa |
613.590 |
4.701.710 |
ETN |
Art.38 LPCG |
|
30.599 |
Pozo na Airexa |
Rosende (San Miguel) |
A Lama do Sobrado |
613.755 |
4.701.718 |
ETN |
186 PXOM 2009 |
|
30.600 |
Castro de Outeiro |
Rosende (San Miguel) |
A Lama do Outeiro |
613.308 |
4.701.910 |
ARQ |
259 PXOM 2009 |
|
28.245 |
Igrexa de San Martiño de Anllo |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
San Martiño |
614.377 |
4.699.934 |
MON |
041 PXOM 2009 |
|
28.246 |
Ermida de San Vitorio en Vixilde |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
Vixilde |
614.033 |
4.697.997 |
MON |
042 PXOM 2009 |
|
28.249 |
Pontiña en San Martiño |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
San Martiño |
614.272 |
4.699.894 |
MON |
117 PXOM 2009 |
|
28.250 |
Fonte en Fervenza |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
Fervenza |
614.387 |
4.700.249 |
ETN |
118 PXOM 2009 |
|
28.252 |
Muíño do Cotolovio |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
Os Ferreiros |
614.683 |
4.699.946 |
ETN |
189 PXOM 2009 |
|
28.253 |
Muíño do Carpaceiro II |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
San Martiño |
614.246 |
4.699.925 |
ETN |
188 PXOM 2009 |
|
28.254 |
Muíño do Carpaceiro I |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
San Martiño |
614.332 |
4.699.898 |
ETN |
187 PXOM 2009 |
|
28.255 |
Lugar do achado do Campo de Anllo |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
O Xuncal |
613.347 |
4.699.053 |
ARQ |
198 PXOM 2009 |
|
28.256 |
Tríscele I de Arxemil |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
Vixilde |
613.809 |
4.698.122 |
ARQ* |
262 PXOM 2009 |
|
28.257 |
Tríscele II de Arxemil |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
Vixilde |
613.821 |
4.698.130 |
ARQ* |
263 PXOM 2009 |
|
28.258 |
Lugar da cepa de Naz de Arriba |
San Martiño de Anllo (San Martiño) |
Naz de Arriba |
614.570 |
4.700.655 |
ETN |
269 PXOM 2009 |
|
30.601 |
Igrexa de San Xurxo de Santiorxo |
Santiorxo (San Xurxo) |
Santiorxo |
618.048 |
4.696.445 |
MON |
043 PXOM 2009 |
|
30.602 |
Casa con inscrición en Paradela |
Santiorxo (San Xurxo) |
A Fonte |
618.165 |
4.696.276 |
MON |
119 PXOM 2009 |
|
30.603 |
Casa en Veliños |
Santiorxo (San Xurxo) |
Veliños |
619.093 |
4.697.403 |
MON |
120 PXOM 2009 |
|
30.604 |
Casa tradicional nos Hortos |
Santiorxo (San Xurxo) |
Os Hortos |
617.918 |
4.696.702 |
MON |
121 PXOM 2009 |
|
30.605 |
Cruceiro de Santiorxo |
Santiorxo (San Xurxo) |
Santiorxo |
618.022 |
4.696.517 |
ETN* |
190 PXOM 2009 |
|
30.606 |
Castro das Medorras ou das Caldeiras |
Santiorxo (San Xurxo) |
San Paio |
618.732 |
4.695.268 |
ARQ |
233 PXOM 2009 |
|
30.607 |
Agro das Medorras |
Santiorxo (San Xurxo) |
A Vilerma |
618.415 |
4.696.743 |
ARQ |
265 PXOM 2009 |
|
30.608 |
Petróglifo do Preguiceiro |
Santiorxo (San Xurxo) |
A Lama |
619.040 |
4.697.865 |
ARQ* |
266 PXOM 2009 |
|
52.912 |
Petróglifo da Ferrada |
Santiorxo (San Xurxo) |
Veliños |
619.158 |
4.697.244 |
ARQ* |
Art.38 LPCG |
|
52.913 |
Petróglifo do Val |
Santiorxo (San Xurxo) |
Barreiros |
618.388 |
4.697.305 |
ARQ* |
Art.38 LPCG |
|
52.916 |
Petróglifos do Toutileiro |
Santiorxo (San Xurxo) |
Vilar |
619.092 |
4.696.923 |
ARQ* |
Art.38 LPCG |
|
54.237 |
Petróglifo de Amido |
Santiorxo (San Xurxo) |
Pinol de Abaixo |
618.767 |
4.696.494 |
ARQ* |
Art.38 LPCG |
|
ANEXO II.15 BENS INMOBLES CLASIFICADOS NA PAISAXE CULTURAL NA TEIXEIRA |
|||||||
|
PBA |
Denominación |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
Contorno |
|
39.434 |
Igrexa de Santa María de Abeleda |
A Abeleda (Santa María) |
Nogueira |
628.387 |
4.694.821 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.435 |
Capela de Santa María de Abeleda |
A Abeleda (Santa María) |
Cofra |
628.571 |
4.694.878 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.436 |
Casa reitoral de Abeleda |
A Abeleda (Santa María) |
Cofra |
628.671 |
4.694.926 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.440 |
Pena do Castelo |
Cristosende (Santa María) |
Pedra do Sol |
624.262 |
4.692.306 |
ARQ |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.441 |
Igrexa de San Salvador de Cristosende |
Cristosende (Santa María) |
Cristosende |
624.425 |
4.693.768 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.442 |
Capela de San Caetano de Cristosende |
Cristosende (Santa María) |
Quintairos |
624.393 |
4.693.604 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.443 |
Casa reitoral de Cristosende |
Cristosende (Santa María) |
Cristosende |
624.385 |
4.693.723 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.444 |
Casa en Cristosende |
Cristosende (Santa María) |
Cristosende |
624.549 |
4.693.812 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.445 |
Pazo en Cristosende |
Cristosende (Santa María) |
O Barrio |
624.657 |
4.693.573 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.446 |
Igrexa de San Martiño de Fontao |
Fontao (San Bartolomeu) |
Fontao |
626.936 |
4.695.735 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.447 |
Igrexa de San Salvador de Lumeares |
Lumeares (San Salvador) |
Soutelo |
626.625 |
4.694.539 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.448 |
Capela de Santa Catuxa de Lumeares |
Lumeares (San Salvador) |
A Teixeira |
625.568 |
4.694.344 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.449 |
Cruceiro de Lumeares |
Lumeares (San Salvador) |
A Cruz |
626.514 |
4.694.657 |
ETN* |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.450 |
Pousadoiro con anxo da garda de Lumeares |
Lumeares (San Salvador) |
A Cruz |
626.497 |
4.694.558 |
ETN |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.451 |
Casa reitoral de Lumeares |
Lumeares (San Salvador) |
Soutelo |
626.606 |
4.694.503 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.452 |
Ponte sobre o río Vaos |
Lumeares (San Salvador) |
O Río |
626.802 |
4.693.874 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.453 |
Igrexa de Santa Mariña de Montoedo |
Montoedo (Santa Mariña) |
Xirás |
625.403 |
4.692.707 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.454 |
Casa reitoral de Montodeo |
Montoedo (Santa Mariña) |
Xirás |
625.450 |
4.692.758 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.549 |
Medoña de Veiga das Cruces |
Pedrafita (San Martiño) |
Alende |
623.808 |
4.689.709 |
ARQ |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.552 |
Igrexa de San Martiño de Pedrafita |
Pedrafita (San Martiño) |
Parafita |
623.885 |
4.690.568 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.553 |
Capela de San Ramón de Celeirós |
Pedrafita (San Martiño) |
Celeirós |
624.672 |
4.691.168 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
|
39.554 |
Casa reitoral de Pedrafita |
Pedrafita (San Martiño) |
Alende |
624.178 |
4.690.283 |
MON |
Art. 103 POMR 2001 |
ANEXO III
Bens inmobles de carácter sacro no territorio da Ribeira Sacra
En virtude dos especiais valores do territorio da Ribeira Sacra singularmente caracterizados pola presenza desde moi antigo de eremitas e primeiras comunidades de convivencia regulada e posteriores ordes relixiosas, recóllense como bens inmobles integrantes da Ribeira Sacra aqueles outros bens do territorio dos concellos que conforman a Ribeira Sacra recollidos neste anexo III.
Esta relación que completa e complementa a dos anexos I (BIC en todo o territorio) e II (bens inmobles catalogados no ámbito da paisaxe cultural), en procedementos futuros, poderá ser completada con bens adicionais, na medida en que se documente e xustifique a súa relación, ou modificada a súa clasificación e declarados BIC cos trámites administrativos que correspondan.
|
PBA |
Inmoble |
Concello |
Parroquia |
Lugar |
X |
Y |
Cat. |
|
19.448 |
Igrexa de Santa Baia de Aguada |
Carballedo |
Aguada (Santa Baia) |
A Eirexe |
592.000 |
4.708.122 |
MON |
|
19.449 |
Capela de San Roque en Aguada de Arriba |
Carballedo |
Aguada (Santa Baia) |
Aguada de Arriba |
591.097 |
4.708.223 |
MON |
|
18.768 |
Igrexa de San Miguel de Buciños |
Carballedo |
Buciños (San Miguel) |
O Barrio |
594.212 |
4.710.197 |
MON |
|
18.769 |
Casa reitoral de Buciños |
Carballedo |
Buciños (San Miguel) |
O Barrio |
594.225 |
4.710.177 |
MON |
|
18.773 |
Igrexa de Santa María de Carballedo |
Carballedo |
Carballedo (Santa María) |
Carballedo |
596.158 |
4.708.318 |
MON |
|
18.774 |
Casa reitoral de Santa María de Carballedo |
Carballedo |
Carballedo (Santa María) |
Carballedo |
596.146 |
4.708.337 |
MON |
|
18.776 |
Igrexa de Santo Estevo de Cartelos |
Carballedo |
Cartelos (Santo Estevo) |
Cartelos |
594.338 |
4.713.137 |
MON |
|
18.777 |
Casa reitoral de Santo Estevo de Cartelos |
Carballedo |
Cartelos (Santo Estevo) |
Cartelos |
594.338 |
4.713.154 |
MON |
|
18.781 |
Igrexa de San Cristovo de Castro |
Carballedo |
Castro (San Cristovo) |
Castro |
599.752 |
4.709.513 |
MON |
|
18.859 |
Igrexa de San Gregorio de Furco |
Carballedo |
Furco (San Gregorio) |
Furco |
590.233 |
4.713.961 |
MON |
|
18.860 |
Casa reitoral de San Gregorio de Furco |
Carballedo |
Furco (San Gregorio) |
Furco |
590.168 |
4.713.899 |
MON |
|
18.862 |
Igrexa de San Cristovo de Lobelle |
Carballedo |
Lobelle (San Cristovo) |
Lobelle de Abaixo |
596.942 |
4.711.603 |
MON |
|
18.863 |
Casa reitoral de San Cristovo de Lobelle |
Carballedo |
Lobelle (San Cristovo) |
Lobelle de Abaixo |
596.944 |
4.711.587 |
MON |
|
18.866 |
Igrexa de Santiago de Lousada |
Carballedo |
Lousada (Santiago) |
Lousada de Arriba |
597.500 |
4.709.509 |
MON |
|
18.867 |
Casa reitoral de Santiago de Lousada |
Carballedo |
Lousada (Santiago) |
Lousada de Arriba |
597.489 |
4.709.493 |
MON |
|
18.868 |
Igrexa de Santa María de Marzás |
Carballedo |
Marzás (Santa María) |
Marzás |
599.662 |
4.705.402 |
MON |
|
18.869 |
Igrexa de San Xoán de Milleirós |
Carballedo |
Milleirós (San Xoán) |
Milleirós |
598.990 |
4.711.517 |
MON |
|
18.878 |
Igrexa de Santiago de Pradeda |
Carballedo |
Pradeda (Santiago) |
Pradeda de Arriba |
597.820 |
4.712.783 |
MON |
|
18.879 |
Capela de Santiago no Barrio de Puga |
Carballedo |
Pradeda (Santiago) |
O Barrio de Puga |
598.011 |
4.711.916 |
MON |
|
18.864 |
Igrexa de San Mamede de Lousada |
Carballedo |
San Mamede de Lousada (San Mamede) |
San Mamede |
599.302 |
4.708.362 |
MON |
|
18.764 |
Igrexa de Santa Baia de Búbal |
Carballedo |
Santa Baia de Búbal (Santa Baia) |
Santa Baia |
597.429 |
4.706.242 |
MON |
|
18.765 |
Casa reitoral de Santa Baia de Búbal |
Carballedo |
Santa Baia de Búbal (Santa Baia) |
Santa Baia |
597.451 |
4.706.253 |
MON |
|
18.759 |
Igrexa de Santa Cristina de Asma |
Carballedo |
Santa Cristina de Asma (Santa Cristina) |
Santa Cristina |
591.817 |
4.713.144 |
MON |
|
18.760 |
Casa reitoral de Santa Cristina de Asma |
Carballedo |
Santa Cristina de Asma (Santa Cristina) |
Santa Cristina |
591.802 |
4.713.123 |
MON |
|
18.784 |
Igrexa de Santa Mariña do Castro |
Carballedo |
Santa Mariña do Castro (Santa Mariña) |
Santa Mariña |
593.161 |
4.712.289 |
MON |
|
17.591 |
Igrexa de Santa María de Vilaquinte |
Carballedo |
Vilaquinte (Santa María) |
Vilaquinte |
602.493 |
4.705.817 |
MON |
|
17.592 |
Casa reitoral de Santa María de Vilaguinte |
Carballedo |
Vilaquinte (Santa María) |
Vilaquinte |
602.480 |
4.705.817 |
MON |
|
31.890 |
Capela de San Martiño |
Castro Caldelas |
Camba (San Xoán) |
San Martiño |
630.473 |
4.689.614 |
MON |
|
31.891 |
Capela de Santa María en Piñeiroá |
Castro Caldelas |
Camba (San Xoán) |
Piñeiroá |
630.410 |
4.690.374 |
MON |
|
31.893 |
Capela de San Xulián |
Castro Caldelas |
Camba (San Xoán) |
San Xulián |
628.751 |
4.690.699 |
MON |
|
31.894 |
Igrexa de San Xoán de Camba |
Castro Caldelas |
Camba (San Xoán) |
O Real da Pousa |
630.911 |
4.691.407 |
MON |
|
31.895 |
Necrópole do Lameiro Grande |
Castro Caldelas |
Camba (San Xoán) |
Montemaior |
632.165 |
4.690.977 |
ARQ |
|
31.908 |
Igrexa de Santiago de Folgoso |
Castro Caldelas |
Folgoso (Santiago) |
Folgoso |
635.364 |
4.693.747 |
MON |
|
38.699 |
Igrexa de San Pedro do Burgo |
Castro Caldelas |
O Burgo (San Pedro) |
O Burgo |
631.612 |
4.690.101 |
MON |
|
38.700 |
Capela de San Pedro |
Castro Caldelas |
O Burgo (San Pedro) |
San Pedro |
633.003 |
4.689.869 |
MON |
|
38.701 |
Casa reitoral do Burgo |
Castro Caldelas |
O Burgo (San Pedro) |
O Burgo |
631.644 |
4.690.092 |
MON |
|
31.931 |
Casa reitoral de Pedrouzos |
Castro Caldelas |
Pedrouzos (San Mamede) |
Pousa |
628.854 |
4.687.715 |
MON |
|
31.932 |
Igrexa de San Mamede de Pedrouzos |
Castro Caldelas |
Pedrouzos (San Mamede) |
Pousa |
628.876 |
4.687.742 |
MON |
|
31.935 |
Igrexa de San Xoán de Poboeiros |
Castro Caldelas |
Poboeiros (San Xoán) |
O Outeiriño |
627.340 |
4.692.871 |
MON |
|
31.936 |
Casa reitoral de Poboeiros |
Castro Caldelas |
Poboeiros (San Xoán) |
O Outeiriño |
627.374 |
4.692.879 |
MON |
|
33.612 |
Casa reitoral de San Pedro Fiz de Sas de Penelas |
Castro Caldelas |
Sas de Penelas (San Fiz) |
Penelas |
635.972 |
4.692.326 |
MON |
|
33.613 |
Igrexa de San Pedro Fiz de Sas de Penelas |
Castro Caldelas |
Sas de Penelas (San Fiz) |
Sas de Penelas |
635.619 |
4.691.953 |
MON |
|
31.938 |
Capela de Santo Antonio en Condelle |
Castro Caldelas |
Trabazos (Santa Olaia) |
Condelle |
632.048 |
4.692.056 |
MON |
|
31.939 |
Igrexa de Santa Olaia de Trabazos |
Castro Caldelas |
Trabazos (Santa Olaia) |
Trabazos |
634.198 |
4.693.284 |
MON |
|
38.708 |
Igrexa de Santa María de Vilamaior de Caldelas |
Castro Caldelas |
Vilamaior de Caldelas (Santa María) |
Vilamaior |
634.408 |
4.690.280 |
MON |
|
38.709 |
Casa reitoral de Vilamaior |
Castro Caldelas |
Vilamaior de Caldelas (Santa María) |
Vilamaior |
634.454 |
4.690.019 |
MON |
|
38.710 |
Cruceiro de Vilamaior |
Castro Caldelas |
Vilamaior de Caldelas (Santa María) |
Vilamaior |
634.232 |
4.690.256 |
ETN* |
|
33.617 |
Igrexa de San Xoán de Vimieiro |
Castro Caldelas |
Vimieiro (San Xoán) |
Vimieiro |
636.110 |
4.693.957 |
MON |
|
17.605 |
Igrexa de San Vicenzo da Grade |
Chantada |
A Grade (San Vicente) |
Quintá |
593.508 |
4.715.428 |
MON |
|
17.861 |
Peto de ánimas de Penasillás |
Chantada |
A Laxe (San Xoán) |
Penasillás |
594.307 |
4.719.858 |
ETN* |
|
17.862 |
Igrexa de San Xoán da Laxe |
Chantada |
A Laxe (San Xoán) |
Seoane |
595.059 |
4.718.648 |
MON |
|
17.863 |
Capela de Carballizos |
Chantada |
A Laxe (San Xoán) |
Carballizos |
594.542 |
4.717.610 |
MON |
|
17.864 |
Capela de Penasillás |
Chantada |
A Laxe (San Xoán) |
Penasillás |
594.330 |
4.719.845 |
MON |
|
17.865 |
Capela de Río Pedroso |
Chantada |
A Laxe (San Xoán) |
Río Pedroso |
596.161 |
4.718.340 |
MON |
|
17.866 |
Cruceiro do adro de San Xoán da Laxe |
Chantada |
A Laxe (San Xoán) |
Seoane |
595.060 |
4.718.676 |
ETN* |
|
17.867 |
Cruceiro de Penasillás |
Chantada |
A Laxe (San Xoán) |
Seoane |
594.784 |
4.718.956 |
ETN* |
|
17.601 |
Igrexa de Santa Baia de Adá |
Chantada |
Adá (Santa Baia) |
Adá |
594.250 |
4.724.229 |
MON |
|
17.602 |
Peto de ánimas de Adá |
Chantada |
Adá (Santa Baia) |
Adá |
594.239 |
4.724.229 |
ETN* |
|
17.603 |
Cruceiro de Adá |
Chantada |
Adá (Santa Baia) |
Adá |
594.239 |
4.724.199 |
ETN* |
|
17.690 |
Igrexa de Santa María de Arcos |
Chantada |
Arcos (Santa María) |
Arcos |
597.707 |
4.723.698 |
MON |
|
17.691 |
Capela de Casteda |
Chantada |
Arcos (Santa María) |
Casteda |
599.130 |
4.722.915 |
MON |
|
17.692 |
Capela de Elfe |
Chantada |
Arcos (Santa María) |
Río |
598.115 |
4.724.002 |
MON |
|
17.693 |
Capela do Pazo de Suatorre |
Chantada |
Arcos (Santa María) |
Outeiro |
596.785 |
4.722.614 |
MON |
|
17.699 |
Igrexa de San Vicenzo de Argozón |
Chantada |
Argozón (San Vicente) |
San Vicente |
592.588 |
4.723.717 |
MON |
|
17.700 |
Capela de Gordón |
Chantada |
Argozón (San Vicente) |
Gordón |
592.822 |
4.721.963 |
MON |
|
17.723 |
Igrexa de Santa María de Bermún |
Chantada |
Bermún (Santa María) |
Bermún de Arriba |
592.086 |
4.714.652 |
MON |
|
17.724 |
Cruceiro de Bermún de Arriba |
Chantada |
Bermún (Santa María) |
Bermún de Arriba |
592.074 |
4.714.654 |
ETN* |
|
17.726 |
Igrexa de San Salvador de Brigos |
Chantada |
Brigos (San Salvador) |
Brigos de Abaixo |
598.903 |
4.716.806 |
MON |
|
17.727 |
Peto de ánimas de Brigos de Abaixo |
Chantada |
Brigos (San Salvador) |
Brigos de Abaixo |
598.901 |
4.716.769 |
ETN* |
|
17.593 |
Igrexa de Santa Mariña de Chantada |
Chantada |
Chantada (Santa Mariña) |
Chantada |
600.934 |
4.718.060 |
MON |
|
17.594 |
Capela de Basán |
Chantada |
Chantada (Santa Mariña) |
O Peto |
600.741 |
4.719.090 |
MON |
|
17.733 |
Igrexa de Santa Mariña de Esmeriz |
Chantada |
Esmeriz (Santa Mariña) |
Santa Mariña |
592.438 |
4.716.889 |
MON |
|
17.851 |
Igrexa de San Xillao de Esmoriz |
Chantada |
Esmoriz (San Xillao) |
Esmoriz |
593.120 |
4.714.624 |
MON |
|
17.852 |
Sartego de Fornas |
Chantada |
Fornas (San Cristovo) |
Fornas de Abaixo |
599.622 |
4.720.263 |
ARQ |
|
17.854 |
Igrexa de San Cristovo de Fornas |
Chantada |
Fornas (San Cristovo) |
Ansoar |
600.371 |
4.719.874 |
MON |
|
17.873 |
Igrexa de San Martiño de Mariz |
Chantada |
Mariz (San Martiño) |
Mariz |
598.418 |
4.721.424 |
MON |
|
17.883 |
Igrexa de San Tomé de Merlán |
Chantada |
Merlán (San Tomé) |
A Eirexe |
601.770 |
4.719.842 |
MON |
|
17.884 |
Capela de Meixide |
Chantada |
Merlán (San Tomé) |
Meixide Pequeno |
602.607 |
4.718.631 |
MON |
|
17.885 |
Capela de San Cibrao |
Chantada |
Merlán (San Tomé) |
A Torre |
601.443 |
4.719.691 |
MON |
|
17.890 |
Peto de ánimas de Vilela |
Chantada |
Merlán (San Tomé) |
Vilela |
601.222 |
4.719.711 |
ETN* |
|
17.129 |
Igrexa de San Cristovo de Mouricios |
Chantada |
Mouricios (San Cristovo) |
San Cristovo |
595.000 |
4.720.719 |
MON |
|
17.131 |
Igrexa de San Paio de Muradelle |
Chantada |
Muradelle (San Paio) |
San Paio |
596.097 |
4.721.288 |
MON |
|
17.132 |
Capela de Santo Antonio |
Chantada |
Muradelle (San Paio) |
San Paio |
596.137 |
4.721.562 |
MON |
|
17.879 |
Igrexa de San Xillao do Mato |
Chantada |
O Mato (San Xillao) |
A Carballeira |
597.035 |
4.717.697 |
MON |
|
17.880 |
Ermida de San Lucas en Abral |
Chantada |
O Mato (San Xillao) |
Abral |
597.590 |
4.718.512 |
MON |
|
17.127 |
Igrexa de San Miguel do Monte |
Chantada |
O Monte (San Miguel) |
San Miguel |
592.318 |
4.724.579 |
MON |
|
17.214 |
Igrexa de Santa Baia de Pedrafita |
Chantada |
Pedrafita (Santa Baia) |
Mosteiro |
602.117 |
4.723.243 |
MON |
|
17.215 |
Capela de San Xillán |
Chantada |
Pedrafita (Santa Baia) |
Xillán |
602.834 |
4.723.546 |
MON |
|
17.216 |
Priorado de Oseira |
Chantada |
Pedrafita (Santa Baia) |
Paracostoira |
601.262 |
4.722.997 |
MON |
|
17.220 |
Peto de ánimas da Lama |
Chantada |
Pedrafita (Santa Baia) |
Paracostoira |
600.979 |
4.722.918 |
ETN* |
|
17.223 |
Igrexa de San Mamede de Pereira |
Chantada |
Pereira (San Mamede) |
Pereira de Arriba |
598.970 |
4.714.221 |
MON |
|
17.233 |
Igrexa de Santiago de Requeixo |
Chantada |
Requeixo (Santiago) |
Fontela |
593.096 |
4.718.460 |
MON |
|
17.234 |
Ermida de Faro en Caíbe |
Chantada |
Requeixo (Santiago) |
Caíbe |
590.820 |
4.719.734 |
MON |
|
17.235 |
Cruceiro de Pereiroá |
Chantada |
Requeixo (Santiago) |
Alence |
592.670 |
4.717.731 |
ETN* |
|
17.236 |
Cruceiro do adro de Santiago de Requeixo |
Chantada |
Requeixo (Santiago) |
Fontela |
593.091 |
4.718.538 |
ETN* |
|
17.248 |
Igrexa de San Pedro de Viana |
Chantada |
San Pedro de Viana (San Pedro) |
Axulfe |
594.313 |
4.716.157 |
MON |
|
17.249 |
Capela de San Roque |
Chantada |
San Pedro de Viana (San Pedro) |
As Casas |
593.862 |
4.716.732 |
MON |
|
17.260 |
Igrexa de San Xurxo de Asma |
Chantada |
San Xurxo de Asma |
Centulle |
599.668 |
4.718.986 |
MON |
|
17.250 |
Igrexa de Santa Cruz de Viana |
Chantada |
Santa Cruz de Viana (Santa Cruz) |
Santa Cruz |
594.989 |
4.714.718 |
MON |
|
17.251 |
Cruceiro de Viana |
Chantada |
Santa Cruz de Viana (Santa Cruz) |
Viana |
594.523 |
4.715.188 |
ETN* |
|
17.720 |
Igrexa de Santa Uxía de Asma |
Chantada |
Santa Uxía de Asma (Santa Uxía) |
A Eirexe |
596.753 |
4.714.771 |
MON |
|
17.721 |
Peto de ánimas da Eirexe |
Chantada |
Santa Uxía de Asma (Santa Uxía) |
A Eirexe |
596.733 |
4.714.770 |
ETN* |
|
17.246 |
Igrexa de San Xoán de Veiga |
Chantada |
Veiga (San Xoán) |
Veiga |
600.014 |
4.721.255 |
MON |
|
17.247 |
Cruceiro do adro de San Xoán da Veiga |
Chantada |
Veiga (San Xoán) |
Veiga |
600.047 |
4.721.266 |
ETN* |
|
35.752 |
Cruceiro I de Esgos |
Esgos |
Esgos (Santa María) |
Esgos |
607.342 |
4.686.658 |
ETN* |
|
35.755 |
Cruceiro II de Esgos |
Esgos |
Esgos (Santa María) |
Esgos |
607.349 |
4.686.731 |
ETN* |
|
35.762 |
Igrexa de Santa María de Esgos |
Esgos |
Esgos (Santa María) |
Esgos |
607.473 |
4.686.710 |
MON |
|
35.763 |
Casa reitoral de Esgos |
Esgos |
Esgos (Santa María) |
Esgos |
607.432 |
4.686.693 |
MON |
|
35.776 |
Peto de ánimas de San Pedro de Rocas |
Esgos |
Esgos (Santa María) |
Mosteiro de Rocas |
606.072 |
4.687.631 |
ETN* |
|
35.787 |
Peto de ánimas das Raposas |
Esgos |
Loña do Monte (San Salvador) |
As Raposas |
606.208 |
4.690.949 |
ETN* |
|
35.794 |
Capela Virxe do Monte de Xaravedra |
Esgos |
Os Pensos (San Pedro) |
Xaravedra |
609.610 |
4.690.541 |
MON |
|
35.799 |
Casa reitoral vella dos Pensos |
Esgos |
Os Pensos (San Pedro) |
Os Pensos |
610.059 |
4.689.269 |
MON |
|
35.801 |
Igrexa de San Pedro dos Pensos |
Esgos |
Os Pensos (San Pedro) |
Os Pensos |
610.118 |
4.689.259 |
MON |
|
35.802 |
Casa reitoral dos Pensos |
Esgos |
Os Pensos (San Pedro) |
Os Pensos |
610.142 |
4.689.259 |
MON |
|
35.806 |
Cruz votiva de Pardeconde |
Esgos |
Os Pensos (San Pedro) |
Pardeconde |
610.694 |
4.689.159 |
ETN* |
|
35.822 |
Cruceiro da Casa Coutada |
Esgos |
Rocas (San Pedro) |
San Pedro de Rocas |
605.701 |
4.688.430 |
ETN* |
|
35.824 |
Capela de San Xoán Bautista na Cernada |
Esgos |
Rocas (San Pedro) |
A Cernada |
606.327 |
4.689.209 |
MON |
|
35.827 |
Cruceiro na Cernada |
Esgos |
Rocas (San Pedro) |
A Cernada |
606.246 |
4.689.161 |
ETN* |
|
35.839 |
Igrexa de San Bieito de Rocas |
Esgos |
Rocas (San Pedro) |
Quinta do Monte |
607.341 |
4.688.455 |
MON |
|
35.724 |
Peto de ánimas de Cachamuíña |
Esgos |
Santa Olaia de Esgos (Santa Olaia) |
Cachamuíña |
608.127 |
4.686.104 |
ETN* |
|
35.728 |
Cruz da Lama |
Esgos |
Santa Olaia de Esgos (Santa Olaia) |
A Lama |
607.709 |
4.686.006 |
ETN* |
|
35.731 |
Capela de San Cornelio en Guimarás |
Esgos |
Santa Olaia de Esgos (Santa Olaia) |
Guimarás |
609.306 |
4.686.668 |
MON |
|
35.739 |
Igrexa de Santa Olaia de Esgos |
Esgos |
Santa Olaia de Esgos (Santa Olaia) |
Soutelo |
607.705 |
4.685.791 |
MON |
|
35.740 |
Casa reitoral de Quinta |
Esgos |
Santa Olaia de Esgos (Santa Olaia) |
Soutelo |
607.717 |
4.685.805 |
MON |
|
35.741 |
Cruceiro da Quinta |
Esgos |
Santa Olaia de Esgos (Santa Olaia) |
Soutelo |
607.733 |
4.685.820 |
ETN* |
|
35.742 |
Peto de ánimas da Quinta |
Esgos |
Santa Olaia de Esgos (Santa Olaia) |
A Quinta |
607.979 |
4.685.438 |
ETN* |
|
35.848 |
Capela da Virxe das Neves en Lobaces |
Esgos |
Triós (San Pedro) |
Lobaces |
605.110 |
4.690.454 |
ARQ |
|
35.851 |
Cruceiro de Lobaces |
Esgos |
Triós (San Pedro) |
Lobaces |
605.120 |
4.690.453 |
ETN* |
|
35.856 |
Igrexa de Santa María de Vilar de Ordelles |
Esgos |
Vilar de Ordelles (Santa María) |
Vilar de Ordelles |
604.436 |
4.686.089 |
MON |
|
35.857 |
Casa reitoral do Pinto |
Esgos |
Vilar de Ordelles (Santa María) |
Vilar de Ordelles |
604.459 |
4.686.075 |
MON |
|
35.858 |
Cruceiro do Pinto |
Esgos |
Vilar de Ordelles (Santa María) |
O Pinto |
604.355 |
4.685.872 |
ETN* |
|
35.868 |
Cruceiro de Vilar de Ortelle |
Esgos |
Vilar de Ordelles (Santa María) |
Vilar de Ordelles |
604.541 |
4.686.188 |
ETN* |
|
35.873 |
Capela de San Pedro en Folgoso |
Esgos |
Vilar de Ordelles (Santa María) |
Folgoso |
603.695 |
4.685.341 |
MON |
|
35.887 |
Cruceiro de Folgoso |
Esgos |
Vilar de Ordelles (Santa María) |
Folgoso |
603.843 |
4.685.452 |
ETN* |
|
23.766 |
Igrexa de Santa María da Parte |
Monforte de Lemos |
A Parte (Santa María) |
A Parte |
625.235 |
4.713.877 |
MON |
|
23.767 |
Capela de Probeiros en Ribas Pequenas |
Monforte de Lemos |
A Parte (Santa María) |
Probeiros |
625.895 |
4.715.689 |
MON |
|
23.768 |
Igrexa de San Mateo da Parte |
Monforte de Lemos |
A Parte (Santa María) |
A Parte |
625.246 |
4.713.879 |
MON |
|
23.477 |
Igrexa de Santa María da Penela |
Monforte de Lemos |
A Penela (Santa María) |
A Veiga |
625.075 |
4.704.996 |
MON |
|
23.516 |
Igrexa de San Cibrao da Vide |
Monforte de Lemos |
A Vide (San Cibrao) |
O Quintairo |
618.323 |
4.709.623 |
MON |
|
23.762 |
Igrexa de Santo Estevo das Nocedas |
Monforte de Lemos |
As Nocedas (San Estevo) |
A Igrexa |
624.243 |
4.705.167 |
MON |
|
23.704 |
Igrexa de Santa María de Baamorto |
Monforte de Lemos |
Baamorto (Santa María) |
As Devesas |
619.852 |
4.714.236 |
MON |
|
23.705 |
Capela de Feixoo |
Monforte de Lemos |
Baamorto (Santa María) |
Pallares |
620.134 |
4.714.797 |
MON |
|
23.706 |
Capela de Pol |
Monforte de Lemos |
Baamorto (Santa María) |
Pol |
619.006 |
4.714.573 |
MON |
|
23.707 |
Capela de Espinosa |
Monforte de Lemos |
Baamorto (Santa María) |
As Pereiras |
619.273 |
4.713.125 |
MON |
|
23.710 |
Priorado de Baamorto |
Monforte de Lemos |
Baamorto (Santa María) |
As Devesas |
619.823 |
4.714.242 |
MON |
|
23.712 |
Capela de San Caetano en Reboredo |
Monforte de Lemos |
Baamorto (Santa María) |
Reboredo |
619.871 |
4.714.206 |
MON |
|
23.719 |
Igrexa de Santalla de Caneda |
Monforte de Lemos |
Caneda (Santalla) |
A Fonte |
626.437 |
4.707.734 |
MON |
|
23.720 |
Capela de San Paio no Sobrado |
Monforte de Lemos |
Caneda (Santalla) |
O Sobrado |
626.721 |
4.707.028 |
MON |
|
23.728 |
Igrexa de San Xoán de Chavaga |
Monforte de Lemos |
Chavaga (San Xoán) |
O Cotelo |
628.753 |
4.710.557 |
MON |
|
23.731 |
Igrexa de Santo André de Distriz |
Monforte de Lemos |
Distriz (Santo André) |
A Eirexe |
618.980 |
4.706.840 |
MON |
|
23.733 |
Cruz de Pedra |
Monforte de Lemos |
Distriz (Santo André) |
O Cruceiro |
619.359 |
4.707.245 |
ETN* |
|
23.737 |
Igrexa de San Cosmede de Fiolleda |
Monforte de Lemos |
Fiolleda (San Cosmede) |
Fiolleda |
619.482 |
4.715.684 |
MON |
|
23.738 |
Capela da Virxe en Vilamaior |
Monforte de Lemos |
Fiolleda (San Cosmede) |
Vilamaior |
620.359 |
4.716.612 |
MON |
|
23.739 |
Capela de San Roque en Fiolleda |
Monforte de Lemos |
Fiolleda (San Cosmede) |
Fiolleda |
619.293 |
4.716.357 |
MON |
|
23.740 |
Capela da Xunqueira en Fiolleda |
Monforte de Lemos |
Fiolleda (San Cosmede) |
Xunqueira |
619.860 |
4.718.116 |
MON |
|
23.741 |
Capela de San Mamede en Fiolleda |
Monforte de Lemos |
Fiolleda (San Cosmede) |
San Mamede |
618.113 |
4.717.549 |
MON |
|
23.745 |
Igrexa de Santo Acisclo de Gullade |
Monforte de Lemos |
Gullade (Santo Acisclo) |
A Eirexe |
623.236 |
4.705.240 |
MON |
|
23.746 |
Igrexa de Santa Lucía de Guntín |
Monforte de Lemos |
Guntín (Santa Lucía) |
Santa Lucía |
622.502 |
4.703.723 |
MON |
|
23.682 |
Capela de San Pedro |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
622.387 |
4.709.296 |
MON |
|
23.683 |
Colexio da Compañía |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
621.800 |
4.708.378 |
MON |
|
23.684 |
Capela de San Lázaro |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
621.453 |
4.707.915 |
MON |
|
23.686 |
Mosteiro de San Vicenzo do Pino |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
622.344 |
4.709.019 |
MON |
|
23.688 |
Convento das Clarisas |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
621.898 |
4.708.952 |
MON |
|
23.689 |
Igrexa da Régoa |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
622.153 |
4.708.917 |
MON |
|
23.690 |
Convento de San Xacinto |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
622.320 |
4.708.882 |
MON |
|
23.691 |
Hospital do Sancti Spíritus |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
Monforte de Lemos |
622.411 |
4.708.895 |
MON |
|
23.760 |
Igrexa de San Salvador de Moreda |
Monforte de Lemos |
Moreda (San Salvador) |
Regueiro |
615.802 |
4.710.699 |
MON |
|
23.725 |
Igrexa de San Ramón do Chao de Fabeiro |
Monforte de Lemos |
O Chao do Fabeiro (San Ramón) |
A Encrucillada |
621.936 |
4.713.873 |
MON |
|
23.726 |
Capela do Fabeiro |
Monforte de Lemos |
O Chao do Fabeiro (San Ramón) |
O Fabeiro |
621.421 |
4.713.421 |
MON |
|
23.479 |
Igrexa de San Martiño de Piñeira |
Monforte de Lemos |
Piñeira (San Martiño) |
A Eirexe |
620.576 |
4.707.007 |
MON |
|
23.481 |
Cruceiro da Eirexe |
Monforte de Lemos |
Piñeira (San Martiño) |
A Eirexe |
620.552 |
4.706.989 |
ETN* |
|
23.483 |
Igrexa de San Salvador de Reigada |
Monforte de Lemos |
Reigada (San Salvador) |
A Senra |
625.724 |
4.709.910 |
MON |
|
23.487 |
Igrexa de San Pedro de Ribas Altas |
Monforte de Lemos |
Ribas Altas (San Pedro) |
A Eirexa |
623.409 |
4.711.861 |
MON |
|
23.488 |
Capela de Bergazos |
Monforte de Lemos |
Ribas Altas (San Pedro) |
Bergazos |
623.632 |
4.712.493 |
MON |
|
23.489 |
Capela de Río Seco |
Monforte de Lemos |
Ribas Altas (San Pedro) |
A Eirexa |
623.387 |
4.711.828 |
MON |
|
23.504 |
Igrexa de San Xiao de Tor |
Monforte de Lemos |
San Xiao de Tor (San Xiao) |
A Eirexe |
616.699 |
4.712.546 |
MON |
|
23.753 |
Igrexa de Santa Mariña do Monte |
Monforte de Lemos |
Santa Mariña do Monte (Santa Mariña) |
A Lamela |
625.913 |
4.706.658 |
MON |
|
23.495 |
Igrexa de San Salvador de Seoane |
Monforte de Lemos |
Seoane (San Salvador) |
O Mato |
619.078 |
4.710.579 |
MON |
|
23.497 |
Igrexa de San Pedro de Sindrán |
Monforte de Lemos |
Sindrán (San Pedro) |
A Eirexa |
628.997 |
4.707.956 |
MON |
|
23.499 |
Cruceiro do adro de San Pedro de Sindrán |
Monforte de Lemos |
Sindrán (San Pedro) |
A Eirexa |
628.998 |
4.707.940 |
ETN* |
|
23.501 |
Igrexa de San Xoán de Tor |
Monforte de Lemos |
Tor (San Xoán) |
A Eirexe |
617.199 |
4.713.772 |
MON |
|
23.503 |
Peto de ánimas de Tor |
Monforte de Lemos |
Tor (San Xoán) |
O Campo |
617.275 |
4.713.606 |
ETN* |
|
23.508 |
Igrexa de San Pedro de Valverde |
Monforte de Lemos |
Valverde (San Pedro) |
Valverde |
624.493 |
4.714.424 |
MON |
|
23.510 |
Priorado de Valverde |
Monforte de Lemos |
Valverde (San Pedro) |
Valverde |
624.511 |
4.714.450 |
MON |
|
23.713 |
Igrexa de San Martiño de Vascós |
Monforte de Lemos |
Vascós (San Martiño) |
A Rectoral |
627.325 |
4.709.368 |
MON |
|
23.715 |
Capela de Outorelo |
Monforte de Lemos |
Vascós (San Martiño) |
Outorelo |
627.105 |
4.709.083 |
MON |
|
30.926 |
Igrexa de Santiago da Medorra |
Montederramo |
A Medorra (Santiago) |
Santiago da Medorra |
626.309 |
4.686.889 |
MON |
|
30.918 |
Igrexa de San Xoán das Chás |
Montederramo |
As Chás (San Xoán) |
As Chás |
616.459 |
4.685.879 |
MON |
|
30.919 |
Cruceiro das Chás |
Montederramo |
As Chás (San Xoán) |
As Chás |
616.444 |
4.685.884 |
ETN* |
|
33.619 |
Capela de Santa Lucía no Peredo |
Montederramo |
Covas (San Xoán) |
O Peredo |
619.581 |
4.681.741 |
MON |
|
33.620 |
Igrexa de San Xoán de Covas |
Montederramo |
Covas (San Xoán) |
Covas |
619.181 |
4.683.721 |
MON |
|
30.920 |
Igrexa de San Pedro de Gabín |
Montederramo |
Gabín (San Pedro) |
Gabín |
625.241 |
4.680.217 |
MON |
|
30.922 |
Capela de Marrubio |
Montederramo |
Marrubio (Santo André) |
O Regueiro |
625.732 |
4.683.800 |
MON |
|
30.923 |
Cruceiro de Marrubio |
Montederramo |
Marrubio (Santo André) |
O Regueiro |
625.717 |
4.683.809 |
ETN* |
|
30.924 |
Igrexa de Santo André de Marrubio |
Montederramo |
Marrubio (Santo André) |
O Outeiro |
625.794 |
4.683.480 |
MON |
|
33.320 |
Igrexa de Santa María de Montederramo |
Montederramo |
Montederramo (Santa María) |
Sanfitoiro |
623.083 |
4.682.136 |
MON |
|
31.809 |
Igrexa de Santa María de Nogueira |
Montederramo |
Nogueira (Santa María) |
Nogueira |
622.483 |
4.683.567 |
MON |
|
33.618 |
Igrexa de San Vicenzo dos Abeledos |
Montederramo |
Os Abeledos (San Vicente) |
Os Abeledos |
624.689 |
4.685.845 |
MON |
|
31.810 |
Igrexa de Santa María de Paredes |
Montederramo |
Paredes (Santa María) |
Paredes |
627.165 |
4.680.559 |
MON |
|
30.927 |
Igrexa de San Cosme de Montederramo |
Montederramo |
San Cosme de Montederramo (San Cosme) |
A Lama |
623.165 |
4.680.355 |
MON |
|
31.811 |
Igrexa de San Pedro de Sas do Monte |
Montederramo |
Sas do Monte (San Pedro) |
Sas do Monte |
628.103 |
4.685.239 |
MON |
|
33.316 |
Igrexa de San Xoán de Seoane Vello |
Montederramo |
Seoane Vello (San Xoán) |
A Caseta |
622.094 |
4.686.468 |
MON |
|
33.318 |
Igrexa de Santa María de Vilariño Frío |
Montederramo |
Vilariño Frío (Santa María) |
Vilariño Frío |
620.213 |
4.686.062 |
MON |
|
35.954 |
Capela de Santa Bárbara en Covelas |
Nogueira de Ramuín |
A Carballeira (San Xosé) |
Covelas |
602.208 |
4.697.212 |
MON |
|
35.955 |
Igrexa de San Xosé da Carballeira |
Nogueira de Ramuín |
A Carballeira (San Xosé) |
A Carballeira |
601.513 |
4.696.996 |
MON |
|
35.962 |
Capela do Pazo de Celeiros |
Nogueira de Ramuín |
A Carballeira (San Xosé) |
Celeiros |
601.908 |
4.697.603 |
MON |
|
35.963 |
Capela do Pazo da Seara |
Nogueira de Ramuín |
A Carballeira (San Xosé) |
A Seara do Río |
600.913 |
4.696.805 |
MON |
|
35.965 |
Cruceiro da igrexa de San Xosé da Carballeira |
Nogueira de Ramuín |
A Carballeira (San Xosé) |
A Carballeira |
601.556 |
4.697.066 |
ETN* |
|
35.968 |
Cruz de Santa Xusta |
Nogueira de Ramuín |
A Carballeira (San Xosé) |
Santa Xusta |
601.035 |
4.696.093 |
ETN* |
|
35.969 |
Capela en Santa Xusta |
Nogueira de Ramuín |
A Carballeira (San Xosé) |
Santa Xusta |
601.188 |
4.696.220 |
MON |
|
35.910 |
Capela de San Ramón en Armariz |
Nogueira de Ramuín |
Armariz (San Cristovo) |
Armariz |
605.089 |
4.692.130 |
MON |
|
35.911 |
Igrexa de San Cristovo de Armariz |
Nogueira de Ramuín |
Armariz (San Cristovo) |
Ver de Miogo |
605.376 |
4.691.817 |
MON |
|
35.912 |
Peto de ánimas de fonte de Ver de Cima |
Nogueira de Ramuín |
Armariz (San Cristovo) |
Ver de Cima |
605.082 |
4.691.234 |
ETN* |
|
35.915 |
Casa reitoral en Armariz |
Nogueira de Ramuín |
Armariz (San Cristovo) |
Armariz |
605.104 |
4.692.088 |
MON |
|
35.916 |
Casa reitoral de Armariz en Ver de Miogo |
Nogueira de Ramuín |
Armariz (San Cristovo) |
Ver de Miogo |
605.375 |
4.691.799 |
MON |
|
35.918 |
Peto de ánimas de Ver de Miogo |
Nogueira de Ramuín |
Armariz (San Cristovo) |
Ver de Miogo |
604.902 |
4.691.538 |
ETN* |
|
35.984 |
Casa reitoral de Faramontaos |
Nogueira de Ramuín |
Faramontaos (Santa María) |
Requeixo |
603.075 |
4.692.061 |
MON |
|
35.985 |
Peto de ánimas da capela de Eiradela |
Nogueira de Ramuín |
Faramontaos (Santa María) |
Eiradela |
603.657 |
4.693.844 |
ETN* |
|
35.990 |
Igrexa de Santa María de Faramontaos |
Nogueira de Ramuín |
Faramontaos (Santa María) |
Requeixo |
603.133 |
4.692.061 |
MON |
|
35.991 |
Capela de Eiradela |
Nogueira de Ramuín |
Faramontaos (Santa María) |
Eiradela |
603.664 |
4.693.850 |
MON |
|
35.992 |
Peto de ánimas da Eiradela |
Nogueira de Ramuín |
Faramontaos (Santa María) |
Eiradela |
603.778 |
4.693.708 |
ETN* |
|
35.993 |
Cruceiro de Costela |
Nogueira de Ramuín |
Faramontaos (Santa María) |
A Costela |
603.444 |
4.691.969 |
ETN* |
|
35.997 |
Cruceiro con altar de Faramontaos |
Nogueira de Ramuín |
Faramontaos (Santa María) |
Requeixo |
603.132 |
4.692.204 |
ETN* |
|
33.891 |
Igrexa de San Salvador de Loña do Monte |
Nogueira de Ramuín |
Loña do Monte (San Salvador) |
A Eirexa |
607.309 |
4.691.729 |
MON |
|
33.895 |
Cruceiro en Loña do Monte |
Nogueira de Ramuín |
Loña do Monte (San Salvador) |
Vilouriz |
607.225 |
4.691.881 |
ETN* |
|
33.896 |
Cruz en Loña do Monte |
Nogueira de Ramuín |
Loña do Monte (San Salvador) |
A Eirexa |
607.284 |
4.691.830 |
ETN* |
|
33.897 |
Cruz da fonte na Eirexa |
Nogueira de Ramuín |
Loña do Monte (San Salvador) |
A Eirexa |
607.273 |
4.691.636 |
ETN* |
|
33.898 |
Cruceiro (restos) en Souto |
Nogueira de Ramuín |
Loña do Monte (San Salvador) |
Souto |
607.602 |
4.692.318 |
ETN* |
|
33.899 |
Casa reitoral de Loña do Monte |
Nogueira de Ramuín |
Loña do Monte (San Salvador) |
A Eirexa |
607.287 |
4.691.721 |
MON |
|
33.901 |
Capela da Nosa Señora do Monte en Xaravedra |
Nogueira de Ramuín |
Loña do Monte (San Salvador) |
Xaravedra |
609.594 |
4.690.553 |
MON |
|
33.997 |
Capela do Pilar de Mundín |
Nogueira de Ramuín |
Luíntra (Santa Baia) |
Mundín |
605.183 |
4.695.578 |
MON |
|
33.998 |
Igrexa de Santa Baia de Luíntra |
Nogueira de Ramuín |
Luíntra (Santa Baia) |
Luíntra |
604.752 |
4.696.232 |
MON |
|
33.999 |
Capela de Santa Baia en Luíntra |
Nogueira de Ramuín |
Luíntra (Santa Baia) |
Luíntra |
604.756 |
4.696.440 |
MON |
|
34.001 |
Peto de ánimas de Mundín |
Nogueira de Ramuín |
Luíntra (Santa Baia) |
Mundín |
605.163 |
4.695.592 |
ETN* |
|
34.002 |
Cruceiro no Outeiro |
Nogueira de Ramuín |
Luíntra (Santa Baia) |
Fontes |
604.022 |
4.696.395 |
ETN* |
|
34.003 |
Cruz de Fontes |
Nogueira de Ramuín |
Luíntra (Santa Baia) |
Fontes |
603.760 |
4.696.545 |
ETN* |
|
33.916 |
Igrexa de San Martiño de Nogueira |
Nogueira de Ramuín |
Nogueira de Ramuín (San Martiño) |
Nogueira |
602.943 |
4.697.030 |
MON |
|
33.918 |
Casa reitoral de Nogueira |
Nogueira de Ramuín |
Nogueira de Ramuín (San Martiño) |
Nogueira |
602.946 |
4.697.060 |
MON |
|
33.919 |
Ermida de Santo Antonio en Fontefría |
Nogueira de Ramuín |
Nogueira de Ramuín (San Martiño) |
Fontefría |
603.216 |
4.696.007 |
MON |
|
33.920 |
Peto de ánimas de Liñares |
Nogueira de Ramuín |
Nogueira de Ramuín (San Martiño) |
Liñares |
602.256 |
4.695.797 |
ETN* |
|
33.926 |
Cruceiro de Lama Forcada |
Nogueira de Ramuín |
Nogueira de Ramuín (San Martiño) |
Lama Forcada |
603.702 |
4.695.888 |
ETN* |
|
33.930 |
Cruz de Nogueira |
Nogueira de Ramuín |
Nogueira de Ramuín (San Martiño) |
Nogueira |
603.013 |
4.697.102 |
ETN* |
|
33.931 |
Cruz en casa con patio en Nogueira |
Nogueira de Ramuín |
Nogueira de Ramuín (San Martiño) |
Nogueira |
603.018 |
4.697.117 |
ETN* |
|
33.933 |
Peto de ánimas no camiño real de Pacios |
Nogueira de Ramuín |
Nogueira de Ramuín (San Martiño) |
Lama Forcada |
603.644 |
4.696.046 |
ETN* |
|
35.936 |
Casa reitoral de San Miguel do Campo |
Nogueira de Ramuín |
San Miguel do Campo (San Miguel) |
A Penela |
601.184 |
4.692.048 |
MON |
|
35.937 |
Ermida da Nosa Señora do Carpazal en Malburguete |
Nogueira de Ramuín |
San Miguel do Campo (San Miguel) |
Malburguete |
601.327 |
4.690.941 |
MON |
|
35.938 |
Igrexa de San Miguel do Campo |
Nogueira de Ramuín |
San Miguel do Campo (San Miguel) |
A Penela |
601.133 |
4.692.143 |
MON |
|
35.939 |
Peto de ánimas na estrada entre San Miguel do Campo |
Nogueira de Ramuín |
San Miguel do Campo (San Miguel) |
Gundiás |
600.590 |
4.691.846 |
ETN* |
|
35.945 |
Cruceiro en San Miguel do Campo |
Nogueira de Ramuín |
San Miguel do Campo (San Miguel) |
A Penela |
601.100 |
4.692.111 |
ETN* |
|
35.952 |
Cruceiro de Dornas |
Nogueira de Ramuín |
San Miguel do Campo (San Miguel) |
Cimadevila |
601.803 |
4.692.739 |
ETN* |
|
33.958 |
Capela de Santo Antonio en Rubiacós |
Nogueira de Ramuín |
Santa Cruz de Rubiacós (Santa Cruz) |
Rubiacós |
606.751 |
4.693.562 |
MON |
|
33.959 |
Igrexa de Santa Cruz de Rubiacós |
Nogueira de Ramuín |
Santa Cruz de Rubiacós (Santa Cruz) |
Santa Cruz |
606.217 |
4.693.826 |
MON |
|
33.964 |
Cruz sobre unha rocha en Santa Cruz |
Nogueira de Ramuín |
Santa Cruz de Rubiacós (Santa Cruz) |
Santa Cruz |
606.423 |
4.693.861 |
ETN* |
|
33.965 |
Cruz I nun outeiro preto de Santa Cruz |
Nogueira de Ramuín |
Santa Cruz de Rubiacós (Santa Cruz) |
Santa Cruz |
606.444 |
4.693.892 |
ETN* |
|
33.966 |
Cruz II nun outeiro preto de Santa Cruz |
Nogueira de Ramuín |
Santa Cruz de Rubiacós (Santa Cruz) |
Santa Cruz |
606.445 |
4.693.897 |
ETN* |
|
33.967 |
Casa reitoral de Rubiacós |
Nogueira de Ramuín |
Santa Cruz de Rubiacós (Santa Cruz) |
Rubiacós |
606.718 |
4.693.485 |
MON |
|
23.573 |
Capela de Santo Antonio en Castillón |
Pantón |
Castillón (Santiago) |
Castillón |
612.041 |
4.709.954 |
MON |
|
23.577 |
Capela de Ral |
Pantón |
Castillón (Santiago) |
Ral |
611.672 |
4.708.552 |
MON |
|
23.580 |
Igrexa de San Vicenzo de Deade |
Pantón |
Deade (San Vicente) |
As Nogueiras |
613.030 |
4.706.001 |
MON |
|
23.593 |
Igrexa de San Xulián de Eiré |
Pantón |
Eiré (San Xulián) |
O Mosteiro |
610.745 |
4.708.100 |
MON |
|
23.598 |
Capela de San Bartolomeu en Guítara |
Pantón |
Eiré (San Xulián) |
Guítara |
608.639 |
4.706.645 |
MON |
|
25.288 |
Igrexa de Santo Estevo de Espasantes |
Pantón |
Espasantes (Santo Estevo) |
Pacios |
613.206 |
4.703.641 |
MON |
|
23.769 |
Igrexa de San Mamede de Mañente |
Pantón |
Mañente (San Mamede) |
Outarelo |
617.035 |
4.706.522 |
MON |
|
23.774 |
Igrexa de San Romao de Moreda |
Pantón |
Moreda (San Romao) |
San Romao |
614.413 |
4.709.399 |
MON |
|
23.779 |
Capela de Augas Santas |
Pantón |
Pantón (San Martiño) |
As Augas Santas |
615.154 |
4.707.976 |
MON |
|
23.784 |
Igrexa de San Martiño de Pantón (San Martiño) |
Pantón |
Pantón (San Martiño) |
Pantón de Abaixo |
613.759 |
4.707.782 |
MON |
|
23.555 |
Capela de Guende |
Pantón |
San Fiz de Cangas (San Fiz) |
Guende |
611.311 |
4.704.205 |
MON |
|
23.558 |
Igrexa de San Fiz de Cangas |
Pantón |
San Fiz de Cangas (San Fiz) |
Guende |
611.326 |
4.704.225 |
MON |
|
23.564 |
Igrexa de San Vicenzo de Castillón |
Pantón |
San Vicente de Castillón (San Vicente) |
San Vicente |
612.704 |
4.710.395 |
MON |
|
23.565 |
Igrexa de Santiago de Castillón |
Pantón |
San Vicente de Castillón (San Vicente) |
San Vicente |
612.570 |
4.710.266 |
MON |
|
23.566 |
Cruceiro de San Vicente de Castillón |
Pantón |
San Vicente de Castillón (San Vicente) |
San Vicente |
612.525 |
4.710.412 |
ETN* |
|
23.571 |
Capela da casa reitoral de San Vicenzo de Castillón |
Pantón |
San Vicente de Castillón (San Vicente) |
San Vicente |
612.679 |
4.710.431 |
MON |
|
23.826 |
Igrexa de Santalla de Toiriz |
Pantón |
Santalla de Toiriz (Santalla) |
Santalla |
614.387 |
4.712.349 |
MON |
|
23.772 |
Igrexa de Santo Estevo do Mato |
Pantón |
Santo Estevo do Mato (Santo Estevo) |
Santo Estevo |
612.716 |
4.712.346 |
MON |
|
23.809 |
Igrexa de Santo André de Següín |
Pantón |
Següín (Santo André) |
Següín |
610.620 |
4.705.949 |
MON |
|
23.811 |
Igrexa de San Xulián de Serode |
Pantón |
Serode (San Xulián) |
A Lama |
612.370 |
4.705.047 |
MON |
|
23.813 |
Casa reitoral de Serode |
Pantón |
Serode (San Xulián) |
A Lama |
612.349 |
4.705.065 |
MON |
|
23.814 |
Igrexa de San Martiño de Siós |
Pantón |
Siós (San Martiño) |
Campelos |
614.335 |
4.705.746 |
MON |
|
23.822 |
Igrexa de Santa María de Toiriz |
Pantón |
Toiriz (Santa María) |
Pacios |
615.151 |
4.713.429 |
MON |
|
23.816 |
Igrexa de San Xoán de Toldaos |
Pantón |
Toldaos (San Xoán) |
Toldaos de Arriba |
616.041 |
4.707.619 |
MON |
|
23.818 |
Igrexa de San Martiño de Tribás |
Pantón |
Tribás (San Martiño) |
Tribás |
612.859 |
4.714.318 |
MON |
|
23.828 |
Igrexa de San Cibrao de Vilamelle |
Pantón |
Vilamelle (San Cibrao) |
O Outeiro |
615.531 |
4.705.042 |
MON |
|
33.333 |
Igrexa de Santiago da Hedrada |
Parada de Sil |
A Hedrada (Santiago) |
A Hedrada |
619.633 |
4.687.718 |
MON |
|
33.334 |
Capela das Neves na Casa do Vento |
Parada de Sil |
A Hedrada (Santiago) |
Guendón |
618.202 |
4.689.057 |
MON |
|
33.578 |
Igrexa de Santa María das Paradellas |
Parada de Sil |
As Paradellas (Santa María) |
As Paradellas |
616.032 |
4.688.667 |
MON |
|
33.579 |
Igrexa de San Xiao de Pradomao |
Parada de Sil |
Pradomao (San Xiao) |
Pradomao |
621.111 |
4.688.581 |
MON |
|
21.355 |
Igrexa de Santiago da Laxe |
Paradela |
A Laxe (Santiago) |
A Laxe |
617.126 |
4.738.117 |
MON |
|
21.356 |
Capela de Castrelo |
Paradela |
A Laxe (Santiago) |
Castrelo |
618.226 |
4.739.164 |
MON |
|
21.066 |
Igrexa de Santiago de Aldosende |
Paradela |
Aldosende (Santiago) |
Aldosende |
611.623 |
4.733.656 |
MON |
|
21.067 |
Capela de San Vicente Ferrer no Colado |
Paradela |
Aldosende (Santiago) |
O Colado |
613.898 |
4.734.371 |
MON |
|
21.077 |
Igrexa de Santiago de Andreade |
Paradela |
Andreade (Santiago) |
Andreade |
617.903 |
4.733.048 |
MON |
|
21.080 |
Cruceiro de Andreade |
Paradela |
Andreade (Santiago) |
O Lugar |
617.941 |
4.732.593 |
ETN* |
|
21.323 |
Igrexa de San Salvador das Cortes |
Paradela |
As Cortes (San Salvador) |
As Cortes |
614.486 |
4.738.606 |
MON |
|
21.325 |
Casa reitoral de San Salvador das Cortes |
Paradela |
As Cortes (San Salvador) |
As Cortes |
614.492 |
4.738.643 |
MON |
|
21.095 |
Igrexa de San Pedro de Barán |
Paradela |
Barán (San Pedro) |
San Pedro |
620.768 |
4.734.779 |
MON |
|
21.098 |
Cruceiro de San Pedro |
Paradela |
Barán (San Pedro) |
San Pedro |
620.645 |
4.734.784 |
ETN* |
|
21.103 |
Igrexa de San Mamede de Castro |
Paradela |
Castro (San Mamede) |
A Eirexe |
615.157 |
4.737.073 |
MON |
|
21.294 |
Igrexa de Santa María de Castro de Rei de Lemos |
Paradela |
Castro de Rei de Lemos (Santa María) |
A Enxamea |
616.814 |
4.729.892 |
MON |
|
21.295 |
Capela de San Roque de Feás |
Paradela |
Castro de Rei de Lemos (Santa María) |
Feás |
612.674 |
4.730.737 |
MON |
|
21.296 |
Capela do Mazo |
Paradela |
Castro de Rei de Lemos (Santa María) |
O Mazo |
617.804 |
4.730.830 |
MON |
|
21.297 |
Capela de San Xosé en Paredes |
Paradela |
Castro de Rei de Lemos (Santa María) |
Paredes de Abaixo |
618.639 |
4.727.207 |
MON |
|
21.298 |
Capela Das Neves en Cerxedo |
Paradela |
Castro de Rei de Lemos (Santa María) |
Cerxedo |
619.729 |
4.730.063 |
MON |
|
21.299 |
Capela de Pereiro (ruínas) |
Paradela |
Castro de Rei de Lemos (Santa María) |
Pereiro |
617.177 |
4.728.401 |
MON |
|
21.300 |
Capela da Inmaculada en San Martiño |
Paradela |
Castro de Rei de Lemos (Santa María) |
San Martiño |
619.113 |
4.728.144 |
MON |
|
21.309 |
Cruceiro da Enxamea |
Paradela |
Castro de Rei de Lemos (Santa María) |
A Enxamea |
616.903 |
4.729.817 |
ETN* |
|
21.334 |
Igrexa de Santa María de Ferreiros |
Paradela |
Ferreiros (Santa María) |
Mirallos |
619.687 |
4.737.835 |
MON |
|
21.335 |
Capela de Fruxinde |
Paradela |
Ferreiros (Santa María) |
Fruxinde |
621.409 |
4.738.749 |
MON |
|
21.336 |
Capela da Parede de Delle |
Paradela |
Ferreiros (Santa María) |
A Parede de Delle |
619.957 |
4.738.479 |
MON |
|
21.337 |
Capela de Eirexe |
Paradela |
Ferreiros (Santa María) |
A Eirexe |
620.001 |
4.737.522 |
MON |
|
21.338 |
Peto de ánimas de Mirallos |
Paradela |
Ferreiros (Santa María) |
Mirallos |
619.453 |
4.737.883 |
ETN* |
|
21.344 |
Igrexa de Santa María de Francos |
Paradela |
Francos (Santa María) |
Francos |
618.044 |
4.737.145 |
MON |
|
21.345 |
Casa reitoral de Santa María de Francos |
Paradela |
Francos (Santa María) |
Francos |
618.038 |
4.737.128 |
MON |
|
21.362 |
Igrexa de San Xoán de Loio |
Paradela |
Loio (San Xoán) |
A Fonte da Agra |
613.159 |
4.739.148 |
MON |
|
21.364 |
Capela da Abelaira |
Paradela |
Paradela (San Miguel) |
A Abelaira |
617.445 |
4.735.197 |
MON |
|
21.365 |
Igrexa de San Miguel de Paradela |
Paradela |
Paradela (San Miguel) |
Rodillón |
617.040 |
4.735.992 |
MON |
|
21.367 |
Cruz no adro de San Miguel de Paradela |
Paradela |
Paradela (San Miguel) |
Rodillón |
617.013 |
4.736.037 |
ETN* |
|
21.368 |
Cruceiro no adro de San Miguel de Paradela |
Paradela |
Paradela (San Miguel) |
Rodillón |
617.011 |
4.736.048 |
ETN* |
|
21.369 |
Cruceiro de Pacios |
Paradela |
Paradela (San Miguel) |
Pacios |
617.182 |
4.735.511 |
ETN* |
|
24.717 |
Capela de Santa Marta |
Paradela |
San Facundo de Ribas de Miño (San Facundo) |
Santa Marta |
610.837 |
4.737.856 |
MON |
|
24.718 |
Ermida de Santa María de Penarredonda no Lombao |
Paradela |
San Facundo de Ribas de Miño (San Facundo) |
O Lombao |
612.103 |
4.736.075 |
MON |
|
24.719 |
Casa reitoral de San Facundo de Ribas de Miño |
Paradela |
San Facundo de Ribas de Miño (San Facundo) |
O Lombao |
612.321 |
4.736.638 |
MON |
|
21.113 |
Igrexa de San Martiño de Castro |
Paradela |
San Martiño de Castro (San Martiño) |
San Martiño |
612.724 |
4.737.535 |
MON |
|
24.685 |
Igrexa de San Vicente de Paradela |
Paradela |
San Vicente de Paradela (San Vicente) |
Pereiraboa |
614.968 |
4.735.408 |
MON |
|
24.688 |
Capela de Nai |
Paradela |
San Vicente de Paradela (San Vicente) |
Nai |
614.622 |
4.733.993 |
MON |
|
24.689 |
Casa reitoral de San Vicente de Paradela |
Paradela |
San Vicente de Paradela (San Vicente) |
San Vicente |
614.888 |
4.735.471 |
MON |
|
24.697 |
Cruceiro de San Vicente en Pereiraboa |
Paradela |
San Vicente de Paradela (San Vicente) |
Pereiraboa |
615.085 |
4.735.581 |
ETN* |
|
24.704 |
Capela en Bermil |
Paradela |
Santa Cristina de Paradela (Santa Cristina) |
Bermil |
617.164 |
4.733.997 |
MON |
|
24.705 |
Igrexa de Santa Cristina de Paradela |
Paradela |
Santa Cristina de Paradela (Santa Cristina) |
Santa Cristina |
616.553 |
4.734.161 |
MON |
|
24.711 |
Igrexa de Santalla de Paradela |
Paradela |
Santalla de Paradela (Santalla) |
Santalla |
613.455 |
4.736.314 |
MON |
|
24.712 |
Casa reitoral de Santalla de Paradela |
Paradela |
Santalla de Paradela (Santalla) |
Santalla |
613.441 |
4.736.333 |
MON |
|
24.724 |
Igrexa de San Lourenzo de Suar |
Paradela |
Suar (San Lourenzo) |
Suar |
616.440 |
4.737.388 |
MON |
|
24.729 |
Igrexa de Santa Maria de Vilaragunte |
Paradela |
Vilaragunte (Santa María) |
A Eirexe |
618.531 |
4.734.867 |
MON |
|
24.730 |
Capela de Santo Antonio en Vilar de Aldixe |
Paradela |
Vilaragunte (Santa María) |
Vilar de Aldixe |
619.532 |
4.735.896 |
MON |
|
24.731 |
Casa reitoral de Vilaragunte |
Paradela |
Vilaragunte (Santa María) |
A Eirexe |
618.553 |
4.734.898 |
MON |
|
31.686 |
Igrexa de Santiago da Peroxa |
A Peroxa |
A Peroxa (Santiago) |
A Peroxa |
599.376 |
4.699.420 |
MON |
|
33.595 |
Capela do pazo de Ansariz |
A Peroxa |
Armental (San Salvador) |
Ansariz |
595.791 |
4.702.177 |
MON |
|
33.595 |
Cruceiro do pazo de Ansariz |
A Peroxa |
Armental (San Salvador) |
Ansariz |
595.791 |
4.702.177 |
ETN* |
|
33.596 |
Igrexa de San Salvador de Armental |
A Peroxa |
Armental (San Salvador) |
Armental |
595.989 |
4.702.942 |
MON |
|
33.602 |
Igrexa de Santiago de Carracedo |
A Peroxa |
Carracedo (Santiago) |
Carracedo |
601.573 |
4.699.092 |
MON |
|
33.603 |
Capela da Virxe do Amparo en Barrás |
A Peroxa |
Carracedo (Santiago) |
Barras |
601.197 |
4.698.704 |
MON |
|
33.604 |
Casa reitoral de Carracedo |
A Peroxa |
Carracedo (Santiago) |
Carracedo |
601.536 |
4.699.091 |
MON |
|
31.669 |
Igrexa de San Vicente de Graíces |
A Peroxa |
Graíces (San Vicente) |
Graíces |
599.597 |
4.697.321 |
MON |
|
31.673 |
Igrexa de San Martiño de Gueral |
A Peroxa |
Gueral (San Martiño) |
Gueral |
596.054 |
4.699.784 |
MON |
|
31.674 |
Casa reitoral de Gueral |
A Peroxa |
Gueral (San Martiño) |
Gueral |
596.076 |
4.699.789 |
MON |
|
31.677 |
Igrexa de Santa María de Mirallos |
A Peroxa |
Mirallos (Santa María) |
Mirallos |
599.273 |
4.702.892 |
MON |
|
31.678 |
Capela da Virxe da Saúde en San Nicolao |
A Peroxa |
Mirallos (Santa María) |
San Nicolao |
599.988 |
4.703.522 |
MON |
|
31.703 |
Igrexa de San Cristovo do Souto |
A Peroxa |
O Souto (San Cristovo) |
Moreda |
601.786 |
4.704.518 |
MON |
|
31.704 |
Casa reitoral de San Cristovo do Souto |
A Peroxa |
O Souto (San Cristovo) |
Moreda |
601.815 |
4.704.535 |
MON |
|
33.586 |
Igrexa de San Cibrao |
A Peroxa |
San Cibrao (San Cibrao) |
San Cibrao |
594.751 |
4.702.566 |
MON |
|
31.689 |
Igrexa de San Xes |
A Peroxa |
San Xes (San Xes) |
San Xes |
598.577 |
4.698.326 |
MON |
|
31.695 |
Casa reitoral de San Xes |
A Peroxa |
San Xes (San Xes) |
San Xes |
598.602 |
4.698.331 |
MON |
|
31.821 |
Igrexa de Santiago de Toubes |
A Peroxa |
Toubes (Santiago) |
Abedín |
596.571 |
4.701.748 |
MON |
|
31.693 |
Cruceiro do Souto |
A Peroxa |
Vilarrubín (San Martiño) |
O Souto |
597.323 |
4.699.335 |
ETN* |
|
31.694 |
Capela da Casa Grande do Souto |
A Peroxa |
Vilarrubín (San Martiño) |
O Souto |
597.306 |
4.699.309 |
MON |
|
31.827 |
Igrexa de San Martiño de Vilarrubín |
A Peroxa |
Vilarrubín (San Martiño) |
Vilarrubín |
598.177 |
4.700.312 |
MON |
|
31.828 |
Casa reitoral de Vilarrubín |
A Peroxa |
Vilarrubín (San Martiño) |
Vilarrubín |
598.132 |
4.700.278 |
MON |
|
31.831 |
Capela da Milagrosa en Cinco Nogueiras |
A Peroxa |
Vilarrubín (San Martiño) |
Cinco Nogueiras |
597.854 |
4.700.274 |
MON |
|
36.108 |
Igrexa de Santo Antonio da Encomenda |
A Pobra de Trives |
A Encomenda (Santo Antonio) |
A Encomenda |
643.698 |
4.686.433 |
MON |
|
36.087 |
Igrexa do Santo Cristo da misericordia da Pobra de Trives |
A Pobra de Trives |
A Pobra de Trives (Santo Cristo da Misericordia) |
A Pobra de Trives |
644.046 |
4.689.133 |
MON |
|
36.078 |
Igrexa de San Xoán de Barrio |
A Pobra de Trives |
Barrio (San Xoán) |
Barrio |
644.367 |
4.690.950 |
MON |
|
34.370 |
Igrexa de Santiago de Cotarós |
A Pobra de Trives |
Cotarós (Santiago) |
Cotarós |
640.730 |
4.686.410 |
MON |
|
38.098 |
Igrexa de Santa María de Cova |
A Pobra de Trives |
Cova (Santa María) |
Cova |
637.349 |
4.686.182 |
MON |
|
38.100 |
Capela de San Bartolomeu en Cova |
A Pobra de Trives |
Cova (Santa María) |
Cova |
638.263 |
4.686.171 |
MON |
|
35.337 |
Igrexa da Nosa Señora da Concepción de Mendoia |
A Pobra de Trives |
Mendoia (Nosa Señora da Concepción) |
Mendoia |
645.831 |
4.688.212 |
MON |
|
35.350 |
Igrexa de San Miguel de Navea |
A Pobra de Trives |
Navea (San Miguel) |
A Eirexa |
643.941 |
4.693.252 |
MON |
|
36.971 |
Igrexa de San Nicolao do Castro |
A Pobra de Trives |
O Castro (San Nicolao) |
O Castro |
642.020 |
4.686.835 |
MON |
|
35.529 |
Igrexa de Santo Antonio de Pareisás |
A Pobra de Trives |
Pareisás (Santo Antonio) |
Pareisás |
639.575 |
4.687.744 |
MON |
|
35.530 |
Capela de San Víctor en Pareisás |
A Pobra de Trives |
Pareisás (Santo Antonio) |
Pareisás |
640.152 |
4.688.270 |
MON |
|
35.531 |
Igrexa de Santa María de Pena Folenche |
A Pobra de Trives |
Pena Folenche (Santa María) |
Pena Folenche |
641.836 |
4.690.989 |
MON |
|
35.533 |
Capela da Encarnación ou da Orde de Malta na ponte Navea |
A Pobra de Trives |
Pena Folenche (Santa María) |
A Ponte Navea |
640.930 |
4.689.907 |
MON |
|
38.095 |
Igrexa de Santo Estevo de Pena Petada |
A Pobra de Trives |
Pena Petada (Santo Estevo) |
Pena Petada |
639.789 |
4.685.369 |
MON |
|
36.109 |
Igrexa de San Sebastián de Piñeiro |
A Pobra de Trives |
Piñeiro (San Sebastián) |
Piñeiro |
644.925 |
4.689.366 |
MON |
|
35.542 |
Igrexa de San Lourenzo de Trives |
A Pobra de Trives |
San Lourenzo de Trives (San Lourenzo) |
Mosteiro |
641.399 |
4.687.972 |
MON |
|
35.545 |
Igrexa de San Mamede de Trives |
A Pobra de Trives |
San Mamede de Trives (San Mamede) |
San Mamede de Trives |
641.065 |
4.688.479 |
MON |
|
35.546 |
Casa reitoral de San Mamede de Trives |
A Pobra de Trives |
San Mamede de Trives (San Mamede) |
San Mamede de Trives |
641.047 |
4.688.492 |
MON |
|
36.094 |
Igrexa e mosteiro de San Salvador de Sobrado de Trives |
A Pobra de Trives |
Sobrado (San Salvador) |
Sobrado |
645.197 |
4.686.421 |
MON |
|
36.101 |
Cruceiro de Sobrado de Trives |
A Pobra de Trives |
Sobrado (San Salvador) |
Sobrado |
645.212 |
4.686.406 |
ETN* |
|
35.538 |
Igrexa de San Miguel de Somoza |
A Pobra de Trives |
Somoza (San Miguel) |
Somoza |
642.153 |
4.685.558 |
MON |
|
36.103 |
Igrexa de Santa María de Trives |
A Pobra de Trives |
Trives (Santa María) |
Trives |
643.643 |
4.689.638 |
MON |
|
36.106 |
Cruceiro de Santa María de Trives |
A Pobra de Trives |
Trives (Santa María) |
Trives |
643.491 |
4.689.713 |
ETN* |
|
37.976 |
Igrexa de Santa María de Vilanova |
A Pobra de Trives |
Vilanova (Santa María) |
Vilanova |
642.507 |
4.688.308 |
MON |
|
34.371 |
Igrexa de San Pedro de Xunqueira |
A Pobra de Trives |
Xunqueira (San Pedro) |
Sas de Xunqueira |
642.983 |
4.690.806 |
MON |
|
28.827 |
Igrexa de San Martiño de Ferreirúa |
A Pobra do Brollón |
A Ferreirúa (San Martiño) |
O Corral |
632.361 |
4.717.349 |
MON |
|
28.828 |
Igrexa de San Martiño da Ferreirúa |
A Pobra do Brollón |
A Ferreirúa (San Martiño) |
A Barxa |
632.368 |
4.717.351 |
MON |
|
28.829 |
Capela de Pacios en Ferreirúa |
A Pobra do Brollón |
A Ferreirúa (San Martiño) |
Marcón |
632.591 |
4.718.133 |
MON |
|
28.546 |
Igrexa de San Pedro da Pobra do Brollón |
A Pobra do Brollón |
A Pobra do Brollón (San Pedro) |
A Pobra do Brollón |
632.072 |
4.712.920 |
MON |
|
28.547 |
Igrexa de San Pedro da Pobra do Brollón |
A Pobra do Brollón |
A Pobra do Brollón (San Pedro) |
A Pobra do Brollón |
632.072 |
4.712.917 |
MON |
|
28.549 |
Peto de Santo Antón da Pobra do Brollón |
A Pobra do Brollón |
A Pobra do Brollón (San Pedro) |
A Pobra do Brollón |
632.069 |
4.712.803 |
ETN* |
|
28.797 |
Igrexa de San Xoán de Abrence |
A Pobra do Brollón |
Abrence (San Xoán) |
A Casanova |
632.369 |
4.708.962 |
MON |
|
28.792 |
Igrexa de Santa Mariña de Barxa de Lor |
A Pobra do Brollón |
Barxa de Lor (Santa Mariña) |
A Ponte |
636.244 |
4.707.903 |
MON |
|
28.799 |
Igrexa de San Miguel de Canedo |
A Pobra do Brollón |
Canedo (San Miguel) |
A Eirexe |
630.067 |
4.719.979 |
MON |
|
28.801 |
Peto de Barredo |
A Pobra do Brollón |
Canedo (San Miguel) |
A Eirexe |
630.027 |
4.719.995 |
ETN* |
|
28.802 |
Capela de San Xoán en Canedo |
A Pobra do Brollón |
Canedo (San Miguel) |
Telo |
630.330 |
4.720.190 |
MON |
|
28.803 |
Cruceiro do adro de San Miguel de Canedo |
A Pobra do Brollón |
Canedo (San Miguel) |
A Eirexe |
630.051 |
4.719.987 |
ETN* |
|
28.805 |
Igrexa de Santiago de Castroncelos |
A Pobra do Brollón |
Castroncelos (Santiago) |
Castroncelos |
633.130 |
4.711.614 |
MON |
|
28.806 |
Capela de Piñeiros |
A Pobra do Brollón |
Castroncelos (Santiago) |
Piñeiros |
632.448 |
4.711.619 |
MON |
|
28.813 |
Igrexa de Santa Mariña de Castrosante |
A Pobra do Brollón |
Castrosante (Santa Mariña) |
Castrosante |
630.982 |
4.715.194 |
MON |
|
28.816 |
Igrexa de San Pedro de Cereixa |
A Pobra do Brollón |
Cereixa (San Pedro) |
A Albariza |
629.514 |
4.712.212 |
MON |
|
28.817 |
Capela de Nogueira en Cereixa |
A Pobra do Brollón |
Cereixa (San Pedro) |
Nogueiras |
630.519 |
4.712.349 |
MON |
|
28.821 |
Igrexa de Santa Comba de Fornelas |
A Pobra do Brollón |
Eixón (San Xurxo) |
A Vila |
628.739 |
4.715.176 |
MON |
|
28.822 |
Igrexa de San Xurxo de Eixón |
A Pobra do Brollón |
Eixón (San Xurxo) |
A Vila |
628.747 |
4.715.181 |
MON |
|
28.825 |
Igrexa de San Salvador de Ferreiros |
A Pobra do Brollón |
Ferreiros (San Salvador) |
Cima de Vila |
633.172 |
4.717.018 |
MON |
|
28.496 |
Igrexa de Santa Comba de Fornelas (Santa Comba) |
A Pobra do Brollón |
Fornelas (Santa Comba) |
A Corredoira |
627.691 |
4.713.783 |
MON |
|
28.498 |
Igrexa de San Pedro de Lamaigrexa |
A Pobra do Brollón |
Lamaigrexa (San Pedro) |
Lamaigrexa |
633.712 |
4.713.229 |
MON |
|
28.524 |
Igrexa de San Cosme de Liñares (San Cosme) |
A Pobra do Brollón |
Liñares (San Cosme) |
Guariz |
631.382 |
4.706.459 |
MON |
|
28.526 |
Capela de Santiorxo en Liñares |
A Pobra do Brollón |
Liñares (San Cosme) |
Santiorxo |
632.264 |
4.706.564 |
MON |
|
28.530 |
Igrexa de Santa María de Óutara |
A Pobra do Brollón |
Óutara (Santa María) |
Óutara |
632.279 |
4.722.130 |
MON |
|
28.531 |
Capela de Ferreirúa |
A Pobra do Brollón |
Óutara (Santa María) |
Óutara |
632.311 |
4.722.127 |
MON |
|
28.532 |
Capela de Biduedo en Óutara |
A Pobra do Brollón |
Óutara (Santa María) |
Biduedo |
632.902 |
4.721.385 |
MON |
|
28.535 |
Igrexa de Santa Einés de Parada dos Montes |
A Pobra do Brollón |
Parada dos Montes (Santa Einés) |
Parada dos Montes |
641.775 |
4.714.883 |
MON |
|
28.536 |
Ermida no Carballal |
A Pobra do Brollón |
Parada dos Montes (Santa Einés) |
Parada dos Montes |
641.756 |
4.714.923 |
MON |
|
28.537 |
Ermida en Ferreirúa |
A Pobra do Brollón |
Parada dos Montes (Santa Einés) |
Parada dos Montes |
641.758 |
4.714.933 |
MON |
|
28.538 |
Ermida en Río dos Bois |
A Pobra do Brollón |
Parada dos Montes (Santa Einés) |
Río de Bois |
640.433 |
4.715.032 |
MON |
|
28.539 |
Igrexa Santa María de Pinel |
A Pobra do Brollón |
Pinel (Santa María) |
A Eirexa |
630.787 |
4.709.034 |
MON |
|
28.543 |
Igrexa de Santa María de Piño |
A Pobra do Brollón |
Piño (Santa María) |
O Pacio |
628.768 |
4.717.086 |
MON |
|
28.544 |
Capela de Corral da Gándara |
A Pobra do Brollón |
Piño (Santa María) |
Corral da Gándara |
628.469 |
4.716.776 |
MON |
|
28.556 |
Igrexa de Santa María de Saa |
A Pobra do Brollón |
Saa (Santa María) |
A Pousa |
633.316 |
4.715.589 |
MON |
|
28.557 |
Capela de Teixeira en Saa |
A Pobra do Brollón |
Saa (Santa María) |
Covadelas |
636.359 |
4.717.599 |
MON |
|
28.563 |
Igrexa de San Xoán de Salcedo |
A Pobra do Brollón |
Salcedo (San Xoán) |
Salcedo |
636.430 |
4.711.869 |
MON |
|
28.552 |
Igrexa de Santalla de Rei (Santalla) |
A Pobra do Brollón |
Santalla de Rei (Santalla) |
A Ribeira |
629.777 |
4.716.568 |
MON |
|
28.564 |
Capela de Santa María do Piño |
A Pobra do Brollón |
Veiga (San Xián) |
Outeiro |
630.310 |
4.717.099 |
MON |
|
28.565 |
Igrexa de San Xián da Veiga |
A Pobra do Brollón |
Veiga (San Xián) |
O Campo |
630.319 |
4.717.056 |
MON |
|
27.540 |
Capela de San Marcos en Acevedo |
Portomarín |
Bagude (San Bartolomeu) |
Acevedo |
606.147 |
4.740.243 |
MON |
|
27.541 |
Igrexa de San Bartolomeu de Bagude |
Portomarín |
Bagude (San Bartolomeu) |
Bagude |
607.761 |
4.738.572 |
MON |
|
27.542 |
Cruceiro en Bagude |
Portomarín |
Bagude (San Bartolomeu) |
Bagude |
607.726 |
4.738.558 |
ETN* |
|
27.549 |
Igrexa de San Xulián de Caborrecelle |
Portomarín |
Caborrecelle (San Xulián) |
A Eirexe |
609.760 |
4.743.355 |
MON |
|
27.561 |
Igrexa de Santa María de Castromaior |
Portomarín |
Castromaior (Santa María) |
Castromaior |
605.556 |
4.742.910 |
MON |
|
27.562 |
Igrexa de Santa María de Cortapezas |
Portomarín |
Cortapezas (Santa María) |
A Eirexe |
611.439 |
4.741.428 |
MON |
|
27.564 |
Igrexa de San Lourenzo de Fiz de Rozas |
Portomarín |
Fiz de Rozas (San Lourenzo) |
As Casas Novas |
612.365 |
4.744.977 |
MON |
|
27.565 |
Igrexa de Santa María de Gonzar |
Portomarín |
Gonzar (Santa María) |
Gonzar |
606.582 |
4.742.252 |
MON |
|
27.569 |
Igrexa de San Martiño de León |
Portomarín |
León (San Martiño) |
León |
612.001 |
4.743.189 |
MON |
|
27.571 |
Igrexa de Santa María de Narón |
Portomarín |
Narón (Santa María) |
O Vilar de Abaixo |
602.932 |
4.741.386 |
MON |
|
27.572 |
Cruceiro en Narón |
Portomarín |
Narón (Santa María) |
O Vilar de Abaixo |
602.905 |
4.741.295 |
ETN* |
|
27.577 |
Igrexa de San Cibrao de Nespereira |
Portomarín |
Nespereira (San Cibrao) |
Nespereira |
604.859 |
4.744.122 |
MON |
|
27.554 |
Igrexa de San Martiño do Castro de Soengas |
Portomarín |
O Castro de Soengas (San Martiño) |
O Castro |
603.925 |
4.739.302 |
MON |
|
27.555 |
Cruceiro do Castro |
Portomarín |
O Castro de Soengas (San Martiño) |
O Castro |
603.757 |
4.739.287 |
ETN* |
|
27.617 |
Igrexa de San Pedro de Portomarín |
Portomarín |
Portomarín (San Nicolao) |
Portomarín |
613.262 |
4.740.587 |
MON |
|
27.622 |
Cruceiro de Portomarín |
Portomarín |
Portomarín (San Nicolao) |
O Mulidao |
613.202 |
4.740.249 |
ETN* |
|
27.628 |
Igrexa de San Pedro de Recelle |
Portomarín |
Recelle (San Pedro) |
A Eirexe |
610.192 |
4.745.054 |
MON |
|
27.629 |
Cruz do adro de San Pedro de Recelle |
Portomarín |
Recelle (San Pedro) |
A Eirexe |
610.207 |
4.745.048 |
ETN* |
|
27.638 |
Igrexa de San Salvador de Sabadelle |
Portomarín |
Sabadelle (San Salvador) |
Sabadelle |
611.765 |
4.737.394 |
MON |
|
27.639 |
Capela en Seixón |
Portomarín |
Sabadelle (San Salvador) |
Seixón |
610.501 |
4.738.211 |
MON |
|
27.547 |
Igrexa de San Mamede de Belaz |
Portomarín |
San Mamede de Belaz (San Mamede) |
San Mamede |
609.900 |
4.739.716 |
MON |
|
27.634 |
Igrexa de San Mamede do Río |
Portomarín |
San Mamede do Río (San Mamede) |
San Mamede do Río |
603.245 |
4.742.999 |
MON |
|
27.645 |
Igrexa de Santiago de Soengas |
Portomarín |
Soengas (Santiago) |
Soengas de Abaixo |
604.486 |
4.738.079 |
MON |
|
27.654 |
Igrexa de San Martiño de Vedro |
Portomarín |
Vedro (San Martiño) |
San Martiño |
610.556 |
4.742.527 |
MON |
|
27.657 |
Capela da Casa dos Quiroga en Vilarbasín |
Portomarín |
Vilarbasín (San Pedro) |
Vilarbasín |
609.794 |
4.735.986 |
MON |
|
27.659 |
Igrexa de San Pedro de Vilarbasín |
Portomarín |
Vilarbasín (San Pedro) |
A Covela |
608.907 |
4.735.973 |
MON |
|
27.660 |
Igrexa de San Pedro de Vilaxuste |
Portomarín |
Vilaxuste (San Pedro) |
A Eirexe |
607.795 |
4.746.689 |
MON |
|
26.634 |
Capela de San Xoán en Casa do Vello |
Quiroga |
Bustelo de Fisteus (Santa Bárbara) |
Casa do Vello |
649.699 |
4.709.610 |
ARQ |
|
27.339 |
Igrexa de San Miguel de Montefurado |
Quiroga |
Montefurado (San Miguel) |
San Miguel de Montefurado |
648.369 |
4.695.314 |
MON |
|
27.354 |
Capela dos Casares |
Quiroga |
Montefurado (San Miguel) |
Os Casares |
646.545 |
4.693.789 |
MON |
|
27.330 |
Igrexa de San Xoán do Hospital |
Quiroga |
O Hospital (San Salvador) |
Carballedo |
644.323 |
4.703.756 |
MON |
|
26.664 |
Igrexa de Nosa Señora das Neves de Nogueira |
Ribas de Sil |
Nogueira (Nosa Señora das Neves) |
O Barreiro |
637.221 |
4.701.558 |
MON |
|
26.725 |
Ermida de San Cidre |
Ribas de Sil |
Nogueira (Nosa Señora das Neves) |
Castro de Abaixo |
635.016 |
4.701.145 |
MON |
|
26.730 |
Capela de San Tirso de Vilariño |
Ribas de Sil |
Nogueira (Nosa Señora das Neves) |
Vilariño |
637.080 |
4.699.309 |
MON |
|
26.672 |
Igrexa de San Martiño de Peites |
Ribas de Sil |
Peites (San Martiño) |
Peites |
645.672 |
4.695.499 |
MON |
|
26.673 |
Capela de Figueirido |
Ribas de Sil |
Peites (San Martiño) |
Figueiredo |
645.541 |
4.697.122 |
MON |
|
26.674 |
Casa reitoral en Peites |
Ribas de Sil |
Peites (San Martiño) |
Peites |
645.650 |
4.695.521 |
MON |
|
26.678 |
Capela de Piñeira de Arriba |
Ribas de Sil |
Piñeira (San Cristovo) |
Piñeira de Arriba |
645.403 |
4.698.676 |
MON |
|
26.679 |
Igrexa de San Cristovo de Piñeira |
Ribas de Sil |
Piñeira (San Cristovo) |
Piñeira de Arriba |
645.881 |
4.698.656 |
MON |
|
26.684 |
Igrexa de Santa Lucía de Rairos |
Ribas de Sil |
Rairos (Santa Lucía) |
Rairos |
638.037 |
4.701.956 |
MON |
|
26.689 |
Capela de Vilardedonas |
Ribas de Sil |
Ribas de Sil (San Clodio) |
Vilanova |
640.849 |
4.701.326 |
MON |
|
26.693 |
Capela de San Pedro en Pousanova |
Ribas de Sil |
Ribas de Sil (San Clodio) |
Pousanova |
642.041 |
4.701.753 |
MON |
|
26.711 |
Capela do poboado de Sequeiros |
Ribas de Sil |
Ribas de Sil (San Clodio) |
A Escoleira |
643.812 |
4.701.596 |
MON |
|
26.718 |
Igrexa de Santiago de Soutordei |
Ribas de Sil |
Soutordei (Santiago) |
Moredo |
643.602 |
4.698.800 |
MON |
|
40.043 |
Igrexa de San Paio das Cabanas |
San Xoán de Río |
As Cabanas (San Paio) |
A Airexa |
642.373 |
4.694.602 |
MON |
|
40.045 |
Capela de Santiago do Monte en Cima da Vila |
San Xoán de Río |
Castrelo (Santa María) |
Cima de Vila |
637.432 |
4.691.596 |
MON |
|
40.046 |
Igrexa de Santa María de Castrelo |
San Xoán de Río |
Castrelo (Santa María) |
O Pereiro |
635.988 |
4.690.986 |
MON |
|
40.048 |
Igrexa de Santa María Madanela de Cerdeira |
San Xoán de Río |
Cerdeira (Santa María Madanela) |
Cerdeira |
638.692 |
4.689.469 |
MON |
|
40.050 |
Igrexa de Santa Mariña de Medos |
San Xoán de Río |
Medos (Santa Mariña) |
Medos |
636.902 |
4.695.697 |
MON |
|
40.041 |
Igrexa de San Silvestre de Argas |
San Xoán de Río |
San Silvestre de Argas (San Silvestre) |
San Silvestre |
637.062 |
4.693.188 |
MON |
|
40.051 |
Igrexa de San Xoán de Río |
San Xoán de Río |
San Xoán de Río (San Xoán) |
O Campo |
640.132 |
4.692.353 |
MON |
|
40.053 |
Capela de Santo Antonio de Domecelle |
San Xoán de Río |
San Xoán de Río (San Xoán) |
Domecelle |
640.486 |
4.691.645 |
MON |
|
40.054 |
Capela de Santiago de Mouruás |
San Xoán de Río |
San Xoán de Río (San Xoán) |
Mouruás |
640.296 |
4.690.664 |
MON |
|
40.055 |
Capela de San Miguel |
San Xoán de Río |
San Xoán de Río (San Xoán) |
San Miguel |
641.352 |
4.693.286 |
MON |
|
40.056 |
Igrexa de Santa María da O de San Xurxo |
San Xoán de Río |
San Xurxo (Santa María da O) |
Pacios de San Xurxo |
640.961 |
4.693.929 |
MON |
|
40.040 |
Igrexa de San Xoán de Seoane de Argas |
San Xoán de Río |
Seoane de Argas (San Xoán) |
Seoane |
638.158 |
4.694.232 |
MON |
|
28.645 |
Capela da Casa de Federico en Ourigo |
O Saviñao |
A Broza (San Tomé) |
Ourigo |
614.011 |
4.722.811 |
MON |
|
28.646 |
Capela da Nosa Señora en Rebordondiego |
O Saviñao |
A Broza (San Tomé) |
Rebordondiego |
617.799 |
4.723.951 |
MON |
|
28.647 |
Capela de Santa Mariña na Ribeira |
O Saviñao |
A Broza (San Tomé) |
Ribela |
614.699 |
4.722.378 |
MON |
|
28.648 |
Capela de Santo Antón na Broza |
O Saviñao |
A Broza (San Tomé) |
Xesto |
616.832 |
4.722.140 |
MON |
|
28.649 |
Capela de San Gregorio en Xixiriz |
O Saviñao |
A Broza (San Tomé) |
Xixiriz |
616.675 |
4.725.760 |
MON |
|
28.651 |
Igrexa de San Tomé da Broza |
O Saviñao |
A Broza (San Tomé) |
A Broza |
616.342 |
4.723.243 |
MON |
|
28.652 |
Cruceiro do adro de San Tomé da Broza |
O Saviñao |
A Broza (San Tomé) |
A Broza |
616.361 |
4.723.256 |
ETN* |
|
28.700 |
Igrexa de San Fiz da Laxe |
O Saviñao |
A Laxe (San Fiz) |
San Fiz |
607.786 |
4.718.306 |
MON |
|
28.668 |
Capela da Casa Grande en Marzán |
O Saviñao |
Chave (San Sadurniño) |
Marzán |
610.470 |
4.729.036 |
MON |
|
28.670 |
Igrexa de San Sadurniño de Chave |
O Saviñao |
Chave (San Sadurniño) |
Chave |
610.598 |
4.727.929 |
MON |
|
28.672 |
Cruceiro de Chave |
O Saviñao |
Chave (San Sadurniño) |
Chave |
610.542 |
4.727.919 |
ETN* |
|
28.686 |
Igrexa de San Vicente de Eirexafeita |
O Saviñao |
Eirexafeita (San Vicente) |
San Vicente |
611.764 |
4.723.449 |
MON |
|
28.696 |
Igrexa de Santa Cecilia de Freán |
O Saviñao |
Freán (Santa Cecilia) |
Freán |
607.999 |
4.716.735 |
MON |
|
28.703 |
Capela da Casa de Casadonas |
O Saviñao |
Licín (Santalla) |
A Cavada |
611.039 |
4.714.132 |
MON |
|
28.704 |
Igrexa de Santalla de Licín |
O Saviñao |
Licín (Santalla) |
Licín |
611.678 |
4.714.861 |
MON |
|
28.705 |
Cruceiro de Santalla |
O Saviñao |
Licín (Santalla) |
Santalla |
611.640 |
4.714.897 |
ETN* |
|
28.711 |
Igrexa de Santa María de Marrube |
O Saviñao |
Marrube (Santa María) |
Eirexe |
610.050 |
4.716.460 |
MON |
|
28.712 |
Cruceiro de Eirexe |
O Saviñao |
Marrube (Santa María) |
Eirexe |
609.983 |
4.716.501 |
ETN* |
|
27.934 |
Igrexa de Santa María de Ousende |
O Saviñao |
Ousende (Santa María) |
A Casa do Mazo |
617.229 |
4.718.723 |
MON |
|
27.942 |
Capela de San Xoán na Casa do González en Vilamor |
O Saviñao |
Piñeiró (San Sadurniño) |
Vilamor |
608.712 |
4.719.060 |
MON |
|
27.944 |
Igrexa de San Sadurniño de Piñeiró |
O Saviñao |
Piñeiró (San Sadurniño) |
San Sadurniño |
610.083 |
4.719.176 |
MON |
|
27.945 |
Necrópole de San Sadurniño de Piñeiró |
O Saviñao |
Piñeiró (San Sadurniño) |
San Sadurniño |
610.085 |
4.719.176 |
ARQ |
|
27.952 |
Capela de Santo Antón en Teibel |
O Saviñao |
Reiriz (Santa María) |
Teibel |
610.246 |
4.730.880 |
MON |
|
27.954 |
Igrexa de Santa María de Reiriz |
O Saviñao |
Reiriz (Santa María) |
A Eirexe |
608.704 |
4.731.335 |
MON |
|
27.969 |
Igrexa de San Vitoiro de Ribas de Miño |
O Saviñao |
San Vitoiro de Ribas de Miño (San Vitoiro) |
A Abadía |
606.117 |
4.724.380 |
MON |
|
27.971 |
Cruceiro do Santuario de Guadalupe |
O Saviñao |
San Vitoiro de Ribas de Miño (San Vitoiro) |
O Val |
605.000 |
4.723.928 |
ETN* |
|
27.979 |
Capela da Abadía |
O Saviñao |
San Vitoiro de Ribas de Miño (San Vitoiro) |
A Abadía |
606.085 |
4.724.488 |
MON |
|
27.981 |
Cruceiro do adro de San Vitoiro de Ribas de Miño |
O Saviñao |
San Vitoiro de Ribas de Miño (San Vitoiro) |
A Abadía |
606.115 |
4.724.389 |
ETN* |
|
28.149 |
Igrexa de Santa María de Segán |
O Saviñao |
Segán (Santa María) |
Segán de Arriba |
607.094 |
4.725.696 |
MON |
|
28.153 |
Cruceiro do campo da festa de Seteventos |
O Saviñao |
Seteventos (Santa María) |
Seteventos |
613.229 |
4.716.591 |
ETN* |
|
28.155 |
Capela da Inmaculada na Orxaínza |
O Saviñao |
Sobreda (San Xoán) |
A Orxaínza |
614.347 |
4.726.799 |
MON |
|
28.156 |
Igrexa de San Xoán de Sobreda |
O Saviñao |
Sobreda (San Xoán) |
Sobreda |
615.239 |
4.725.088 |
MON |
|
28.158 |
Capela da casa reitoral de Vilacaíz |
O Saviñao |
Vilacaíz (San Xulián) |
Vilacaíz |
612.106 |
4.728.718 |
MON |
|
28.159 |
Igrexa de San Xulián de Vilacaíz |
O Saviñao |
Vilacaíz (San Xulián) |
San Xulián |
612.509 |
4.728.319 |
MON |
|
28.168 |
Igrexa de San Salvador de Vilaesteva |
O Saviñao |
Vilaesteva (San Salvador) |
Vilaesteva |
609.642 |
4.724.510 |
MON |
|
28.180 |
Igrexa vella de Vilasante |
O Saviñao |
Vilasante (San Salvador) |
Casadela |
612.291 |
4.715.368 |
MON |
|
28.181 |
Cruceiro de Vilasante |
O Saviñao |
Vilasante (San Salvador) |
Casadela |
612.238 |
4.715.370 |
ETN* |
|
28.183 |
Igrexa vella de Escairón |
O Saviñao |
Vilasante (San Salvador) |
Escairón |
611.429 |
4.715.607 |
MON |
|
28.189 |
Igrexa de San Xoán de Vilatán |
O Saviñao |
Vilatán (San Xoán) |
Vilatán |
608.656 |
4.717.884 |
MON |
|
28.190 |
Cruceiro de Vilatán |
O Saviñao |
Vilatán (San Xoán) |
Vilatán |
608.677 |
4.717.883 |
ETN* |
|
28.194 |
Capela de Santa Lucía en Pedras |
O Saviñao |
Vilelos (San Martiño) |
Pedras |
609.184 |
4.720.796 |
MON |
|
28.196 |
Igrexa de San Martiño de Vilelos |
O Saviñao |
Vilelos (San Martiño) |
San Martiño |
608.312 |
4.720.649 |
MON |
|
28.197 |
Cruceiro de San Martiño |
O Saviñao |
Vilelos (San Martiño) |
San Martiño |
608.376 |
4.720.688 |
ETN* |
|
28.200 |
Igrexa de Santiago de Xuvencos |
O Saviñao |
Xuvencos (Santiago) |
Xuvencos |
610.334 |
4.721.377 |
MON |
|
28.259 |
Igrexa de San Martiño de Arroxo |
Sober |
Arroxo (San Martiño) |
San Martiño |
616.615 |
4.702.505 |
MON |
|
28.274 |
Cruceiro de Sober |
Sober |
Arroxo (San Martiño) |
Sober |
616.319 |
4.701.939 |
ETN* |
|
30.407 |
Igrexa de Santa Cruz de Brosmos |
Sober |
Brosmos (Santa Cruz) |
Casaniño |
621.166 |
4.697.643 |
MON |
|
30.408 |
Cruz de Casaniño |
Sober |
Brosmos (Santa Cruz) |
Casaniño |
621.213 |
4.697.626 |
ETN* |
|
30.409 |
Cruz de Sanmil |
Sober |
Brosmos (Santa Cruz) |
Sanmil |
621.907 |
4.698.453 |
ETN* |
|
30.411 |
Igrexa de San Pedro de Bulso |
Sober |
Bulso (San Pedro) |
O Campo |
620.008 |
4.697.826 |
MON |
|
30.413 |
Cruceiro do Campo |
Sober |
Bulso (San Pedro) |
O Campo |
619.978 |
4.697.767 |
ETN* |
|
30.414 |
Igrexa de San Pedro de Canaval |
Sober |
Canaval (San Pedro) |
San Pedro |
616.240 |
4.704.308 |
MON |
|
30.417 |
Cruceiro de Canaval |
Sober |
Canaval (San Pedro) |
San Pedro |
616.163 |
4.704.254 |
ETN* |
|
30.418 |
Peto de ánimas da Ponte |
Sober |
Canaval (San Pedro) |
Santa Baia |
615.506 |
4.704.291 |
ETN* |
|
30.450 |
Igrexa de San Salvador de Figueiroá |
Sober |
Figueiroá (San Salvador) |
Suairexa |
617.379 |
4.698.760 |
MON |
|
30.452 |
Casa reitoral en Suairexa |
Sober |
Figueiroá (San Salvador) |
Suairexa |
617.344 |
4.698.772 |
MON |
|
30.460 |
Igrexa de Santiago de Gundivós |
Sober |
Gundivós (Santiago) |
A Airexa |
620.049 |
4.700.423 |
MON |
|
30.461 |
Capela de Vilapedre |
Sober |
Gundivós (Santiago) |
Vilapedre |
621.158 |
4.699.434 |
MON |
|
30.462 |
Capela de Santa Mariña |
Sober |
Gundivós (Santiago) |
Santa Mariña |
619.545 |
4.700.521 |
MON |
|
30.463 |
Capela de Carboeiro |
Sober |
Gundivós (Santiago) |
Carboeiro |
621.241 |
4.699.736 |
MON |
|
30.469 |
Cruceiro da Eirexa |
Sober |
Gundivós (Santiago) |
A Airexa |
619.991 |
4.700.396 |
ETN* |
|
30.476 |
Necrópole de Gundivós |
Sober |
Gundivós (Santiago) |
A Airexa |
620.057 |
4.700.433 |
ARQ |
|
30.477 |
Igrexa de San Martiño de Liñarán |
Sober |
Liñarán (San Martiño) |
A Pousa |
618.173 |
4.700.832 |
MON |
|
30.479 |
Capela de Santa Catalina e San Roque |
Sober |
Liñarán (San Martiño) |
A Pousa |
618.537 |
4.700.668 |
ARQ |
|
30.490 |
Igrexa de San Nicolao de Millán |
Sober |
Millán (San Nicolao) |
Os Ferreiros |
615.414 |
4.701.981 |
MON |
|
30.491 |
Capela de Santo André |
Sober |
Millán (San Nicolao) |
As Abelairas |
615.018 |
4.701.353 |
MON |
|
30.492 |
Casa reitoral nos Ferreiros |
Sober |
Millán (San Nicolao) |
Os Ferreiros |
615.425 |
4.701.968 |
MON |
|
30.493 |
Cruz dos Ferreiros |
Sober |
Millán (San Nicolao) |
O Campo da Vila |
615.442 |
4.702.023 |
ETN* |
|
30.495 |
Igrexa de San Salvador de Neiras |
Sober |
Neiras (San Salvador) |
Suairexa |
619.087 |
4.703.209 |
MON |
|
30.496 |
Capela da Vacariza |
Sober |
Neiras (San Salvador) |
A Vacariza |
619.013 |
4.705.021 |
MON |
|
30.497 |
Casa reitoral en Suareixa |
Sober |
Neiras (San Salvador) |
Suairexa |
619.058 |
4.703.190 |
MON |
|
30.499 |
Cruz da Suareixa |
Sober |
Neiras (San Salvador) |
Suairexa |
619.007 |
4.703.179 |
ETN* |
|
30.501 |
Necrópole das Pedras |
Sober |
Neiras (San Salvador) |
Campo Rairo |
617.968 |
4.705.151 |
ARQ |
|
30.520 |
Igrexa de Santa María de Proendos |
Sober |
Proendos (Santa María) |
O Campo |
616.486 |
4.700.899 |
MON |
|
30.521 |
Capela de Barrio |
Sober |
Proendos (Santa María) |
As Laxas |
617.057 |
4.701.682 |
MON |
|
30.522 |
Capela de Mer |
Sober |
Proendos (Santa María) |
Mer |
617.308 |
4.700.095 |
MON |
|
30.523 |
Capela de San Xillao |
Sober |
Proendos (Santa María) |
Francos de Proendos |
615.835 |
4.701.070 |
MON |
|
30.524 |
Ermida en Castaxúa |
Sober |
Proendos (Santa María) |
Castaxúa |
615.361 |
4.699.912 |
MON |
|
30.528 |
Casa reitoral en Proendos |
Sober |
Proendos (Santa María) |
O Campo |
616.478 |
4.700.920 |
MON |
|
30.539 |
Necrópole de Proendos |
Sober |
Proendos (Santa María) |
O Campo |
616.503 |
4.700.971 |
ARQ |
|
30.545 |
Igrexa de Santo Estevo de Refoxo |
Sober |
Refoxo (Santo Estevo) |
A Pousada |
617.609 |
4.702.389 |
MON |
|
30.609 |
Igrexa de Santa María de Vilaescura |
Sober |
Vilaescura (Santa María) |
Vilaescura |
614.059 |
4.702.840 |
MON |
|
30.615 |
Peto de ánimas de Pena de Miro nos Condes |
Sober |
Vilaescura (Santa María) |
Os Condes |
614.349 |
4.702.732 |
ETN* |
|
30.616 |
Cruceiro de Pena de Miro |
Sober |
Vilaescura (Santa María) |
Os Condes |
614.349 |
4.702.731 |
ETN* |
|
26.356 |
Igrexa de San Mamede da Torre |
Taboada |
A Torre (San Mamede) |
San Mamede |
600.932 |
4.732.985 |
MON |
|
25.507 |
Cruceiro de Santo Estevo |
Taboada |
Ansar (Santo Estevo) |
Santo Estevo |
596.572 |
4.730.275 |
ETN* |
|
25.508 |
Igrexa de Santo Estevo de Ansar |
Taboada |
Ansar (Santo Estevo) |
O Bouzal |
596.649 |
4.730.411 |
MON |
|
25.690 |
Igrexa de San Paio de Arxiz |
Taboada |
Arxiz (San Paio) |
San Paio |
599.146 |
4.734.776 |
MON |
|
25.698 |
Capela de San Roque |
Taboada |
Bembibre (San Pedro) |
San Roque |
601.372 |
4.730.784 |
MON |
|
25.699 |
Capela de Deilás |
Taboada |
Bembibre (San Pedro) |
Deilás |
603.236 |
4.730.631 |
MON |
|
25.701 |
Igrexa de San Xoán de Bouzoa |
Taboada |
Bouzoa (San Xoán) |
Bouzoa |
593.635 |
4.727.840 |
MON |
|
25.703 |
Capela de Balboa |
Taboada |
Bouzoa (San Xoán) |
Bouzoa |
593.642 |
4.727.838 |
MON |
|
25.704 |
Sartegos de Campo |
Taboada |
Campo (San Xián) |
Abelairas |
600.495 |
4.727.436 |
ARQ |
|
25.706 |
Igrexa de San Xián de Campo |
Taboada |
Campo (San Xián) |
Abelairas |
600.516 |
4.727.409 |
MON |
|
25.707 |
Cruceiro do adro de San Xián do Campo |
Taboada |
Campo (San Xián) |
Abelairas |
600.501 |
4.727.430 |
ETN* |
|
25.708 |
Casa reitoral de San Xián de Campo |
Taboada |
Campo (San Xián) |
Abelairas |
600.541 |
4.727.398 |
MON |
|
25.709 |
Capela de Buín |
Taboada |
Campo (San Xián) |
Buín |
601.498 |
4.727.224 |
MON |
|
25.715 |
Cruceiro con peto de ánimas en Airexe |
Taboada |
Castelo (Santa María) |
Airexe |
602.639 |
4.727.768 |
ETN* |
|
25.716 |
Capela da Casa de Covas |
Taboada |
Castelo (Santa María) |
Covas |
603.278 |
4.728.739 |
MON |
|
25.723 |
Capela de Perrelos |
Taboada |
Castelo (Santa María) |
Perrelos |
601.833 |
4.728.313 |
MON |
|
25.725 |
Igrexa de Santa María de Castelo |
Taboada |
Castelo (Santa María) |
Airexe |
602.693 |
4.727.667 |
MON |
|
25.734 |
Igrexa de Santa Mariña de Cerdeda |
Taboada |
Cerdeda (Santa Mariña) |
Airexe |
595.725 |
4.728.707 |
MON |
|
25.735 |
Capela de Nogueira |
Taboada |
Cicillón (Santiago) |
Nogueira de Asma |
599.568 |
4.724.229 |
MON |
|
25.736 |
Capela Casa Fidalgo |
Taboada |
Cicillón (Santiago) |
Vidás |
600.470 |
4.724.511 |
MON |
|
25.737 |
Igrexa de Santiago de Cicillón |
Taboada |
Cicillón (Santiago) |
As Cargas |
599.600 |
4.725.426 |
MON |
|
25.742 |
Igrexa de San Martiño de Couto |
Taboada |
Couto (San Martiño) |
Igrexa |
599.674 |
4.731.805 |
MON |
|
25.743 |
Capela de Bandomil |
Taboada |
Couto (San Martiño) |
Bandomil |
598.828 |
4.731.663 |
MON |
|
25.744 |
Capela do Cruceiro |
Taboada |
Couto (San Martiño) |
O Cruceiro |
599.669 |
4.731.873 |
MON |
|
26.257 |
Igrexa de Santiago de Esperante |
Taboada |
Esperante (Santiago) |
Esperante |
596.509 |
4.725.443 |
MON |
|
26.259 |
Cruceiro do adro de Santiago de Esperante |
Taboada |
Esperante (Santiago) |
Esperante |
596.499 |
4.725.450 |
ETN* |
|
26.260 |
Capela de San Roque |
Taboada |
Esperante (Santiago) |
Vila |
597.042 |
4.725.685 |
MON |
|
26.261 |
Capela de Espaílde |
Taboada |
Esperante (Santiago) |
Espaílde |
598.054 |
4.724.871 |
MON |
|
26.262 |
Cruceiro do Mosteiro |
Taboada |
Esperante (Santiago) |
Mosteiro |
596.676 |
4.724.832 |
ETN* |
|
26.263 |
Igrexa de Santiago de Fradé |
Taboada |
Fradé (Santiago) |
Airexe |
598.636 |
4.730.117 |
MON |
|
26.265 |
Igrexa de San Lourenzo de Gondulfe |
Taboada |
Gondulfe (San Lourenzo) |
San Lourenzo |
598.041 |
4.728.268 |
MON |
|
26.266 |
Capela da Cruz |
Taboada |
Gondulfe (San Lourenzo) |
A Cruz |
597.321 |
4.727.754 |
MON |
|
26.269 |
Igrexa de San Salvador de Insua |
Taboada |
Insua (San Salvador) |
Toiriz |
605.122 |
4.729.543 |
MON |
|
26.283 |
Igrexa de San Martiño de Mato |
Taboada |
Mato (San Martiño) |
San Martiño |
595.012 |
4.725.942 |
MON |
|
26.284 |
Cruceiro dos Campos |
Taboada |
Mato (San Martiño) |
Campos |
594.135 |
4.726.177 |
ETN* |
|
26.291 |
Igrexa de Santa Mariña de Meixonfrío |
Taboada |
Meixonfrío (Santa Mariña) |
Meixonfrío |
602.516 |
4.736.583 |
MON |
|
26.293 |
Cruceiro do adro de Santa Mariña de Meixonfrío |
Taboada |
Meixonfrío (Santa Mariña) |
Meixonfrío |
602.527 |
4.736.600 |
ETN* |
|
26.299 |
Cruceiro en Moreda de Arriba |
Taboada |
Moreda (Santa Mariña) |
Moreda de Arriba |
599.898 |
4.729.584 |
ETN* |
|
26.300 |
Igrexa de Santa Mariña de Moreda |
Taboada |
Moreda (Santa Mariña) |
Moreda de Arriba |
599.894 |
4.729.378 |
MON |
|
26.302 |
Igrexa de Santa María de Piñeira |
Taboada |
Piñeira (Santa María) |
Mosteiro |
598.435 |
4.726.246 |
MON |
|
26.274 |
Igrexa de San Xián de Insua |
Taboada |
San Xián de Ínsua (San Xián) |
San Xián |
605.848 |
4.727.945 |
MON |
|
26.305 |
Igrexa de Santiago de Sobrecedo |
Taboada |
Sobrecedo (Santiago) |
Airexe |
602.254 |
4.724.802 |
MON |
|
26.308 |
Igrexa de Santa María de Taboada dos Freires |
Taboada |
Taboada dos Freires (Santa María) |
Taboada dos Freires |
596.590 |
4.727.988 |
MON |
|
26.310 |
Cruceiro do adro de Santa María dos Freires |
Taboada |
Taboada dos Freires (Santa María) |
Taboada dos Freires |
596.584 |
4.727.986 |
ETN* |
|
26.311 |
Capela de Susa |
Taboada |
Taboada dos Freires (Santa María) |
Amedo |
595.589 |
4.727.412 |
MON |
|
26.363 |
Igrexa de Santa Mariña de Vilameñe |
Taboada |
Vilameñe (Santa Mariña) |
Fonteboa |
601.951 |
4.732.018 |
MON |
|
26.367 |
Capela Vilar de Cabalos |
Taboada |
Vilar de Cabalos (Santa Eulalia) |
Vilar de Cabalos |
603.642 |
4.732.098 |
MON |
|
26.373 |
Capela do sitio da Igrexa |
Taboada |
Vilela (San Miguel) |
Bispo |
601.032 |
4.725.807 |
MON |
|
26.374 |
Igrexa de San Miguel de Vilela |
Taboada |
Vilela (San Miguel) |
Bispo |
601.154 |
4.726.052 |
MON |
|
26.375 |
Cruceiro do Fontao |
Taboada |
Vilela (San Miguel) |
O Agro |
600.932 |
4.726.058 |
ETN* |
|
26.389 |
Capela de Vilasusa |
Taboada |
Xián (Santa María) |
Mosteiro |
607.610 |
4.732.976 |
MON |
|
26.391 |
Igrexa de Santa María de Xián |
Taboada |
Xián (Santa María) |
Xián |
607.186 |
4.733.250 |
MON |
|
26.392 |
Capela de Figueiras |
Taboada |
Xián (Santa María) |
Xián |
607.114 |
4.733.136 |
MON |
|
39.437 |
Igrexa de Santa María Boazo |
A Teixeira |
Boazo (Santa María) |
Boazo |
626.545 |
4.692.107 |
MON |
|
39.438 |
Vía Crucis de Santa María de Boazo |
A Teixeira |
Boazo (Santa María) |
Boazo |
626.557 |
4.692.102 |
ETN* |
|
39.439 |
Casa reitoral de Santa María de Boazo |
A Teixeira |
Boazo (Santa María) |
Boazo |
626.536 |
4.692.220 |
MON |
|
39.555 |
Igrexa de Santa María de Sistín |
A Teixeira |
Sistín (Santa María) |
A Eirexa |
624.830 |
4.688.461 |
MON |
|
24.016 |
Igrexa de Santa María de Niñodaguia |
Xunqueira de Espadanedo |
Niñodaguia (Santa María) |
A Eirexa |
610.731 |
4.684.803 |
MON |
|
24.017 |
Casa reitoral de Niñodaguia na Eirexa |
Xunqueira de Espadanedo |
Niñodaguia (Santa María) |
A Eirexa |
610.746 |
4.684.785 |
MON |
|
24.024 |
Peto de ánimas de Paradela |
Xunqueira de Espadanedo |
Niñodaguia (Santa María) |
Paradela |
610.248 |
4.686.669 |
ETN* |
|
24.082 |
Igrexa de San Miguel de Ramil |
Xunqueira de Espadanedo |
Ramil (San Miguel) |
San Miguel |
613.500 |
4.683.954 |
MON |
|
24.083 |
Cruceiro das Mociñas |
Xunqueira de Espadanedo |
Ramil (San Miguel) |
San Miguel |
613.498 |
4.683.965 |
ETN* |
|
24.084 |
Cruz de Tumba |
Xunqueira de Espadanedo |
Ramil (San Miguel) |
San Miguel |
613.505 |
4.683.968 |
ETN* |
|
24.135 |
Cruceiro de Xunqueira de Espadañedo |
Xunqueira de Espadanedo |
Xunqueira de Espadanedo (Santa María) |
Xunqueira de Espadanedo |
612.954 |
4.686.030 |
ETN* |
ANEXO IV
Descrición da paisaxe cultural da Ribeira Sacra
– O valor da Ribeira Sacra como paisaxe cultural evolutiva e viva.
A Ribeira Sacra é un exemplo paradigmático e sobranceiro de paisaxe cultural en que se evidencia o significado da creación conxunta das persoas e da natureza. As súas manifestacións materiais e inmateriais posúen un valor equivalente ao do seu substrato xeográfico natural e evidéncianse da mesma maneira singulares, e así son recoñecidas pola comunidades que a habitan, polas persoas que se achegan a ela de forma temporal ou permanente e polas que dedican cos seus estudos e investigacións a coñecela con maior profundidade.
A Ribeira Sacra é unha paisaxe cultural que reúne as características para ser considerada de valor sobranceiro para a identidade do pobo galego ao longo do tempo. Pero, ademais, polo amplo do seu desenvolvemento evolutivo, a riqueza das súas manifestacións e o seu estado de conservación, é ademais un exemplo significativo de valor universal que testemuña o intercambio de valores que transcenden e interesan a toda a humanidade.
As comunidades actuais conviven coa achega realizada polos seus devanceiros, desde a pegada prehistórica en asentamentos, necrópoles e gravados idealizados sobre a pedra; a explotación dos recursos minerais; o ascetismo, a contemplación e a vida natural dos eremitas e monxes; o asentamento e asimilación de crenzas relixiosas e espirituais a través dos máis fermosos e complexos monumentos; o cultivo intensivo de peadas pendentes para completar a economía familiar e a da propia estrutura da comunidade; e mesmo a explotación do potencial hídrico para a produción de enerxía imprescindible para o sostemento dos estándares de confort da vida actual.
Todo o territorio está cheo de pegadas que son un sistema de referencias e de contacto coa espiritualidade da paisaxe.
Os túmulos, os gravados rupestres, os castros e as rochas e penedos conforman un primeiro sistema de referencias que se completa cunha complexa rede de camiños e pasos de barca, nun conxunto xerarquizado que une cos diferentes e afastados centros de poder e decisión, e os centos de lugares que, nalgún momento tamén perdido na memoria, ocuparon persoas de santidade.
A interpretación mística e sagrada desta paisaxe permanece viva, presente en cada metro do terreo, nas xentes que son herdeiras de centos de miles de pequenos predios que seguen a usar e ser o seu sustento, e que fan viable a súa vida en comunidade, porque dalgunha forma as peadas ribeiras e os lugares santos seguen a causar unha mesma emoción que supera a súa impronta estética e remite á memoria secular que todos partillan. Porque non todos os lugares son iguais e algúns remiten a unha memoria que se comparte, creada sobre esa espiritualidade e a propia dor da perda. Esa sensación que ao longo da historia, por mor do exercicio dun poder superior, afastado e descoñecido, as persoas sufriron, para darlle forma ás pendentes e para tirar delas un produto. Como a dor de ver, máis recentemente, desaparecer baixo das augas as casas e os lugares da memoria: pesqueiras, pontes, casas, camiños e pasos, en favor da produción dunha enerxía que é a que fai mover o mundo nunha velocidade e nun sentido que semella non ser o propio do lugar.
As persoas da Ribeira Sacra souberon adaptarse e conservar non só os seus monumentos, que foron desprazados para a súa salvagarda como medida pioneira na protección do patrimonio, senón tamén todo o conxunto das súas vidas, desde os fondos dos vales asolagados ás mesmas ladeiras.
As terrazas, moitas delas abandonadas como consecuencia dos cambios sociais e económicos de escala mundial, cobraron un novo sentido e amosáronse de volta como unha oportunidade única para a vida e o mantemento da súa relación co territorio e os seus valores esenciais.
Unha imaxe icónica que é recoñecible de inmediato: da alta pendente do canón, amurada, na que medra a vide e o castiñeiro, coa auga, agora alta e calma, antes vizosa e escorregadiza, permanente ao longo de toda a historia da comunidade, presente nas súas lembranzas e tamén nas súas vivencias actuais, e que pode comprenderse desde o alto e o miradoiro como un fermoso panorama, pero tamén en cada unha das adegas, dos chanzos das escalas, dos esgrafados ou dos capiteis labrados.
A Ribeira Sacra supón a oportunidade para un sistema sustentable e viable da explotación tradicional dos recursos naturais, de forma que existe unha identificación entre a persoa e o seu traballo, que permite a apropiación do recurso co respecto ás súas características e á súa autenticidade, mesmo sendo quen de incorporar e valorar a existencia de grandes transformacións, como supón o encoramento da auga e a perda dos valiosos predios máis baixos do val. E supón unha oportunidade porque os seus valores son excepcionais e amósanse na magnificencia do seu traballo arquitectónico e artístico, na presencia ao longo do tempo prolongado e precoz dunha vida espiritual complexa e un sistema agrícola que é un reto para a xeografía e o esforzo humano, pero segue a ser a forma máis razoable e sustentable.
En ningún outro lugar como na Ribeira Sacra estas definicións poden atopar unha mellor materialización e unha manifestación tan singular, abraiante e meritoria do esforzo dunha comunidade ao longo do tempo no mesmo espazo, desde a prehistoria á actualidade, por adaptar un territorio único, coas súas extremas dificultades e coas súas magníficas oportunidades, aos múltiples acontecementos: ao devir complexo da historia; ao poder e á convivencia doméstica; á economía dun imperio e á dun pequeno lugar e á cavadura duns centos de metros; aos retos e abismos das relacións e adaptacións culturais; á enerxía dun pequeno artefacto e á enerxía de todo un país da cal depende o seu confort e o seu modo de vida básico.
A Ribeira Sacra é o resultado de milleiros de anos de adaptación paciente e resiliencia activa de xeracións de mulleres e homes a un territorio singular, que hogano son a mellor evidencia dunha adaptación senlleira recoñecible nas súas formas, nas súas construcións e nos seus produtos. A delimitación máis evidente da Ribeira Sacra é a das características propias da natureza da súa xeografía, vales de bocarribeira que caen con vertixe en exaxeradas pendentes imposibles cando superan o 100 %, as máis elevadas de todos os vales cultivados, condicións extremas que converten en heroicidade o traballo. Traballo, por outra parte, creado co propio material que os fondos canóns do Sil, do Miño, do Búbal, do Cabe, do Mao, do Lor, do Bibei e doutros moitos ofrecen, a pequena pedra, de gran ou de xisto, a cachotaría ou a lousa, así como a propia terra enriquecida cos restos vexetais e animais para ofrecer unhas condicións óptimas para unha explotación exigua, un produto que é o reflexo do lugar en que se crea.
Na perspectiva actual existen moitos exemplos construídos que son magníficas mostras de valor artístico e histórico, como as robustas cabeceiras e portadas románicas repartidas por todo o territorio, como o delicado traballo de excelencia na arquitectura de Santo Estevo de Ribas de Sil ou nas pinturas murais como as de Nogueira de Miño e moitas outras, a enxeñaría romana da ponte do Bibei ou da enxeñaría do ferrocarril nos Peares, a bóveda do encoro de Belesar ou a boca do túnel de Montefurado, enxeños e fazañas técnicas que no seu momento foron concibidas como os produtos máis avanzados tecnoloxicamente e complexos do seu tempo.
Pero por riba de todos estes elementos singulares, e mesmo por riba da súa excepcional densidade, nada resulta máis impresionante e magnífico que o grande pano das abas muradas, a construción miúda, pausada e ininterrompida, das muras das ladeiras, das súas adegas, dos seus chanzos voados, e da propia terra e a propia pedra, que todo o envolven e que persisten imperturbables mesmo cando son abandonadas e cubertas pola vexetación, agardando o mellor momento para seren postas de novo en servizo. O territorio desta paisaxe cultural ten o seu celme nos canóns do Sil e o Miño, un territorio do curso medio de profundos vales e peadas abas, abruptas e pétreas, disuasorias para o visitante ocasional ou oportunista, pero fértiles e protexidas por unha climatoloxía estable e apropiada para o cultivo de quen estea disposto a consagrar a súa vida ao traballo.
Os seus límites xeográficos son tamén límites históricos, enmarcados por fitos excepcionais. Ao leste polo Bibei e Montefurado, onde foi intensa a actividade de explotación aurífera nos primeiros séculos do primeiro milenio e onde se consagrou no século V o altar hoxe coñecido como Crismón da Ermida de Quiroga, peza excepcional e única no mundo, cunha mensaxe universal tamén gravada no seu bordo: «O ouro é vil para ti, as riquezas de prata abátense. Máis é o que reloces pola túa propia felicidade». Límite que supón tamén a entrada dos primeiros eremitas que atopan nas poboacións rurais e diseminadas destes lugares un terreo fértil, afeitos á vida en comuñón coa natureza predicada polo priscilianismo, e a variante cara a Santiago polo Camiño de Inverno, cando os pasos do Cebreiro permanecían inaccesibles.
Polo oeste o complexo de Temes, en Carballedo, en que se localiza o primeiro documento escrito da cristianización deste territorio, coa inscrición pétrea en latín das súas virtudes teologais: fe, esperanza e caridade, xunto cun frontal marmóreo de procedencia romana do século IV, que detalla varias imaxes de animadas escenas da Biblia: os Reis Magos, Adán e Eva e Xonás e a balea.
Ao sur, limitado polos mosteiros e terras de San Pedro de Rocas (fundado no século VI), nos terreos ocupados polo reino suevo, Montederramo (orixe da denominación) e Xunqueira de Espadanedo.
Polo norte limitaría con Portomarín e o Camiño de Santiago francés, os canóns do río Miño limitados polas terras do río Asma polo oeste, e polas terras de Pesqueiras e Diomondi polo leste.
O Miño e o Sil, ao tempo de dividir as dúas provincias de Lugo e Ourense, tamén establecen os límites entre os polos urbanos dos conxuntos históricos de Monforte de Lemos, ao norte, e Castro Caldelas, ao sur; as terras de Lemos e de Caldelas son as xurisdicións civís tradicionais da Ribeira Sacra. Na actualidade, estes límites vense reforzados polo propio aproveitamento enerxético das augas dos ríos, co encoro de Belesar como o límite norte no Miño, e o dos Peares como o límite suroeste.
Todas as riquezas, o ouro extraído da terra, a salvación da alma construída nos eremitorios primeiro e nos mosteiros despois, ou a electricidade que ilumina os fogares, son alimentadas coa auga dos ríos. O viño e a castaña, como a cereixa, o cereal e a carne tamén. Pero todo iso non sería nada sen o enxeño e o traballo das persoas, transmitido de forma militante durante xeracións e vivo aínda, ameazados polos cambios nos paradigmas da supervivencia nun mundo continuamente en cambio. O ensino do tempo é que a Ribeira Sacra saberá permanecer, teimuda, atopando un lugar no mundo coa base da súa pedra, da súa auga e do traballo das súas xentes.
Como parte dese traballo cómpre o recoñecemento xeral destes valores e das súas especiais características, de tal forma que os medios da Administración tamén sexan postos á disposición da súa conservación e transmisión cara ao futuro.
– As características físicas do espazo natural.
Desde un punto de vista morfolóxico os canóns do Sil e do Miño presentan unhas singularidades cuantitativas que identifican un territorio de grandes contrastes e de magnitudes extremas. A primeira delas é a fenda profunda que supoñen os ríos na rocha granítica e metamórfica, con diferentes consecuencias, ao longo dun extenso período de tempo, desde o Terciario ata a actualidade.
A segunda é a forte pendente dos seus vales, que en inclinacións medias superiores a 30º (60 %); en moitas zonas superan os 80º (pendente moi superior ao 100 %) ata os 88º e mesmo paredes verticais, con alturas de ladeira duns 500 m. Estas ladeiras rematan contra zonas chairas con pendentes inferiores ao 16º e conforman a fértil paisaxe da bocarribeira.
En termos xeolóxicos estas características remiten a tempos da oroxenia Herciniana, que fragmentou o territorio galego en bloques e os desprazou, mentres que as fracturas que determinan a expansión atlántica e a separación das placas continentais durante o Xurásico ou Cretácico teñen como consecuencia o afundimento dos devanditos bloques.
As subseguintes dinámicas das placas determinan o afundimento e levantamento alternativo dos devanditos bloques, mentres que os cursos fluviais tenden a encaixarse de forma traumática nos bloques erguidos con tal intensidade que non pode ser explicada só como resultado nin das variacións dos seus caudais nin das condicións climáticas en xeral, senón que debe ser o resultado da combinación dos movementos lentos das placas coa persistencia da rede fluvial sen grandes desviacións de trazado.
Deste xeito xustifícanse estes profundos vales encaixados rodeados de chairas e depresións alleas aos seus trazados. Un illamento e unha configuración autónoma que proceden das eras de formación xeolóxica.
Tanto no Sil coma no Miño se observa unha división entre paisaxes graníticas e metamórficas, graníticas na parte occidental do Sil e norte do Miño e metamórficas na oriental do Sil e sur do Miño, entre Belesar e Os Peares. O substrato rochoso xera diferentes manifestacións apreciables, en ocasións verdadeiras coleccións de pedra núa rodeada de pequenas fendas intensamente vexetadas, dun alto valor ecolóxico e estético.
Estas condicións especiais dos profundos vales de ribeira supoñen tamén a concreción dunhas condicións climáticas específicas e diferenciadas, con temperaturas superiores aos 20º no verán, e 8º no inverno, incluso máis extremas, con mínimas de -5º e máximas superiores aos 40º. As precipitacións anuais son tamén escasas, ao redor dos 600 mm, e con fases de escaseza hídrica.
A flora, por tanto, adáptase e favorece as especies de aspecto mediterráneo, en que de forma natural, abundan o rebolo, a aciñeira e a sobreira, os érbedos, os toxos, as uces e os piornos. Nas beiras dos ríos, os salgueiros e chopos. Entre a vexetación introducida, destacan principalmente o castiñeiro e as vides.
En principio, as elevadas pendentes semellan pouco favorables para desenvolver unha actividade agrogandeira sustentable, mais un longo proceso de adaptación e transformación reforzado polas características específicas destes terreos con respecto aos do seu redor serviu para potenciar a súa singularidade. Entre estas condicións vantaxosas están a exposición a unha máis eficaz orientación ao sol e a dispoñibilidade natural para crear un solo artificial, coa modificación da súa superficie natural, mesturando a capa superficial alterada co recurso ilimitado de toxos, uces e esterco animal, distribuída en socalcos que empregan a mesma pedra en pequenas terrazas horizontais de apenas unhas decenas de centímetros, o que crea o substrato ideal para desenvolver unha agricultura de vides e oliveiras tamén favorables ás condicións climáticas. Os asentamentos e vivendas tamén usan os mesmos recursos, xa que elixen nun terreo accidentado aqueles lugares máis propicios, sexa próximos ao fondo do val ou nas ladeiras en función da posibilidade das pendentes e da orientación. Estas diferenzas na exposición ao sol implican unha diferenza e contraste, en ocasións, entre as dúas marxes do río, cunha zona exposta extensa e intensamente humanizada e outras sombrías en que abundan as árbores mestas e vexetación.
– O topónimo.
A Ribeira Sacra é un topónimo recoñecido que semella representar os seus dous caracteres máis singulares, o do propio accidente xeográfico da ribeira, que é a parte dos terreos de val máis próximos ao río, neste caso hipertrofiados na súa pendente e dimensión, e o de ser un amplo espazo consagrado á vida espiritual. Á vista da localización nos canóns formados polas ribeiras dos dous grandes ríos de Galicia, o Miño e o Sil, e do amplo e magnífico conxunto de monumentos e vestixios consagrados, o topónimo semella reafirmarse.
Mais, no ámbito documental, esta comarca debe o seu nome a un lugar moi concreto denominado Rouoyra Sacrata, termo que foi empregado nun documento datado o 21 de agosto de 1124 por Tareixa de Portugal, raíña desde o Océano ata o río Raspalloso (habitualmente referido como o Bibei), filla de Afonso VI e nai de Afonso Henriques, primeiro rei de Portugal, nunha dotación ou declaración ao mosteiro de San Xoán o Vello nun lugar de monte do Ramo. Neste documento, que se ten xulgado como unha falsificación (histórica), emprégase unha serie de referencias toponímicas e localizacións certas, cunha intención de xustificación de dereitos posesorios sobre un couto relativamente exiguo pero rico.
O termo Rouoyra etimoloxicamente faría referencia a «roboira» antes que a «ribeira», posto que derivaría de robur, «carballo», e non de ripa, «ribeira». Por tanto, describiría unha carballeira sagrada, un bosque simbólico, que no século XII se atoparía nas terras de Caldelas, un lugar asociado a ritos míticos relacionados co mundo atlántico.
Aínda que a súa localización é descoñecida na actualidade, semella probable a súa situación no ámbito da parroquia de Seoane Vello, en Montederramo.
As referencias deste documento espurio resultan, por tanto, auténticas e esclarecedoras do carácter sacro dun territorio e da antigüidade dun sistema de control e xestión do territorio baseado en doazóns e dereitos sustentados en comunidades cenobíticas activas na zona desde tempos moi primitivos e en número moi abondoso. Outros documentos, inscricións lapidarias, necrópoles, elementos parciais incorporados a novas arquitecturas, son probas da veracidade do contexto.
A identificación da «reboira» coa «ribeira» obedece á interpretación que fixo Frei Antonio de Yepes na Crónica General de la orden de San Benito, cando transcribe Rouoyra Sacrata por Ribera Sagrada (en castelán), topónimo que definía un territorio sagrado pola alta concentración de mosteiros e eremitorios que había nas marxes do Miño e do Sil e que, desde primeiros anos do século XVII, atopa fortuna na súa difusión. Ribeira Sacra impúxose pola forza da súa precisión ao se identificar con eses vales encaixados con fortes pendentes en que se distribúen as milenarias fundacións monásticas e se cultiva a vide en socalcos ou muras, ao xeito dunha nova Tebaida cristiá nos confíns de occidente.
Poucos lugares como a Ribeira Sacra no mundo, unha comarca sen un límite administrativo, sen unha xurisdición común, sen unha nobreza dirixente concreta, teñen asumido unha personalidade única tan marcada e tan homoxénea derivada das características propias da súa natureza física, da súa bioloxía e das súas comunidades e que, ben que puido ser consciente de forma xeneralizada en tempo recente, xa a súa xente advertira e comprendera as súas características propias e diferenciadas.
O uso histórico polos especialistas, primeiro, e pola xeneralidade das persoas, despois, do termo Ribeira Sacra desde os primeiros anos do XVII é a resposta a unha realidade que xa formaba parte do territorio, como amosa a pluralidade de topónimos que os habitantes destas terras empregaron para referirse a lugares cuxos restos físicos só permanecían na xeografía da súa memoria. Como indica Juan Carlos Rivas en Monasterios prerrománicos ourensáns no Catálogo da exposición Ribeira Sacra, esencia da espiritualidade de Galicia, celebrada en 2004: «la adopción de esa feliz y apropiadísima denominación de Ribeira Sagrada ha hecho ya arrolladora e inapelable fortuna aplicada a estas fascinantes y espectaculares tierras del curso final del río Sil y del central del Miño. Huelga pues toda discusión estéril. Además, no vamos a ir contra corriente de lo que la historia, la fe y el sacrificio de unos abnegados creyentes han confirmado a lo largo de muchos siglos como unha hermosa e incuestionable realidad».
– A ocupación histórica do territorio.
A Ribeira Sacra é un territorio que presenta unha ocupación humana documentada desde o Paleolítico Inferior, porque sempre foi unha zona estratéxica de tránsito que aproveitaba a rede fluvial do Miño e o Sil cos seus afluentes. As recentes sondaxes arqueolóxicas no xacemento paleolítico de Pedras, parroquia de Vilelos, no concello do Saviñao, demostran que a depresión de Monforte de Lemos é unha área única no Paleolítico do NW peninsular con ocupacións desde o Plistoceno medio ata momentos próximos ao Holoceno.
Pero foi no Neolítico cando estes pobos empezaron a intervir na paisaxe, modificando as súas formas e deixando a súa pegada. Deste período coñecemos restos importantes tanto na provincia de Lugo como na de Ourense. En terras lucenses son de salientar os túmulos conservados en terras do Saviñao, Pantón, A Pobra do Brollón ou Sober, mentres que en terras ourensás destacan os xacementos dos concellos de Castro Caldelas, Nogueira de Ramuín e Parada de Sil.
Entre o final do megalitismo e o comezo da Idade dos Metais, no III-II milenio a. C., as comunidades que ocupaban os vales do Miño e do Sil introduciron un elemento máis que cambiou a súa paisaxe, ao transformar as rochas que coroaban os outeiros en santuarios e lugares de peregrinación dotados dun carácter máxico, onde esas rochas se convertían en altares e lugares de culto.
Así, do mesmo xeito que ocorrera coas mámoas, os petróglifos situábanse en lugares estratéxicos dentro do territorio, quizais marcando as zonas de caza, os lugares de paso, as comunidades que os habitaban ou as súas crenzas, usos e ritos, pero, en todo caso, en lugares estratéxicos en que é posible dominar amplas perspectivas do territorio, nunha forma máis de relacionarse con el e co seu concepto da natureza e do universo. Aínda que nestes momentos o coñecemento dos petróglifos na zona é parcial, pode confirmarse a súa relevancia como manifestación dunha inquedanza cultural relacionada co coñecemento do medio. De especial interese pola complexidade dos seus motivos e pola compoñente estética dos seus xogos de formas e agrupacións son os petróglifos de Cima da Costa (Vilar de Ortelle-Pantón), Regueiro/Tapado do Monte (Anllo, Sober), Pena da Xesta (Proendos, Sober), ou o petróglifo exento de Atán (Pantón). Tamén existen testemuños da Idade do Bronce, achados importantes como espadas, puntas de lanza e colgantes, como os de Forcas, Mouruás e Ribas de Sil, que apareceron asociados ao leito do río ou en covas, o que é tamén mostra da relación co medio simbolizada nos instrumentos do poder.
Durante a Idade do Ferro as poboacións abandonan as terras baixas, próximas aos ríos, e colonizan as zonas altas, onde construirán os seus poboados fortificados, que coñecemos co nome de castros. Trátase en xeral de recintos fortificados, con varias liñas de defensa, de terra, pedra e probablemente estacadas, localizados no cume dos outeiros, en posicións estratéxicas tanto de control territorial como das rutas de paso, pero sempre dominando o río.
Exemplos sobranceiros desta tipoloxía son o castro de Marce (Pantón), Vilacaíz e Abuíme (O Saviñao) ou os de Arxeriz (O Saviñao), e San Lourenzo (A Cereixa-A Pobra do Brollón), os únicos escavados na Ribeira Sacra.
A pegada deste tipo de asentamentos, que amosa a presenza na xeografía da memoria das xentes que habitan o territorio, está tamén na prolífica toponimia relacionada co castro, como Castro Caldelas, O Castro de Ferreira, Castro de Abuíme, Castro da Torre (Freán), Castro de Illón (Licín), Castro da Portela (Diomondi), Castro de Mourelos, Castro da Besta (Vilelos) ou Penedos do Castro (Luíntra), e mesmo moitos outros topónimos e microtopónimos.
Os ríos cumprían unha función esencial para as vías de comunicación, e resulta evidente a importancia dun sistema de relacións entre zonas e territorios diferentes, polo que, nun contexto de tensións relacionadas coa posesión e comercio dos recursos, os asentamentos fortificados, aproveitando as escarpadas ladeiras dos montes, destas comunidades confería unha grande vantaxe estratéxica.
A cultura destas comunidades que empregaban a tipoloxía castrexa para a súa residencia e defensa deixou unha fonda pegada neste territorio. En moitos casos, estes castros colonizaron espazos simbólicos anteriores das culturas do Calcolítico ou do Megalitismo. No continuo proceso de asimilación e transformación da paisaxe, os castros conforman unha nova achega á fisionomía do territorio e á comprensión da súa estrutura e da forma das actividades e relacións entre as diferentes comunidades.
Estes asentamentos, que empezaron a levantarse a partir do século VIII a. C., tiveron unha longa ocupación, porque foron romanizados e, en xeral, continuaron ocupándose ata o século V ou VI da nosa era, e mesmo ata máis tarde, cando en tempos convulsos, ante a ameaza externa, as xentes da Ribeira abandonaban provisionalmente os seus novos asentamentos e poboados das terras baixas para refuxiarse nestas acrópoles, para protexer os seus bens, ou como referencia para comprender o seu territorio.
No que respecta á súa tipoloxía, estes presentan planta de forma oval, circular ou ben elíptica, e o seu sistema defensivo confórmase a base de fosos e murallas. Son elementos que podemos apreciar na configuración topográfica porque forman parte da realidade paisaxística ou ben porque foron a base de núcleos urbanos actuais, como é o caso de Monforte ou de Castro Caldelas. A maior parte deles mantiveron a súa ocupación e transformáronse durante a época galaico-romana, porque a presenza do Imperio neste territorio, rico en metais preciosos, levou a un proceso de romanización intenso, mais na súa crise e paulatina retirada, os castros continuaron a ser de utilidade en tempos da inseguridade derivada das loitas de poder por parte de múltiples grupos locais, e volveron ser ocupados na Alta Idade Media, o que está sendo demostrado polas múltiples investigacións recentes que contrarian o criterio habitual baseado no seu total abandono.
Unha vez concluídas as Guerras Cántabras, iníciase a romanización do territorio e a explotación dos seus recursos. A minaría foi un dos máis intensamente explotados e que deixou unha meirande pegada no territorio, con enormes transformacións, algunhas delas baseadas nos traballos tecnolóxicos máis precisos e avanzados para a época. A explotación foi intensa no río Sil, no sistema que como nas Médulas, no Bierzo, empregaron o sistema de ruina montium, en especial en Montefurado e na Covela (Torbeo), por mencionar dous exemplos dos máis sinalados, pero son abondosas as mostras de perfís modificados por estas actividades. Xunto a estes xacementos auríferos primarios existen tamén outros secundarios, procedentes da súa erosión, xeralmente xurdidos polo arrastre das correntes dos diversos ríos e depositados nas súas terrazas ao longo de millóns de anos, e dos cales o río Sil é un dos más fecundos e famosos, que posúe amplos tramos con pequenas concentracións de ouro explotadas a pequena escala e de maneira artesanal, nas cales eran habituais os traballos das aureanas e oureiros, que traballaban cando o nivel deste río baixaba considerablemente. Un dos lugares máis singulares deste tipo de explotación está tamén en Montefurado, onde en tempo da ocupación romana foi perforada a montaña coa finalidade de desviar a canle do río Sil e así lavar as areas depositadas no gran meandro que describe nesta zona.
Ben que é evidente que a explotación mineira do Imperio Romano foi intensa, non existen probas tan firmes de que os cultivos xeneralizados do viño tivesen orixe romana na Ribeira Sacra.
Dadas as características xenéticas das cepas galegas, semella que existe unha gran variedade e compoñente arcaica na súa natureza que pode levar a afirmar que a dominación romana favoreceu a enxertía e cultivo da vide e, a partir dun momento de desenvolvemento, a produción de viños.
Aínda que non existen evidencias que permitan asegurar a transformación das peadas ladeiras en socalcos produtivos en época romana, si é posible reconstruír a biografía das especies máis abondosas ao longo da súa historia, o castiñeiro e a vide, ata ese momento.
As vías romanas construídas para o control do territorio e para o transporte dos recursos contribuíron tamén de forma decisiva á configuración da paisaxe. A vía máis importante foi a Vía Nova, que comunicaba Bracara Augusta con Asturica Augusta e que, desde Ourense, cruza o val de Maceda, o alto do Rodicio e chega a San Xoán de Camba e Castro Caldelas. A partir desta arteria principal saían as que comunicaban con Chantada e Lugo, a través de Temes, ou con Monforte.
A verdadeira magnitude da concepción dun territorio singular comeza a partir da época romana tardía, da cal permanecen espléndidos vestixios arqueolóxicos en Proendos, Castillóns, Temes, Atán, San Xoán de Camba, Rocas, Montefurado e Licín, e aínda de forma máis relevante na Alta Idade Media, que será cando o territorio tome conciencia da súa personalidade como a auténtica Tebaida da antiga Gallaecia romano-visigótica. Na configuración da paisaxe da Ribeira Sacra un elemento esencial foi a presenza dos primeiros cristiáns, que probablemente chegaron e se instalaron nas proximidades dos castros habitados e nos asentamentos máis ou menos estables do exército romano que se desprazou á Gallaecia para controlar as explotacións mineiras, xa que nos primeiros momentos é un culto gobernamental asociado á vida urbana, que tivo dificultade para penetrar nos paganus (campesiños).
Desas datas iniciais son os restos do sartego de Temes, que se atopa sobre o arco triunfal do presbiterio da igrexa de Santa María de Temes, que está moi próxima á confluencia do Sil e do Miño e dunha vía romana secundaria. Esta peza procede de obradoiros italianos, está feita en mármore branco, representa o tema da Epifanía, e é unha testemuña da importancia que desde as súas orixes tivo esta relixión no interior de Galicia. A maiores, contamos con outra peza sobranceira, como é o Crismón da Ermida de Quiroga, localizado tamén nas ribeiras do Sil, e que é unha obra de referencia ineludible na inicial cristianización do territorio e na conformación da súa identidade como espazo espiritual. Poucos outros exemplos decorativos existen en todo o ámbito da romanización galaica máis intensa ligada ás explotacións auríferas e ao control do territorio a través das vías e calzadas, entre os cales cómpre destacar na Ribeira Sacra o relevo en mármore probablemente local na fábrica da igrexa de Santaia de Licín, no Saviñao, e que refire formas decorativas e significativas culturalmente romanas: unha xerra da cal xorden motivos vexetais cunha flor central, relacionada con cultos á feminidade ou á morte.
Pero, ademais destas evidencias materiais e que son en si pezas valiosas polo seu interese artístico e histórico, existen referencias á importancia deste vasto territorio como un lugar de oración, de retiro, de meditación e de penitencia desde os primeiros tempos do cristianismo, cando as primeiras comunidades de anacoretas se instalaron nunha ampla zona que engloba os territorios do Bierzo e da Ribeira Sacra, ao redor do Sil, en que estes cristiáns renunciaban ás riquezas e vivían na pobreza dedicados á oración e á gloria de Deus, rodeados dunha natureza inalcanzable e monumental fronte á debilidade do home. No extremo máis occidental do antigo Imperio Romano nace, sobre as bases dun priscilianismo estendido entre as comunidades rurais e dispersas, no remate do século IV, unha nova Tebaida que, como a súa referencia exipcia, se converteu nun deserto para a meditación e o sacrificio consagrado a unha vida encamiñada a merecer a riqueza espiritual despois da morte.
En parte, a relevancia e a singularidade deste espazo, na súa vertente berciana, xa foi recoñecida mediante o Decreto 1244/1969 (BOE do 24 de xuño) polo que se declaraba lugar pintoresco a chamada Tebaida Leonesa e, por tanto, goza na actualidade da consideración de ben de interese cultural, recoñecemento que, en xusta medida e con base en semellantes argumentos históricos, tamén é extensible á Ribeira Sacra, xa que nese momento da historia compartían unha certa identidade.
Da evidencia e da importancia que este movemento anacoreta tivo na Igrexa occidental quedaron algunhas pegadas sobranceiras, como pode ser a da monxa Exeria, peregrina que diversos autores vinculan co propio Prisciliano, e que, procedente da Gallaecia interior, viaxou entre 381-384 a Constantinopla, Asia Menor, Palestina, Sinaí, Exipto, Arabia e Siria e recolleu todas as súas experiencias para logo transmitirllas á súa comunidade, e que se enmarca nesa vida de renuncia e de ascetismo rigoroso que defendían os priscilianistas.
O papel de Exeria soamente pode entenderse neste contexto en que a muller pode participar da vida de igrexa case en relación de igualdade co home e no que se recoñece a súa achega, papel que non había ser asumido pola posterior ortodoxia. O priscilianismo incorpora elementos da espiritualidade pagá ou precristiá que defendían o animismo ou as romarías en lugares onde a natureza podía identificarse coas escenas do paraíso, limpo de todo pecado. Esas crenzas, que buscaban o ben absoluto a través da natureza como camiño de chegar a identificarse coa propia divindade, atoparon na Ribeira Sacra un espazo ideal de ocupación.
O priscilianismo segue unha interpretación rigorista do cristianismo, onde a ascese cobra especial importancia e o ben se encarna no espírito mentres o mal se vincula co material, de aí a procura do ben a través da ascese e da mística. No concepto panteísta da vida, a divindade reside en todos os seres creados. O priscilianismo concibiu comunidades de anacoretas dúplices, onde homes e mulleres levaban unha vida de renuncia e penitencia, libre e independente de regras e convencións da ortodoxia dos primeiros bispos. Consideraban importante nas súas prácticas relixiosas a música e a danza, comportamentos moi censurados pola Igrexa de Roma e máis próximos ás prácticas, ritos e cerimonias das comunidades rurais da Ribeira. As ideas do priscilianismo foron condenadas no Concilio de Caesaraugusta no 380 e Prisciliano foi condenado polo papa Dámaso, xunto a algúns dos seus discípulos, en Tréveris en 385, pero a pegada que as teses priscilianistas deixaron nesta rexión da Gallaecia foi moi profunda. A defensa dunha vida ascética, rigorista, organizada en torno a comunidades, é un anuncio da vida monacal, así como a aposta polo papel da muller nesas primeiras comunidades, en que podía participar na lectura de Biblia, foi unha cuestión problemática para a ortodoxia e por iso acabou en herexía. Pero na Gallaecia, esas comunidades de primeiros cristiáns tiveron o seu desenvolvemento e buscaron o seu lugar en paisaxes inhóspitas, lonxe das principais vilas e cidades, como eran os vales do Miño e do Sil, e alí permaneceron. De feito, no I Concilio de Braga, que se celebrou no ano 561, San Martiño de Dumio condenou explicitamente desde un punto de vista doutrinal e moral o priscilianismo e sinalou que a ortodoxia defendida no I Concilio de Nicea aínda estaba seriamente ameazada en Galicia pola persistencia tenaz da herexía priscilianista; por tanto, máis dun século despois da desaparición do seu fundador, os seus seguidores seguían sendo considerados un problema nestas terras.
O carácter animista do primeiro credo cristián e do priscilianismo, na procura de paraísos naturais afastados das riquezas do ouro e do que pode ser comido pola touza, non alterados polo home, a vida en harmonía coa natureza, favorecerá a implantación das comunidades nesta zona, que terán xa no século VI unha forte presenza. Estes asentamentos xustificarían a importancia que o monacato chegará a ter nos séculos VI-X, na Alta Idade Media.
En tempos da monarquía sueva (409-585) está documentada a importancia do eremitismo neste territorio, onde os anacoretas vivían afastados e celebraban as súas cerimonias en covas. O mellor coñecido é o mosteiro de San Pedro de Rocas, santuario eremita. No ano 572 a Igrexa volve congregarse no II Concilio de Braga, e un ano máis tarde a comunidade de Rocas refunda o mosteiro de acordo coa ortodoxia da Igrexa romana. Así o testemuña o pé de altar que se conserva no Museo Arqueolóxico de Ourense e a inscrición que está no templo, na cal se pode ler: «+ HEREDITAS: N (ostrorum) / EVFRAXI: EVSANI / QVINEdI: EATI: FLAVI / RVVE: ERA: dª C. X A I:», que podería traducirse por «Isto (que estades a contemplar) é a herdanza de todos nós, é dicir, de Eufrasio, Eusano, Quinedo, Eato, Flavio e Rvve, (e consagrado na) Era (hispánica) de 611 (ano 573)», e que é interpretada como acta fundacional do mosteiro antes da anexión do reino suevo ao reino visigodo.
Os reinos visigodos mantiñan unha continuidade en decadencia do goberno do Imperio no resto da Península a través principalmente da súa estrutura de poder, sostida nunha poderosa igrexa, pero sometidos a múltiples e continuas loitas internas de poder. Pero a súa superioridade estratéxica e de medios con respecto dos suevos era evidente. No ano 586 os visigodos vencen os suevos e comeza unha nova etapa. Conquistan os seus territorios e someten os aurigenses e os roucóns, pobos prerromanos que permaneceran á marxe do poder de Roma.
O rei suevo Miro (570-583) intentara sometelos previamente e, co pretexto de reducilos, os exércitos visigodos penetraron na Gallaecia e, como consecuencia, anexionaron o reino suevo.
Visigodo era tamén Frutuoso de Braga, que desde o Bierzo penetra polo Sil no século VII para asentar a súa Regula Monachorum e promover tamén novas fundacións, antes da chegada dos beneditinos e a xeneralización da súa regra.
Pero tamén o reino visigodo é, pola súa vez, derrotado polos exércitos omeias do Califato de Damasco nas primeiras décadas do século VIII, en que se somete Lugo, capital do reino da Gallaecia, e aínda que conseguiron unha rápida expansión política e de control dos recursos, a ocupación e o asentamento non foron regulares en todo o territorio da Península. No norte os asentamentos permanentes non resultaron efectivos e non correspondían coa súa estratexia, aínda que as incursións e saqueos resultaron moi frecuentes ao longo da segunda metade do século VIII e principios do IX, especialmente durante o reinado de Fruela (757-768) e Bermudo I (788-791),o que favoreceu, en especial na Ribeira Sacra, que a poboación volvese ocupar os antigos castros como asentamentos dotados de mellor refuxio.
Neste contexto, ao desaparecer o poder político dunha monarquía, que estaba sometida a un poder afastado, a igrexa ocupou a xestión da produción do territorio. Acadouse deste xeito unha certa independencia e afastamento do control directo do poder e, aínda que sometidos a el e ás loitas derivadas das súas diferentes estratexias, os núcleos situados ao redor dos mosteiros desenvolveron un sistema exhaustivo e eficaz de xestión das terras.
O cambio do exercicio do poder, a inestabilidade das loitas e das pillaxes da guerra levaron moita poboación a fuxir da parte meridional e central da Península cara a zonas illadas e afastadas, e asentarse en refuxios protexidos e de difícil acceso, para así aumentar as súas posibilidades de defensa.
O proceso de repoboación iniciouse nos anos corenta do século VIII cando o rei Afonso I encargou ao bispo Odoario a reorganización da diocese de Lugo. O labor deste prelado é moi importante en relación coas comunidades asentadas nos vales do Sil e sobre todo no Miño, en Atán ou Diomondi, onde a pegada do prelado foi relevante e aínda é visible.
Foi entón cando comezou a definirse a organización parroquial dentro da reestruturación da diocese. Para definir os lindes e asegurar o seu coñecemento e eficacia empregáronse os elementos significativos do territorio, que en moitos casos eran elementos culturais preexistentes, o que explica a habitual integración dos campos de mámoas, petróglifos ou castros como límites recoñecibles e consensuados desas parroquias e que permanecen con escasas variacións ata o día de hoxe.
Nos séculos da Alta Idade Media, a presenza de anacoretas neste territorio foi relevante e intensa, como testemuñan a necrópole de Barxacova en Parada de Sil, un dos maiores conxuntos funerarios rupestres coñecidos, con decenas de tumbas antropomorfas dispostas escavadas na rocha, ou a inscrición localizada nun impoñente farallón pétreo na desembocadura do río Fiscaíño no Bibei, na Pobra de Trives.
Esta inscrición, recollida nunha cartela de 4×7 m contén: «+ IN NNE DNI / INCOAVIMVS / HANC OPVS FABRILE / IN. ERA. M. Xa / LOCO ISTO / VERE. OPIDV SCE / MARIE. DICITVR /» que podemos desenvolver e traducir como: «No nome do Señor iniciamos a presente construción na era de 1010 (ano 972), que se di ser este lugar a auténtica cidade de Santa María».
Son mostras da sistemática repoboación promovida polos reis cristiáns nunha época conflitiva e chea de enfrontamentos bélicos, con continuos avances e retrocesos, que conflúe co proceso de retirada espiritual de ascetas anacoretas que buscaran nas quebradas abismais dos grandes ríos da Ribeira Sacra non só un lugar de retiro senón tamén un refuxio dos perigos do mundo.
No caso da cidadela de Santa María, moi próxima á inscrición devandita, consérvase un lagar rupestre conformado dentro dunha estrutura rectangular. O pan e o viño eran os dous elementos imprescindibles para a celebración da eucaristía cristiá.
O cultivo do cereal era o principal sustento das comunidades, plantado nos terreos máis accesibles da bocarribeira, en especial centeo ou trigo. O cereal era un dos produtos fundamentais da dieta e do pagamento das rendas, polo que ocupaba os mellores e máis rendibles terreos.
O viño, pola súa banda, ocuparía os socalcos, que se traballarían co fin de completar a dieta fundamental tanto para o corpo como para o espírito. O territorio das ribeiras do Miño e do Sil foi asumindo o soporte de pan e viño dunha extensa vida fundamentalmente influenciada polos anacoretas, eremitas, incipientes comunidades de monxes, refuxiados e repoboamentos promovidos por reis cristiáns en loita por recuperar territorios para o seu poder, o que dotaba o lugar dunha fonda espiritualidade. Esta circunstancia favoreceu a fundación dos primeiros mosteiros dúplices, promovidos pola nobreza local como lugar de acollemento ao final da súa vida e como ofrenda para favorecer o seu xuízo espiritual.
Estes primeiros mosteiros dúplices de comunidades femininas e masculinas que compartían unha pequena igrexa ou capela non formaban parte de ningunha congregación máis grande e eran células independentes baixo o control do abade, que actuaba como reitor da comunidade. A regra de San Frutuoso de Braga foi a que acadou un maior desenvolvemento nestes primeiros tempos.
Aínda que non existe un patrimonio documental que reafirme a existencia pretérita destas fundacións prerrománicas, a profusión de fundacións e doazóns nos primeiros anos do século X, xunto coas mostras da actividade anacoreta, son mostras suficientes. Cenobios primitivos como San Xoán de Camba, San Paio e Santa Trega de Abeleda (Castro Caldelas), Santa Marta de Fontao (A Teixeira), Santo Adrián de Sacardebois, San Lourenzo e San Vítor de Barxacova, Santa María de Chandrexa do Sil (Parada de Sil),... e moitos outros dos que se pode ir construíndo a súa xeografía relacionada co eremitismo, completada con inscricións, xacementos e toponimia que completan con rigor os argumentos. A esta importante presenza do anacoretismo e do monacato na Alta Idade Media teríamos que engadir a expansión no século XI e XII da orde de San Bieito, inicialmente grazas ao apoio do rei Afonso VI e do seu xenro Raimundo de Borgoña, que impulsaron a chegada dos monxes bieitos.
Os mosteiros dúplices deixaron paso ás abadías masculinas e femininas entre as cales destacan, sen sermos exhaustivos: Santo Estevo e Santa Cristina de Ribas de Sil, San Salvador de Asma e Santo Estevo de Atán, no caso das masculinas, e Santa María de Pesqueiras, San Xoán da Cova, San Fiz de Cangas e San Miguel de Eiré no caso das femininas.
Cos monxes regulares chegou unha nova forma de organizar o traballo e a xestión do territorio. Introduciron novos cultivos, entre eles novas variedades de vides que conviviron coas existentes e probablemente mantiveron o sistema de cultivo en socalcos, aproveitando as mesmas pedras do terreo para facer as muras.
Este sistema de explotación da terra permitía aproveitar as ladeiras de forte pendente para o cultivo tanto da vide como doutros produtos como legumes, verduras, froiteiras, oliveiras ou castiñeiros. Aínda que non se atoparon referencias escritas ás construcións de socalcos nestes momentos, interprétase como mostra de que esta cuestión técnica non representaba unha novidade nin na xestión nin na transmisión de dereitos sobre as terras ou os seus produtos, polo que poden testemuñar a súa presenza no territorio desde, cando menos, as fundacións e os repoboamentos.
As novas comunidades regulares aproveitaron as fundacións dúplices preexistentes para fundar as súas abadías, mantendo o locus sacratum, como podemos constatar en San Vicente de Pombeiro, Atán, Eiré ou Rocas.
No marco da consolidación do poder dos reinos resistentes á expansión do Califato, Afonso IX (1188-1230) retoma no seu reinado o modelo desenvolvido por Afonso III e Ramiro II, e impulsa unha nova repoboación do noroeste peninsular coa concesión de privilexios, cartas pobras e foros que favoreceron o asentamento de novos colonos en terras pouco poboadas. Especialmente importantes foron para este territorio as cartas pobras de Monforte de Lemos, Portomarín e Sarria, polas que naceron novas poboacións como A Pobra do Brollón e A Pobra de Trives, entre outras moitas.
Ao longo dos séculos XI e XII eríxense as principais igrexas románicas, onde traballan importantes obradoiros, algúns deles vinculados ao mestre Mateo, como se pode apreciar en Santo Estevo de Ribas de Miño ou en Santa María de Pesqueiras, ou do obradoiro da catedral de Ourense, como en Santo Estevo de Ribas de Sil. Estas relacións operativas e de xestión da construción e renovación dos templos na Ribeira Sacra están reforzadas polo paso de peregrinos que visitan as reliquias do apóstolo Santiago polo Camiño de Inverno. Esta ruta emprega unha entrada ao territorio galego máis favorable en determinadas épocas do ano que a da ruta francesa; utiliza en gran parte o itinerario das vías de comunicación anteriores e, en especial, as rutas romanas que desde Quiroga e A Pobra de Trives levan para os vaos do Miño en Chantada, ben abeirando o Sil ata Doade ou ben a través da Pobra do Brollón, para, desde Monforte de Lemos, continuar cara a Compostela.
Na segunda metade do século XII difundiuse a reforma cisterciense pola Ribeira Sacra e algunhas das fundacións incorporáronse á reforma, como os mosteiros de Montederramo e de Ferreira, que se converteron nas principais casas masculina e feminina da comarca.
Durante a Baixa Idade Media, o monacato viviu un período de profunda crise no relixioso, económico e social. As comunidades relixiosas confiaron a súa defensa e protección aos nobres, apareceu así a figura do abade comendatario, un civil que a cambio desa protección administraba as propiedades do mosteiro, abadías seculares que tiñan un exercicio de control e supervisión económico duns dereitos que resultaba dificultoso administrar.
Tanto os mosteiros como os nobres explotaban o territorio mediante un sistema de foro que en moitos casos vinculaba unha familia por tres vidas prorrogables. Neses contratos non só se explotaba a viña, a horta ou o souto, senón tamén a pesqueira ou o muíño que estaba xunto ao predio. O pagamento das rendas facíase mediante a entrega dunha parte da colleita, que desde mediados do século XV será en viño, centeo, forraxes ou castañas fundamentalmente. Os foreiros tiñan que prestar algúns servizos extras anuais ao mosteiro ou ao señor, como «nossos vasalos serventes». Entre o labor que se lles encargaba estaba o «arquear as cubas» ou asistir con «fouciña» a traballos nas viñas.
Esta expansión da vide a partir do século XV queda documentada nos contratos de foro onde se obriga aos foreiros a plantar as leiras ou montes para producir viño branco, mosto ou tinto, «sen agoa et sen mao sabor» e, asemade, se lles obriga a construír pequenas adegas na leira coas súas cubas e todo o necesario para facer o viño. A partir do século XV os mosteiros constrúen un número importante de adegas para o almacenamento do viño, espalladas polos distintos territorios onde teñen as súas propiedades. Así, o mosteiro de San Salvador de Asma en 1433 ten documentadas sete adegas, ás cales se engadiron outras novas nos séculos XVI-XVIII.
A situación mudou coas políticas activas dos Reis Católicos no século XV, cando impulsaron, co apoio do papa Alexandre VI, a reforma das ordes regulares. Todos os mosteiros da Ribeira Sacra foron revisados e concentrados. Os bieitos incorporáronse na Congregación de San Bieito de Valladolid e os cistercienses na Congregación Observante de Castela.
Este proceso de cambio levou a unha reorganización tanto do monacato como da xestión do territorio e dos recursos. O número de fundacións era tan elevado que resultaba pouco eficaz e dificultaba o seu control, polo que foron reducidas; as casas máis importantes conservaron a consideración de mosteiros e as máis modestas convertéronse en priorados. Nesta reorganización, as fundacións femininas foron practicamente eliminadas, decaendo así o importante papel que tiveran ata daquela na organización do territorio. Todas as relixiosas da orde bieita foron trasladadas á forza ao convento de San Paio de Antealtares, en Santiago de Compostela, mentres que só a comunidade cisterciense de Ferreira de Pantón permaneceu na Ribeira Sacra. Pesqueiras, Eiré, Cangas ou A Cova quedaron reducidos a simples granxas e priorados dependentes dun poder afastado.
Os novos abades tiñan entre os seus obxectivos mellorar o rendemento dos seus privilexios e explotar a riqueza do territorio mediante un sistema de foros e arrendamentos reforzados. Os novos requirimentos e a mellor organización produciron o crecemento da explotación dos predios e dos seus cultivos e, en xeral, de todos os recursos dispoñibles, incluídos os produtos dos ríos e a percepción do décimo.
As rendas dos mosteiros non deixaron de aumentar e produciuse tamén unha renovación artística. Nas principais abadías acométense grandes reformas nas edificacións, mobiliario e nos obxectos litúrxicos, mentres que nas fundacións máis modestas, en que se mantiveron as fábricas medievais, se impulsou unha modernización estética mediante a decoración interior dos templos, con ciclos de pintura mural que, ademais, favorecían a catequización dos fieis. Na Ribeira Sacra, ao contrario que na maior parte do territorio galego, aínda se conservan moitos destes grandes e fermosos paneis pictóricos que son un bo exemplo da plástica manierista ou contrarreformista, entre os cales destacan os de Nogueira de Miño, Seteventos, Pesqueiras, Proendos, Diomondi ou Eiré. O crecemento e a importancia estratéxica que acadaron os mosteiros como xestores deste rico territorio durante os séculos XVII-XVIII resulta evidente á vista das grandes obras e construcións das fábricas de Santa María de Montederramo, Santa María de Ferreira de Pantón ou Santo Estevo de Ribas de Sil. Boa parte destas obras custeouse coa venda das rendas e dos décimos que os mosteiros percibían.
A partir de fins do século XV, e maiormente no XVI e XVII, esas rendas pagábanse en cereal, castañas, legumes ou viño, e nos contratos de aforamento establecíase a proporción que cada produto debía ter na renda. A abondosa documentación destes privilexios permite coñecer con precisión os cultivos máis estendidos por estas parroquias.
O poder exercido desde os mosteiros tiña desde época medieval neste territorio o contrarresto do poder da nobreza terratenente personificado nos Condes de Lemos, que exercían os seus dominios desde o norte e o sur das ribeiras do Sil en Monforte e en Castro Caldelas, ou nos condes de Amarante desde o Castelo de Maceda.
Asemade, outras casas señoriais tiñan na Ribeira Sacra os seus pazos a as súas propiedades como os Quiroga, os Somoza, os López de Lemos, os Camba, os Varela, os Temes ou os Taboada.
Estas casas nobres tamén exercían o seu poder con foros e arrendamentos, en especial nas zonas de bocarribeira, compartindo o espazo limítrofe coas posesións dos mosteiros e entrando de cando en cando en conflito pola súa xestión. Exemplo deste poder agrícola derivado das liñaxes guerreiras medievais e das riquezas de diversa orixe son as magníficas casas e pazos que se conservan. Nelas a arquitectura e a natureza forman un microcosmos perdurable no tempo, como acontece na fortaleza de Taboada, nos pazos de Perrelos, Buía e de Relás (Taboada), no pazo de Tor (Monforte) ou de Bóveda, así como nas casas grandes de Boán e do Pacio en Sabadelle (Chantada),na casa grande de Touza (Carballedo), na casa grande da Lagariza (Pantón) ou no pazo de Cristosende (A Teixeira), verdadeiros centros de poder, factorías de transformación agrícola e cómodas residencias de lecer en que se mesturaban o traballo do campo e a cultura.
Estes pazos eran células economicamente case autosuficientes tamén coma os mosteiros, posto que, ademais da explotación agropecuaria, rexentaban os muíños, as pesqueiras, as ferrarías, os curtidoiros... e máis adiante, as fábricas da luz.
Os pazos organizábanse para producir todo aquilo que necesitaban para o desenvolvemento da vida diaria pero, ademais, estas elites tiveron un papel importante nos movementos culturais da época, ocupando no século XVIII e XIX o lugar que deixaran os mosteiros; de aí a importancia dalgunhas das bibliotecas destas casas, que conservan pezas únicas da nosa literatura. Despois do proceso reformador do Estado que levou ás sucesivas desamortizacións das propiedades das ordes eclesiásticas no século XIX, foron estas familias as que, en xeral, se fixeron coas titularidades dos edificios exclaustrados dos cales foron expulsadas as comunidades relixiosas, e principalmente todos os territorios produtivos pasaron ás súas propiedades. Mantiña así a poboación unha certa continuidade na súa relación coa terra, da cal facía uso e produción a través de arrendamentos e pagamentos en especie que, en troques de ir ás comunidades relixiosas, pasaba aos señores que, pola súa banda, tamén sufriron as súas crises para seren quen de xestionar os lugares, nunha lenta decadencia acompañada dos radicais cambios sociais que cuestionaban cada vez máis os dereitos e o exercicio do poder sobre as terras que manexaban.
O territorio que fora conformándose século a século co traballo continuo das comunidades que nel residían, ao servizo en xeral dun poder asentado nas súas proximidades e ligado a el, viuse sometido á unha fonda transformación a mediados do século XX, na década dos corenta, cando a súa fisionomía se transformou de forma radical e vertixinosa.
O recurso que viña sostendo este territorio, o propicio val, peado e inaccesible, dos canóns abancalados do Miño e do Sil, que ofrecía viño, castaña, froita, cereal, salmón e lamprea, de súpeto, como sucedera dous mil anos antes, fica en segundo lugar fronte a unha novidade tecnolóxica: o potencial de enerxía da auga acumulada para producir electricidade.
Como antes os romanos co ouro, a electricidade, moeda imprescindible para o sostemento do desenvolvemento industrial e da vida urbana, require dunha abondosa e constante produción. Construíronse no Miño os encoros de Belesar e Os Peares e no Sil os de San Martiño, Sequeiros, Santo Estevo e San Pedro. Estas novas infraestruturas, feitas co deseño e dimensións máis avanzados da época, monumentais desde un punto de vista técnico e exemplos singulares e sobranceiros do patrimonio industrial, asolagaron numerosas poboacións, así como as terras máis fértiles de cultivo, que quedaron baixo as augas.
No momento da súa construción xeraron un grande impacto visual e aínda son visibles as pegadas das canteiras necesarias para acumular o material dos centos de miles de toneladas precisas para suxeitar a empuxada da auga. Maior impacto supuxo, porén, a amortización dos vales que, desde aquela, permanecen como unha paisaxe fosilizada baixo a auga que agroma, de cando en vez, nos procesos de mantemento do sistema hidroeléctrico.
Por outra banda, máis profundo que esta pegada resulta o trauma de perder en vida o fogar por unha forza e poder estraño, para unha utilidade que, no seu momento, malamente podía ser comprendida, e por unhas dimensións que tampouco podían ser asimiladas pola súa inmensidade. O cambio de sistema de vida, do paso de barca, da ponte, da pesqueira e do porto, o traslado dos monumentos, das vivendas e dos mortos do cemiterio foi o resumo e o retrato dun cambio de paradigma a nivel mundial, unha sociedade que pasaba do vello complexo agrario a unha comunidade de produción industrial que precisaba de man de obra concentrada nos núcleos urbanos e que debía deixar o seu fogar.
A percepción do espazo, as comunicacións, a forma de cultivo e a forma de vida do territorio víronse sometidas a unha profunda transformación. Porén, as comunidades seguiron ligadas ao territorio. Aínda que amortizada baixo decenas de metros de auga permanece unha parte da paisaxe, sobre ela emerxe con forza a identidade dun lugar marcado pola pendente, polas muras e pola orientación, aínda cheo de vides, e tamén pola memoria do que foi arrebatado e do que aínda permanece baixo o nivel das augas e asoma de cando en cando coa memoria das pontes, os pasos de barca, os caneiros e pesqueiras, as casas e os soterramentos.
Os requirimentos das actuais formas de vida, ligadas ao consumo de enerxía para o confort dos fogares e a capacidade de produción industrial, engadiron unha nova potencialidade á Ribeira Sacra propiciada pola extrema xeografía e a auga abondosa, que é a ideal condición dos encaixados vales para seren zonas produtoras de enerxía hidroeléctrica. A necesidade de electricidade, que na súa produción hidráulica se caracteriza por ser limpa e renovable, máis aló das súas condición de implantación territorial, é unha condicións indispensable nun modelo de desenvolvemento sustentable e respectuoso co medio a longo prazo. Porén, os procesos de implantación e as consecuencias desta permanecen na memoria entre o trauma do abandono e a vertixe dos cambios. Na actualidade os vales de ribeira, aínda que cun nivel de augas moi superior, manteñen unha rica biodiversidade que permitiu cualificar as ribeiras do Sil, do Mao e do Miño como zonas da Rede Natura precisamente por estes valores. Na actualidade a visión e panorama do conxunto non se ve empecida pola presenza da auga encorada, que permite un uso tamén ligado á propia percepción da paisaxe fluvial, nun lugar en que o río foi o centro das vidas e a vía de comunicación máis rápida e que permanece na memoria das comunidades e resulta un dos recursos máis relevantes para a súa axeitada xestión.
– A toponimia e a transmisión do coñecemento sobre os lugares.
Nos termos municipais da paisaxe cultural da Ribeira Sacra existen un total de 2.589 entidades (a suma dos lugares, parroquias e concellos); que ascenden a 3.829 na totalidade do territorio. De todos eles máis de 1.000 son topónimos únicos (só existen unha única vez no nomenclátor galego), o que, aínda que matizable, supón unha proporción excepcional. A estimación, a falta de que poidan ser completados os traballos de forma estendida a todo o territorio, é que poidan superarse os 30.000 microtopónimos na Ribeira Sacra. Así mesmo, en contraste co resto de Galicia, resultan máis abondosos os topónimos de compoñente latino e menores os de orixe prelatina, o que amosa un maior desenvolvemento relacionado coa construción do territorio nos períodos tardoantigo e altomedieval.
Porén, existen auténticas reliquias indoeuropeas de atestación única. Nun país tan abundante en ríos coma Galicia, non é estraña unha denominación onde dous ríos se cruzan. Unha delas é Augas Mestas (latín AQUAS MIXTAS), que se atopa en Quiroga. Pero en Carballedo a forma é Ambas Mestas, onde se pode recoñecer o celta amba «auga», e que demostra que esa antiga forma indoeuropea se conservou como apelativo nesta área ata o século XIII cando menos. En Sober hai un lugar chamado Brosmos, que foi o nome prerromano do canón do Sil, e procede do superlativo de Ver- (uer-), «a beira grande, a ribeira grande», en plural.
Outra peculiaridade desta área é a cantidade de topónimos formados coa palabra casa, seguidas dun nome persoal ou dun apelido ou alcume, algúns deles contendo a preposición de (Casdecide, Casdeguístola, Casdelope, Casdemiro, Casdequille, Casdomato, Casdoncende, Casdosteo), pero a maioría non: Casbeiro, Cascarballo, Cascortés, Casebio, Casenando, Casfarexa, Casferreiro, Casfiel, Casgoíñas, Casguil, Casgutierre, Casixordo, Caspedro, Caspicón, Casqueixeiro, Casribeira, Castinande, Castomás, Caxerigo.
Un procedemento peculiar en Galicia consistía en nomear núcleos a partir de nomes persoais: o dono dunha pequena explotación agropecuaria nomeaba o lugar co seu nome en xenitivo, que acabou consolidándose, precedido ou non da palabra vila. Este procedemento foi máis produtivo entre os séculos VII e XI, coincidindo co definitivo fin do mundo tardorromano e o nacemento do altomedieval, baseado en poderes locais e comunidades aldeás, nun proceso global en toda Europa.
Despois desapareceu, polo que podemos datar o arco cronolóxico aproximado do nacemento desas primitivas granxas, que despois foron medrando ata constituíren núcleos de poboación. Nesta área son especialmente frecuentes: constitúen un 20 % do total dos topónimos, o que fala da densidade deste tipo de asentamentos naquela época, cunha distribución equilibrada entre nomes xermánicos e nomes latinos.
Son moi abondosos os topónimos referidos á terra e ás súas formas e uso, aos cultivos e edificacións singulares, pero de forma moi especial ao lugares sagrados ou esquecidos, que fan referencia a unha intensa vida relixiosa se cadra vista cunha certa distancia polos campesiños e gandeiros, afeitos á súa presenza ou ao seu recordo.
Existen lugares ligados á forma da terra, a pedra e as augas: Cova, Campos, Furco, Fornas, Loio, Loña, Monte, Penedo, Penas, Rocas, Lama, Mato; Porto, Portela ou Portizó ...; ao seu uso: Adega, Alvariza, Fonte, Minas, Mazo, A Barca…; ás árbores: Carballo, Carballedo, Carballeira, Nogueira, Pereira, Mazaira, Soutelo, Pumar…
Pero é de destacar a abondosa presenza a lugares e eventos do uso por eremitas, monxes e comunidades, e os lugares e soterramentos antigos, como Abadía, Aira Vella, Airexa (Eirexe, Eirexa e outros), Alberguería, Convento, Cruz, Fonte dos Frades, Campos dos Frades, Mosteiro e Mosteiro Vello, Campos das Tombas, Oleiros, A Silla dos Freires, Adro Vello, Eirexa Vella, Capela, Val Sagrado, Priorato, O Penedo dos Penitentes, Cova do Santo, Castro da Virxe, Augas Santas,... ou advocacións de santuarios desaparecidos como San Vitorio, San Facundo, San Pedro, Seoane,... todos eles vivos na memoria xunto coas dos mouros e dos encantamentos en recunchos e lugares.
Tamén é abondosa a presenza tanto visual como na memoria de rochas decoradas con gravados e outras manifestacións prehistóricas e históricas, como as mámoas, os castros e outros lugares despoboados, os marcos e mesmo os restos de construcións abandonadas.
A existencia destes lugares e a súa identificación consciente pola diferentes xeneracións desencadea unha serie de lendas que teñen por obxecto tanto transmitir esa xeografía mental do territorio como incorporar os coñecementos da vida e da natureza, mesmo do universo e das relacións humanas, integrados coas informacións de todo tipo que conforman o coñecemento.
Así, vanse realizando apropiacións dos lugares da memoria volvendo inscribir símbolos, imaxes ou contos actuais. Os paneis rupestres, os castros, as rochas son cristianizados e os ritos cristiáns son humanizados e levados á historia de persoas. E, de volta noutro proceso continuo de adaptación e evolución, moitos lugares cobran novos significados.
Así permanecen presentes e identificados no territorio Mámoa, Medorra, Modorra, Mama, Mamoíña, Medoña,… Castro, Castrelo, Castriño e Castros sen maior identificación, ou Castroncelos, Castrosante, Castromaior, Castrolázaro e outros múltiples Castros de Ribada, Lagariza, Candaz, Caldelas, Moreda, Morgade, Ferreira, da Virxe, da Roda, de Trasar, de Arriba e de Abaixo,… os Montes, Outeiros, Penas, Torres ou Cotos do Castro,...
Tamén existen numerosos castros de advocacións antigas e primitivas ligadas con cristianización de cultos ligados ás augas, ás pedras, ao tempo… como os Castros de Santa Mariña, San Cibrao, San Mamede, San Martiño, Santa Bárbara, Santa Andrea, Santa Águeda, Santo Estevo ou San Cristovo, así como moitos outros topónimos ligados tamén a infraestruturas de dominio histórico máis próximo, como os múltiples Torre, Castelo, Castí, Castillóns, Marco, Coto.
As mouras, a virxe e as meigas mestúranse nunha amálgama de coñecementos sintéticos que teñen como fonte común as propias evidencias existentes no territorio. Seres da imaxinación, seres da lembranza e seres transmitidos pola ortodoxia e polo ensino son os mesmos seres que habitan os lugares, algúns ameazantes e perigosos, outros cheos de promesas de saúde e de riqueza, de lascivia ou de oportunidade. No equilibrio das consecuencias está a liberdade de elección. As leccións están gravadas na paisaxe polos nosos antepasados e aliméntanse coa transmisión oral en lugares como Vilar de Mouros, Castro de Mouros e Castro de Mourelos, Medorra da Moura, A Pena dos Mouros e O Penedo dos Mouros, O Boco da Moura, O Burato dos Mouros, O Teso dos Mouros, Petouto dos Mouros,… Na Ribeira Sacra existen mostras asociadas a este tipo de continuidade no uso de lugares ligados á transmisión oral e á tradición, como a Pedra da Virxe do Santuario de Cadeiras (Sober) ou a Virxe da Pena, en Pantón, onde as rochas gravadas na prehistoria manteñen viva a súa relevancia cobrando novos sentidos relixiosos, ou as Penas da Pastora, da Raíña ou da Moura en San Xoán de Río.
Os lugares manteñen a súa relevancia mentres se complementa a súa asociación a personaxes paradigmáticos ou esquemáticos máis comprensibles, que representan as concepcións sociais das comunidades, asociadas neste caso tamén á aparición de restos de pasados míticos, como a espada de Mouruás, ademais do propio valor estético dos propios penedos para as sensibilidades tanto actuais como pasadas.
– A parroquia como unidade da estrutura do territorio.
A parroquia é a unidade de estruturación social do territorio galego. Máis aló da pervivencia ou non da estrutura do parroquial suevo, que testemuña a antigüidade deste sistema, así como da posible asimilación do exercicio do control territorial e produtivo herdado da dominación romana, é evidente que en toda Galicia a pertenza á parroquia dunha persoa, dunha familia, dunha casa ou lugar ou de calquera territorio non é cuestionable e forma parte da identidade consciente. As parroquias valéronse dos fitos do territorio, tanto naturais como de creación humana, para seren delimitadas, e marcan espazos de episodios relevantes para a vida das persoas e das comunidades.
Por tal motivo estimouse que a división parroquial debe ser a que de feito estableza a delimitación da paisaxe, pois aquela está concibida pola comunidade e non determinada polos seus accidentes xeográficos ou políticos.
A estrutura da parroquia si que permanece con claridade estable ao longo da historia deste territorio, cando menos moito máis estable que calquera outra figura ou concepción. Mesmo máis estable que a propia fisionomía da paisaxe e moi por riba da súa funcionalidade relixiosa. Apenas hai variacións entre as parroquias existentes e mesmo os núcleos de poboación ligados aos inicios da explotación do territorio polas regras monásticas que os actuais. Na actualidade segue a ser unha forma de xestión práctica, non só baseada nos lazos familiares, senón que a propia actividade económica e administrativa se regula en función da propia estrutura parroquial. Estas unidades de xestión, polas súas dimensións e polas relacións existentes entre os seus membros, deben ser as unidades de xestión futura da Ribeira Sacra.
– Os socalcos: a construción de terrazas muradas.
Na Guía de Galicia, Otero Pedrayo en 1926 define así esta paisaxe: «unha das formas interesantes do cultivo é a dos socalcos ou terrazas vitícolas que esculpen e decoran as rudas pendentes sobre o Sil, o Miño en certos tramos, o Bibei, o Navea, o Cabe, rectificando o labor destrutor dos torrentes e ofrecendo un admirable exemplo da perseverancia secular das xeracións labregas, tratando en estilo inconscientemente artístico a paisaxe».
A construción máis evidente da paisaxe cultural da Ribeira Sacra, a elaboración dun novo solo artificial, refacendo a terra coa mestura do xabre, do toxo, das uces e do esterco para ganar unha precaria liña chaira de traballo, ás veces escasa para pasar de canto, e peada que require as mans para pasar de salto a salto.
Frei Martín Sarmiento na súa Colección de voces y frases de la lengua gallega da segunda metade do século XVII define o socalco: «En Galicia es muy usada la voz socalco, que entienden muy bien los niños. Cuando se cultiva un montecillo para viñedo o frutales, porque no se caiga la tierra, hacen en el monte o cuesta un género de gradillas como de monumento o valladares, que sostengan la tierra que está encima, y a estas gradillas llaman socalcos, como que están debajo de lo que se pisa o calca o cultiva», polo que o seu significado referiría precisamente a construción feita para cultivar. Os dicionarios de Juan Manuel Pintos Villar: «El corte o zanja que se hace en un terreno costanero formando un caballete ò lomo en la parte superior para que la tierra no se corra al inferior, camellón, bancal» o de Marcial de Valladares: «Muro que sostiene tierra en declive» no século XIX rematan por precisar o termo para identificar o muro do bancal. Eladio Rodríguez e X.L. Franco Grande recollen o termo tamén na súa variante «sucalco» durante a segunda metade do século XX.
A definición do Diccionario enciclopédico gallego-castellano recolle: «muro o albarrada que forma bancales en terrenos de mucha pendiente, para que las tierras no sean arrastradas por las lluvias torrenciales. El sistema de socalcos de emplea especialmente en el Ribeiro de Avia y en otras zonas vitícolas y labrantías de Galicia. Es unha forma de cultivo muy curiosa, aconsejada por la experiencia e impuesta por la necesidad de detener las tierras con muretes escalonados, que en toda la extensión del pronunciado declive forman a modo de gradas o peldaños más o menos altos. El trabajo que esto impone a los trabajadores es extraordinariamente penoso, pues tienen que conducir a hombro sobre sus espaldas los abonos por senderos estrechísimos».
A presenza e utilidade práctica deste elemento leva á recollida, no ámbito do territorio da Ribeira Sacra, de múltiples acepcións para o máis relevante dos seus elementos construtivos, sendo o de «muras» o máis habitual e estendido na actualidade, e o máis repetido xunto co de «paredes» na documentación histórica.
Así, recóllense: sucalcos ou socalcos, pataos, pataus ou patais, muras ou muros, liños, bancadas, bancais, paredós, calzadas, poxadas,… o que é outra mostra da riqueza lingüística e toponímica do lugar.
– As cavadas ou cavaduras.
As cavadas son unidades de medida, específicas do lugar, que miden o traballo diario dun home, superficie final que depende da dificultade do terreo, accesibilidade e pendente, e transforman a unidade de tempo, en superficie, propiedade e forma.
A cavadura adoita definirse como o bo traballo dunha xornada en que se atenden cen cepas. A medida adoita equivaler noutro tipo de produción agrícola ao ferrado e pódese dividir en media cavada, un cuarto de cavada, ata contabilizar a propiedade por regos, xerando un parcelario que nas pendentes da Ribeira Sacra se fai protagonista, creando un tapiz múltiple de formas, que obedece a unhas regras fondamente asentadas no tempo e que se reflicten na paisaxe e a relación home-natureza. O estudo da extensión do parcelario no ámbito da Ribeira Sacra revela que se está perante un dos lugares en que o minifundismo, chegado ao microfundismo, é un dos máximos expoñentes.
– Os núcleos de poboación.
As aldeas e os asentamentos de poboación da Ribeira Sacra posúen características determinadas polas especiais condicións orográficas e os polos de atracción que supuxeron os mosteiros e as actividades de explotación agraria do territorio, en especial, o viño. As ribeiras do viño forman parte de territorios caracterizados polo dominio da montaña, con grandes contrastes ambientais entre as terras baixas e as altas. En moitas ocasións os cultivos do viño quedan afastados da antiga aldea, cunha intensiva transformación das ladeiras mediante socalcos de escaso fondo, fuxindo as antigas aldeas das inclinacións dos vales encaixados. A distancia respecto dos cultivos e a dificultade do acceso conduce a edificar construcións apoiadas nun dos muros dos socalcos para dispoñer o lagar e a adega. Cando existen plataformas máis chairas, concentran a disposición dos núcleos combinadas cunha maior variedade de cultivos.
A incidencia da paisaxe do viño como contorno dos asentamentos rurais tradicionais vai variar en toda a zona entre a proximidade dos cultivos, o mosaico de diferentes produtos en núcleos con colleitas escasas e a concentración de áreas específicas de viño en terreos afastados das aldeas, case que sempre rodeadas dun perímetro de monte baixo. A combinación das fendas de regatos curtos ou farallóns pétreos con claros ou redutos dedicados ao viño tamén caracteriza outras partes do territorio. En ocasións, o conxunto das antigas aldeas do viño sitúase en plataformas aplanadas por riba do curso fluvial, afastadas da zona vitícola e no medio dun contorno de agro en que os núcleos aproveitan unha maior suavidade do relevo para colonizar os vales secundarios con pequenas aldeas moi próximas entre elas, formando agregacións compactas. Noutras zonas as antigas aldeas avanzan aquí sobre saíntes da parte alta das ribeiras e desenvolven amplos contornos de socalcos na pendente das ladeiras. A medida que o val vai deixando ladeiras en costa orientadas ao mediodía, o aproveitamento das pendentes volve amosar un intensivo traballo de modelaxe do terreo en estreitos socalcos, que vai caracterizar boa parte das ribeiras, onde as antigas aldeas volven quedar algo afastadas das viñas.
En conclusión, destaca a orientación cara ao mediodía e a adaptación a un lugar condicionado pola orografía, con aldeas de pequeno tamaño, compactas e densas, próximas entre elas, que ocupan lugares propicios en contextos de grandes pendentes, en esporóns saíntes ou pequenas chairas, ou ben en zonas de val alto, rodeadas de agras e cultivos de cereal e pastos, onde se reducen as pendentes.
Pedro de Llano conclúe que a casa da Ribeira Sacra se agrupa en conxuntos pechados de edificacións amoreadas sen orde ao redor dos camiños, asentamentos polinucleares a media pendente, por adición de pequenos núcleos ou barrios que se van diseminando na medida en que os vales se abren e o permite a orografía, coa presenza de hortas e currais. En xeral existe unha proximidade da casa á plataforma de cultivo e unha orientación cara ao mediodía. Os moitos mosteiros contribuíron tanto á difusión do cultivo do viño como á concentración das relacións territoriais con certos núcleos veciños, con agregacións próximas ás construcións relixiosas ou con crecementos realizados ao longo dos camiños. Un efecto similar producen as casas grandes ou os pazos que xestionan grandes extensións de terreo e provocan estruturas de asentamento menos compactas e máis irregulares.
Tamén o ferrocarril estableceu unhas dinámicas que caracterizan a disposición de núcleos densos e compactos aliñados co seu trazado, como en Montefurado ou Os Peares.
– A casa tradicional.
A casa labrega das bacías do Miño e do Sil caracterízase por unha forma rectangular exposta ao sur a media pendente, de dúas alturas, algunha delas parcialmente soterrada co obxecto de obter espazos óptimos para a conservación do viño, pero con múltiples variacións e alteracións producidas pola múltiple natureza das singularidades da topografía. Os accesos habituais son por patíns ou corredores de escasa altura e de certa amplitude que facilitan as funcións agrícolas e o acondicionamento ante os extremos climáticos. As casas teñen función de vivenda, adega e corte, que se separan por grosos muros estruturais e de escasas aberturas. No interior as divisións son escasas, algunha parede para illar a cociña, que en ocasións se despraza cara ao corredor nas vivendas máis sinxelas. As máis complexas distribúense con divisións en cuartos, sala e cociña.
Nos núcleos de maiores dimensións son tamén habituais casas de tres andares, os dous primeiros parcialmente soterrados, coa planta terrea dedicada á adega, cun amplo portón de dúas follas, e de ordinario entre medianeiras, que exemplifica o crecemento asociado a unha explotación máis sistemática do viño nos séculos XIX e XX. A planta primeira será a do dormitorio principal e a sala, namentres que a última, que tamén terá acceso directo desde o exterior pola parte posterior, acolle a cociña.
O material de construción é variado e responde á natureza do solo. A presenza da pedra adoita facer innecesaria a cimentación e permite unha execución rápida co material accesible, sexa xisto de escasa calidade, coa introdución puntual de perpiaños de gran ou coios, sexa granito de boa calidade. Entre a heteroxeneidade de materiais destaca, polo xeral, a técnica da pedra en seco de procedementos máis modestos.
Como se indicou, as aperturas e ocos adoitan ser de pequeno tamaño, con cargadeiros e linteis precarios, marcos de madeira ou pequenos arcos de descarga de cachotaría. O maior dos ocos será a porta da adega, en que tamén se dispoñen reixas practicables. Complementariamente destaca o uso do pallabarro ou dos barrotes de madeira como técnica para a execución de tabiques ou mesmo de cerramentos exteriores non estruturais, que adoitan coincidir cos corredores e as fachadas principais, e as técnicas de esgrafado, con mostras fantasiosas de formas animais e orgánicas que decoran a pel exterior.
– As adegas e os sequeiros.
É a propia vivenda a que adoita recoller as funcións de adega, corte, curral e celeiro. A disposición complexa sobre o terreo e a escaseza xeral de terreo dispoñible xustifican a acumulación de funcións nas casas localizadas nas ribeiras máis peadas.
Destaca, pola contra, a construción de adegas de garda nas propias viñas. Son construcións executadas coas mesmas técnicas de uso da cachotaría e a pedra en seco, recollida do propio lugar e cimentada directamente sobre os socalcos das ladeiras e como continuidade deles.
Plantas rectangulares ou cadradas dun só oco de acceso, xeneroso, normalmente cunha porta de dúas follas, e algún pequeno oco de ventilación sen contra e resgardado.
As cubricións, normalmente a unha auga, seguen a caída da pendente e, na súa posición parcialmente soterrada, poden poñerse como exemplo de integración no seu ambiente.
En casos excepcionais, existen agrupacións destes conxuntos de adegas, como o caso de Vilachá, ou grandes adegas retiradas das pendentes, a medio camiño dos núcleos dos vales altos que, seguindo unha tipoloxía e funcionalidade semellante, acadan unha dimensión maior, ou construcións de tipo cova, cunha fachada e unha cuberta que se estenden á entrada dun espazo escavado na terra.
Estas dependencias poden acoller os lagares, que, no caso das casas grandes e dos pazos da zona, eran dependencias asociadas á propia edificación principal, aínda que tamén existen mostras de lagares rupestres, localizados nas propias ladeiras e inmediatos ás viñas, dos cales apenas fica a pegada sobre a rocha ao teren perdido a súa funcionalidade.
En relación co uso da castaña, tamén pode destacarse a presenza, ao pé mesmo dos castiñeiros e afastados dos núcleos de poboación, dos sequeiros, construcións da mesma tipoloxía de pedra en seco destinadas a secar a castaña. Estas dependencias, como as adegas de garda das viñas, podían acoller nas temporadas de traballo a residencia provisional das persoas que as traballaban.
No seu interior diferéncianse os espazos dun pequeno cortello para cebar os porcos co produto sobrante, un almacén de leña e zona de paso e un lar en que se facía o lume para secar a castaña nun canizo, unha trama de madeira á altura do piso en que estender as castañas. Noutros núcleos existen tamén agrupacións de sequeiros, normalmente de pequenas dimensións e orientados á entrada dos camiños.
– O patrimonio fluvial.
Unha das mostras de cambio e evolución máis radical das comunidades no seu territorio é o que seguiu a construción dos encoros e asolagamento dos vales do Miño e do Sil. O sistema comezou a executarse e funcionar hai aproximadamente uns 70 anos, o que implica que aínda permanecen con vida algunhas das persoas que sufriron a transformación que afectou especialmente os núcleos máis próximos, que deberon ser trasladados no seu conxunto, e dos cales a mostra máis evidente é o propio Portomarín, no límite norte da Ribeira Sacra do Miño e o paso do Camiño de Santiago, así como algúns significativos monumentos como as igrexas de Chouzán e a Cova. Porén, unha parte desa memoria, en especial a relacionada coa propia produción de peixe dos ríos, permanece como relicta baixo o nivel das augas. Os ríos Miño e Sil, así como tramos do Cabe, Bibei, Navea, Soldón e Asma eran navegables, e este uso propiciou o desenvolvemento de ata dez modelos de embarcacións propias da Ribeira Sacra, algunhas das cales, a través de procesos de recuperación de uso específico, amosan a capacidade destes bens de ter unha utilidade na recuperación e identidade das comunidades locais.
Os pasos de barca eran o xeito preferente de comunicación entre as ribeiras, xa que os pasos de ponte eran limitados. Ademais, eran un recurso económico rendible para os seus posuidores ata a metade do século XIX, aínda que perduraron ata mediados do século XX. Os principais pasos de barca estaban localizados en Portomarín, relacionados co Camiño de Santiago; en Pincelo (Taboada); no Porto (O Saviñao); en Sernande (Chantada), que chegou en uso ata os anos 70; en Chouzán (Carballedo) e nos Peares e Beacán (A Peroxa), documentada xa no século X. Pero existían outros pasos e portos de maior ou menor importancia, pero de forma estable e uso cotián ao longo dos séculos.
As balsas, normalmente de fondo plano e coa madeira local dispoñible, adaptábanse en medios e tamaños aos requirimentos funcionais, con asentos, plataformas ou cavidades variadas, en especial acondicionadas para os traballos agrícolas e o transporte de produtos e persoas.
A tipoloxía e modelos de barcas, coas súas diferentes adaptacións e funcionalidades, deu lugar á balsa dos Peares, as barcas de Portomarín, de Chantada, do Cabe e do Sil, a lancha ou o barco de dornas, un dos modelos máis orixinais e singulares, composto dun dobre casco de troncos enteiros baleirados cunha plataforma superior.
A abondosa produción de peixe produciu ao longo dos séculos, ata a construción dos encoros, unha relación particular das comunidades locais que acudían a esta fonte de abondosa xenerosidade e variedade. A pesca, ademais das embarcacións, produciu así mesmo unha ampla colección de aparellos específicos, unha variedade complexa e adaptada ás condicións do lugar e aos propios volumes e comercialización dos recursos.
Un destes recursos máis singulares son as pesqueiras, pescos ou caneiros, das cales permanecen na toponimia significativos exemplos e que probablemente xurdiron como evolución duns primeiros sistemas máis efémeros de canas atadas, conducían os fluxos das augas por medio de muros de pedra estables, espigas ou guiares, reforzados no seu leito, para un ou varios ocos ou bocas nos cales dispoñer redes cun sistema complexo de troncos, ramas e cordas. Aínda son visibles, cando as augas baixan o seu nivel, estes muros de pedra, e mesmo as casetas, executadas sobre elas, para gardar estes tesouros durante a noite. Tamén estas casetas tiñan os seus antecedentes efémeros en pallozas ou pallazas feitas de canas coa finalidade de abrigarse. A anguía e a súa cría, o meixón, eran a presa máis abondosa e que daba máis fama e máis rendibilidade a este traballo.
De tal forma estaba especializado, que se podían salgar para transportar ou conservar con vida en arquetas que se afundían no río ben protexidas por fortes cadeados, e facer desta pesca o sistema económico de sustento de moitas familias, xa que os caneiros eran infraestruturas de propiedade familiar que podían transmitirse en herdanza.
O río conforma no val, ademais, un fito en que se confrontan as relacións e as identidades. Entre destes elementos de recoñecemento propio das comunidades están os berros que nas colleitas se dirixen os veciños das ribeiras de Chantada e de Lemos (papeiros e rabudos), e as múltiples consideracións con respecto á pertenza a unha comunidade específica: a casa como primeiro núcleo e a parroquia como a agrupación inmediata e dignificada pola presenza da advocación dunha santidade como propiciatoria de beneficios e vantaxes varias en relación cos do arredor.
O río como propiciador, pero tamén como ameaza, personifícase nas figuras das xacias e dos mouros, ou os ibios, que atraen as persoas cos seus engados pero da mesma forma producen a desgraza e a perdición, mesturando tanto os aspectos propios dos desexos humanos máis incontrolables fronte á seguridade e rigor da orde e a ortodoxia, identificada no sentimento relixioso.
Asociacións como O Carrual, relacionada cos caneiros do Miño, Barcas do Miño, que atesoura en Chantada a maior colección de embarcacións fluviais e promove traballos específicos de investigación, ou o Ecomuseo de Arxeriz, son mostras da actividade das propias comunidades no coñecemento, xestión e revitalización deste patrimonio cultural específico propio da Ribeira Sacra.
– A construción mental do territorio e a pertenza.
O territorio da Ribeira Sacra enténdese como unha paisaxe cultural ben delimitada polos seus valores culturais e naturais, a pesar da ausencia dunha consideración administrativa, un poder histórico identificable ou mesmo unha conciencia propia. Porén, é unha paisaxe representativa dos valores esenciais da identidade galega, o seu celme máis orixinal e propio, depurada ao longo do tempo nun espazo que require o sacrificio e o amor á súa terra. Un territorio intensamente vivido e construído, educado á forma de ser propia, desde a orixe da memoria ata hoxe. Hoxe a Ribeira Sacra, xa sen ouro e con novos eremitas, cos mouros agochados nos castros e nas rochas e nos penedos sen amosar o seu caprichoso actuar, como o capricho das forzas da natureza, é concibida, se cadra máis que nunca, como un lugar sagrado, un lugar santificado polo esforzo heroico dos que aínda viven nel e o fan posible, contra a inercia dunha forma de vida que cada vez lles exixe un maior esforzo e militancia para seguir a vivir a súa vida.
A mesma apreciación cultural existe desde o paleolítico, sacralizado polos primeiros eremitas, acrecentado polos sobranceiros mosteiros da Idade Media, os singulares pazos e casas grandes, barrocas e renacentistas, ata as centrais hidroeléctricas do pasado século, primeiras na súa categoría e, desde logo, nas pendentes viñateiras que a caracterizan hoxe, e que engaiolan os que as visitan e que amosan con modestia os seus propietarios. A estreita relación co territorio propiciou o xurdimento dun riquisimo catálogo de coñecemento popular, crenzas, ritos e cerimonias, unha sistemática de saberes relativos á natureza e á vida que xira ao redor dos ríos e dos principais elementos da paisaxe, e que foi transmitíndose ao longo dos séculos, en moitas ocasións coas pedras e os lugares como soporte material e evidencia da súa validez.
As xacias, as meigas ou os mouros son persoeiros habituais na transmisión oral e na propia percepción do territorio. A toponimia e a diversidade. Do mesmo xeito, naceron tradicións ancestrais que seguen manténdose como o entroido, festas do final de inverno ou festas de primavera, de celebración da resurrección da vida e da natureza, ritos relacionados co sol, co lume e as actividades necesarias para propiciar os beneficios dunha boa colleita ou dunha boa saúde.
Estes seres fantásticos, mouras (habitantes dos castros, dos petróglifos, dos penedos), xacias (metade peixe metade muller, que viven nas pozas dos ríos), santos e virxes, adoitan relacionarse cos veciños do lugar, ás veces con nefastos resultados que xustifican unha catástrofe apenas presente no recordo, pero moi activa na memoria. Entre estes seres da memoria encaixaría tamén o lobishome, temor recollido xa no século XVI por Torquemada, e que no século XIX se evidenciaría no corpo de Romasanta, nacido en Esgos. Como manifestacións máis relevantes, neste expediente téñense recollido de maneira específica:
1. Folión de Fachas e Festa dos Fachós:
Exemplo desta especial relación entre as vidas da persoas, os cambios cíclicos e a xeografía real e da memoria son as festas de Fachas e Fachóns, actos festivos realizados polo conxunto dos veciños, que na véspera dunha celebración relixiosa, celebran o Folión, a festa propia da comunidade, en que xuntan elementos previamente preparados ao longo de días ou semanas, de material vexetal, palla, herbáceas ou madeira, segundo o caso, para portalas ardendo e logo queimalas nun lugar significativo, festexando con música e baile contra a noite e ata que o lume apaga.
As comunidades locais asumen que son festas de antigo e están asociadas a lugares relevantes da súa xeografía próxima, en concreto os castros ou o Castelo, os lugares máis elevados e visibles desde o arredor, en que cada casa ten o lugar para a súa facha e esta pode ser vista desde o resto de parroquias do territorio.
Trátase de celebracións festivas multitudinarias en que participan todos os membros das familias e abertas ás parroquias da contorna. Entre as que se conservan están a Festa dos Fachós de Castro Caldelas que ten lugar o 19 de xaneiro, na véspera de San Sebastián, e que resulta espectacular polo porte e queima do inmenso fachón duns 30 metros de longo, así como o Folión de Fachas de Vilelos (O Saviñao), promovida pola Asociación de Veciños de San Martiño de Vilelos, e a Queima das Fachas de Castelo (Taboada), promovida pola Asociación Cultural As Fachas.
Nestes actos evidéncianse o sentido de pertenza a unha comunidade afeita a un territorio, o especial significado dalgúns dos seus lugares que remite a un pasado mítico e pouco coñecido, e a necesidade de reivindicarse como parte dunha estrutura do territorio, a parroquia, fronte a outras ás cales se lles convida a unha boa e fraternal convivencia, con música, baile e comida á luz das fachas e fachós.
2. Festas do Entroido:
O carnaval, ou o antroido, entrado, introito, entrudio... foi declarado manifestación representativa do patrimonio cultural inmaterial de España polo Real decreto 383/2017, do 8 de abril, ao abeiro do disposto na Lei 10/2015, do 26 de maio, para a salvagarda do patrimonio cultural inmaterial, por ser unha das manifestacións máis emblemáticas, vivas e representadas en todo o territorio nacional.
A súa orixe é moi antiga e ten recibido moitas achegas culturais ao longo do tempo, en especial de cerimonias do inverno e propiciadoras da primavera. Polo seu carácter catártico e libertario, ten sido condenada e prohibida en ocasións.
Son festividades en que os roles persoais se transforman ou exaxeran e que se celebran en comunidade, nos espazos públicos, coa participación, activa ou pasiva, mesmo involuntaria, de todos os veciños. Os seus aspectos lúdicos e pícaros antepóñense, no ciclo relixioso, a un período de penitencia e devoción mais, nos seus aspectos máis universais, a celebración do remate do inverno e a promesa da primavera estarían en relación coa futura fertilidade.
Todos eses aspectos se manteñen en común nas festas de carnaval, pero na Ribeira Sacra esta manifestación acada rangos distintivos e de singularidade que cómpre recoñecer, xa que é unha das festas que con máis incidencia redundan na formación dun carácter propio, sobre todo na actualidade, en que o Entroido é unha cerimonia que perdeu a súa significación en relación cos ritos agrarios e que foi recuperada e mantida como reforzo da identidade ameazada de desaparición.
O Entroido Ribeirao celébrase principalmente na parroquia de Santiago de Arriba de Chantada, cos seus volantes e puchos, que son os seus elementos máis vistosos e complexos, con grandes pesos e exixencias físicas tanto para o seu transporte como para dar voltas e choutos. Tamén hai outros singulares adubíos da festividade como as máscaras ou carautas e os peliqueiros que, en contraste coa figura de cores e complexa dos volantes, civilizada e festiva, achegan a parte animal, con pelexos, cabezas de animais e cornamentas. Completan o elenco representativo os maragatos, coroceiros e mecos, que asumen os diferentes roles sociais. Actividades elas recuperadas e promovidas pola Asociación de Amigos do Entroido Ribeirao, que se esforza en facer partícipes aos máis pequenos, en moitas ocasións alleos ao longo dos seus primeiros anos ás formas de vida no rural ou mesmo en Galicia, e que recuperan a súa pertenza ao lugar a través destes procesos.
Outro entroido tradicional na Ribeira Sacra son os Felos de Esgos, que comparten elementos cos tradicionais entroidos ourensáns, pero con características propias e diferenciadas, como o uso de máscaras de papel, a xeito de gran cilindro en que se mete a cabeza, que ten unha decoración libre e persoal. Andan ás carreiras cos caxatos na man e visten botas altas que na actualidade adoitan ser de goma para a auga, acompañados de madamas¸ que personifican mozas finas e ben vestidas, así como ananos, vestidos con roupas frouxas e recheas de palla para avultar, así como remedos de bestas e burros feitos de pelicas e ramas. Entre os ritos deste Entroido recuperouse a práctica de poñer a coresma, que consistía en levar un boneco de palla á porta dunha casa, o que implicaba ser o obxecto da burla de todos os veciños.
Desde época recente a Asociación de Veciños de Salcedo Asociación Cultural-Etnográfica Felos e Madamas de Esgos mantén a tradición.
Tamén destaca na Pobra do Brollón, un dos que combina elementos de transicións entre as comunidades ribeireñas e as da montaña, como é o Oso de Salcedo. Durante as festas do Entroido de Salcedo madamas, mulleres que visten de branco e levan na cabeza sombreiros de flores e cintas de papel de cores, e danzantes, homes que visten de negro cunha máscara branca, remedan o baile de parellas ricas.
Tamén se realizan representacións paródicas de acontecementos domésticos e familiares e cantigas, ata que chega o día do Oso, que é o luns de Entroido. Ese día, fuxido ou levado polos servos, chega o Oso por algún lugar dos rueiros da aldea, vestido de peles de ovella e unha máscara de coiro co aspecto do animal. O Oso leva unhas cinchas con campás colgando da cintura e vai precedido polo osiño e polos seus servos, andan pola vila polo medio da xente, métese a facer algún balbordo e coa axuda dos criados, envoltos en peles e trapos pardos, armados cunha vara e un caldeiro onde levan o sarrio (mestura de graxa de cinza), e tirando ao chan a xente, tísnalles a cara, e se cadra, o peito e o bandullo, ata que marcha sen que lle dean caza. Na actualidade a cerimonia festiva é sostida pola Asociación de Veciños de Salcedo.
3. Folión de Carros de Chantada:
Entre estas actividades de difusión e posta en valor do propio, destaca o acto festivo do Folión de Carros que se celebra en Chantada no cuarto sábado de agosto e, como o resto de folións de Galicia, é unha festa previa ás festas patronais, unha actividade libre dos actos máis regulados e ligados aos ritos relixiosos do día seguinte. Esta actividade, sostida e difundida pola Asociación Cultural Amigos do Folión, despois da súa recuperación en 1949, dálle continuidade a unha manifestación que, sen coñecer a súa orixe, está documentada desde vai casi 200 anos, e que amosa un compromiso pola exhibición da identidade rural e agraria, estendida aos oficios e profesións propias do ámbito, ás persoas e aos seus medios. Máis aló do proceso de recreación ou de simple simulación, non existe unha intención grotesca ou de evidenciar o pintoresco, senón de valorar o propio, o que enlaza coa terra.
O Folión desenvólvese como unha parada de carros tirados por bois sobre as que se representan escenas de traballos, coas vestimentas, os xeitos tradicionais e os medios apropiados para desenvolvelas, de tal forma que, ademais da compoñente festiva, se completa coa exposición didáctica tanto das actividades como dos propios carros, que son un dos seus elementos fundamentais e nos cales cada vez as xugadas de vacas ou de bois son máis escasas, pero tamén das circunstancias propias das comunidades e o seu sentimento identitario, como a propia perda dun modelo de vida, o sacrificio do traballo no rural, a emigración… O Folión é a mostra da actividade de barrios e familias carroceiras, especialmente as do arredor da vila, que durante as datas previas se dedican ao deseño e construción de carrozas sobre os carros, cunha intención lúdica ou emotiva e na cal participan todos os membros e veciños, sexan cativos ou mestres facedores, e o resto de veciños que colaboran coas súas achegas e lembranzas.
4. Olaría de Gundivós e Niñodaguia:
A olaría da Ribeira Sacra é un exemplo paradigmático da conservación e salvagarda dos saberes técnicos ligados ás formas de vida tradicionais e a aposta pola súa conservación e difusión como un xeito de vida.
A olaría é, se cadra, a técnica que atopou un medio propio de subsistencia ao recuperar as formas tradicionais propias, derivadas dunha funcionalidade específica e herdeiras da súa compoñente estética e emocional, e que poden ser usadas na actualidade como soporte desa memoria, aínda que cunha funcionalidade limitada.
Porén, ao redor do viño e das visitas das persoas interesadas no territorio existen novas posibilidades, tanto prácticas como ornamentais, que se beneficien do esforzo e traballo de recuperadores e coñecedores do oficio como Elías González no seu Centro Oleiro de Gundivós ou a Alfarería de Agustín e José Vázquez e a Asociación de Amigos do Barro de Niñodaguia.
5. Outras actividades e técnicas tradicionais:
Entre as técnicas tradicionais da Ribeira Sacra características e moi propias da súa singularidade hai outras moi relevantes que se están a realizar dentro dos procesos de documentación e información e, na medida en que poida acreditarse o seu valor sobranceiro e as súas características destacables, poderán tamén ser recoñecidas como manifestacións de interese cultural.
Entre estas actividades poden sinalarse os traballos de cordelaría, de cestaría ou de tonelaría. Tamén os traballos de folla de lata e de cobre, en especial os alambiques e as pezas para o traballo nas viñas. Ou, ademais de todos eles, o dos afiadores e paraugueiros de Esgos e Castro Caldelas, que levaron o seu oficio por toda a Península, precedidos polo son do seu chifre e acompañados dunha roda de afíar. Errantes polo mundo adiante, levando canda eles a súa ferramenta e un idioma propio, o barallete.
ANEXO V
Réxime de protección xeral dos bens integrantes da paisaxe cultural
A) Réxime xeral de protección dos bens clasificados.
O réxime de protección derivado da delimitación da paisaxe cultural da Ribeira Sacra e a súa zona de amortecemento complementa o sistema de protección do conxunto de bens inmobles e inmateriais existentes no territorio e que contan con clasificación en virtude dos seus valores culturais, ben recoñecidos por figuras de protección previas, pola pertenza a catálogos de instrumentos de planeamento urbanístico existentes ou por terse incoado a súa protección ou clasificación específica como medida complementaria a este procedemento.
De tal xeito, nos anexos I a III deste decreto recóllense os elementos que singularmente se clasifican como bens de interese cultural no territorio da Ribeira Sacra, bens inmobles catalogados no ámbito da paisaxe cultural (tanto na zona BIC como na zona de amortecemento) e bens inmobles catalogados polo seu carácter sacro ou relixioso na territorio da Ribeira Sacra, estendida á totalidade dos concellos.
Para este conxunto de bens e os seus contornos de protección serán de aplicación as normas xerais derivadas do réxime de protección en función da súa clasificación que, de forma sintética, se recollen de seguido e que son as que derivan da Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia (LPCG):
1. Autorización: en virtude do disposto nos artigos 39, 65 e 96, será precisa a autorización da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural (DXPC) para intervir nos bens clasificados, coas excepcións establecidas e sen prexuízo das habilitacións de que poidan ser obxecto os concellos recollidas na LPCG.
2. Uso: os usos quedarán condicionados a que non se poñan en perigo os valores polos que foron protexidos, polo que os seus cambios de uso substanciais tamén requirirán da autorización da DXPC.
3. Deber de conservación: os propietarios, posuidores e demais titulares de dereitos reais sobre estes bens están obrigados a conservalo, mantelo e custodialo debidamente e a evitar a súa perda, destrución ou deterioración (artigo 32 da LPCG).
4. Acceso: os propietarios, posuidores e demais titulares de dereitos reais sobre os bens facilitarán o acceso, con fins de inspección, á DXPC e o acceso dos investigadores, logo de solicitude motivada.
5. Proxectos de intervención e memoria final: as intervencións que excedan das de conservación e mantemento requirirán a elaboración dun proxecto de intervención e dunha memoria final da intervención segundo as condicións descritas no artigo 43 da LPCG.
B) Réxime xeral de aplicación aos bens de interese cultural.
Adicionalmente ao establecido no punto anterior, para os bens clasificados coma bens de interese cultural así como aqueles que en virtude da súa tipoloxía ou antigüidade poidan ter a mesma consideración, en aplicación das diferentes determinacións establecidas na LPCG e, en especial, aquelas que fan referencia ás mostras de arte rupestre, aos hórreos, cruceiros e petos de ánimas anteriores a 1901, e castelos e outros elementos de arquitectura defensiva anteriores a 1849, serán de aplicación as seguintes obrigas e condicións:
1. Visita pública: os propietarios, posuidores e demais titulares deberán facilitar a visita pública nas condicións e coas excepcións establecidas na normativa vixente (artigo 48 da LPCG e 13 da LPHE).
2. Transmisión: toda pretensión de alleamento ou venda que afecte o ben deberá ser notificada á Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, con indicación do prezo e das condicións en que se propoña realizar (artigo 49 da LPCG e 38 da LPHE).
3. Expropiación: o incumprimento das obrigas de protección e conservación será causa de interese social para a expropiación forzosa por parte da Administración competente.
4. Desprazamento: un inmoble é inseparable do seu contorno e non se poderá proceder ao seu desprazamento agás que resulte imprescindible por causa de forza maior ou interese social, logo de informe favorable da DXPC e segundo o disposto no artigo 52 da LPCG e no 18 da LPHE.
5. Plan de conservación: os inmobles clasificados ben de interese cultural do anexo I requirirán da elaboración dun plan director ou plan integral de conservación, en función da súa complexidade e a dos problemas, patoloxías ou necesidades de rehabilitación que poidan considerarse, ou por xustificarse non resultar necesarios os anteriores, un plan de conservación preventiva.
C) Réxime xeral de actuacións puntuais de mantemento e uso ordinario en bens clasificados polo seu valor cultural.
Deben considerarse como actuacións que non precisan da autorización previa da DXPC as actuacións puntuais de mantemento ou o uso ordinario, de moi escasa entidade técnica e construtiva, xustificadas pola deterioración material dos elementos sobre os cales se propón a intervención, cun alcance moi concreto e parcial e que requiren dunha rápida execución pola ameaza que pode supoñer para a súa conservación ou apreciación. Estes traballos, que teñen un alcance semellante aos de mantemento recollidos no artigo 40.c) da Lei 5/2016, do 4 de maio, pero que posúen un menor alcance e se realizan con carácter puntual ante unha situación de deterioración, entenderanse sempre de forma restritiva e limitaranse aos da tipoloxía e natureza descritos, como os que se relacionan:
1. A limpeza e retirada de po ou lixo depositado e non fortemente adherido, sempre que non requira medios auxiliares que poidan comprometer a súa integridade.
2. A eliminación de residuos e depósitos sobre sumidoiros, canlóns e baixantes que formen parte do sistema de evacuación de auga pluvial das cubertas ou a substitución parcial de elementos deste sistema por outros de idénticas características dimensionais e de material, sempre que non supoñan a substitución total de todos eles.
3. A limpeza con técnicas non agresivas e sen afectar o material de soporte existente. En calquera caso, prohíbense os chorros de area sobre as fábricas de pedra vista e os chorros de auga a presión precisarán de autorización.
4. A reposición parcial de material de cubrición ou revestimento de fachada movido accidentalmente ou a substitución puntual dalgún elemento deteriorado do material de cuberta, sempre que sexa parcial e sen afectar os elementos estruturais que o soportan e a composición construtiva e formal da cobertura.
5. O axuste de fiestras e portas, sen actuar sobre o material ou cando a actuación sexa moi parcial e limitada sobre os seus elementos de ancoraxe ou axuste.
6. A substitución de vidros deteriorados e a reposición de vidros sempre que se empreguen outros de similar espesor e aspecto que non requiran de técnicas ou materiais diferentes que os orixinais para a súa disposición.
7. A revisión e afianzamento de soportes e ancoraxes de instalacións existentes desprendidas ou deterioradas parcialmente, sempre que non sexa precisa a substitución ou reforzo. Exclúense deste criterio as liñas aéreas de transporte de enerxía ou comunicación e as antenas existentes en xacementos ou zonas arqueolóxicas.
8. O corte de herba ou maleza e a roza por medios manuais ou con maquinaria lixeira portátil, sen movementos de terra e respectando todos os exemplares arbóreos existentes ou elementos de xardinaría, así como podas parciais de mantemento.
9. A instalación de medios auxiliares para o desenvolvemento dos traballos agrícolas e forestais de escasa entidade como guías e proteccións individuais, así como o amoreamento e movemento do propio produto do cultivo, sen afectar elementos recoñecibles da paisaxe como os propios camiños, cómaros, valos, socalcos, sebes e outros de natureza análoga.
10. O cultivo de terreos sempre que non sexa precisa a modificación das rasantes existentes e os traballos que se produzan a nula ou escasa profundidade, e sempre fóra dos bens arqueolóxicos.
11. A reposición ou reparación que inclúa a substitución puntual e parcial dos elementos de xardinaría, pavimento e mobiliario urbano por outros análogos.
12. A realización de actividades e eventos efémeros, sempre que se produzan de forma illada e sen instalacións de carácter permanente, ligadas a actividades públicas periódicas como festas, actividades lúdicas, culturais ou deportivas, romarías, encontros, concertos, e se dispoña dos medios para a normal vixilancia e cautela dos bens que poidan verse afectados e que, con carácter xeral, non permanezan montadas un prazo maior de 72 horas, e sempre que non se afecten materialmente os bens protexidos, en especial coas ancoraxes, instalacións, medios auxiliares ou apoios en inmobles protexidos.
13. A venda ambulante, nos casos en que non estea prohibida pola lexislación sectorial na materia.
14. Tampouco precisan da autorización previa as actuacións en inmobles protexidos cun nivel de protección ambiental que non afecte os elementos e valores que determinaron o alcance da dita protección, como obras de fontanaría, modificación de distribucións interiores, novos azulexados, pavimentos e outras semellantes que non afectan a envolvente do edificio.
15. Paralización e solicitude de autorización da DXPC. Se en calquera momento, por falta de previsión ou por circunstancias sobrevidas, as actuacións indicadas propostas ou en realización sobre bens protexidos polo seu valor cultural superan o alcance definido, deberá requirirse a paralización da intervención e que se definan axeitadamente as actuacións necesarias para a súa autorización pola DXPC.
16. Intervencións de mantemento de carácter continuo ou periódico. Para o caso das intervencións de mantemento que teñen un carácter continuo ou periódico, deberá avaliarse a posibilidade de establecer ou requirir a elaboración dun protocolo ou proxecto de mantemento adaptado ás características propias do inmoble, sempre que resulte proporcionado á previsión das intervencións ou aos especiais valores culturais do ben. De ser o caso, e unha vez que o dito protocolo de mantemento sexa autorizado, poderán entenderse autorizadas todas as intervencións que o desenvolvan, sempre que se teñan especificado convenientemente as características técnicas e materiais das operacións e a súa vixencia e periodicidade, así como os criterios para a avaliación da súa eficacia e necesaria revisión, se for o caso. Isto é, que unha vez autorizado un protocolo de mantemento, a realización das operacións que o desenvolvan ao longo do tempo, e ata que sexa necesaria a súa revisión en función dos indicadores obxectivos que se establezan, tampouco serán precisas posteriores autorizacións.
17. O mesmo procedemento poderá establecerse ou requirirse para o caso de rozas de mantemento e limpezas periódicas de vexetación nos solos afectados por ámbitos de protección do patrimonio cultural, especialmente nos contornos de protección do patrimonio arqueolóxico, así como para determinadas operacións de mantemento dos tendidos de liñas eléctricas.
D) Réxime xeral de protección nos conxuntos históricos de Castro Caldelas e Monforte de Lemos.
No caso do conxunto histórico de Castro Caldelas, posto que conta cun plan especial de protección aprobado en vigor, o concello será competente para autorizar as intervencións que o desenvolven nas condicións descritas no artigo 58 da LPCG. No caso de Monforte de Lemos, posto que nestes momentos está en tramitación o plan especial de protección, será de aplicación o réxime específico recollido no artigo 57 da LPCG.
E) Réxime xeral de protección de bens mobles e o patrimonio cultural inmaterial.
Para os bens mobles e para as manifestacións do patrimonio inmaterial incluídos no anexo I como bens de interese cultural, será de aplicación, ademais, o réxime de protección específico recollido na LPCG, nos artigos 62 e 63 para o caso dos bens mobles e 69 e 70 para o establecemento de medidas de salvagarda do patrimonio cultural inmaterial.
A protección dos bens inmobles ligados ás manifestacións do patrimonio cultural inmaterial asumirá a súa celebración nas condicións que veñen desenvolvéndose e, en calquera caso, poderán coordinarse coas entidades identificadas como organizacións as medidas específicas que poida requirir a súa conservación e interpretación.
Así mesmo, poderán ser engadidos á listaxe do anexo I aqueles bens mobles e manifestacións do patrimonio cultural inmaterial que se identifiquen e se propoñan no futuro, sempre que resulten compatibles e coherentes coas liñas xerais dos valores recoñecidos neste decreto.
F) Réxime xeral de protección nos contornos de protección dos bens clasificados.
Nos contornos de protección dos bens clasificados singularmente no ámbito do territorio da Ribeira Sacra, sexa na zona BIC como na zona de amortecemento e máis aló dela no ámbito de todos os concellos recollidos nesta declaración, será de aplicación a estrutura interpretativa da Instrución do 8 de novembro de 2017 relativa ao trámite de autorizacións en materia de patrimonio cultural nos bens inmobles catalogados e declarados de interese cultural, os seus contornos de protección e as zonas de amortecemento (DOG núm. 231, do 5 de decembro de 2017), na cal se recollen os criterios para determinar o alcance das autorizacións en función da intensidade das intervencións sobre os bens do patrimonio cultural de Galicia.
1. Actuacións con autorización da DXPC: requirirán autorización previa da DXPC as intervencións que se realicen no contorno de protección dos bens declarados de interese cultural e catalogados cando teñan por obxecto:
a) As novas construcións e instalacións de carácter definitivo ou provisional.
b) As intervencións de calquera tipo que se manifesten cara ao espazo exterior público ou privado das edificacións existentes.
c) As actuacións que afecten a estrutura parcelaria, os elementos configuradores característicos da estrutura territorial tradicional, os espazos libres e a topografía característica do ámbito, incluídos os proxectos de urbanización.
d) A implantación ou os cambios de uso que poidan ter incidencia sobre a apreciación dos bens no territorio, incluídas cortas e repoboacións forestais.
e) As remocións de terras de calquera tipo no contorno de protección dos bens integrantes do patrimonio arqueolóxico.
2. Actuacións sen necesidade de autorización previa da DXPC: o resto de intervencións nos contornos dos bens clasificados que non teñan efectos sobre as condicións de apreciación nin perturben o sentido do ben protexido no seu ambiente non precisan de autorización previa en materia de protección do patrimonio cultural como:
a) As intervencións que polo seu carácter de escasa complexidade técnica e nula afección aos bens protexidos (aos seus valores, á súa consideración, apreciación ou estudo e ao carácter arquitectónico e paisaxístico da zona), e que non impidan ou perturben a súa consideración nin supoñan ningún risco para os bens –por se produciren no interior de edificios ou locais que non conten con ningunha protección polo seu valor cultural e non supoñan ningunha manifestación en absoluto cara ao exterior– non precisan da autorización previa da DXPC.
b) As actuacións de investigación e mantemento que, realizadas sobre os inmobles localizados no contorno, non afecten os propios bens protexidos. Estas intervencións deben interpretarse de xeito estrito segundo a definición do artigo 40.a) e c) da Lei 5/2016 e non implicar efectos sobre a conservación dos materiais tradicionais, a integración volumétrica e os aspectos cromáticos do conxunto, é dicir, aplicando os criterios definidos no artigo 46, en especial, empregando «materiais, solucións construtivas e características dimensionais e tipolóxicas en coherencia co ámbito en calquera tipo de intervencións».
c) As reparacións de cubertas que afecten só o material de cubrición, repoñendo o mesmo material tradicional existente, se este é coherente coa tradición da área xeográfica en que se atopa o inmoble. Estas reparacións non poderán incluír modificacións da forma do tellado, apertura de ocos, construción de chemineas nin modificación da solución dos beirís introducindo cornixas, voos etc. que, se for o caso, si precisarán de autorización.
d) A pintura de fachadas e das carpintarías exteriores na mesma cor existente, sempre que esta sexa coherente coa tradición da área xeográfica en que se atope o inmoble ou se axuste aos criterios de cor que se poidan definir ou orientar desde a Xunta de Galicia. No caso contrario, deberá someterse a autorización co obxecto de determinar a cor e acabamentos apropiados.
e) A reparación de carpintarías sempre que se manteña o material, a solución formal e construtiva e os acabamentos existentes, agás nos casos en que se teña establecido por algunha condición xeral de protección do ámbito a necesaria adaptación a algún tipo orixinal característico do ámbito.
f) A reparación de revestimentos se se mantén a solución formal e construtiva existente, así como as súas cores e acabamentos. Non se aplicará este criterio ao mantemento de materiais construtivos deseñados para empregarse revestidos e que permanezan vistos ou sen rematar como as fábricas de bloque de formigón ou tixolo visto ou o emprego de materiais de construción en sistemas ou funcións para os cales non estean deseñados, como os forros de fachadas con materiais de cobertura de cubertas, ou os peches de leiras e edificios con elementos de mobiliario ou refugallos industriais. Admitiranse as reparacións das impermeabilizacións de medianís e fachadas secundarias con forros de placa de fibrocemento minionda sempre que, como remate, se pinten da mesma cor que o resto das fachadas do inmoble.
g) Os traballos de reforzo ou mellora estrutural, sempre que non produzan ningún efecto visible ou aparente desde o exterior e non exista unha protección, aínda con carácter xeral, que estableza algunha determinación concreta de protección estrutural para os inmobles localizados no devandito contorno. Tamén deberán ser sometidos a autorización este tipo de traballos cando afecten o subsolo no caso de contornos de bens do patrimonio arqueolóxico.
h) As reparacións e reposicións de peches de leiras que empreguen os materiais, técnicas e solucións construtivas tradicionais orixinais dos elementos en que se intervén ou a construción de novos peches segundo os modelos que poidan definirse desde a Xunta de Galicia, agás no caso dos contornos de protección dos bens do patrimonio arqueolóxico.
i) A reposición de tendidos de instalacións de subministración de enerxía, voz e datos, ou outros servizos públicos existentes sempre que se realicen sen alterar o trazado, posición e características ambientais dos tendidos de redes, liñas e instalacións existentes e non afecten o rexistro arqueolóxico dos bens, ou os novos elementos diminúan o impacto dos que substitúen.
j) A reparación de materiais de pavimentación de vías ou espazos públicos mantendo os existentes e sempre que non supoña actuacións de carácter xeral.
k) A reparación do mobiliario urbano mantendo o material, a solución formal e construtiva e os acabamentos existentes.
l) Os traballos de limpeza de bens inmobles, espazos libres, vías públicas ou bens artísticos localizados neles que non conten cunha clasificación individualizada.
m) Os traballos de roza e os de xestión da biomasa forestal relacionados co cumprimento da Lei 3/2007, do 9 de abril, de prevención e defensa contra os incendios forestais, en especial no relativo aos perímetros de protección que establece a Lei para a seguridade das persoas e dos bens, sempre que non afecten ámbitos especificamente protexidos polo seu valor arqueolóxico, para os cales será necesaria a autorización previa da DXPC. Como indica a disposición adicional terceira da dita lei, a xestión da biomasa limitarase ás especies sinaladas no texto e, en todo caso, poderán conservarse aqueles que cumpran funcións ornamentais ou estean illados e non supuxesen un risco para a propagación de incendios forestais.
n) Os traballos de poda e tratamento de silvicultura sobre árbores e arbustos de relevancia ambiental, sempre que non se altere o seu carácter en relación coa escena urbana e a paisaxe natural en que se encadran.
ñ) Os cambios de actividade sen reforma dos locais ou cando a reforma non afecta o aspecto exterior. Os rótulos e sinalización si deberán someterse á autorización, agás nos casos en que se empreguen os mesmos soportes e dimensións que os existentes e xa fosen autorizados previamente.
o) Paralización e solicitude de autorización da DXPC: no caso de que, aínda que as obras sexan semellantes ás definidas nos puntos anteriores pero se propoñan diferenzas de materiais, acabamentos e técnicas construtivas, ou a incorporación de novas instalacións visibles ou cambios dimensionais, as intervencións descritas si terían efectos sobre a súa apreciación e, por tanto, requirían da correspondente autorización da DXPC.
p) Actuacións de carácter continuo ou periódico: para o caso de intervencións que teñan un carácter continuo ou periódico, deberá avaliarse a posibilidade de establecer ou requirir a elaboración dun protocolo ou proxecto de mantemento, adaptado ás características propias do ámbito, que resulte proporcionado á previsión das intervencións ou aos especiais valores culturais do ben. De ser o caso, e unha vez que o dito protocolo de mantemento sexa autorizado, poderán entenderse autorizadas todas as intervencións que o desenvolvan, sempre que se teñan especificado convenientemente as características técnicas e materiais das operacións e a súa vixencia e periodicidade, así como os criterios para a avaliación da súa eficacia e necesaria revisión, se for o caso. Isto é, que unha vez autorizado un protocolo de mantemento, a realización das operacións que o desenvolvan ao longo do tempo, e ata que sexa necesaria a súa revisión en función dos indicadores obxectivos que se establezan, tampouco precisará de posteriores autorizacións.
q) Cando as intervencións requiran a total substitución dos elementos orixinais polo seu grao de deterioración, se non se puidese garantir a total correspondencia cos materiais, deseño e técnicas tradicionais, será precisa a autorización da DXPC.
G) Réxime xeral de protección na zona de amortecemento da paisaxe cultural.
O réxime da zona de amortecemento será o que corresponde á súa natureza e xustificación como medida adicional de salvagarda dos aspectos territoriais, de implantación, integración e percepción e, polo tanto, o do control da actuación en materia de grandes infraestruturas e instalacións que, polo seu alcance, poidan supoñer un impacto territorial. Na zona de amortecemento poderán realizarse, en xeral, todo tipo de obras e instalacións fixas ou provisionais e as actividades normais segundo a natureza do solo ou cambiar o seu uso ou destino de conformidade co planeamento vixente sen necesidade da autorización da DXPC.
Porén, polo seu alcance e o risco de deterioración ou destrución dos valores naturais e culturais identificados na paisaxe cultural da Ribeira Sacra e que están intimamente relacionados coa súa implantación territorial, requirirase a autorización previa da DXPC nas seguintes intervencións localizadas nas parroquias que rodean a paisaxe cultural delimitada:
1. A construción de novas explotacións agrícolas, gandeiras ou de acuicultura que superen os 1.000 m2.
2. Os proxectos de explotación das extractivas que supoñan unha actividade a ceo aberto do material, as súas instalacións ou entullos, calquera que sexa a súa dimensión.
3. A nova implantación de instalacións da industria enerxética como refinarías, centrais térmicas, de combustibles fósiles, hidráulicas, eólicas, solares, nucleares ou de calquera outro tipo de produción, transporte ou depósito.
4. A nova implantación de instalacións da industria siderúrxica, mineira, química, téxtil ou papeleira.
5. O novo deseño ou a modificación dos seus trazados de infraestruturas de transporte e comunicación como estradas, ferrocarril, portos, aeroportos, canles, centros loxísticos ou similares. No caso de que, a través dalgún procedemento de consulta previa, se xustifique a pouca relevancia da modificación, non será precisa a autorización na zona de amortecemento para modificacións menores.
6. A nova implantación de infraestruturas hidráulicas e de aproveitamento da auga.
7. As instalacións de depósito, xestión e tratamento de residuos.
8. As transformacións da natureza do territorio para a implantación de novos usos, superiores a 2 ha. No caso das ribeiras en que se constate a existencia de socalcos tradicionais, someteranse á autorización da DXPC as intervencións que poidan supoñer a súa desaparición. No resto dos casos, non será necesaria a autorización para a súa posta en uso, conservación ou restauración nin para a súa adecuación.
9. As explotacións forestais superiores a 2 ha, agás aquelas que conten cun instrumento de ordenación ou xestión aprobado con informe favorable da consellería competente en materia de patrimonio cultural ou as que supoñan a plantación de especies coma o carballo, o castiñeiro, a oliveira, froiteiras e outras autóctonas.
As actuacións de mantemento e conservación das instalacións e construcións existentes tanto na zona de amortecemento como na propia paisaxe cultural non requirirán da devandita autorización nas condicións descritas nos puntos anteriores.
As actuacións de modificación ou ampliación de instalacións existentes requirirán tamén da autorización previa da DXPC nas mesmas condicións que as novas instalacións agás que se acredite que, nin polas condicións de implantación, nin polas dimensións dos elementos anovados ou por outras consideracións relevantes, se afecta a percepción do territorio no seu contexto.
Os instrumentos de xestión e planificación territorial tomarán a referencia das especiais condicións de protección desta paisaxe cultural, para os efectos de aplicar e priorizar medidas de carácter ambiental e sustentables no ámbito da paisaxe cultural da Ribeira Sacra e a súa zona de amortecemento.
As actividades e instalacións de carácter territorial deberán incluír na súa avaliación o estudo polo miúdo das consecuencias ambientais de apreciación sensorial en todos os seus aspectos, así como as medidas correctoras e protectoras que poidan derivarse.
A DXPC poderá determinar a necesidade de medidas complementarias ou mesmo a súa prohibición no caso de que se determine a súa total incompatibilidade para a conservación da paisaxe cultural, entendida esta como a viabilidade para as comunidades locais para desenvolver as súas formas de vida tradicionais.
ANEXO VI
Réxime de protección específico da paisaxe cultural da Ribeira Sacra
A paisaxe cultural exixe un réxime de protección propio adaptado á súa dimensión territorial e aos valores culturais, naturais e mixtos que a conforman. O artigo 59 da Lei 5/2016, do 4 de maio, do patrimonio cultural de Galicia (LPCG), establece a necesidade dun instrumento específico de ordenación territorial ou urbanística que conteña as determinacións precisas para asegurar a súa protección e salvagardar os seus valores. O contido básico deste documento desenvolverá, segundo o artigo citado, tres aspectos principais: a caracterización da súa estrutura territorial, a súa natureza, significación cultural e as características xerais do contorno, que son os que se recollen nesta declaración con carácter xeral; un catálogo exhaustivo de todos os bens que o conforman, dos que neste documento se avanzan os que deben contar cunha clasificación do máis alto nivel, e as directrices xerais para a protección do patrimonio cultural.
Entre tanto e de forma previa á elaboración do dito documento, é preciso que existan unhas normas para a intervención que sexan de aplicación directa e específica para garantir a protección dos valores culturais da Ribeira Sacra concibida como unha paisaxe cultural. En definitiva, uns criterios que establezan tanto a forma de intervir no territorio como as cautelas para a súa axeitada integración, sempre desde a perspectiva de que a protección dunha paisaxe é permitir a viabilidade para as comunidades que a habitan e o respecto polas decisións que teñen que ver coa súa interpretación e o xuízo sobre os aspectos esenciais da súa valoración.
Neste procedemento especifícanse cales son as intervencións que, pola súa afección potencial aos valores que se identifican, deben contar coa dita autorización previa da DXPC no ámbito da paisaxe cultural, e de forma complementaria ao réxime xeral que se recolleu no anexo anterior.
En calquera caso, poderán desenvolverse as medidas do documento específico de forma global ou de forma parcial por ámbitos ou sectores da actividade de tal xeito que, de forma gradual e adaptándose ás circunstancias e eventualidades que poidan ser precisas, se favorezan as medidas de salvagarda e as propias inercias da paisaxe cultural orgánica, evolutiva e viva da Ribeira Sacra.
A) Actuacións sometidas á autorización previa da DXPC.
O obxectivo principal da protección da paisaxe cultural da Ribeira Sacra é garantir que os seus valores culturais se conserven e se transmitan, e que existan as condicións axeitadas para a súa interpretación de forma compatible cos modos de vida das comunidades implicadas. Para iso, ademais do réxime establecido para os bens clasificados e o seu contorno de protección, no resto do territorio da paisaxe cultural será precisa a autorización da DXPC en:
1. As intervencións en bens clasificados e no seu contorno de protección segundo o descrito no réxime xeral do anexo V deste decreto.
2. As novas construcións de edificacións. A execución de pavimentos de madeira ou de pedra sen movementos de terra, e a construción de pérgolas abertas ou descubertas asociadas a construcións existentes non terá a consideración de construción ou edificación e non requirirá autorización previa da DXPC.
3. As novas infraestruturas e instalacións de carácter definitivo, coas excepcións que se reproducen nas seguintes epígrafes. No caso modificacións das redes de instalacións existentes de servizos de abastecemento e electricidade, así como as de saneamento, só requirirán de autorización as partes das actuacións que supoñan novos trazados e as edificacións novas que as acompañen. Na substitución de redes, arquetas, elementos de control e transformación, e soportes non será necesaria a solicitude de autorización sempre que as dimensións dos elementos visibles non sexa superior aos existentes. En calquera caso, priorizarase a integración ambiental das instalacións co carácter tradicional dos núcleos, evitando os trazados aéreos e os materiais plásticos.
4. A reconstrución de inmobles derruídos. A recuperación de edificacións tradicionais existentes en estado ruinoso será tamén un obxectivo prioritario e favorecerase a súa recuperación por medio da reconstrución, reestruturación ou rehabilitación cando teña por obxecto posibilitar a súa posta en uso relacionada coas actividades tradicionais ligadas á sustentabilidade da paisaxe, á asistencia ás comunidades locais e os seus servizos, á interpretación cultural e natural do territorio e, excepcionalmente, a outras actividades complementarias ou servizos para os visitantes.
5. As intervencións de reestruturación de edificacións existentes non clasificadas, agás cando a reestruturación sexa puntual e xustificada como consecuencia da recuperación dos elementos e sistemas construtivos derruídos, sen que se produza modificación nin do volume nin dos sistemas construtivos.
6. As obras de ampliación de construcións existentes que superen de por si ou en conxunto coas existentes os 50 m2. Todas as actuacións de ampliación que requiran a autorización da DXPC deberán xustificar a necesidade obxectiva, a funcionalidade e o beneficio que para a apreciación do conxunto na paisaxe poida supoñer a ampliación en relación con novas implantacións.
7. As actuacións que modifiquen a estrutura territorial tradicional e os seus elementos configuradores característicos, en especial muros, valados, peches e camiños. Non terán esta consideración as intervencións que afecten unha única parcela catastral, sempre que non exceda os 2.000 m2, ou as que no seu conxunto sexan inferiores a 5.000 m2.
8. As actuacións que teñan por obxecto a construción de novos socalcos ou bancais sen muras en ámbitos que carezan deles que superen os 5.000 m2 de superficie, coas seguintes condicións:
a) Os muros serán preferentemente construídos coa técnica da pedra en seco e as súas dimensións dependerán da pendente existente, pero non superarán a altura máis alta das muras tradicionais da súa contorna. A técnica tradicional da pedra en seco é unha manifestación do patrimonio cultural de Galicia censada segundo a Resolución do 31 de agosto de 2016 (DOG núm. 186, do 29 de setembro).
b) Prohíbese o uso como material de acabamento do bloque ou muro de formigón ou do ladrillo cerámico.
c) Excepcionalmente, poderán ser autorizados muros e socalcos en que a pedra seca sexa o acabamento visible, mentres que a función estrutural a asuma outro tipo construtivo. Esta solución non será a habitual e deberá estar xustificada por razóns puntuais de estabilidade, de precariedade ou de seguridade.
d) O uso de bancais sen muras será tamén